EbMIOR
HET SCHIP: van primitief
vlot tot atoomduikboot
Savannak14 maal rond
de wereld op één lading
Maatregelen tegen
radio-,, Veronica"
in voorbereiding
BIJ DE N.S. TEKORT VAN ENKELE
TIENTALLEN MILJOENEN
10
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
DONDERDAG 20" DECEMBER 1962
SWANTEX
Brengt eerste sportshirt met 70% Ter-
lenka-dus 70% méér plezier en gemak
bij het dragen en wassen
C1 en smalle gracht in de Am-
sterdamse binnenstad.
Twee priEe Mokummers, met
groezelige bloesjes aan, de
voeten bloot in oude sanda
len, spelevaren op hun boot
van eigen maaksel. Vijf stevige
balken, aaneengebonden met
een stuk touw uit een vuilnis
bak, vormen het vlot, waarop
de knapen zich laten drijven
op de zwakke bries. De auto's,
die langs de wallekanten
wachten, staren met grote do
de ogen naar de wakk're jon
gens, Hollands trots, wier hart
trekt naar de baren. Een enke
le voorbijganger schudt het
hoofd, als hij de jongens ziet
in hun gevaarlijk spel. Hij is
de aloude spreuk vergeten:
„Navigare necesse est: vivere
non est necesseHij heeft
misschien nooit geweten, dat
deze spreuk betekent: „Varen
is noodzakelijk, het leven
niet..."
Hoe lang zal het geleden zijn,
dat de mens voor het eerst
heeft gevaren? Dat moet ge
weest zijn, ver voor hij met
een frons in zijn (hoge) voor
hoofd kon uitroepen: „Navi
gare necesse est!"
Het is wel zeker, dat die eerste
varende mens zomaar wat
Ge kunt, als ge dat wenst en kunt bekostigen, ook naar Afrika
reizen, naar het Tsaad-meer, waar vandaag nog de Buduma's
de takken van de ambacheboom bijeenbinden tot een klein vlot,
waarmee zij met handen en voeten over de baaien van het meer
peddelen. Die Buduma's liggen dus een heel stuk achter bij ons.
Toch moet ge niet vreemd opkijken, als zo'n blote Buduma voor
zich op het vlot een transistor-radio heeft staan. Hij behoeft maar
weinig aan het knopje te draaien om muziek te vinden, die hem
zéér vertrouwd in de oren klinkt.
De mens, altijd bereid om ontdekkingen te doen, is die simpele
eenmansbool gaan verbeteren en vergroten, zodat hij er vrachten
mee kan vervoeren. De oudste afbeeldingen van boten, die uit het
Egypte van plm. 3400 voor Christus dateren, vertellen iets over de
leefwijze van de mens uit die dagen. Het zijn boten met een simpel
dekhuisje en met eenvoudige roeiriemen. Van latere datum moeten
de zeilscheepjes zijn, afgebeeld met de mast voorin.
EGYPTENAREN
BOUWDEN
„GROTE" SCHEPEN
Een geweldige prestatie heb
ben de bouwers van de zee
schepen geleverd, waarmee de
Egyptenaren vijfduizend jaar
geleden over de Middellandse
Zee zeilden naar Syrië en Kreta.
Deze scheepjes werden in de
lengterichting verstevigd door
een zwaar touw, van voor tot
achter gespannen over verti
cale jukken. Het touw werd op
spanning gebracht door te
draaien aan een stok, die tus
sen de strengen van het touw
was gestoken. Zware vrachten
konden met dergelijke scheep
jes worden vervoerd.
De obelisken, die nu in Parijs, Lon
den en New York staan, werden
eertijds uit één stuk gehouwen uit de
rotsen bij Assoean. Koningin Hat-
shepsut liet voor het transport ware
reuzenschepen bouwen van 63 meter
lang, 25 meter breed en met een
laadvermogen van 700 ton. Deze
enorme lichters werden over de Nijl
gesleept door zevenentwintig kleine
re scheepjes in drie kiellinies; dertig
roeiers per schip.
Voortstuwing
De Egyptische koningin Hatshep-
sut had in 1500 voor Christus
bijna duizend roeiers nodig voor de
voortstuwing van haar vrachtboot.
De in 1902 na Christus van stapel
gelopen
tuigde
uigde vijfmaster ter wereld, droeg
47 zeilen met een gezamenlijk opper
vlak van 4650 vierkante meter. De in
1938 gebouwde „Queen Elisabeth",
met haar 83.673 brutoregisterton het
grootste koopvaardijschip ter we
reld, heeft een machinevermogen van
181.700 paardekrachten. De krach
tigste voortstuwingsinstallaties, die
ooit in Nederlandse schepen werden
gebouwd, staan in Ilr.Ms. kruisers
„De Ruyter" en „De Zeven Provin
ciën"; eik ruim 80.000 pk!
heeft rondgedreven op een
zelfgemaakt vlot. Misschien
was hij wel tot de vaartocht
gedwongen omdat de rivier
buiten zijn oevers trad en heeft
hij zich vastgeklampt aan een
ontwortelde boomstam, die
langs kwam drijven. Zo zal de
primitieve mens het schip in
zijn eenvoudigste vorm heb
ben ontdekt. Ge behoeft niet
ver te reizen, om te zien hoe
dat prille varen in zijn werk is
gegaan. Overal in dit water
land zijn jongens, die vlotjes
maken en zichzelf aanstellen
tot gezagvoerder op hun eigen
schip.
Het oorlogsschip heeft in de loop
der eeuwen een fabelachtige
evolutie doorgemaakt. Het lijdt geen
twijfel dat de ontwikkeling van het
schip in het algemeen in sterke mate
is bevorderd door de eisen, die aan de
oorlogsschepen werden en worden
gesteld. De bouwer van het oorlogs
schip in het atoomtijdperk staat voor
de taak, een vaartuig te ontwerpen
met een bepaalde gevechtswaarde in
combinatie met een hoge maximum
snelheid, een grote actieradius, een
zeker incasseringsvermogen, midde
len om de vijand op te sporen, vele
verbindingen te onderhouden enzo
voorts, en ten slotte inderdaad
„ten slotte" werk-, woon- en leef
ruimte voor de bemanning.
Om aan al deze vaak tegenstrijdige
eisen te kunnen voldoen, moeten de
resultaten van wetenschappelijke en
technische onderzoekingen op geraf
fineerde wijze worden toegepast.
Vooral tijdens en na de tweede we
reldoorlog is de ontwikkeling op dit
gebied haast niet bij te houden. In
feite is een oorlogsschip reeds ver
ouderd, als het nog op de tekentafels
ligt... Maar dat neemt niet weg, dat
de scheepvaart in het algemeen door
deze ontwikkeling in hoge mate is
gediend.
Daar komt nog bij, dat de evolutie
van het passagiersschip krachtig
wordt gestimuleerd door de concur
rentie van de luchtvaart. De eis van
snelheid en comfort klinkt luider dan
ooit. Het is daarbij van geweldige
betekenis, dat de atoomenergie haar
intrede in de scheepvaart heeft ge
daan.
Maar, zo besluit Björn Land
strom zijn standaardwerk „Het
Schip": de atoomreactor is
wellicht niet het laatste woord
inzake de krachtbron. Misschien
zullen reusachtige onderzeebo
ten de schepen van de toekomst
zijn, onafhankelijk van wind en
weder, met een intrekbare com
mandotoren voor een betere
stroomlijn, die hun meer dan
enig schip daarvoor de verschij
ning van een vis in het water zal
geven.
In zijn memorie van antwoord aan
de Tweede Kamer betreffende zijn
begroting voor 1963 deelt de mi
nister van verkeer en waterstaat,
drs. H. A. Korthals mede, dat wet
telijke maatregelen tegen het doen
van omroepuitzendingen buiten
het nationale territoir in voorbe
reiding zijn. Er wordt hierover nog
overleg gepleegd met het ministe
rie van justitie.
De minister zegt dit naar aanleiding van
het voorlopig verslag van de Kamer
commissie, waarin wordt gevraagd op
welke termijn maatregelen inzake radio-
Veronica tegemoet kunnen worden ge
zien en van welke aard deze maatrege
len zullen zijn. Mede in verband met het
overleg met het ministerie van justitie
acht de minister het bezwaarlijk thans
mededelingen te doen omtrent de ter
mijn. binnen welke zodanige maatrege
len kunnen worden tegemoet gezien, als
ook omtrent de aard van deze maatre
gelen.
Interim-dividend
A.K.U. onveranderd
De Algemene Kunstzijde TTnle N.V.
keert over het boekjaar 1962 een onver
anderd interimdividend van 4 procent
op de gewone aandelen uit. De datum
van betaalbaarstelling zal op de gebrui
kelijke wijze bekendgemaakt worden,
aldus deelt de directie mede. Over 1961
heeft de vennootschap zestien procent
dividend in contanten uitgekeerd.
Ontwikkeling in
1963 minder
ongunstig
(Van onze Haagse redactie)
Naar thans door de Nederlandse
Spoorwegen wordt verwacht, za!
het tekort over 1962 enkele tien
tallen miljoenen bedragen. Dit
deelt minister Korthals mede in de
memorie van antwoord aan de
Tweede Kamer betreffende de be
groting van verkeer en waterstaat
voor 1963.
De minister is van mening, dat deze
ongunstige ontwikkeling in 1963 zal
worden gematigd, doordat de invloed
de op 1 september 1962 ingevoerde
Koningin Hatshepsut was pienter ge
noeg om te weten, dat haar duizend
koppige sleepcombinatie maar een
beperkte actieradius had. De sche
pen uit die dagen konden niet ver
der komen dan de bevoorrading
toeliet. Duizend magen werden vol
geladen en dan: varen maar. Het is
nog steeds zo, dat de actieradius van
een schip wordt begrensd door het
laadvermogen. In de loop der eeuwen
is het schip echter geëvolueerd tot
een bewonderenswaardig compromis
tussen de eisen van laadvermogen,
comfort, snelheid en actieradius.
Maar natuurlijk is de mens nog niet
tevreden. De toepassing van de
atoomenergie stelt hem in staat, op
één brandstoflading 300.000 zeemij
len te varen, dat is veertien maal de
wereld rond- Welaan, zegt de beman
ning van de „Savannah" als dat zo
is, dan mogen wij wel een paar cen
ten meer verdienen dan die gewone
zeemannetjes op die gewone super-
tankertjes. En dan is er weer een
conflict geschapen, dat zelfs de pien
tere koningin Hatshepsut in haar
In de strijd
Hoe lang zal het geleden zijn dat
de mens voor het eerst een schip
gebruikte in de strijd? Waarschijn
lijk heeft die naakte man op het al
leroudste vaartuig ter wereld al wa
pens in de hand gehad om vis te ver
overen. En misschien heeft hij die
zelfde wapens wel nodig gehad om
zijn pasgevangen vis te verdedigen
tegen een agressieve buurman, die
meer honger dan werklust had.
héél lang geduurd, voor de mens spe
ciaal schepen ging bouwen om ermee
te kunnen vechten. Eeuwenlang vol
deed één scheepstype voor verschil
lende doeleinden. Maar de mens, ge
neigd tot perfectie en specialisatie,
heeft het daarbij niet gelaten. Ach
teraf bezien was de constructie van
het allereerste oorlogsschip onver
mijdelijk.
De Byzantijnse oorlogsschepen de
„dromons'" werden in de zevende
eeuw uitgerust met z.g. Grieks vuur,
een uiterst gevaarlijk wapen. Een
mengsel van nafta, zwavel en salpe
ter werd samengepakt in een lange
buis. die aan de andere kant was
voorzien van een krachtige blaas
balg. De vijand werd met dit ont
vlambare materiaal bestookt als hij
naderbij kwam. Historici nemen aan,
dat de Oost-Romeinen de strijd tegen
de Arabieren zo lang konden volhou-
Een trotse, hoog-getuigde bark. Zo heeft de
„Endeavour" eruit gezien, het eerste ontdek
kingsvaartuig waarover nauwkeurige gegevens
bestaan. Met'dit schip vertrok de ontdekkings
reiziger James Cook op 26 augustus 1768 uit
Plymouth. Met officieren, geleerden, bedienden
en bemanning had de roemruchte „Endeovour"
94 man aan boord.
Minister Korthals aan Kamer
-erhoging van de goederentarieven zich
dan over een geheel jaar zal uitstrek
ken.
De tariefsverhoging bij de N.S. heeft
zich, aldus de minister, niet beperkt tot
het stukgoederenvervoer. Ook het overi
ge goederenvervoer, met name het wa-
genladingvervoer, valt onder de ta
riefsverhoging. De rendementsverbete
ring is gevonden in de goederensector,
aangezien hier een duidelijk aanwijsbare
noodzaak kon worden vastgesteld. Het
spoorwegbedrijf zal naar het zich op
grond van de thans verkregen inzichten,
laat aanzien ook na de doorwerking
der voor het gehele goederenvervoer
toegestane verhogingen nog niet renda
bel zijn. In antwoord op een in het voor
lopig verslag gestelde vraag zegt de mi
nister, dat het principe der rentabiliteit
niet tot het goederenvervoer is beperkt.
Uitgegaan dient te worden van een af
stelling van de spoorwegtarieven op de
kosten. Dit behoeft niet in te houden,
dat nimmer enig verlies zal worden ge
leden.
Reizigerstarieven
Personeelstekort
bij verkeer en
waterstaat
(Van onze Haagse redactie)
De moeilijkheden op personeelsgebied
duren vrijwel onverminderd voort,
waardoor het ter hand nemen van nieu
we taken en de goede uitvoering van
bestaande taken soms ernstig in het ge
drang komen. Dit deelt minister Kort
hals mede in de memorie van ant
woord aan de Tweede Kamer betreffen
de de begroting van verkeer en water
staat voor 1963. By voortduring van de
huidige spanning op de arbeidsmarkt
ziet de minister geen concrete moge
lijkheden tot personeelsuitbreiding te
geraken.
De minister deelt verder mee, dat bij
de rijkswaterstaat het aantal onbezette
plaatsen in de categorieën hoger, mid
delbaar en lager technisch personeel on
geveer 600 bedraagt, en in de categorie
administratief personeel ongeveer 300.
Een en ander leidt tot overwerk in
soms excessieve mate.
Bij de P.T.T. bedraagt het personeels
tekort bij de posterijen 700 man, bij
de telefoondienst 1430 man. De tekor
ten betreffen voornamelijk diensten in
het westen van het land.
De Nederlandsche Spoorwegen hebben
volgens de minister thans 1578 vacatu
res, waarvan 1208 in de exploitatieve,
323 in de technische en 47 in de admi
nistratieve sector.
RAPPORT DIJKDOORBRAAK
IN TUINDORP-OOSTZAAN
NIET BIJ DE KAMER
(Van onze Haagse redactie)
Het is minister Korthals niet mogelijk
het rapport inzake de dijkdoorbraak by
het Tuindorp Oostzaan aan de Tweede
Kamer over te leggen, omdat dit rap
port is uitgebracht aan de arrondisse
mentsrechtbank te Amsterdam. Ook
wat betreft de w(jze van het onderzoek
naar dit ongeval, dat indertijd door de
justitie is ingesteld, kan de minister
zich niet uitlaten.
Het ongeval zelf-heeft de minister ertoe
gebracht te doen onderzoeken of
uitvoering van zyn taak in de
tg van het oppertoezicht op de
it een controleapparaat is te
ontwerpen, dat voorziet in de samen
stelling van een centrale commissie en
een aantal op bijzondere onderwerpen
pecialiseerae subcommissies, waar-
onder meer deskundigen van dlver-
met waterstaatstaken belaste over
heidsdiensten deel zullen uitmaken. Het
is de bedoeling een dergelijke regeling,
over de merites waarvan de minister
zich thans nog niet zou willen uitlaten,
aan de betrokken beheerders voor te
stellen. Minister Korthals deelt een en
ander mede in de memorie van ant
woord aan de Tweede Kamer betreffen
de de begroting van verkeer en water
staat voor 1963.
V.N. veroordelen
onderdrukking
Hongarije weer
(leze inhoud werd aangenomen met 43
tegen 14 stemmen, by 32 onthoudingen.
0 De landdag van Sleeswijk-Holstcln zal op
7 januari a.s. bijeenkomen voor de verkie
zing van een nieuwe minister-president, als
opvolger van premier Kai-Uwe von Hassel,
die fn de nieuwe bondsregering van West-
Duitsland minister van defensie is geworden.
binnen afzienbare tijd ook de ta
rieven voor het personenvervoer zul
len moeten worden verhoogd, ant
woordt de bewindsman, dat een
eventuele nieuwe aanvrage der Ne
derlandse Spoorwegen om verhoging
der reizigerstarieven in het licht van
de bedrijfsresultaten en met inacht
neming van de aan de regering ter
behartiging toevertrouwde belangen
zal worden beoordeeld.
Efficiency
e minister wijst er op, dat de N.S.
reeds lang bezig is ter bevordering van
de rentabiliteit maatregelen te nemen
op het gebied van de verbetering van de
eficiency en verhoging van de produk-
tiviteit.
De minister zegt verder, dat het inves
teringsprogramma van de N.S. voor de
jaren 1962 tot en met 1964 als gevolg
van de verliessituatie beperkingen heeft
ondergaan. Over de investeringsnol
voor 1965 en. volgende jaren
-een definitieve denkbeelden. Veel
'hangen van de toekomstige ont
wikkeling van ontvangsten en kosten.
Een verbetering daarvan zal stimule
rend werken op de investeringsactivi-
Er is geen beperking van de investe
ringen voorzien terzake van de ont
wikkeling van een op de huidige ver
keerssituatie afgestemde beveiliging,
ook niet ten aanzien van de invoe
ring van een systeem van automati
sche treinbeheersing.
Beveiliging
In 1962 en volgende jaren zullen per
jaar minimaal 45 onbewaakte overwe
gen worden voorzien van een beveili
ging met een automatische knipper-
lichtinstallatie, terwijl ongeveer 50 over
wegen, beveiligd met door een wachter
bediende afsluitbomen, zullen worden
ervangen door een beveiliging met au
tomatische halve ovcrwegbomen.
Advertentie
Zelfs als VRIJE GELUIDEN
niet zo'n goed programma
blad was...
zelfs dan zou de VPRO u
wagen: Wordt abonnc!
Want iedere abonné betekent
voor de VPRO een "lid" meer.
En de VPRO heeft leden
nodig om zijn boodschap
van verdraagzaamheid en
openheid voor andcrcr mening
tc kunnen blijven brengen...
tegen dc "verzuiling" in!
Voelt u zich ook behoren
tot die kritische minderheid?
Zet uw sympathie dan om in
een daad. Geef u op als
abonné - nul
De prijs is fl. 3.25 per kwartaal.
Ilct adres? VPRO,
POSTBUS 11, HILVERSUM
(waar u ook proefnummer»
kunt aanvragen).
Advertentie
Uitgever W. Gaade te Den
Haag heeft met ,JIet schip"
een prachtig boekwerk het
licht doen zien, dat in woord en
beeld de geschiedenis van het
schip verhaalt 'van de oudste tij
den tot heden. De auteur, de 45-
jarige Björn Landstrom (een Fin,
die sedert 1959 in Zweden woont),
heeft enige jaren aan dit boek
gewerkt. Hij verzamelde het ma
teriaal in vele musea, bestudeer
de talrijke handboeken, maakte
tekeningen en reconstructies,
werd zo geboeid door het onder
werp, dat hij het niet meer kon
loslaten. ,JHet schip" is een en
cyclopedisch standaardwerk ge
worden, zoals er geen tweede op
de wereld bestaat. Het kan bogen
op een mate van volledigheid, die
binnen het bestek van i-uim 300
pagina's van groot formaat en
ruim 800 tekeningen bewonde-
rensioaardig is. Dat is daaraan te
danken, dat Björn Landstrom
kans heeft gezien tot een uiterst
compacte verwerking van de stof.
Hij brengt zijn materiaal vrijwel
„sec"; de romantiek en de sfeer
schept de lezer er zelf wel bij.
Wanneer die lezer een Nederlan
der is, voelt hij zich misschien te
leurgesteld, als roemruchte sche
pen uit onze eigen Gouden Eeuw
„vergeten" blijken; als de stout
moedige tochten van de gebroe
ders Houtman en zovele anderen
niet in het boelc voorkomen. Die
lezer vérgete dan niet, dat ,JIet
schip" hier is opgezet als een
geschiedenis der scheepvaart. We
reldberoemde rederijen, schokken
de scheepsrampen en dergelijke
onderwerpen blijven onvermeld.
Het schip in zijn fascinerende
ontwikkeling is de centrale fi
guur. Het meesterschap, waarvan
Landstrom door deze beperking
blijk geeft, toont hij ook in de
uiterst exacte stijl van zijn teke
ningen.
Met schepen van dit open type heeft de Egyptische koningin op de plaats van het huidige Somaliland. De tekening is een door
Hatshepsut in 1500 voor Christus een expeditie over zee laten Björn Landstrom vervaardigde reconstructie naar een serie reliëfs
ondernemen naar het land Punt, dat vermoedelijk heeft gelegen in een tempel uit de vallei van Deir-el-Bahri.
