CAMBODJA land met toekomst Erbach stad van ivoor bewerkers zaterdagnummer Zaterdag 15 dec. 1962 zitten, dat een Japanse firma bezig is te bouwen. Boks- en worstelwedstrijden zijn in hoge ere en op nieuwjaarsdag (die in midden april valt) kan men in de hoofdstad een... driedaagse militaire parade aanschouwen. En misschien hebben enkele van onze lezebs wel eens het Konink lijk Corps de Ballet uit Cam bodja bewonderd, dat reeds in verscheidene Europese steden met succes is opgetreden en op de hindoecultuür is geïnspi reerd. De vorst, die alles ziet en alles weet. Detail van een der (véle) torens bo ven de heiligdommen van Bayon, Cambodja. De hoofden die als het ware naar alle kanten van het land uitkijken, symboliseren de koninklij ke macht. Foto Kon. Inst. voor de Tropen (Van een medewerker) In tweeërlei opzicht roept de naam Cambodja, het sedert 1947 soevereine onafhankelijke koninkrijk 'in Achter-Indië, reminis centies op: een weinig serieuze en een hoogst verheven herinne ring. De eerste betreft een in 1906 in het Theater Carré te Am sterdam vertoonde... revue, waarin koning Sisowat van Cambodja, die juist een officieel bezoek aan Nederland had gebracht, op on eerbiedige wijze op het toneel werd uitgebeeld! Hij werd niet in zijn eigen taal verwant aan het Siamees en het Annamietisch toegezongen, maar in het plat-Amsterdams, en zijn naam Sisowat werd verhaspeld tot „Ik zie-zoo-wat", hetgeen voor de hand lag: Geschiedenis Koning 'k Zie-zoo-wat Ga met ons mee, Heusch, in Amsterdam Ben je tevree! pen waardevoller heugenis zul len velen hebben aan de fo to's en de documentaire films, welke in de jongste jaren her haaldelijk zijn gepubliceerd en vertoond van de opgravingen te" Angkor, dat gedurende meer dan rijf eeuwen de hoofdstad was van het oude rijk der Khmers, de oorspronkelijke be volking van het land. Van deze stad met haar tempels, pyrami- des, kloosters en heiligdommen, die merendeels uit de twaalfde eeuw dateren, is veel behouden gebleven. Eigenlijk zijn er twee Angkors: Ang kor Vat, door koning Soeryavarman II omstreeks 1150 gesticht en aan de zonnegod Vishnoe gewijd, en het l'/2 km noorderlyker gelegen Angkor Thorn, waar koning Djayavarman VII een centrum van kunst en cul tuur vestigde ter verheerlijking van Siva, de Hindoese god der vernieti ging en tevens der herschepping, hetwelk tot op de dag van heden een bron van studie voor archeologen en godgeleerdheid biedt en een sterke aantrekkingskracht op het wereld- toerisme uitoefent. Cambodja, welke ligging tussen haarden van politieke en militaire onrust als Thailand (Siam)', Laos, Noord- en Zuid-Vietnam, alles behal ve behagelijk is, maakte tot de twee de wereldoorlog deel uit van Frans Indo-China, (tezamen met Laos, An- nam, Tonkin en Cochin-China. Het werd in 1940 door de Japanners be zet en uit deze bezetting groeide een onafhankelijkheidsbeweging, welke na de Japanse capitulatie tot explo sie kwam en in 1946 leidde tot Cam- bodja's volledige autonomie. Twee jaar later werd het als „geassocieer de staat" in de Franse Unie opgeno men, en in 1955 trad het tot de Ver enigde Naties toe. Cambodja schijnt zich goed thuis te gevoelen in de Franse Unie, welke het een bescher ming biedt tegen mogelijke aggres- sieve bedoelingen van rumoerige bu ren. De geschiedenis van Cambodja is in vele opzichten identiek met die van de meeste oosterse lan den: zij begint in oeroude tijden en kenmerkt zich door verwoede oorlo gen, invasies van vreemde volken, onderdrukking en slavernij, gevolgd door ontworsteling en bevrijding, ge paard gaande met periode van bloei en artistieke scheppingsdrang. Koning Jayavarman H, de stichter der toenmalige dynastie, heeft tijdens zijn 52-jarige bewind (802-854) ach tereenvolgens vijf hoofdsteden doen bouwen, waarvan Angkor de voor naamste was. Thans is Phnom Penh, dat 500.000 inwoners telt. de hoofd stad der constitutionele monarchie, die sedert mei 1957 een eigen grond wet, een kabinet, bestaande uit ne gen ministeries, een Nationale Ver gadering van 62 leden en een Senaat van 24 leden bezit. De tegenwoordige koning Norodom Sihanoek is een heerser met een hoogst moderne instelling. In 1953 trok hij er persoonlijk op uit om in het buitenland de belangen van zijn land te bepleiten: hij begaf zich naar Parijs, Londen, New York en Tokio en later ook naar Moskou en Peking, en kondigde bij zijn terugkeer aan dat hij zijn land binnen drie jaren volledige onafhankelijkheid zou ge ven. H\j ging zo ver om (in 1955) als koning ai te treden, daar hij van oor deel was dat hij als gewoon burger zijn land beter kon dienen. De kroon droeg hij tijdelijk over aan zijn vader, prins Soeramarit. Hij baande zich zelf de weg naar een soort leider schap en stichtte de enige thans nog bestaande georganiseerde politieke partij, de Socialistische Volksgemeen schap. Na de eerste verkiezingen voor een parlement werd hij minister president en begon aan de uitvoe- rihg van een omvangrijk economisch program, dat de havenprojecten, verbetering van het irrigatiestelsel, een rechtvaardiger verdeling van het grondbezit en bestrijding der sterk verbreide corruptie omvatte. Voor bepaalde economische projec ten kreeg hij hulp van de Verenigde Staten en Frankrijk, doch de groot ste financiële steun ontving hij van de Sowjet-Unie en de Chinese Volks republiek. Dit verontrustte in hevige mate de westerse mogendheden, maar Sihanoek liet weten dat hij van plan was een neutralistische po litiek te voeren en dat zijn volk, welks levensbeschouwing hecht is geworteld in het Boeddhisme, im muun is voor het communisme. Toen zijn vader Soemarit het vorig jaar overleed, besteeg Sihanoek opnieuw de troon. Opbouw Het eeuwenoude Cambodja is dus thans bezig een land met een geheel gemoderniseerde indu striële en landbouw-outillage te wor den, dat zyn plaats in het wereld verkeer heeft ingenomen. Wel is het voor een zeer groot deel afhankelijk van buitenlandse steun (70% der staatsbegroting wordt gedekt door buitenlandse hulpverlening). De Ver. Staten en de Sowjet-Unie hebben aanzienlijke investeringen verricht: Frankrijk heeft speciaal de zorg voor het onderwijs op zich ge nomen: er werken meer dan 300 Franse leerkrachten in Cambodja, die de leiding hebben van middel bare scholen, van de Medische Hoge school, de Landbouw Hogeschool en een academie voor de vorming van bcstuuraa mbtcnar cn. De aanleg van havens (Phnom Penh aan de Me Kong-rivier en Sihanoek- ville aan de Golf van Siam), de ver betering der rijstcultuur, de inten sivering van de verbouwing van rub ber, tabak en katoen, de veeteelt, landbouw, bosbouw en visserij heb ben de bjjna 5 miljoen inwoners, die Cambodja telt (van de slechts 5000 Europeanen die er wonen is het me rendeel Frans), sedert enkele jaren sterker in de belangstelling van het westen geplaatst. Aan een door het Koninklijk Instituut voor de Tropen te Amsterdam uitgegeven documen tair overzicht betreffende Cambodja (deze uitgave maakt deel uit van de bijzonder waardevolle serie geschrif ten over uitheemse gebieden, welke het instituut in samenwerking met de economische voorlichtingsdienst van het ministerie van economische zaken op geregelde tijden het licht doet zien) ontlenen wij dat er thans een vijfjarenplan in uitvoering is, dat de jaren 1960-'64 beslaat. Daarvoor is 8 miljard riel (waarde van de riel is ruim f 0,10) geïnves teerd, verdeeld over 22 objecten, zo als onderwijs, volksgezondheid, we gen- en bruggenbouw, industrie, wa tervoorziening, irrigatie, luchtvaart, elektrificatie, spoorwegen, enz. Zelfs aan het toerisme is gedacht, want het aan natuurschoon rijke land zou grote toeristische mogelijkheden bie den. Twee internationale en 18 luchthavens voor binnenlands ge bruik maken Cambodja bereikbaar door middel van de Air France, de Transports Aériens Intercontinen- taux. Air Vietnam en andere kleine re maatschappijen. Wij vonden ver meld dat in 1960 bijna 1000 vliegtui gen Cambodja aandeden; zij brach ten 13.374 passagiers en zorgden voor het vertrek van 14.711. Tegenstrijdigheden Frankrijk staat uiteraard bovenaan op de lyst van landen, die han delsbetrekkingen met Cambodja onderhonden, Nederland geheel on deraan. Ons land wordt in Phnom Penh door een honorair consul ver tegenwoordigd, doch H. M.'s Buiten gewoon en Gevolmachtigd Ambas sadeur te Bangkok in Thailand is de instantie tot wie men zich rich ten moet voor handels-, economische en alle andere zakelijke aangelegen heden. Het Frans is daarby de voer taal. Ons land importeert voornamelijk ruwe kapok en ruwe rubber uit Cambodja (ten bedr. van f797.000 in 1961)de Nederlandse export voor een bedrag van f 3.035.000 in 1961) bestaat voornamelijk uit tele- communicatie-apparaten, genees middelen, gecondenseerde melk, ver ven en vernissen en bestrijdingsmid delen- Typisch is dat Cambodja rijk is aan.... bromfietsen, in maart 1961 werden er 23.905 geteld tegen 11.140 personenauto's, 6195 vrachtauto's en autobussen en 6328 motorrijwielen en scooters. Het koninkrijk Cambodja toont, zo als veel tot voor kort „onderontwik kelde" landen, in vele opzichten een beeld van grote tegenstrijdigheden; enerzijds een snelle evolutie naar het moderne westerse leven, anderzijds toestanden die op een bedenkelijke achterstand wijzen. Immers, onge veer 45% der bevolking is nog anal fabeet ondanks de 3616 scholen die door 698.781 leerlingen worden be zocht. De priesterstand is er nog zeer machtig; de status van de gees telijke is onaantastbaar, hij wordt zelfs in een speciale taal toegespro ken, welke uitsluitend voor hem is gereserveerd en anders niet wordt gebruikt. Hij ziet zich genoodzaakt het hoognodige voor zijn levenson derhoud bijeen te bedelen, de ge meenschap zorgt voor het onderhoud van zijn tempel. Staat tegenover jQaar staat tegenover dat Phnom Penh weldra een krachtig televisiestation zal be- Woor de imposante renaissancegevel van het slot in Er bach, midden in een met bloemen gesmukt gazon, staat 's lands vorst Franz 1 en kijkt van zijn stenen voet stuk welwillend neer op de vele, in bonte kleren gestoken, toeristen, die uit de internationale bussen stromen, om de betovering van het romantische stadje in het Odenwald te leren kennen. Niet voor niets begint een rondgang door deze idyllische plaats met een blik op het bronzen standbeeld van de minzaam neerkijkende graaf Franz zu Erbach-Erbach. Franz I is, alhoewel hij reeds lang het tijdelijke voor het eeuwige heeft verwisseld, voor de ongeveer 6000 inwo ners van Erbach ook thans nog het symbool van de wel stand; niet alleen omdat de kunstzinnige vorst uit de 18e eeuw zijn door erfenis verkregen slot verrijkte met een bezienswaardige jacht- en wapenverzameling, alsmede met een aanzienlijke collectie middeleeuwse ridderuitrus tingen (waarvan het huidige toerisme dankbaar profi teert), maar vooral door zijn ambachtelijke „ambities". Behalve dat Franz I een regerend vorst was, oefende hij nog een ander beroep uit: hij was ivoorbewerker. Om de karige inkomsten van zijn boeren in het Odenwald wat te verruimen, voerde hy in Erbach de ivoorsnykunst in, die hy zelf in Italië had geleerd. Binnen enkele jaren werd het kleine Erbach tot een centrum van de Duitse ivoorsnijkunst en nog thans na bijna 200 jaar bevindt zich byna 70 procent van alle ivoorverwerkende bedrijven van de Bondsrepubliek in het Oden wald. Overal In Erbach wordt de vreemdeling in contact gebracht met de produkten van dit reeds in de oudheid hooggewaardeerde kunst ambacht. Schaakstukken, kettingen en hangers, broches, dlcren- beeldjqs, eierlepels, met ivoor ingelegde crucifixen, sacrale ge bruiksvoorwerpen in de 35 werkplaatsen, die Erbach telt, zal men de bezoeker aanschouwelijk demonstreren, hoe vele toepas singsmogelijkheden ivoor heeft- De produkten worden naar alle landen van de wereld geëxporteerd. Terwijl voor de eerste wereld oorlog ivoren pianotoetsen de meeste aftrek vonden, zijn het thans de sieraden, die het beste gaan. Daarnaast voeren vele bedrijven individuele opdrachten uit: natuurgetrouwe kopieën van antieke beeldhouwwerken, kerkversieringen, moderne beelden en wand- reliëfs. Men verwerkt zowel Afrikaans als Indisch ivoor en het komt zo af en toe wel eens voor, dat een klant opdracht geeft tot de vervaardiging van een sieraad of beeld van „mammoet tand". In de meeste Erbacher bedrijven, die van de ene generatie op de andere overgaan, is het handwerk nog altijd nummer één. Slechts weinig bedrijven hebben hun arbeid „gerationaliseerd" of „ge ïndustrialiseerd". In de meeste werkplaatsen werkt de meester, gehuld in fijne, witte stofwolken, nog bijna uitsluitend mer graveer stift en schraapstaal. Slechts voor de grove voorbewerking ge bruikt tiij een elektrische handboor, dezelfde boor overigens, die de tandarts gebruikt by de behandeling van het menselijk gebit. Vormgevoel, artistiek inzicht en een gedegen vakopleiding zijn de voorwaarden voor dit beroep, dat behalve de vaardigheid in de snijkunst ook een grote kennis van tekenen, modelleren en draaien vereist. Voor een grondige opleiding van toekomstige meesters in het vak zorgt de in Erbach sedert de 19e eeuw ge vestigde vakschool voor ivoorbewerkers, die in een tijd van vier jaar van begaafde leerlingen kunstenaars maakt. Op het ogenblik heeft deze vakschool slechts weinig leerlingen. Hoewel de afzetmogelijkheden voor ivoren produkten sinds 1945 van jaar tot jaar beter zijn geworden en de beroepskansen voor de mensen, die ivoorsnijkunst beoefenen, goed zijn, zijn vele jonge mensen bang voor de lange opleidingstijd en het risico, dat aan dit zozeer van de artistieke en ambachtelijke begaafdheid afhanke lijke beroep vastzit. BIJ DE FOTO'S: LINKS: DE GROTE SLAGTANDEN VAN DE OLIFANT VOR MEN HET RUWE MATERIAAL VOOR KUNSTZINNIG MO DELLEREN EN DRAAIEN. HET HIER OPGESLAGEN IVOOR IS AFKOMSTIG UIT INDIA EN AFRIKA. RECHTS: VOOR DIT BEROEP, WAARBIJ TEKENAARS AL LEEN MET BEHULP VAN GRAVEERSTIFT EN SCHRAAP STAAL HET IVOOR BEWERKEN. ZIJN VORMGEVOEL. AR TISTIEK INZICHT EN EEN DEGELIJKE VAKOPLEIDING VOORWAARDE.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1962 | | pagina 11