en nieuwe
„Kieuwe Waterweg" met een
groeiende keien van bedrijven
1904
1936
Bedrijven
Toekomst
DEZE PAGINA is een staalkaart. Epn staalkaart van bedrijven, die zich
in de afgelopen bijna honderd jaar in de kanaalzone hebben gevestigd.
En uit deze opsomming van fabrieken blijkt welk een energie in meer
dan één betekenis langs het Kanaal van Terneuzen naar Sas van Gent
bijeen is gebracht: grote en kleine bedrijven, waarin velen werk vinden.
Terwijl er nog plaats te over is voor nieuwe industrieën: er is ruimte en er
zijn andere gunstige vestigingsfactoren. Geen wonder dat men spreekt
over een „Nieuwe waterweg" met een groeiende keten van bedrijven.
SLUISKIL
■■TERNEUZEN
Dow Chemical InternationaI.
N.V. de Hoop-
Meterfabriek Dordrecht.
Terneuzense Scheepsbouw Mij. N.V.
Philips.
OVET N.V.
N.V. Aug. de Meyer Zonen's.
Ass. Coöp. Zélandaise de Carbonisation.
Comp.Neërlandaise de l'Azóte.(Ned. Stikstof Mij.}
Coöp; Groenvoer Drogerij.
N.V. Stijfsel en Glucose fabriek.
Eerste Ned er I. Coöp- B eetwortel suiker fabriek.
N.V. Textiel fa briek de Schelde.
N.V. Vlaamse Textielfabriek.
WaIzenmolen. N.V.
N.V Centrale Suiker Mij,
N.V. Zuid Chemie. Fosfaatfabriek.
N.V. Spiegelglasfabriek. Sas van Gent.
P een in mei 1962 gehouden congres van het Vlaams Econo-
tl misch Verbond eh een tezelfder tijd plaatsgevonden bijeenkomst
van de Sociaal Economische Raad van Advies voor de Benelux,
zeiden enkele sprekers van mening te zijn dat zich langs het kanaal van
Terneuzen naar Gent ontwikkelingen voordoen, die deze vaarweg het
karakter kunnen geven van een soort „Nieuwe Waterweg". Een ie
der, die drie jaar geleden een derge lijk optimistisch geluid had laten ho
ren, zou zich hebben blootgesteld aan grote hilariteit. Vandaag-aan-
de-dag zijn er nog velen, die een dergelijke stelling veel te optimistisch
en te hoog gegrepen zullen vinden. Misschien is dat wel zo, maar toch
zou het bijzonder interessant zijn om in 1970 (dus over slechts zeven
jaar!) nog eens van gedachten te wisselen over de prognoses van be
doelde sprekers....
Hot is immers een onloochenbaar feit dat
de ontwikkeling van do kanaalzone een
fors tempo heeft aangenomen. Terivijl de
kanaalverruimingswerken die in de toe
komst de doorvaart van 50.000 tons sche
pen mogelijk zullen maken in feite nog
slechts in een beginstadium verkeren, wor
den door overheidsorganen, fabrieken en
bedrijven plannen ontworpen en uitgevoerd
met een snelheid alsof men bevreesd is ook
maar één dag te Iaat te komen. Met andere
woorden, men wil volledig op de nieuwe
situatie voorbereid (en zelfs gereed) zijn,
als de. eerste supertankers of ertstranspor
teurs van dergelijke, kolossale afmetingen,
de nieuwe sluizen van Terneuzen passeren,
nog sterker, do cokcsfabriek te Sluiskil
had zijn kademuren en losinstallaties aan
die nieuwe situatie reeds aangepast vóór
de „eerste spade" ten behoeve van de ka
naalverriiimingswerken de grond in ging.
Behalve deze werken zijn er tal van andere
factoren, die de ontwikkelingsmogelijkhe
den een gezonde injectie hebben gegeven.
Met name kan genoemd worden de aan
wijzing van de gemeente Terneuzen (waar
toe ook Sluiskil behoort) tot zgn. „ont
wikkelingskern", waardoor nieuw te vesti
gen bedrijven zeer belangrijke economische
faciliteiten verwerven.
Goede verbindingen met de zee en met het
achterland, diep vaarwater en aantrekke
lijke vestigingsvoorwaarden. Dit gezien in
het licht van de huidige conjunctuur die
in niet geringe mate neigt tot uitbreidingen
en het vestigen van nieuwe of nevenbearij-
ven en de uitermate gunstige plaats om
mee te „spelen" in de toekomstige Euro-
markt, is bet eigenlijk niet eens zo verwon
derlijk dat de kanaalzone een evolutie mee
maakt, zoals het gebied nimmer tevoren
heeft gekend.
Hoe belangrijk voor een hele streek de ves
tiging van eén grote industrie kmi zijn,
moge blijken uit een voorbeeld. Het mag
als bekend worden verondersteld dat in de
Belgische kanaalzone een hoogovenbcdrljf
zal worden gebouwd. Dit „Sidemarcom-
plcx" waarvoor de plaatsen waarop de
bedrijfsgebouwen moeten komen, nog niet
eens zijn vastgesteld komt ten zuiden
van Zelzate. Daarvoor Is onder meer nodig
een eokesfabriek. Deze bedrijven zullen in
de toekomst een toename van het scheep
vaartverkeer bewerkstelligen. Dit betekent
meer werk voor de vele tientallen Terneu-
zenaren, wier middelen van bestaan nauw
verband houden met de zee- en binnen
scheepvaart.
Hecds nu zijn in het gemeentelijk industrie
terrein van Terneuzen gronden verkocht
aan N.V.'s en firma's, die daarop toeleve
ringsbedrijven gaan stichten, direct of in
direct gericht op de staalfabriek te Zelzate
en op andere nieuwe industrieën in de ka
naalzone. Trekt men de gevolgen daarvan
door meer mensen, meer koopkracht
dan is het helemaal niet zo ver gezocht
om te beweren dat bijvoorbeeld de midden
stand van Tcrneuzenen gaat profiteren van
een hoogovenbedrijf te Zelzate. ook al wordt
dat. niet altijd beseft!
Overigens is het bepaald niet zo dat
de kanaalzone en dan wordt in
dit verband bedoeld de Zeeuws-Vlaamse
een nieuw industriegebied is. Reeds
nu vinden circa 5000 werknemers in dit
ruim 15 kilometer lange gebied vanaf de
Westerschelde tot aan de Nederlands-
Belgische grens, een dagelijks middel van
bestaan. Van de vijftien fabrieken in dit
gebied hebben er al verscheidene hun
gouden bestaansjubileum gevierd, terwijl
de oudste zelfs niet zo heel ver meer van
het eeuwfeest is verwijderd. Wat deze
bedrijven produceren, hoeveel mensen bij
dit produkfieproces zijn betrokken en hoe
lang deze fabrieken en bedrijven reeds
„draaien", wordt hierna vermeld in een
chronologische volgorde.
Dc N.V. Centrale Suiker
4A7Q Maatschappij „Suikerfa-
In briek Sas van Gent" te Sas
BW1 van Gent. Tijdens de bieten
campagne schommelt het
aantal werknemers rond
het getal 500. Buiten de campagne vinden
circa 160 mensen een vast bestaan in dit
bedrijf. Zoals de naam al doet vermoeden
produceert deze fabriek hoofdzakelijk sui
ker. Daarnaast natte en droge pulp in di
verse vormen en melasse. De grondstoffen
(suikerbieten) komen uit vele delen van
Nederland, o.a. de Noordoostpolder. Aan
voer over weg en water. De natte pulp
gaat hoofdzakelijk naar het buitenland. De
rest van de produktie blijft praktisch ge
heel in Nederland.
„Eerste Nederlandse Coöpe
ratieve Beetwortclsuikerfa-
briek en Raffinaderij te Sas
van Gent G.A.". Dit bedrijf
beschikt over een bezetting
van 420 man personeel in
de bietencampagne en 200 man daar bui
ten. De „C.B.S." produceert witte en ruwe
suiker, gasgedroogde en natte pulp,
schuimaarde kalkmeststofen melasse.
Ook dit bedrijf ontvangt de benodigde sui
kerbieten uit vrijwel alle delen van Neder
land. De suikerprodukten blijven in Neder
land, al komt een gedeelte via de suiker
verwerkende industrie, toch in het buiten
land terecht. Ook de schuimaarde blijft
hoofdzakelijk in het eigen land. Natte en
gasgedroogde pulp (veevoeder) vinden hun
weg naar Nederland en België. Laatstge
noemd produkt ook gedeeltelijk naar
Frankrijk.
Meelfabriek „Walzenmolen
4 AAA Sas van Gent" N.V. v.h. J.
HU/ Verschaffel en H. Meche-
Wi» lynck te Sas van Gent. Dit
bedrijf verschaft geregeld
werk aan een 60-tal men
sen. Deze fabriek krijgt haar grondstoffen
-buitenlandse en een flink percentage in
landse tarwe vrijwel overal vandaan
(per schip). Het bedrijf produceert brood-
en vele andere soorten bloem. Verder afval
len voor veevoeder, die in hoofdzaak naar
België worden geëxporteerd. De bloemsoor
ten gaan voornamelijk naar Zeeuwse en
Brabantse bakkerijen, verder naar andere
delen van Nederland. Een tiental eigen
vrachtauto's verzorgt dagelijks de afvoer
van produkten.
„N.V. Nieuwe Nederlandse
Maatschappij tot vervaardi
ging van Spiegelglas, gla
zen voorwerpen en chemi
sche produkten". Dit bedrijf
werd in 1904 overgenomen
van het Franse „St.-Gobain"-concern. Sinds
1962 gesplitst in twee afzonderlijke N.V.'s
te weten:
1. N.V. „Zuid Chemie (fosfaatfabriek) met
220 werknemers. De produktie omvat ge
wone en dubbel superfosfaat, zwavel- en
fosfoorzuur en kiezel-fluornatrium. De
grondstoffen voor dit bedrijf worden uit
vrijwel alle werelddelen per zeeschip aan
gevoerd. Een zeer belangrijk deel van de
produktie gaat naar het buitenland, de
dubbel super voor ruim 95 De enkel su
per wordt voor een belangrijk deel afgezet
op de binnenlandse markt. Omstreeks juni
van dit jaar zal een nieuwe installatie voor
de fabricage van mengmest in bedrijf wor
den gesteld.
2. „N.V. Glasfabriek Sas van Gent", die een
bezetting heeft van circa 400 werknemers.
Fabricage van o.m. blank spiegelglas, ge
polijst draadglas, securïet voor ruiten, gla
zen deuren en puien, geëmailleerd glas. Af
zet hoofdzakelijk naar Nederland voor
bouwondernemingen, automobiel- en rjjtui-
genfabrieken. Een groot deel van het ge
polijst draadglas wordt geëxporteerd naar
Cnnada en Duitsland. Het geëmailleerd
frlas gaat naar diverse landen, voorname-
jjk naar België.
N.V. Handel-, Industrie- en
•4 A-f -f Scheepvaart Maatschappij
IMII „De Hoop" te Terneuzen.
vaa Een veelomvattend bedrijf,
dat 350 werknemers telt.
De bouwmaterialenhandel
van „De Hoop" levert door geheel
Zeeuwsch-Vlaanderen. Een modern uitge
ruste betonindustrie zorgt voor leveranties
aan een groot gedeelte van Nederland. Het
bedrijf beschikt over een betoncentrale, een
machinefabriek (reparaties en installaties),
een eigen timmerfabriek, een groothandel
in ijzer en twee elektrische kranen voor
goederenoverslag. Dit zeer gevarieerde be
drijf heeft verder een groothandel in we
gen- en waterbouwmaterialen met afzet in
geheel Nederland. Een eigen wagenpark
verzorgt het vervoer door het gehele land.
Zustermaatschappijen van „De Hoop" be
schikken over een binnenscheepvaartvloot
van 30 schepen (15.000 ton), speciale sche
pen voor het zuiden van zand en het ver
voer van onverpakt cement. Een dochter
maatschappij heeft reeds honderden huizen
gebouwd te Terneuzen en Sluiskil.
Association Cooperative
•f A4'fl Zélandaise de Carbonisation
1*1 II G.A. te Sluiskil (cokesfa-
briek). Aantal werknemers
circa 500. Het bedrijf pro
duceert cokes en gas. De
eokesfabriek verbruikt 800.000 ton kolen
per jaar, afkomstig uit o.a. Amerika en het
Roergebied. De produktie bedraagt 625.000
ton cokes per Jaar, bestemd voor industri
eel en huishoudelijk gebruik. De 250 mil
joen mS gas, die de eokesfabriek produ
ceert, gaat voor een belangrijk gedeelte
naar de Nederlandse Stikstof Mij. (even
eens te Sluiskil). Voorts verzorgt het be
drijf <1° gasvoorzlening van Zeeuwsch-
Vlaanderen, Zuid-Beveland en Walcheren.
80 van de cokesproduktle Is bestemd
voor de hoogovens. De cokessoorten,- klei
ner dan 60 mm worden aangewend voor in
dustrieel en huishoudelijk gebruik.
N.V. Styfsel- en Glucose-
4A4A fabriek „Sas van Gent" te
IH IZ van G*"4- De circa 500
,wl™ werknemers van dit be
drijf hebben vorig jaar op
grootse wijze het 50-jarig
bestaan van de fabriek gevierd. Het bedrijf
werd gesticht door het familiegenootschap
„Zeelandia" en is sinds 1927 een N.V. Aan
vankelijk werd mais-zetmeel, olie en vee
voeder geproduceerd. Een industrie, die
thans 265 ton mais per dag verwerkt. Ver
der produktie van glucose, keukenstroop,
dextrose, walsprodukten en specialiteiten
op zetmeelbasis. Het bedrijf ontvangt zijn
grondstoffen via de havens Rotterdam,
Amsterdam en Antwerpen. Overslag per
binnenvaartuigen.
N.V. Terneuzense Scheeps-
■flAAI bouw Maatschappij te Ter-
IJl #4 neuzen. Deze scheepswerf
w" met z(jn 250 werknemers,
verzorgt de nieuwbouw van
alle typen binnenvaartui-
fen, kustvaarders en zeeschepen tot max.
000 ton. Voorts de ombouw van alle soor
ten vaartuigen tot dezelfde orde van groot
te. Veertig procent van de werkzaamheden
op deze werf liggen in de reparatiesector.
Momenteel is het bedrijf een belangrijke
uitbreiding aan het realiseren. De werf
heeft een nevenbedrijf te Hansweert, aan
de zuidelijke ingang van het druk bevaren
kanaal door Zuid-Beveland.
N.V. Textielfabriek „De
1AAA Schelde" te Sas van Gent.
ISf^Sv De meest vrouwelij-
v ke werkkrachten van dit
bedrijf fabriceren hoofdza
kelijk dames- en herenstof-
fen (bovenkleding), zoals kostuums, regen
kleding en japonstoffen. Het hoofdartikel
is kamgaren herenstoffen. De grondstoffen
komen uit Frankrijk. De vervaardigde tex
tielartikelen gaan naar de éonfectiebedrij-
ven in Nederland en worden gedeeltelijk
geëxporteerd.
Compagnie Neerlandaise de
*1 AAA I'Azote te Sluiskil (Neder-
|J|/H landse Stikstof Maatschap-
w w pij). De grootste industrie
van Zeeuwsch-Vlaanderen
en de op één na grootste
van geheel Zeeland. Het bedrijf heeft 1500
werknemers in geregelde dienst. De pro
duktie omvat kalkammonsalpeter, zwavel
zure ureum, salpeterzuur, watervrlje am
moniak en zwavelzuur. De pyrietgrondstof-
fen worden hoofdzakelijk aangevoerd met
zeeschepen, olie en kolen met binnenvaar
tuigen en per spoor. De afvoer van produk
ten geschiedt met zeeschepen naar allo we
relddelen en voorts met binnenschepen en
per spoor.
N.V. Vlaamse Textielfa
briek te Sas van Gent. Dit
extielverwerkend bedrijf
jiedt momenteel plaats aan
een 90-tal werknemers. De
weverij belast zich hoofd
zakelijk met de vervaardiging van Terlen-
kastoffen. De grondstoffen worden voor
het grootste deel betrokken uit België.
Sinds januari 1962 is het bedrijf uitgebreid
met de N.V. Vatex, die de stoffen verder
verwerkt tot heren- en jongensbovenkle-
ding. De produkten vinden hun weg naar
alle delen van Nederland. De bedrijven
streven naar een personeelsuitbreiding tot
200 man en een produktieafzet naar Duits-
'and en België.
Meterfabriek Dordrecht,
4AA4 Dependance te Terneuzen.
1 SfO I De ruim 50 vrouwelijke en
mannelijke personeelsleden
vervaardigen een klein
soort stofzuiger en onder
delen voor grotgre stofzuigers. Het Dordtse
bedrijf werd opgericht in 1857. De Terneu
zense dependance zal binnenkort worden
uitgebreid met 750 m2 vloeroppervlakte.
Philips Spreidingsbedrljf te
'fAfJ'f Terneuzen. Voor het Ter-
I SflO I neuzense nevenbedrijf heeft
het wereldconcern nu reeds
400 personeelsleden aange
trokken, waaronder 100
meisjes. Van het totaal aantal werken er
reeds 125 in een tijdelijke hal aan de In
dustrieweg. De rest blijft nog enige tijd in
Roosendaal. In de loop van april hoopt de
bedrijfsleiding te kunnen verhuizen naar de
thans in aanbouw zijnde, nieuwe fabriek
nabjj de Baandhk. Naar het persbureau van
Philips meedeelde ligt het in de bedoeling
het aantal werkkrachten uit te breiden tot
600. Het. Terneuzense spreidingsbedrijf ver
zorgt de vervaardiging van fotoflitslamp-
jes en andere kleine lampsoortcn.
Coöperatieve Groenvoeder-
■f AAA drogerij „Zeeuwsch-Vlaan-
8 3ÖZ deren" te Stroodorpe (geni.
Westdorpe). Dit nog jonge
bedrijf verschaft werk aan
een 20-tal mensen. De
grondstoffen (hoofdzakelijk luzerne, een
structuurverbeterend gewas en voorts wat
stoppelklaver en gras) worden betrokken
uit geheel Zeeuwsch-Vlaanderen. Hiervan
worden zgn. „pallets" (brokjes) geprodu
ceerd en in bulk afgezet. Een gedeelte dro
ge pulp gaat naar de C.B.S. te Sas van
Gent. De „pallets" worden voor ruim 90
geleverd aan de twee grote coöperaties
C.H.V. te Veghel en het Centraal Bureau te
Rotterdam.
Voorts hebben reeds enkele nieuwe indus
trieën besloten zich in de Zeeuws-
Vlaamse kanaalzone te vestigen. De groot
ste daarvan is de „Dow Chemical Interna
tional", een Amerikaans bedrijf dat een
perceel grond ter grootte van ruim 85 ha
heeft aangekocht in de Nieuw Neuzenpol-
der te Terneuzen. Dit wordt dc eerste Dow-
fabriek van deze aard in de bij de E.E.G.
aangesloten landen. In dit bedrijf zal de
vervaardiging van plastics, industriële che
mische produkten en halffabrikaten ter
hand worden genomen. De Dow-fabriek te
Terneuzen denkt, in 1964 te starten niet
circa 200 werknemers.
„Hollandia Rubber" heeft in het gemeente
lijk industrieterrein te Terneuzen 1 ha
frond gekocht voor de bouw van een fa-
riek, die rubberartikelen voor ziekenhui
zen en huishoudelijk gebruik gaat fabrice
ren. In dit bedrijf zullen in de beginperiode
ongeveer 30 werknemers nodig zijn.
In de zgn. „Axelse Vlakte" ligt al sinds
1961 een perceel grond
veerd ten behoeve van he
tecatini-concern", dat volgens de zeer
schaarse gegevens, die daarover zrjn te ver
krijgen daarop een fabriek voor chemi
sche stoffen wil bouwen.
Voor toeleverings- en soortgelijke bedrij
vigheid in de kanaalzone zorgen onder
meer de machinefabriek Snelleman en de
Zeeuws-Vlaamse ijzer- en metaalgieterij,
beiden te Sas van Gent; de N.V. v. d. Oost,
de firma Havee, de machinefabriek „De
Schroef" van Hoornaert en de fa. Eyke-
Hoogendoorn te Terneuzen. De koninklijke
maatschappij „De Schelde" uit Vlissingen
heeft in het gemeentelijk industrieterrein
te Terneuzen een terrein van 19.700 m2
aangekocht voor de vestiging van een Ijzer-
constructie- en apparatenfabriek. Een elek
trotechnische /erkplaats met magazijn en
kantoor zal worden gebouwd door van
Rietschoten en Houwens Mij. te Rotterdam.
Een in de kanaalzone niet weg te denken
bedrijvigheid wordt verzorgd door de Ter
neuzense N.V. Aug. de Meyer Zonens'
Scheepvaart-, Expeditie- en Agentuurniaat-
schappij voor alle cargadoor-, stuwadoor-,
expeditie-, veem-, sleepdienst-, bevrach-
tings-, beurtvaart- en bergingswerk. Zeer
bekende klanken hebben in dit gebied
voorts de namen van Mullers' sleepdienst
(met zeer gevariëerde andere taken) en de
N.V. Overslagbedrijf „Ovet" te Terneuzen.
Met name kunnen verder worden genoemd
de N.V. Terneuzense Graansilomaatschap
pij, de Coöp. Aan- en Verkoop Vereniging
Oost Zeeuwsch-Vlaanderen G.A. te Terneu
zen, de Coöp. Handelsvereniging van de
N.C.B. te Sas van Gent, de Breigoederenfa-
briek Fermont te Sas van Gent, Ribbens
Handelsonderneming Terneuzen, de N.V.
Scheldeveem, etc. etc.
Het is uiteraard een onmogelijke opgave
om alle overige bedrijvigheid in de ka
naalzone met name te noemen. Maar een
belangrijk aandeel in de verdere ontwikke
ling van dit gebied leveren ongetwijfeld de
transportmaatschanpljen en vervoersonder
nemingen, de hout- en sohroothandelaren,
de scheeps- en andere sloperijen, bouwon
dernemingen en aannemingsbedrijven, jaeli-
tenbouwers en winterbergers, bankbedrij
ven, timmerfabrieken, opslagplaatsen en
niet te vergeten de honderden kanaalzone
bewoners, die direct hetzij indirect met het
intensieve scheepvaartverkeer hebben te
maken. Nauw verbonden met de kanaal
zone-industrieën zijn tenslotte de regionale
werkplaats voor volwassenen en de be
schuttende werkplaats „Midden Zeeuwsch-
Vlaanderen", beiden gelegen aan de In
dustrieweg te Terneuzen.
