Prinses Wilhelmina was
een religieuze vrouw
Mensen
brengen
tot God
STAMBOOM
'Haar roeping
van het Huis van
Oranje Nassau
—^OEN PRINSES WILHELMINA in haar lange, vruchtdragende
regeringsperiode tijdens de droevigste en de somberste dagen, die
zij heeft beleefd, in januari 1943 voor de tweede maal de Oceaan
overstak om haar dochter Juliana en haar kleinkinderen te Le-
zoeken dat was bij de geboorte van prinses Margriet zei Juliana in
een radiorede: „Wellicht heb ik het nooit zo puur gezien, hoe de smarten
moeder verinnigd hebben."
DAT was een bekentenis en voor velen de bevestiging van wat zy altijd
hadden geweten of hadden aangenomen: Wilhelmina was een gereserveerde
en daardoor een trots lijkende vrouw. Velen beschouwden haar als onge
naakbaar en als hard en streng. In zekere zin is zij dat ook altijd geweest. Maar
diep in haar hart leefde een sterk gevoelsleven. Zij voelde zich hecht verbonden
aan haar verwanten en aan haar volk; zij stelde haar gehele wezen in dienst
van haar volk. Zij onderzocht op verstandelijke wyze haar plichten en voerde die
met de nauwkeurigheid van een systeem uit. Vandaar dat men haar veelal zag
als een zakelijke vrouw.
komen naar de individuele mens en de
wereld.
De godsdienstzin van prinses Wilhel
mina is langzaam tot grote innigheid
gerijpt- Van nature en van huis uit -
haar moeder, koningin Emma, gaf haar
het eerste godsdienstonderwijs - was
prinses Wilhelmina een religieuze mens.
Door tegenslagen en aanvankelijke twij
felingen is haar geloof gesterkt en ge
louterd. Toen in hatar jeugd het ont
staan van de aarde en de hemellicha
men verklaard werd. sloop een som
bere onzekerheid haar zieleleven bin
nen Doch de latere ervaringen leerden
haar dat de Godverlatenheid er slechts
een in schijn is, „want God verlaat ons
nooit."
DE ENGE KERK
PRINSES WILHELMINA wilde niet
leven in de enge beslotenheid van
een bepaalde kerk en van een
JN DE LATERE JAREN van haar le
ven is daarin verandering gekomen.
Koningin Juliana heeft waarschijn
lijk duidelijk het keerpunt aangewezen.
Sinds de tweede wereldoorlog bleef het
minder verborgen wat er in prinses
Wilhelmina omging. Zij had de moed
gevonden om ondanks haar hoge post
en de zware verantwoordelijkheden die
zij op deze post droeg, behalve en in
de eerste plaats vorstin, ook mens te
zijn. Zij gaf haar ziel meer en vaker
bloot dan zij vroeger ooit gedaan had
Nog duidelijker geschiedde dit, nadat
zij de regering had neergelegd en vol
op haar eigen, haar particuliere leven
kon leiden.
Prinses Wilhelmina is altijd een zeer
godvruchtige vrouw geweest. Haar
laatste levensjaren kenmerkten zich dooi
een volledige overgave aan haar religi
euze overtuiging. En meer dan dat: zij
voelde zich geroepenom ook de mens
heid de weg te wijzen, die zij moest
gaan om in een wereld vol vrede en
geluk te kunnen wonen.
Haar boek „Eenzaam maar niet al
leen" dat zy in april 1955 afsloot
werd behalve de geschiedenis van
haar persoonlijk en staalkundig le
ven tot een lange belijdenis van haar
diepgewortelde geloof. Zij besloot dit
boek met de volgende woorden:
„Thans beschouw ik myn opdrach'
vervuld, namelijk u een beeld te ge
ven hoe alles in myn leven geleid is
en betekenis heeft gehad in Christus
hoger plan. Niet dat daarmede het
eindpunt bereikt zoude zijn van de
Leiding die myn leven bestiert: Die
gaat ononderbrjken voort. evenals
mijn taak. Deze laatste gaat. als Chris
tus mli tot Zich roept, mee in het
nieuwe leven dat mij wacht. Ik bid
dat Christus' blijdschap over Zyn he
le mensheid kome en haar blijdschap
in Hem vervuld worde.
Hy staat aan de deur van haar hart
en klopt. Indien zy Zijn slem hoort
en de deur opendoet, zal Hy tot haar
ingaan."
LIEFDE TOT NAASTE
RINSES WILHELMINA beschouw-
Pde het in haar laatste levensjaren
als een roeping om de mensen tot
godsvrucht op te wekken en hun leven
in dienst van Christus te stellen In en
kele radioredevoeringen en in door haar
belegde conferenties op Het Loo gaf zij
duidelijk blijk dit een opdracht en een
heilige taak te achten Hoezeer zij alle
mogelijkheden aangreep om haar over
tuiging op anderen over te dragen be
wees zij o.a - wij noemen een enkel
voorbeeld - toen zij koningin Juliana
die op 5 september 1958 een wereldcon
ferentie van de International Conci)
for Christian Leadership in Noordwijk
opende, een boodschap liet voorlezen
Prinses Wilhelmina was een zeer reli
gieuze vrouw.
De I.C.C.L is een organisatie var.
oecumenisch karakter, waarbij behalv<
protestanten van verschillende richtin
gen rooms-katholieken en Grieks-orthf
doxen zijn aangesloten Prinses Wilhei
mina was er erevoorzitstei van Dez<
boodschap tekende haai persoon 1 ijkheir
en haar opvattingen ten voeten uit Dt
niet-christelijke wereld moet iets wor
den getoond waarop zij jaloers kan zijn
zo zei zij Iets dat de harten van dt
mensen voor Christus wint Temidder
van een wereld van ontevredenheid en
woelingen bestaat daaraan een zeker<
behoefte Naast dit voorbeeld moeten
wij nimmer het grote lijden vaarvar
miljoenen van onze broeden- vn zusters
het slachtoffer zijn vergeten Christus
voltooit Zijn raadspldn door middel van
de mens Daarom moeten wij kanalen
zijn waardoor Zijn liefde en Zijn macht
kerkelyke richting. Voor baar was
Christus universeel. Daardoor voelde
zy zich veel meer aangetrokken tot de
zending, ruim en breed opgevat, dan tot
het kerkelijk verband. Reeds jong was
zy er van overtuigd, dat geloof geen
landsgrenzen kent.
Treffend heeft zij haar geloof aan de
universele Christus geopenbaard
„Eenzaam maar niet alleen", op
plaats, waar zij met innige blijdschap
gewag maakt van de grote verdieping
in het leven van haar man, prins Hen
drik. na het overlijden van zijn rr
der. „Van zijn prille jeugd af droeg hij
zijn medemens een warm hart toe en
liet die medemens dit ook blijken Doch
na de grote ommekeer werd het helpen
van anderen het doel van zijn leven. Hij
troostte en steunde geestelijk allen, die
op zijn levensweg kwamen en effende
voor hen de weg door Christus r
God.
Deze verdieping en vernieuwing in 't
leven, dat mij zo na stond, heeft niet
nagelaten diepe indruk op mij te ma
ken. Waar ik van zo nabij getuige was
van een wonder, door Hem verricht aan
Wien ik mij had toevertrouwd, zag ik
van toen aan Christus in een geheel
nieuw licht; dat van zijn alomvattende
macht en grootheid; als de enige Bron
waaruit al het goede voortkomt. Thans
zag ik Hem voor mijn geestesoog als de
Universele, die over heel de wereld
in en door mensen werkt, onverschil
lig van welke gelaatskleur of welk ge
loof zij zijn. Door Hendrik heen zag ik
de liefde van Christus inwerken op
mens en maatschappij."
De Prinses is in de vx-ede van haar
sterk geloof gestorven. De laatste
jaren van haar leven vond zij een
gelukkige bevrediging in het be
sef van haar roeping en in de vervul
ling van een verheven taak. „Ik heb
lange tijd nodig gehad om tot innerlij
ke rust te komen na de abdicatie." zo
bekende zij. „Het heeft de gehele win
ter van 1949 geduurd voor' ik zekerheid
vei'kreeg of er nog een roeping voor
mij was weggelegd en zo ja. welke.
Opeens werd ik aangeraakt door die
liefde voor de ganse mensheid, welke
uit Chi-istus zelf voortkomt Van stonde
af aan begreep ik daarin met mijn be
scheiden kracht met Hem mee te moe
ten werken.
„Alle mensen te brengen tot Chris
tus". De voorbereiding tot deze taak
was reeds lang geleden begonnen. Was
niet myn bewustworden, in de jaren
dertig, op geestelijk gebied wereldbur
geres te zyn. reeds daarvan een be
gin?
.Alle mensen brengen tot Christus,"
i alle volken en rassen, zoals Chris
tus dit bedoelt en de Zijnen bevolen
heeft. Niet volgens een of ander patroon
door mensen bedacht, doch een zuiver
uitvoeren van Zijn opdracht.
Hier gaat het om de opwekking tot
levend geloof, waardoor een wezenlijke
en persoonlijke binding met Christus
kan ontstaan. Hiertoe moet gepoogd
worden de innerlijke verwording en de
verslaafdheid aan het aardse te door
breken. een gebondenheid die als een
zware last op het leven van de mens
drukt."
1531
Willem van Nassau „De Rijke" (14871559)
Juliana van Stolberg (1506—D589
1
1583
Willem I „De Zwijger" Louise de Coligny
1
1559
Jan van Nassau Elisabeth van Leuchtenburg
1825
Frederik Hendrik Amalia van Solms
1
Ernst Casimir Sophie Hedwig van BrunswijK
1
Albertina Agnes
V
1652
1
Willem Frederik. Vorst van Nassau-Dielz
J
1
Hendrik Casimir II,
Vorst van Nassau-Dietz
V
1883
'Jfi
Henrietta Amalia,
Prinses van Anholt-Dessau
J
1
Johan Willem Friso
1709
Maria Louise, Gravin van Hessen-Cassel
J
i
Willem IV Karei Hendrik Friso
v
1734
Anna, dochter van Koning George 11
van Engeland
1
Willem V Batavus
V-
1767
Fredcrika Sophia Wilhelmina,
Prinses van Pruisen
J
1
Willem I Frederik,
Koning der Nederlanden
V
1791
Frcderika Louise Wilhelmina,
Prinses van Pruisen
J
1
Willem 11
Frederik George Lodewijk,
Koning der Nederlanden
1816
Anna Paulowna,
Grootvorstin van Rusland
J
1
Willem 111
Alexander Paul Frederik,
Koning der Nederlanden
v
1879
Adelheid Emma
Wilhelmina Theresia,
Prinses v. Waldeck-Pyrmont
J
1
Wilhelmina
Helena Paulina Maria.
Koningin der Nederlanden
sedert 4 september 1948,
Prinseo der Nederlanden
v
1901
Hendrik Wladimir
Albrecht Ernst,
Hertog van Mecklenburg.
Prins der Nederlanden
J
1
Juliana Louise
Emma Marie Wilhelmina,
sedert 4 september 1948
Koningin der Nederlanden
v.
1937
Bernhard Leopold Frederik
Everhard Julius Coert Karei Godried Pieter
Prins van LippeBiesterfeld,
Prins der Nederlanden
J
1 1
Prinses Beatrix Prinses Irene
Wilhelmina Armgard. Emma Elisabeth,
geb. 31 jan. 193£ geb. 5 aug. 1939
i 1
Prinses Margriet Prinses
Francisca, Maria Christina,
geb. 19 jan. 1943 geb. 18 febr. 1947
Prinses ontwikkelde talent onder
Schilderij van de Prinze,
hc.rfstslemming op het Lot
VEN ALS de gewone burger had ook prinses Wilhelmina haar
hobbies. Zij ivijdde zich met volle overgave aan de teken- en
schilderkunst en heeft daarin een opmerkelijke hoogte bereikt.
Het schilderen werd daardoor meer dan een liefhebberij. Hel
was voor prinses Wilhelmina een middel lol een innig contact met de
natuur en daardoor met de Schepper en een vervulling van haar
artistieke aspiraties, die voortvloeiden uit haar esthetische aanleg. .1 on
gezien haar een zeker talent niet ontzegd kon worden en zij dit talent
ontwikkelde met de ernst en de vasthoudendheid, die haar gehele leren
en al haar zegenrijke arbeid gekenmerkt hebben, groeide zij uil tol een
schilderes, wier werk veel waardering heeft gevonden. Geen waardering
uit hoofde van haar koninklijken bloede en haar hoge functie, maar om
de artistieke betekenis van haar oeuvre zelf.
Andere kunsten
genoten ook haar
belangstelling
IV E EERSTE LESSEN in de
f kunstgeschiedenis', die zij ten
tijde van haar middelbare op
leiding ontving van dr. Hofstede de
Groot en die voornamelijk bestonden
in het bekijken van afbeeldingen
van kunstwerken, vormden een pret
tige en leerzame ontspanning voor
haar temidden van het vele denk
werk bij de andere lessen. Zij leg
den de grondslag voor haar latere
kunstzinnig inzicht. Daar kwam bij,
dat zij al vroeg in zich de drang voel
de opkomen om iets te presteren.
Aanvankelijk schoot zij daar
mede niet erg op. Na haar eerste
tekenlessen werkte zy op cigc
houtje door. Het resultaat was
echter niet om over te roepen...
Haar opkomst als we het al
dus mogen aanduiden be
schreef prinses Wilhelmina zelf
als volgt: „Gedurende de Eerste
Wereldoorlog besteedde ik mijn
vrije uren aan tekenen, ook met
pastel. Deze ontspanning kon Ik
my uiteraard slechts zelden ver
oorloven. Niet alleen het werken
met papier en krijt bereidde my
vreugde; het was niet minder
de uiteraard half bewust als
zodanig herkende vlucht uit
de zorgen en de druk van het le
ven van die tijd. Daarom niet het
minst oefende deze bezigheid zo
veel aantrekkingskracht op my
uit. Iedere keer betekende zij
een ware verpozing en ontspanning
voor mij.
kleine een landschap op, bomen,
velden, heuvels, wolken, huizen, mo
lens. Landschappen met het boeien
de spel van licht en schaduw. Voor-
waar, ik kon mijn liefde voor de na
tuur ten volle botvieren!"
Nieuwe
leermeesters
NA de plotselinge dood van de
heer Roelofs in 1920 vroeg prin
ses Wilhelmina aan Van Ko
nijnenburg zijn taak over te
BEHALVE ovei'zee heeft prinses
Wilhelmina haar werken ook
in Nedei'land zelf geëxposeerd.
In 1949 stelde zij in een aantal plaat
sen ongeveer veertig olieverfschilde
rijen, aquai-ellen en tekeningen ten
toon, het eerst in april in Apeldoorn.
Het batig saldo bestemde zij voor
liefdadige doeleinden. Die schilde
rijen had zij vervaardigd in verschil
lende landen. We noemen enkele ti
tels: Vijver op het Loo in herfst-
mis. Korenschoven bij Wenum, Ko
renvelden onder Garderen, Boven
het Rhönedal, ICen fjord in Noorwe
gen op een regenachtige dag,
Oberstdorf in Beieren, Finse meren
en Weide op de hoogvlakte (Zwit
serland). Haar tekeningen stamden
behalve uit Nederland, o.a. uit de
Vogezen, Oostenrijk, Noorwegen en
de Elzas.
Grote belangstelling koesterde
prinses Wilhelmina voor het kunst
zinnige werk van anderen. Tot op
hoge leeftijd^ bleef zij vrij geregeld
tentoonstellingen in verschillende
plaatsen van Nederland bezoeken,
voornamelijk tentoonstellingen van
het werk vj»n schilders, tekenaars
Lessen
ATUURLIJK bleek bij de be-
I oordeling van mijn werk, dat ik
nog niet voldoende kon teke
nen. In al mijn werk herhaalde
zich een en dezelfde fout. In een
pastelstudietje, gemaakt van de om
geving van de tuin van het Noordein
de, zag de heer Roelofs (aan Albert
Roelofs en diens vrouw was de ar
tistieke vorming van prinses Juliana
in die tijd opgedragen) echter „meer
dan dilettantisme" Wij werden het
erover eens. dat ik lessen moest ne
men en hij verklaarde zich bereid mij
deze te geven. Met deze ernstige,
vakkundige aanpak ging een nieuwe
wereld, met al de bezieling en al het
kunstgenot dat zij geven kan. voor
mij open. Met alle klachten, die mij
overbleven na volbrachte dagtaak,
wierp ik mij op het tekenen en het
bestuderen van de natuur Met een
leraar als Albert Roelofs betekende
dit ernstig en hard werken Ik mocht
alleen tekenen. Hij stond erop, dat
ik dit grondig leerde In het vroege
voorjaar gingen wij de ontluikende
grassprietjes, de groei van de blade
ren en haarfijn op papier zetten De
geestdrift van de kunstenaar werkte
aanstekelijk op de leerling Mijn
schetsboek ging leven Begon het met
het weergeven van subtiele bij
zonderheden in de natuur, een takje,
een blad. weldra groeide uit al dat
Enige lijd werkte zij met deze teke
naar van grote allure samen, doch op
den duur bevredigde dit de prinses,
wier belangstelling vooral naar het
buitenleven en hel landschap uitging,
niet. Van Konijnenburg tekende
vooral in zijn atelier. De relatie
werd dus verbroken, waarna de prin
ses nog een aantal jaren haar studies
onder leiding van Van Soest voort
zette. Van Konijnenburg hielp haar
bij de voorbereiding op het eind
van 1930 en het begin van 1931 van
een tentoonstelling van haar schil
derijen in Indië, Suriname en de An
tillen. Door deze exposities bedoelde
zij de landgenoten overzee tegemoet
te komen in het vaak gevoelde gemis
van veel wat hun vertrouwd en dier
baar was in hel vaderland
Ook in dc Tweede Wereldoorlog
is prinses Wilhelmina. voor zover
haar werk dit toeliet, blijven schil
deren. In enkele huizen in en bjj
Londen, waarin zü gedurende haar
verblijf in Engeland gewoond
heeft, had zij zich een bescheiden
schlldershoek ingericht, waarin zy
zich af en toe terugtrok om zich
aan de kunst tc wijden cn even
aan wat anders tc denken. In Ne
derland teruggekeerd zette zij zich
ook menigmaal voor de schilders
ezel. Op 22 november 1948 gaf zU
zich op als erkend lid van de Apel-
doornse Vereniging van Beeldende
Kunstenaars.
Met kunstenaarsorganisaties heefl
'.ij lange tijd relaties onderhouden
Daarbij kwam hel ook wel eens tot
conflicten als zo'n organisatie een
•ichtlng uitging, waarmee zij zich
niet kon verenigen Geruime tijd is
zij lid geweest van het ..Voorzie
ningsfonds voor Kunstenaars".
De Prinses, na de abdicatie
schilderend op het dak van het
pnieis op de Dam.
cn grafici. Meermalen kocht zij schil
drijen en tekeningen.
Ook andere
kunsten
HAAR INTERESSE voor de
kunst beperkte prinses Wil
helmina niet tot de schilder
en tekenkunst. Tijdens haar ver
blijf in Londen, gedurende de
Tweede Wereldoorlog, ontving z\j
geregeld Nederlandse kunstenaars,
teneinde zich op de hoogte te hou
den van wat er in hun wereld
omging. Het was haar een vol
doening. dat zij, in Nederland te
ruggekeerd. deze bijeenkomsten
kon voortzetten. Verscheidene ma
len kwamen kunstenaars bij haar
op theevisite voor ccn onbevangen
gcdachtcnwisscling. Dan droegen
zij voor uit eigen werk ol vertel
den over hun arbeid. Zo ontmoet
te zij letterkundigen. schilders,
bee! i v/cr, bouwkundigen cn
musici. Tot zy afstand deed hield
prinses Wilhelmina deze samen
komsten vol.
Op 30 oktober 1948 werd zij cclid
an de „Mastreechter Staar" Hoezeer
alle facetten van de kunst en de kun
stenaars zelf haar belangstelling had
den bewees zij soms dooi vricndelij-
:e kleinigheden lie. 'uren
van een telegrafische gelukwens op
24 augustus 1959 aan de schrijver Jo-
han Fabricius ter gelegenheid van
zijn zestigste verjaardag.
i.