HERDENKINGSBIJEENKOMSTEN
VAN REGERING EN PARLEMENT
EEN MOEDER VOOR HET GEHELE NEDERLANDSE VOLK
Rede van premier en
van kamervoorzitters
Toespraak premier
Polygoon
werkt aan
een film
Spakenburgs petekind
zond direct telegram
„Groot was zij in voor- en tegenspoed"
BUITENLANDSE
PERS OVER
DE PRINSES
Deze week nog
in 125 theaters
Ook droefheid
in Noorwegen
Sedert 1916 het
contact bewaard
GESPREK MET
18 STUDENTEN
DONDERDAG 29 NOVEMBER 1962
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
1
Overal in ons land en daarbuiten is uiting gegeven van gevoelens van
rouw om het overlijden van prinses Wilhelmina. In de Tweede Kamer
van de Staten Generaal hebben de voorzitter dr. Kortenhorst en de
minister-president prof. De Quay het woord gevoerd op een herden
kingsbijeenkomst. Alle ministers en staatssecretarissen van het
koninkrijkskabinet waren in de vergaderzaal aanwezig. Voorzitter
Kortenhorst noemde de prinses een tedere Iandsmoeder die treurde
met de treurenden en blij was met de blijden. Haar naam zal tot in
lengte van tijden voor ons volk een gezegende herinnering blijven.
Prof. De Quay zei dat prinses Wilhelmina de wezenlijke betekenis
van het koningschap tot werkelijkheid heeft gemaakt.
Zij is het bindend element geweest
in ons volksleven. Vanmiddag
komt de Tweede Kamer weer bij
een om een adres van rouwbeklag
vast te stellen. Daarvoor is een
commissie ingesteld waarin zitting
hebben de leiders van de acht frac
ties en de Kamervoorzitters. De
verdere werkzaamheden van de
Tweede Kamer zijn opgeschort tot
na de begrafenis van prinses Wil
helmina.
De Eerste Kamer herdacht gistermor
gen prinses Wilhelmina.
De vergadering, die aanvankelijk om
half elf zou beginnen, werd eerst om elf
uur geopend. De voorzitter van de Eer
ste Kamer, mr. J. A. Jonkman, hield
een gevoelvolle rede. die door de i
wezigen staande werd aangehoord.
„Groot uias zij"
Mr. Jonkman wees erop, dat de over
leden prinses 58 jaar lang koningin Wil
helmina is geweest, waarvan de eerste
acht jaar met koningin Emma als re
gentes. In haar proclamatie bij haar
ambtsaanvaarding in 1898 had koningin
Wilhelmina als haar levensdoel gesteld
het voorbeeld van haar moeder na te
volgen. Hieraan heeft koningin Wilhel
mina ten volle beantwoord. Het Neder
landse volk ziet in zijn herinnering
ningin Wilhelmina in al haar grooth
Groot was zij in voor- en tegenspoed, in
tijden van vrede en oorlog, bij haar
voorgaan in het verzet, maar ook bij
haar oproep tot medewerking aan de
wederopbouw. Mr. Jonkman noemde de
overleden prinses naar een woord van
Van Vollenhoven een „schatkamer van
nationale kracht"
De Raad van State is gistermiddag in
een besloten vergadering bijeen geweest
voor een herdenking van prinses Wil
helmina. De vice-president, de minister
van staat dr. Beel, hield een toespraak.
In het nationale radioprogramma wer
den ook woorden van gedenken ge
sproken door de aartsbisschop van
Utrecht, mgr. Alfrink, en door de deken
van het corps diplomatique in Den
Haag, F. X. baron van der Straten
Willet.
Telegrammen
De Katholieke Volksparty en het
Nederlands Verbond van Vakvereni
gingen hebben de koningin telegram
men van rouwbeklag gezonden.
Koningin Elisabeth van Engeland heeft
een boodschap gestuurd waarin zy haar
deelneming betuigt met het overlijden
van prinses Wilhelmina. Zij vermeldt
daarin de moed en de standvastigheid
van de prinses tydens de tweede we
reldoorlog. In Londen is meegedeeld dat
de Britse vorstin by de begrafenis van
prinses Wilhelmina vertegenwoordigd
zal zyn door de gravin van Athlone.
Koning Gustav Adolf van Zweden en
koningin Louise hebben ook een condo-
leancetelegram gestuurd. Ook zy zullen
zich bij de begrafenis laten vertegen
woordigen. Het Deense hof heeft rouw
aangenomen tot en met 4 december.
Rouw in de West
In Suriname en de Nederlandse An
tillen hangen de vlaggen op de over
heidsgebouwen en veel particuliere
kantoren halfstok. Verscheidene win
keliers zijn van plan rouwctalagcs
in te richten.
Het nieuws van het overiyden van
prinses Wilhelmina werd op de Ne-
derlandsc Antillen gistermorgen be-
De drie Brusselse avondbladen hebben
gisteren grote anndacht besteed aan
het overiyden van prinses Wilhelmi
na. Zowel het Nederlandse „Laatste
Nieuws" als de franstalige bladen
„Le Soir" en „La dernière heure"
bevatten tal van foto's uit het leven
van de vorstin en uitvoerige levens-
beschry vingen.
„Het Laatste Nieuws" had een kop over
de gehele voorpagina: „Prinses Wil
helmina heengegaan in haar slaan".
Naast een foto, waarop koningin Wil
helmina in gezelschap van koning
Leopold is afgebeeld tydens een be
zoek aan een tentoonstelling in Luik
in 1939, schryft het blad onder meer:
..Haar gezag was het gevolg van de
kordaatheid van haar optreden en
van de eerbied, die zy afdwong, ook
van vreemde mogendheden".
Kruger
„Een voorbeeld daarvan was haar be
slissing om met de kruiser „Gelder
land" president Kruger van Zuid-
Afrika af te halen tydens de oorlog
tussen de boeren en de Britten. Dit
voorbeeld staat niet alleen. Tegen
over ons land heeft koningin Wilhel
mina zich steeds voorkomend gedra
gen ook al was zy einde 1918 ver
plicht j^aal en perk te stellen aan de
bevlieging van enkele Belgen en een
paar Maastrichtenaren, die Zeeland
en Nederlands Limburg wilden
annexeren".
Het bericht dal prinses Wilhelmina was
overleden was voorpugina-nieuws
voor de Londense avondbladen. Bei
de brachten z.y bet nieuws, gecom
bineerd met foto's van «Ie. prinses,
op de voorpagina's van hun eerste
editie».
In zowel de „Evening News" als de
..Evening Standard" werd aandacht
besteed aan het feit dat de prinses
in de jaren veertig als vorsteiykc
banneling in Engeland had gewoond.
kendgemaakt in een extra radio
uitzending. Daarna werden de auto
riteiten officieel op de hoogte ge
steld.
Premier Jonkheer en gouverneur Debrot
hebben koningin Juliana telegrafisch
hun leedwezen betuigd. Het overlijden
van prinses Wilhelmina zeggen zij, is
ook voor de Nederlandse Antillen een
groot verlies.
De voorzitters van de Belgische Kamer
van Volksvertegenwoordigers en van de
Senaat hebben gistermiddag een rede
gehouden ter nagedachtenis van prinses
Vilhelmina. De voorzitter van de Se
naat, de heer Struier, herinnerde eraan
dat zij samen met koning Leopold aan
de vooravond van de wereldoorlog heeft
geprobeerd het dreigende conflict af te
wenden. De kamervoorzitter, de heer
Van Abbe, herinnerde in zijn toespraak
lalf-
o.m. aan de ontvangst die de
tijdens de eerste wereldoorlog 13 uc-
reid. De Belgische radio heeft gister
middag grote aandacht besteed aan het
overiyden van prinses Wilhelmina.
Ook in België
De Nederlandse afdeling van de
B.R.T. zond een rede uit die minister
president De Quay gistermorgen heeft
uitgesproken. Ook op de Europese
school in Brussel is prinses Wilhel
mina herdacht. Het onderwijs aan de
Nederlandse leerlingen werd aan
omstandigheden aangepast.
De minister van defensie heeft een d.
order uitgegeven waarin hij het mili
taire en burgerpersoneel in kennis
brengt van het overlijden van prinses
Wilhelmina. De regering zal geen aan
bevelingen doen aan burgemeesters
over het afgelasten van openbare bij
eenkomsten en vermakelykheden. 7~
beslissing daarover wordt in elke
meente overgelaten aan de burgemees
ter.
In Amsterdam bepaalde de burgemees
ter dat gisteravond geen openbare ver
makelijkheden mochten plaatsvinden.
Een soortgelyke maatregel trof de bur
gemeester van Den Haag. In Rotter
dam werden geen byzondere maatrege
len genomen ten aanzien van openbare
vermakelykheden. Wel zijn in Rotter
dam maatregelen te vernachten voor de
dag van de begrafenis.
Het hoofdbestuur van de Nederlandse
Bioscoopbond adviseerde de leden tele
grafisch in verband met het overiyden
van prinses Wilhelmina de bioscoop
theaters te sluiten. Het bestuur van
Horecaf heeft de leden gevraagd in het
café- en restaurantbedryf tot nader or
der af te zien van vermakelykheden.
Het verzocht de buitenverlichting zoals
neon en lichtbakken te doven.
De minister-president, dr. J. E. de
Nederlandse radio in een rede o.m.
Luisteraars,
In dit uur van nationale rouw
richt ik mij namens u allen tot
onze koningin en haar gezin om
te zeggen hoe innig wij medeleven
met het verlies van prinses Wil
helmina, die vele jaren onze ko
ningin was.
Op een ogenblik als dit gevoelen
wij hoe woorden tekort schieten.
Wij hebben er eigeniyk behoefte
aan stil te zijn, niet te spreken,
doch enkele ogenblikken te leven
in de herinnering aan een grote
vrouw, die van ons is heengegaan.
Het is naar mfln mening een ze
gen voor ons koninkrijk geweest,
dat in dc onrustige periode van de
eerste helft van deze eeuw ko
ningin Wilhelmina als constitu
tioneel vorstin heeft geregeerd. Ik
ben er van overtuigd, dat haar
wysheid en vooral haar juiste in
zicht in taak en plicht van een
constitutioneel vorstin hebben be
werkt, dat ons vorstenhuis tot op
deze dag geliefd en geëerd is in
het gehele koninkrijk.
In de tweede wereldoorlog bleef
zij staan als een rots in de bran
ding, een bezielend symbool van
onze vrijheid.
Zy was de hoedster van een grote
schat van hoge geestelyke waar
den: vrijheid, gerechtigheid, naas
tenliefde en eerbied voor de waar
de en waardigheid van de mens.
Deze waarden waren voor haar de
inzet van de stryd en van het ver
zet. Zy kregen nog diepere bete
kenis door naar Godsvertrouwen,
Quay, heeft gisterochtend voor de
gezegd:
dat haar ook droeg in de jaren
van beproeving, toen het vader
land door de vijand was over
spoeld en de stryd voor de vry-
heid schier hopeloos scheen.
Men heeft wel eens gezegd: Ons
volk heeft koningin Wilhelmina
nooit aarzelend or zwak of ver
slagen gezien. Ongetwijfeld was
het geheim hiervan de wyze waar
op zij Gods leiding aanvaardde in
haar eigen leven en in het leven
van haar volk. Op haar hoge post
stond zij eenzaam, maar niet al
leen.
Wij zijn dankbaar, dat de prinses
nog zovele jaren in ons midden is
geweest, tot op hoge leeftüd
krachtig en helder van geest, vol
belangstelling voor ons volk en
zijn problemen en belangen, ook
die van dc jeugd. Vele malen
Haar belangstelling voor interna
tionale en nationale problemen
bleef onverzwakt. Toch hield zij
zich in deze jaren steeds op de
achtergrond.
Nog eenmaal treedt zy thans op
ce voorgrond. By dit afscheid is
zy weer wat zy voor velen van ons
zo lang geweest is: koningin Wil
helmina.
Als er één beeld van koningin
Wilhelmina in ons geheugen ge
grift staat, dan is het wel het
beeld van de moeder des vader
lands.
Onze „moeder des vaderlands"
ruste in vrede.
In Cinecentrum in Hilversum is de
afgelopen nacht doorgewerkt om
vandaag in 125 van de ongeveer
500 Nederlandse bioscopen een
herdenkingsfilm over prinses Wil
helmina te kunnen vertonen.
Het speciale journaal zal zeseneenhalf
minuut duren. Het is samengesteld door
A. Koolhaas uit archiefopnamen. Ook
zijn in de loop van woensdag nog opna
men gemaakt bij paleis Het Loo.
De 125 bioscopen die het filmpje ver
tonen, zijn de zogenaamde eerste week
theaters. Dat zijn de bioscopen die ook
het actuele nieuws-program van Poly
goon Profilti vertonen. De andere bio
scopen, die op het Polygoon Profilti
journaal zyn geabonneerd, vertonen de
film in de tweede of derde week.
Twee copieën van de film worden vrij
dag naar de Verenigde Staten gevlogen
om aldaar voor de grote televisienet
werken te worden vertoond, het mate
riaal zal ook worden gebruikt in jour
naals die onder de Amerikaanse scholen
circuleren. Later in de week gaat het
herdenkingsjournaal ook naar de acht
tien landen, waarmee Polygoon Profilti
journaalnieuws uitwisselt.
Daarby zyn vrywel alle landen achter
het IJzeren Gordyn, verder de West-
europese landen, enkele landen in Zuid-
Amerika, in Noord-Afrika Marokko en
in Azië o.a. India en Israël. De kleuren-
reportage van het bezoek van prinses
Beatrix aan Thailand zal normaal in de
Nederlandse bioscopen komen. Ook deze
film moest gisternacht nog worden af
gewerkt.
Naar aanleiding van het overlijden
van prinses Wilhelmina heeft het
personeel van de domeinen te
Apeldoorn vrij gekregen.
Op de foto de arbeiders bij het
verlaten van het terrein van het
paleis Het Loo-
Deze foto van prinses Wilhelmina
toen nog koningin werd ge
nomen te Vlissingen tijdens baar
tocht na haar terugkeer in 1944.
Het nieuws van het overiyden van prin
ses Wilhelmina is in Noorwegen met
droefheid ontvangen omdat zij er werd
beschouwd als een grote vriendin van
Noorwegen. Zy heeft er vaak een va
kantie doorgebracht, meestal incognito
a slechts vergezeld van een secretaris
i gezelschapsdames.
De directeur van de Noorse V.V.V., G.
B. Lampe, herinnert zich dat de konin
gin eens het Park Hotel in Aandalsnes,
ten zuiden van Trondheim had afge
huurd en er met haar gemaal prins
Hendrik en haar dochter Juliana, de
tegenwoordige koningin, vertoefde. Het
koninkiyk gezin bleef er veertien dagen.
Koningin Wilhelmina bracht de tijd door
met schilderen en wandelen in de ber
gen, terwijl zij ervan genoot te worden
behandeld als een gewoon menselijk we
zen instede van een koninkiyke per
soon, vertelde Lampe, die zich ook nog
herinnerde dat Wilhelmina eens met
een stoomvrachtschip langs de kust voer
om land en volk van Noorwegen beter
te leren kennen.
Alle avondbladen van Oslo brachten het
nieuws van het overiyden op hun voor
pagina's.
Wilhelmina Korlaar-Vedder
Zodra zij het droeve nieuws door
de radio hoorde heeft de 46-jarige
mevrouw Wilhelmina Aartje Korl
aar-Vedder, het Spakenburgse pe
tekind van de overleden prinses
Wilhelmina, een condoleantie-tele-
gram aan de koninklijke familie
gestuurd.
Aartje Vedder werd op 14 januari 1916
tydens de watervloed in de Zuiderzee,
die ook haar geboortedorp trof, geboren.
Enkele dagen later kwam de toenmalige
koningin Wilhelmina in het dorp en
vroeg of er mensen in nood waren. De
dominee vertelde van het gezin Vedder,
dat alles had verloren maar waar een
meisje was geboren. „Dan is dat mijn
petekind" heeft de koningin toen gezegd
en sindsdien is Aartje Vedder, die als
nog als eerste voornaam Wilhelmina
kreeg, elk jaar door de vorstin met ge
schenken bedacht. „In 1956 is de prin
ses voor het laatst zelf bij mij geweest,
daarna kwam er altyd een hofdame",
mis" en ïk hield er dan ook rekening
mee met het schoonmaken van myn
huisje. Want de prinses hield ervan, dat
alles helder was. Als zy binnenkwam
klonk het meermalen „wat ziet het er
hier toch keurig uit".
Mevrouw Korlaar is er van over
tuigd, dat de relatie tot de koninkiy
ke familie van grote invloed is ge
weest op het gezin van haar ouders
en het hare. „Niet dat wij er ooit
direct, door protectie of iets derge-
lyks, van hebben geprofiteerd. Maar
prinses Wilhelmina liet zich op de
hoogte stellen van de gang van za
ken en dat was voor ons een stimu
lans.
Zy had altyd grote belangstelling voor
de vorderingen van de kinderen op
school, ook de myne, en bij byzondere
gebeurtenissen in de gezinnen kwam er
altyd tenminste een telegram. Ook by
ziekte toonde de prinses haar medeleven.
„Haar belangstelling was echt gemeend".
Flink
Mevrouw Korlaar, ons ontvangend in
haar propere zitkamer in een van de
nieuwe wyken van Spakenburg, heeft
groot ontzag voor de ontslapene: „Zy
hield niet van luieren. Zij was zelf een
flinke". In de woning herinneren vele
zaken aan de band tussen deze eenvou
dige vrouw en het vorstenhuis. De bijbel
is een geschenk van koningin Wilhel
mina, die ook enkele jaren geleden haar
petekind niet vergat toen de eerste
exemplaren van „Eenzaam maar niet
alleen" van de persen kwamen. En dan
zyn er nog gebruiksvoorwerpen, ge
schenken bij bijzondere gebeurtenissen,
zoals een theewagen met servies, die het
echtpaar Korlaar ter gelegenheid van
hun huwelijk in 1939 van de vorstin
kreeg.
Oet bericht, van het overlijden van
prinses Wilhelmina heeft een schok
van diepe ontroering door het Neder
landse volk doen gaan. Wij gevoelen
allen: hier is een vorstin van zeer bij
zondere allure van ons heengegaan. Bij
het horen van het bericht vermenigvul
digen zich daarom onze gedachten. En
kele van deze gedachten wil ik hier
neerschrijven. Zij betreffen in grote
dankbaarheid zowel de wijze waarop
prinses Wilhelmina het regeringsbeleid
heeft gevoerd als haar persoon.
Toen prinses Wilhelmina in 1898 koningin
werd, was de monarchie in Europa de alge
meen voorkomende staatsvorm. Een republiek
was een uitzondering. Frankrijk was daarvan
het meest bekende voorbeeld.
Wat is die verhouding in de jaren 1898-1948
volkomen veranderd Er is een periode ge
weest dat men zeide dat dc kronen over de
straat rolden. Tal van landen hebben de mo
narchie losgelaten. Maar in Nederland werd
daarover niet gedacht. Wij hebben gelukkig
zelfs nooit een koningskwestie gehad als in
België. Welnu, dat alles is in niet geringe
mate te danken aan het wijs beleid van ko
ningin Wilhelmina. Zij heeft de monarchie in
Nederland dieper wortel doen schieten.
De democratie uitgegroeid
Nog een ander belangrijk staatkundig feit
kenmerkt do regeringsperiode van ko
ningin Wilhelmina.
In 1898 was Nederlund reeds een constitutio
nele democratie geworden. Deze staatsvorm
kwam overeen met het. gevoelen van het Ne
derlandse volk. Mot grote nauwgezetheid heeft
koningin Wilhelmina deze staatsvorm steeds
geëerbiedigd.
Het is dan ook geen wonder dat de dicta
toriale systemen ln ons land geen enkele kans
maakten. Terwijl het fascisme zich van het
zuiden van Europa moester maakte, bleven de
fascisten In ons land een onbetekenend groep
je, dat met een schouderophalen werd voorbij
gegaan. Een Mussolini heeft by ons nooit
enige kans gehad. Een vleugje van nationaal-
socialisme vertoonde zich in ons land in dc
ellendige crisisjaren van 1930 en volgende.
Maar toen de economische toestand verbeter
de. liep dc beweging snel terug. En in dc
jaren der bezetting heeft het nationaal-socia-
lisme zich zo gehaat gemaakt, dat iedere
Nederlander slechts met afschuw aan dit stel
sel kan denken. Het communisme, dat zich
van Oost-Europa meester maakte en in landen
als Italië cn Frankryk nog steeds een grote
invloed uitoefent, heeft In Nederland al even
min wortel kunnen schieten. De communis
tische partij, die na dc wereldoorlog nogal
enige aanhang had, is sedertdien steeds verder
ineengeschrompeld. Zo heeft de democratie in
Nederland de Europese stormen van fascisme,
nationaal-soclalisme en communisme glansryk
doorstaan. Dit mede door de wyze waarop
koningin Wilhelmina haar constitutionele taak
opvatte.
Het gehele volk achter haar
Kenmerkend voor de regeringsperiode van
koningin Wilhelmina is, dat zy in de loop
der jaren steeds meer werd gedragen door de
warme sympathie van het gehele Nederlandse
volk. Maar wat dat betreft heeft het Neder
landse volk het koningin Wilhelmina bepaald
niet gemakkelyk gemaakt.
In protesfants-christelijke kring werd gaarne
gesproken over het drievoudig snoer: God,
Nederland en Oranje. Zeer ten onrechte werd
daardoor de indruk gevestigd alsof de pro-
testants-christelyke groepering een byzondere
claim had op de liefde van Oranje. Dat nu
wenste koningin Wilhelmina juist helemaal
niet. Zij wilde immers voor het gehéle Neder
landse volk zy'n. Gedurende het eerste deel
van de regeringsperiode van koningin Wilhel
mina bevonden de socialisten zich in het anti-
monarchale kamp. Dit is zeker mede te wyten
aan de onsympathieke houding van het ove
rige deel van het Nederlandse volk. Oranje
feesten werden dikwijls gebruikt om zijn af
keer van het socialisme te luchten. Het liedje:
„Weg met de socialen, leve de Willenden" da
verde dan door de lucht. Op deze wyze is
ondanks haar houding tussen de koningin en
dc socialisten een kloof ontstaan, welke later
gelukkig geheel is overbrugd.
Merkwaardig dat er ook denkers in liberale
kring waren, die de positie van de Kroon in
ons land geheel verkeerd hebben beoordeeld.
Zo werd gezegd, dat het parlementaire stelsel
dc Kroon zou maken „tot een klokopwinden
van 't staatsuurwerk, dat buiten hem om
vóór- of achterloopt". Een andere uitlating
maakte do Kroon tot „het vijfde rad aan de
wagen der uitvoerende macht". Opmerkingen
als deze klinken alleen maar belacheiyk wan
neer men denkt aan de leidende positie, die
koningin Wilhelmina in de oorlogsjaren in
Londen heeft ingenomen. Vooral haar houding
in die tyd heeft haar gemaakt tot de grote
nationale figuur, waarvoor wy allen diepe
eerbied en warme liefde koesteren.
In Londen
D'
LA ai
koningin in Londen 1 Dat is een heel
apart hoofdstuk. Doordat Ik in mei 1940
deel uitmaakte van het kabinet, dat naar Lon
den moest uitwijken, heb ik persoonlyk van
uaby kunnen meemaken wat zy daar voor ons
land heeft betekend.
Het was al dadelijk een bewijs van vooruit
ziend beleid dat koningin Wilhelmina tijdig
Nederland verliet om te voorkomen dat zij in
handen der Duitsers zou vallen. Later is wel
heel duideiyk gebleken hoe het gehele Duitse
plan erop was gericht om de koningin zo
spoedig mogelyk gevangen te nemen. Het Ne
derlandse volk heeft het uitwijken van de ko
ningin destyds aanvankelyk maar heel slecht
begrepen. Maar het was geen vlucht. Het was
een moedige daad. Haar doel was immers
alleen om de strijd tegen de misdadige over
weldiger op een andere plaats met kracht
voort te zetten. Waar kon dit beter gebeuren
dan in Engeland, het centrum van de oorlogs
voering Zy heeft daarbij het Nederlandse
volk geen ogenblik vergeten. Door haar ko
ninkiyke radio-redevoeringen heeft zy iedere
Nederlander in zyn nood bemoedigd en ver
warmd.
Koningin Wilhelmina bekleedde in Londen een
positie van groot gezag. Persobnlyk hield zy
zich intens bezig met de talloze moeilijke pro
blemen, die zich iedere dag voordeden. En zy
gaf daarin leiding. De eenvoudige wyze waar
op zij in Londen woonde en zich daar bewoog,
bezorgde haar al spoedig de sympathie van
het gehele Engelse volk. Voor ons als minis
ters toonde zy ook haar warme mensclykheid.
Levendig herinner ik mij nog de kerstviering
die zij in 1940 voor ons als ministers organi
seerde en zelf geheel leidde. Wij kregen allen
als herinnering een klein geschenk mede.
Weer prinses
Reeds in Londen bleek duidelyk dat koningin
Wilhelmina ervan overtuigd was, dat na
de wereldoorlog op velerlei terrein een periode
van algehele vernieuwing zou intreden.
Hot betekent alweer haar groot karakter dat
zij op 68-jarige leeftijd meende deze taak nu
verder aan haar dochter prinses Juliana te
moeten overlaten. De geschiedenis kent al te
veel vorsten, die zelfs op zeer hoge leeftijd
geen afstand van de troon konden doen. Niet
aldus koningin Wilhelmina. Toen haar besluit
om af te treden eenmaal was genomen, heeft
zy ten volle haar nieuwe positie aanvaard.
Vandaar dat zy niet langer „koningin", maar
„prinses" wilde heten. Een tekenend gebaar
Teruggetrokken in de rust op Het Loo heeft
zy toch haar innig contact met het Neder
landse volk weten te behouden. Haar levens
bericht „Eenzaam, maar niet alleen" is het
kostbare geschenk, dat zy van daaruit aan
het Nederlandse volk heeft gegeven. Het is
volkomen begrijpelijk dat dit boek niet alleen
in ons land, maar ook in het buitenland een
enorme aandacht heeft gekregen.
Hier was een vorstin aan het woord, die als
mens haar volk deelgenoot maakt van haar
intieme leven. En dan zien wy hoezeer zij
zich, omringd door de hofetiquette, opgesloten
gevoelt als in „een kooi". Indrukwekkend is
het te lezen hoe zij zich daaruit losmaakte
en groeide tot de krachtige zelfstandige per
soonlijkheid die zy later is geworden.
De schrijver van het nevenstaande Ln
memoriam, mr. dr. A. A. van Rhyn is
thans lid van de Raad van State. Zijne
Excellentie Van Rhyn maakte als minis
ter van landbouw en visserij deel uit
van het tweede ministerie De Geer te
Londen, daarna, als beheerder van de
zelfde portefeuille van het eerste mi-
nisterie-Gerbrandy, van 3 september
1940 tot 1 mei 1941. Na de oorlog was
hy staatssecretaris in drie ministeries-
Drees, sinds 1 oktober 1960 is liy lid
van de Raad van State. In de Londense
regeringsperiode heeft hij de overleden
vorstin van zeer nabij meegemaakt en
met haar samengewerkt. Na zijn mi
nisterschap te Londen werd hy onder
meer voorzitter van de bijzondere alge
mene rekenkamer en bekleedde hy ver
schillende overheidsfuncties.
Haar geloofsgetuigenis
van haar persooniykheid ver
meerderde de kracht van haar godsdien
stig geloof. De persoon van Jezus Christus
werd voor haar steeds meer het middelpunt.
Zoals zy het in „Eenzaam, maar niet alleen"
zelf zegt
„Alle mensen brengen tot Christus, van
alle volkeren en rassen, zoals Christus dit
bedoelt en de zynen bevolen heeft. Niet
volgens een of ander patroon door mensen
bedacht, doch een zuiver uitvoeren van
Zijn opdracht.
Hier gaat het om de opwekking tot levend
geloof, waardoor een wezeniyke en per-
soonlyke binding met Christus kan ont
staan".
Maar niet alleen in haar levensbeschryving
„Eenzaam, maar niet alleen", ook in haar
boodschappen vanuit Het Loo gezonden, ging
zij door te getuigen wat het geloof voor haar
leven heeft betekend. Zo zegt zij in 1961 aan
het slot van haar beschouwing over de 23e
Psalm, de Heer is myn herder:
„Het ware geloof spoedt voorwaarts, de
onbekende toekomst in; het spoedt de we
reld in met de blijde boodschap van Gods
Liefde voor ons, door Christus' offer aan
het kruis geopenbaard. Het ware geloof
kan niet zwijgen; iets in de mens, sterker
dan hyzelf, dringt hem te spreken door
zyn leven en woord".
Hiermede is zy voor ons allen een voorbeeld.
Want geloven en getuigen behoren by elkaar.
Zo blijft prinses Wilhelmina by ons volk
voortleven als een koninkiyke figuur, wys in
haar beleid, warm door haar menselijkheid en
sterk door haar innig christelyk geloof. Wy
allen danken haar daarvoor uit het diepst van
ons hart.
Mr. dr. A. A. van Rhyn.
Grote invloed
Nooit in paleis
Merkwaardig genoeg is mevrouw Korl
aar zelf nooit in het paleis geweest. Wel
haar man, die nog geregeld vis bezorgt
op paleis Soestdijk, en haar oudste doch
ter Jannie, die tot haar trouwen in de
huishouding van koningin Juliana en
prins Bernhard heeft gewerkt.
(Van een onzer verslaggevers)
Op 18 september, prinsjesdag,
heeft een groepje Groninger
studenten op Het Loo anderhalf
uur indringend met prinses Wil
helmina gesproken over de wij
ze van oecumenisch ontmoeten,
die in Groningen wordt geprak-
tizeerd. De prinses toonde zich
uitermate geïnteresseerd, zo
bleek uit haar vragen en opmer
kingen.
De zeven studenten en de beide predi
kanten, die mede aanwezig waren,
behouden thans na het overlijden van
de prinses de herinnering aan dit
gesprek als een kostbare en blyvend-
ontroerende gedachtenis.
Dit vertelde ons desgevraagd studen
tenpastor M. A. Krop te Groningen
naar aanleiding van mededelingen
van de heer Th. Booy, particulier
secretaris van de prinses. Volgens
deze bron is haar gezondheidstoe
stand eerst zeer kort geleden aan
leiding tot ongerustheid gaan geven.
De indruk, dat zij al maandenlang
ernstig ziek zou zijn geweest, weer
spreekt de particulier secretaris met
klem.
Het onderhoud met de studenten kwam
op initiatief van de prinses tot stand.
Ds. Krop verklaarde, dat zy vanaf
het begin interesse heeft gehad in het
oecumenisch avondmaal, zoals dat
te Groningen wordt gevierd. Men
heeft in de Martinistad een vorm
van intercommunie en intercelebratie
gevonden, die waarschynlyk nog
uniek in Nederland is. In september
1961 vond dit avondmaal voor het
eerst plaats.
Het initiatief werd geboren binnen de
oecumenische samenwerking van de
Groninger studenten, die overigens
sterk aan de gemeenten is gebonden.
De kerkeraden van de Nederlands
Hervormde, Doopsgezinde, Gerefor
meerde, Lutherse en Remonstrantse
Gemeenten nodigden tot deelneming
allen uit, die in hun eigen kerk tot
het avondmaal waren toegelaten.
Anderhalf uur duurde op Het Loo het
gesprek, waarbij in hoofdzaak de
jongeren aan het woord waren. Zy
vertelden van hun manier van oecu
menisch ontmoeten. De prinses on
derbrak ben af en toe met vragen
en opmerkingen, uit welke bleek dat
zU zich uitgebreid had georiënteerd.
Haar gefundeerde en liefdevolle inte
resse schiep een sfeer van grote ver
bondenheid, die zo besloot ds.
Krop op de deelnemers aan het
gesprek diepe indruk heeft gemaakt.