Prinses Wilhelmina overleden
Standvastig is gebleven Mjjn hart in tegenspoed
Begrafenis in de Nieuwe Kerk in
Delft vastgesteld op 8 december
Prinses Beatrix via
Tokio naar Nederland
STOET ZAL IN HET WIT ZIJN,
ZOALS DE PRINSES DAT WENSTE
KERKEN WEKKEN OP TOT
GEZAMENLIJK HERDENKEN
Prinses Irene
keerde reeds
uit Londen terug
Prinses Irene
OFFICIEEL
ROUWBETOON
205e jaargang - no. 282
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
WAARIN OPGENOMEN DE MIDDELBURGSE, VLISSINGSE, GOESE, BRESKENSE COURANT EN VRIJE STEMMEN
Directie: P.
Walstraat 58-60, tel. 2355 (b.g.g. red.
2911; Zierikzee: red. tel. 2425, adm. te
/h!:. A" de Kok' Abonnementsprijs 62 cent per week. 8,00 perkw.; franco per post 8,25 p. kw. Losse nummers 15 ct. Bureaus: Vlissingen:
tel. 2355 (b.e.e. red. 3508/3546, adv. 3647/3643), Middelburg: Markt 51. tel. 3841 (b.g.g. red. 2078/3169, adv. 2375); Goes: Gr. Markt 2, tel. 6140 (b.g.g. red. 7853, adv. 5213); Oostburg: tel. 2395; Terneuzen: red. tel. 2116, adm. tel.
2094. Adv.pr. 27 ct. p. mm. Min. p. adv. 4,-. Ingez. med. 3 x tarief. Kleine adv. (max. 8 regels) 25 ct. p. regel (min. 1,25). „Brieven bur. van dit blad" 25 ct. meer. Giro 359300 P.Z.C., Middelburg.
Donderdag 29 nov. '62
Mare Koninklijke Hoogheid Prinses
Wilhelmina is in de nacht van
dinsdag op woensdag om 00.59 uur
overleden. Hare Majesteit de Koningin
stond aan het bed van haar moeder
toen de prinses in vrede ontsliep. Prins
Bernhard en de prinsessen Margriet en
Marijke gingen gisterochtend om half
tien naar het paleis Het Loo, waar zij
zich bij de koningin voegden. Prinses
Beatrix, die in Hongkong verblijft werd
telegrafisch van het overlijden van haar
grootmoeder op de hoogte gesteld. Het
bezoek van de prinses aan Japan is af
gelast. Prinses Beatrix zal vrijdag naar
Nederland terugkeren.
Het particulier secretariaat van Hare
Majesteit de Koningin deelde gisteroch
tend om één minuut voor zeven het
overlijden mee van prinses Wilhelmina:
„Hedennacht te 00.59 uur is Hare Ko
ninklijke Hoogheid Prinses Wilhelmina
in vrede ontslapen".
Een tweede communiqué dat gistermor
gen werd uitgegeven door de behande
lende geneesheren van prinses Wilhel
mina luidde:
„Hedennacht is Hare Koninklijke Hoog
heid Prinses Wilhelmina in haar slaap
overleden. In de laatste weken waren
bij haar verschijnselen opgetreden van
een hartaandoening, welke, vooral ge
zien de hoge leeftijd van Hare Konink
lijke Hoogheid, als zeer ernstig moesten
worden beschouwd. Ondanks de lichte
verbetering nam de ziekte gisteren een
ongunstige wending. De geleidelijke
achteruitgang van de reeds slechte al
gemene toestand werd daardoor ver
sneld."
Was getekend M. J. de Bruyn Kops Ak
kerman, arts en professor dr. D. Durrer."
Zaterdag 8 december zal het stoffelijk over
schot van prinses Wilhelmina worden bij
gezet in de koninklijke grafkelder van de
Nieuwe Kerk te Delft. Zoals ook het geval
is geweest bij de begrafenis van prins Hen
drik zal de lijkstoet in het wit zijn. In Delft
is men reeds begonnen met het treffen van
maatregelen voor de begrafenis.
Inmiddels hebben de eerste stal
meester en adjudant van de konin
gin, de lieer W. F. K. Bissclioff
van Heemskerkck, en de groot
meester van het huis van de ko
ningin, J. J. L. baron van Lynden,
gistermiddag de officiële aangifte
van het overlijden gedaan op het
stadhuis van Apeldoorn, ten over
staan van burgemeester mr. A. L.
des Tombe.
Tussen het tijdstip van overlijden
van prinses Wilhelmina en de dag
van bijzetting zullen precies even
veel dagen liggen als tussen de dag
van overlijden van haar vader,
wijlen koning Willem III op 23 no
vember 1890 en van diens bijzet
ting te Delft, op 3 december van
dat jaar.
Prinses Wilhelmina heeft reeds bij haar
leven te kennen gegeven, dat zij evenals
haar gemaal Hendrik in het "wit wenst
te worden begraven.
In haar boek „Eenzaam maar niet al
leen", heeft zij zelf van deze wens ge
wag gemaakt in het hoofdstuk „Tussen
de oorlogen", waarin de dood van prins
Hendrik ter sprake komt.
De bewuste passage luidt:
„Mijn man en ik hadden reeds lang voor
zijn heengaan herhaaldelijk gesproken
over de betekenis van het sterven en het
daaropvolgende eeuwige leven- Wij had
den beiden de geloofszekerheid, dat de
dood de ingang tot het leven is en elk
aar daarom beloofd, dat onze begrafe
nis dienovereenkomstig geheel in het wit
zou geschieden".
In het officiële communiqué over dc da
tum van bijzetting is daarom medege
deeld, dat de stoet welke de overleden
landsmoeder op haar laatste tocht zal
begeleiden, in net wit zal gaan en dat
degenen die haar op deze tocht zullen
begeleiden niet in rouw gekleed zullen
gaan. De dames zullen in wit of stem
mig kleuren kunnen gaan, maar in ieder
geval niet in zwart. De heren zullen
geen randband dragen. Tegen het dra
gen van bont bestaat geen bezwaar,
„omdat bont niet rouwt welke kleur
het ook mocht hebben" aldus het offi
ciële communiqué.
In Delft is men reeds begonnen met
het herstellen van kapotte ruitjes in
de glas-in-loodramen in de Nieuwe
Kerk. terwijl de dienst van opènbare
werken voorbereidingen treft om de
straten, waarlangs de rouwstoet zich
zal begeven, een extra reinigings
beurt te doen ondergaan.
Gisteren aan het eind van de avond
stond al vrijwel vast, dat de plechtige
uitvaart zal geschieden vanuit het pa
leisje aan het Lange Voorhout in Den
Haag, vanwaar uit in 1934 ook de moe
der en de echtgenoot van de nu over
leden prinses, koningin-moeder Emma
en prins Hendrik, na er eerst in de hall
te zijn opgebaard, zijn uitgedragen naar
hun laatste rustplaats.
Rouw
Na het bericht van de dood van prinses
Wilhelmina zijn gisteren in het gehele
land bijeenkomsten afgelast. De radio
en de televisie hebben de programma's
aangepast en radio Veronica heeft zich
daarbij aangesloten.
In het postkantoor bij het paleis Het
Loo kwamen gisteren reeds tientallen
telegrammen van rouwbeklag binnen.
Het overlijdensbericht kon gisterochtend
pas om één minuut voor zeven worden,
afgegeven, omdat eerst prinses Beatrix
op de hoogte moest zijn gesteld.
Men had de reis van de prinses niet eer
der willen onderbreken, omdat dit de
aandacht van de wereldpers op het pa
leis Het Loo zou hebben gevestigd en dit
wilde men vermijden.
Dagelijks bezoek
De afgelopen week was er een van
grote zorg om en voor de prinses ge
weest. De koningin begaf zich bijna
dagelijks naar Het Loo. Een speciale
regeling scheen te zijn getroffen om
haar aankomst en vertrek onopge
merkt te doen plaatsvinden. De ko
ninklijke standaard werd niet gehe-j
sen. De loper op het bordes niet uit
gelegd. Ook koos de hofauto nimmer
de hoofdingang vanaf de gedenk
naald.
De koningin verkoos deze laatste week
steeds de nacht op het paleis door te
Dr. L. G. Kortenhorst herdacht in
Tweede Kamer het overlijden van prin
ses Wilhelmina.
brengen. Zij arriveerde, naar wij menen
te hebben opgemerkt, dikwijls tegen de
middag en begaf zich de volgende och
tend voor haar dagelijkse werkzaamhe
den naar Soestdijk om in de loop van de
dag terug te keren. Moeder en dochter
hebben in deze namiddagen, lange win
terse avonden en nachten veelvuldig op
het stille, in liet donker gehulde Loo in
elkanders nabijheid vertoefd.
Prinses Wilhelmina wilde graag, dat het
om het paleis rustig zou zijn en blijven.
Dit betekende dat alleréi reserves in
acht dienden te worden genomen ten
aanzien van publiciteit over de gezond
heidstoestand.
Prinses Wilhelmina stierf, 82 ja
overeenkomstig- haar wens op de plaats,
die zij altijd als haar thuis had be
schouwd, het in de winter verstilde pa
leis Het Loo in de rust en de afzonde
ring, die zij na 50 jaar regerend vorstin
der Nederlanden te zijn geweest voor
het doorbrengen van haar levensavond
begeerde.
De moderanüna van de Generale Syno
de van de Nederlands Hervormde Kerk,
de Gereformeerde Kerken in Nederland
en de Christelijke Gereformeerde Ker
ken in Nederland hebben besloten de
plaatselijke kerken op te wekken in ver
band met het overlijden van H.K.H.
Prinses Wilhelmina zo mogelijk een ge-1
zamenlyke herdenkingsdienst te houden
op vrijdagavond 30 november 1962.
Na ontvangst overlijdensbericht
Prinses Irene is gistermiddag uit Lon
den in ons land teruggekeerd. Dadelijk
na de aankomst van het lynvliegtuig
ging de prinses met een hofauto naar
paleis Soestdijk. Prinses Beatrix arri
veert zaterdagmorgen vroeg op Schip
hol. Zjj reist van Hongkong via Tokio.
Zij wordt tegen acht uur zaterdagmor
gen op Schiphol verwacht.
Het bericht van het overlijden van prin
ses Wilhelmina werd prinses Beatrix
in Hongkong gebracht tijdens een be
zoek aan een door een liefdadige instel
ling uitgeruste gaarkeuken voor Chinese
kinderen. Een functionaris uit het ge
volg bracht de kroonprinses de inhoud
over van het telegram dat de koningin
haar gezonden had.
De „Union Jack" op het gouverneurs
gebouw, waar de Nederlandse kroon
prinses tijdens haar verblijf in Hong
kong haar intrek had genomen, werd
onmiddellijk na ontvangst van het
overlijdensbericht tot halfstok neer
gelaten, evenals de Nederlandse
driekleur, die gewoonlijk vanaf de
vijftiende verdieping van het gebouw,
waarin het Nederlandse consulaat-
generaal gevestigd is, wappert.
Om drie uur gistermiddag keerde prin-
ses Irene met een K.L.M.-lijntoestel uit!
Londen in Nederland terug. Zij stapte I
terstond in een hofauto en reed daarin
regelrecht van het platform op Schip-
hol naar paleis Soestdijk.
Prinses Irene had sinds begin van deze
maand bij prinses Alice, de gravin van
Athlone, in Londen gelogeerd. De 81-
jarige prinses Alice is een nicht van
koningin Elizabeth van Engeland.
In deze krant is een aantal pagi
na's gewijd aan het leven van
prinses Wilhelmina.
Een lialve eeuw koningin, pag.
13.
Laatste levensjaren der prin
ses, pagina 14.
De jeugd, pagina 15.
Een vorstin in ballingschap,
pagina 16.
De rustplaats der Oranjes,
pagina 17.
De religieuze roeping van prin
ses Wilhelmina, pagina 18.
Voor meer nieuws over en rond
het overlijden van de prinses, zie
pagina 7.
Een beeld van de aankomst van H.K.H.
Prinses Irene uit Londen, waar zij sinds
het begin van deze maand logeerde, op
Schiphol.
De minister van binnenlandse zaken
heeft aan de commissarissen der konin
gin in de provincies medegedeeld, dat
tot en met de dag van de begrafenis van
prinses Wilhelmina, van alle overheids
gebouwen halfstok zal worden gevlagd
zonder wimpel en zonder rouwfloers.
In de officiële richtlijnen inzake het ge
bruik van de Nederlandse vlag ten te
ken van rouw is het volgende vastge
steld: indien ten teken van rouw half
stok wordt gevlagd, moet de vlag eerst
vol gehesen worden, alvorens de vlag
halfstok te doen waaien. Bij het binnen
halen van de vlag moet de vlag van
halfstok eerst vol gehesen worden alvo
rens de vlag in te halen. Bij halfstok
vlaggen wordt nimmer gebruik ge
maakt van de wimpel.
DE BIJZETTING
IN DELFT
Naar wij vernemen heeft het Hof een
eerste contact gezocht met de begrafe
nisondernemer ing. W. J. Innemee
Zonen in Den Haag. Verwacht mag wor
den, dat aan dit bedrijf een aantal taken
by de bijzetting van het stoffelijk over
schot van prinses Wilhelmina zal wor
den opgedragen-
Reeds in de vorige eeuw heeft dit be
drijf de uitvaart van wijlen koning Wil
lem III verzorgd. In 1934 werden in
maart en juli de uitvaarten van respec
tievelijk koningin Emma en prins Hen
drik verzorgd. De laatste maal, dat dit
bedrijf de teraardebestelling verzorgde
van een lid van het Huis van Oranje,
was toen in 1958 de herbegrafenis in de
Nieuwe Kerk plaatsvond van de laatste
stadhouder Willem V die in 1806 was
overleden en in Brunswijk werd begra-
Klok ken van rouw hebben gisteren
met donkere tonen over liet in
gryze mistbanken gehulde Zeeuwse
land geluid: Wilhelmina, eens bij de
gratie Gods Koningin der Nederlan
den, 'is van ons heengegaan. Met
ontroering hebben ook wij allen in
dit gewest kennisgenomen van dit
toch niet geheel onverwachte be
richt. Met ontroering, omdat wy als
deel der Nederlandse natie weten en
begrijpen dat hier een vrouw heen
ging, die voor land en volk geduren
de lange jaren veel, heel veel heeft
betekend. Ontroering tevens, omdat
juist in onze provincie zulk een
hecht en voortdurend contact ook
na de abdicatie met deze grijze
vorstin heeft mogen bestaan. Wy
denken slechts aan dat moment uit
onze historie, waarop Koningin Wil
helmina na jaren van bittere balling
schap het Nederlandse rijksgebied
betrad: het was Zeeland, die haar
voor het eerst mocht ontvangen, het
was onze provincie, waar Nederlan
ders do eerste dankbare woorden
stamelden over haar terugkeer. Een
terugkeer, die als een symbool gold
voor het aanbreken van een nieuwe
dag.
Bij het overdenken van de innige
band tussen haar en ons gewest
komen ons allerlei namen en gebeur
tenissen in herinnering, zoals boom-
plantdag in Westkapelle, het bezoek
aan het rampgebied. Velen zullen
vooral aan die droeve dagen van 1953
nog een levende, vaak schrijnende
herinnering hebbea; een herinnering'
echter ook aan de kleine gestalte
van die moedige vrouw, die troostend
en luisterend de provincie doortrok,
sprakeloos soms door het grote ver
driet dat haar landgenoten zo zwaar
had getroffen. Wij hebben destijds
in het begin van die rampmaand een
deel van haar tocht door het over
stroomde Zeeuwse land meegemaakt
en wij erkennen zonder terughouding:
het is voor ons een onvergetelijke
gebeurtenis ge
weest, waarvan de
herinnering ons
nóg ontroert. Het
kleine gezelschap
voer met het vaar
tuig nummer dertien van de Konink
j^antlijK
lijke Marechaussee over een nog woe
lige Oosterschelde, een rivier die eèn
afschuwelijke aanblik bood: kadavers
en huisraad, restanten van huizen,
speelgoed, het dreef alles op de nog
steeds onstuimige golven. Via Noord-
Beveland ging het naar Zierikzee,
waar niemand van de komst
van de prinses afwist. Onver
moeid stond zij aan dek van het
vaartuig, dapper alle ongemakken
trotserend, want zij wist dat zy zich
bevond temidden van geredden en
redders, van getroffenen en hulp
vaardigen, die dagenlang niet uit de
kleren waren geweest. Zo ging het
door het Zierikzeese havenkanaal
met zijn kapot gebeukte dijken naar
Zierikzee. In éen bestelwagen reed
zy door de stad en op het Havenplein
dromden de mensen om haar heen,
mannen en vrouwen, die recht uit
hun overvolle gemoed hun vroegere
koningin vertelden hoe vreselijk het
toch allemaal was. Maar het aan
grijpendste ogenblik van die hele
tocht was een ontmoeting in de ha
veningang van Stavenisse, waar de
laatste boot met vluchtelingen uit dit
geslagen dorp op dat moment weg
voer. De wind was nog niet bedaard
en de zee niet stil geworden, langs de
hemel joegen grijze wolkenflarden en
de schemering begon te vallen. Lang
zaam voeren beide schepen langs
elkaar heen, het marechausseevaar
tuig met de tweeënzeventigjarige
prinses, die aan dek wind en regen
vlagen trotseerde, en het schip, op
gepakt met vluchtelingen. Plotseling
herkende een vrouw de prinses en ze
riep het uit: „Daar-eb je de ouw
koniginne". Een schok ging door de
ontheemden, mannen rukten hun
hoofddeksel af, een pet, een muts.
Toen klonk een snik, een vrouw kreet
het uit: „Koneginne, het is toch zo
erreg". Aan boord van beide schepen
is toen stil geschreid.
Op die tocht hebben wij diep res
pect gekregen voor deze moedi
ge vrouw, die de ongemakken van
zulk een zware tocht niet rekende,
die er niet tegen opzag over boten
en bootjes, ladders cn trappen te
klimmen om de wal te bereiken, die
overal waar zij kwam, trachtte troost
te brengen aan hen, die vaak het
liefste bezit hadden verloren. Zij was
onversaagd, zoals zij een mensen
leven onversaagd de regering van het
Koninkrijk als constitutioneel vorstin
had uitgeoefend. Toen in 1959 haar
boek „Eenzaam maar niet alleen"
verscheen, schreef professor Geyl
aan wie men een kritische instelling
ten aanzien van de monarchie niet
kan ontzeggen een artikel over
haar en haar boek en het werd een
beschouwing, waarin de bewondering
doortintelde. „Haar lezende heb ik
het gevoel gehad te verkeren met een
diepvoelend en hartstochtelijk op
recht mens", erkende de Utrechtse
historicus. En voorts: „In haar geval
geldt het bovendien een mens, die een
zware proef glansrijk en tot ons aller
heil doorstaan had. Nu ik haar le
vensverhaal ken, begrijp ik eerst hoe
passend het was, dat koningin Julia
na ongeveer haar eerste regerings
daad haar bij de troonswisseling
met de toekenning van de Militaire
Willemsorde eerde".
Nog een aanhaling, een heel kern
achtig citaat. Wij troffen het aan
in „Het Parool", dat gisteren een ar
tikel van Van Heuven Goedhart her
drukte, dat deze schreef naar aanlei
ding van de troonsafstand. Toen
Goedhart naar Engeland uitweek
zo verhaalt hij zei Pieter 't Hoen
tot hem: „Als je de koningin ziet, zeg
haar dan maai- dat zij de enige kerel
is temidden van veel oude wijyën".
Van Heuven Goedhart heeft die
boodschap letterlijk overgebracht.
Inderdaad, het is een kras geformu
leerde uitspraak, maar in zijn eenzij
digheid en in zijn glasharde direct
heid een typering, die scherp aan
geeft hoe velen toen en nu!
dachten en denken over Wilhelmina,
koningin der Nederlanden.
Thans is zij voor goed van het Neder
landse volk heengegaan, tweeëntach
tig jaar oud. „Een gezegende leef
tijd". zoals wij plegen te zeggen bij
het overlijden van bejaarde mensen.
Het zijn tevens woorden, die doen
denken aan de psalm, waarin wordt
gesproken over de dagen onzer ja
ren, „daarin zijn zeventig jaren en.
indien wij sterk zajn, tachtig jaren,
wat daarin trots was. is moeite en
leed", aldus de nieuwe vertaling.
Moeite en leed, zij zijn prinses Wil
helmina in haar lange leven niet ge
spaard gebleven, maar zy wist zich
gesterkt door een onwrikbaar geloof.
Zij getuigde daarvan in haar boek.
daarmee tonend dat voor haar het
oude profetenwoord bewaarheid was
geworden: „Ten tijde van den avond
zal er licht wezen". Wilhelmina, eens
Koningin der Nederlanden is in elk
opzicht de personificatie geworden
van die bekende strofe uit het Wil
helmus: „Standvastig is gebleven,
mijn hart in tegenspoed, de Heer heb
ik gebeden van mijnes harten gronu
Met dankbaarheid mogen wy dit hier
vaststellen. Het is met deze weten
schap, met deze zekerheid ook, dat
Nederland, dat Zeeland voorgoed
afscheid neemt van prinses Wilhel
mina. Haar strijd is thans gestre
den, het geloof heeft zij behouden.