Een vorstin in ballingschap Bezorgde koningin leefde mee met haar beproefde volk Diep ontroerend weerzien Eede Zij schuwde het gevaar niet DE GROTE DESILLUSIE CLANDESTIEN GEDICHT 13 maart 1945 J\ 7"k' het Nederlandse volk het smartelijk verlies van zijn geliefde j prinses Wilhelmina ondergaal, gaan onze gedachten onwille- J_ y/ keurig uit naar een van de somberste perioden van onze ge schiedenis, naar de tijd dat ons land in de wrede greep van het nationaal-socialistische Duitsland gevangen lag en de koningin, materieel gesproken, zo ver van ons verwijderd was, doch geestelijk zo dicht bij ons stond. Dichterbij dan ooit te voren, doordat alle hoop en alle vertrouwen op een goede afloop van de oorlog mede op haar gevestigd waren. Pas ge ruime tijd na de bevrijding zijn langzamerhand gegevens over deze levens periode van koningin Wilhelmina bekend geivorden. Wij weten het: het icas een zware gang voor haar, toen zij omstreeks tien uur in de morgen van de 13de mei 1940 naar Hoek van Holland vertrok om zich naar Enge land in te schepen. In de Hoek lag een torpedobootjager te wachten met bestemming Vlissingen en daarna Breskens. Reeds in Hoek van Holland had een Duits vliegtuig in de buurt van hel schip een bom laten vallen. Op zee moest men door een mijnenveld varen, zodat voortdurend gevaar dreigde. Onderweg ontving men een radiobericht, dat waarschuwde voor een blijkbaar door de vijand voorgenomen bombardement van Breskens. Na een bespreking met de koningin, besloot men van koers te veranderen en regelrecht naar Engeland te varen. ONVERSAAGD EN ONVERZETTELIJK KONINGIN Wilhelmina is in de jaren 1940-1:45 in den vreem de de personificatie geweest van het geknechte en strijdende Nederland; de eerbied, die zij voor haar persoonlijkheid wist op te wekken, is ons land ten goede ge komen. Door haar onversaagdheid en onverzettelijkheid heeft zij de krachtsinspanning van de landge noten in en buiten bezet gebied telkenmale weten op te voeren lot het peil, dat nodig was om de over winning te behalen. Zij heeft daar mede het Nederlandse volk „on schatbare diensten" bewezen." Ziedaar het getuigenis, dat de parlementaire enquêtecommissie in haar rapport op grond van het diepgaand onderzoek, dat zij heeft ingesteld en uit het omvangrijke materiaal, dat te harer kennis is gebracht, van koningin Wilhelmina heeft afgelegd IN de late namiddag kwam de tor pedobootjager in Harwich aan; per extra trein reisde het gezelschap naar Londen, waar het omstreeks acht uur in de avond arriveerde en de En gelse koning en koningin, prinses Julia na en prins Bernhard mei een hunner kinderen zij waren een dag eerder afgereisd alsmede de Nederlandse ministers Van Kleffens en Welter de koningin opwachtten. Aanvankelijk konden velen een ge voel van teleurstelling mei onderdruk ken, toen zij vernamen, dat eerst het prinselijk gezin en daarna ook konin gin Wilhelmina natj Engeland vertrok ken waren. Niet weinigen waren zelfs verontwaardigd, omdat Hare Majesteit In de Verenigde Staten op bezoek bij president en mevrouiv Roose velt. Drie mensen, die als waarlijk grote figuren de historie zijn inge gaan. II. M. Koningin Wilhelmina in Londen na een kerkdienst in de herfst van 1944 in de ure des gevaars. toen allen stand vastig verenigd dienden te zijn, haar land verliet Gelijk hadden zij. die deze stap toejuichten op grond van de over tuiging. dat een vrije vorstin elders meer voor het vaderland kon doen, dan een gevangen genomen koningin hier of in Duitsland. DOUGLAS MC ARTHUR Groot koningin DE Koningin der Nederlanden bewonder ik het meest van alle vrouwen van dit tijd perk. Gedurende haar regering heeft zij niet alleen de liefde en bewondering van haar eigen volk verworven, maar van alle vrede lievende volken der wereld. Generaal DOUGLAS MACARTHUR, geallieerd opperbevelhebber van Japan, op 31 augustus 1946. „Ik was me natuurlijk ten volle be wust van de verbijsterende indruk zo beeft Prinses Wilhelmina later ge zegd die dit vertrek thuis zou maken, maar waar het landsbelang dit mee bracht, zag ik mij verplicht de smaad aan te durven van de schijn van ge vlucht te zijn." De NSB buitte de „vlucht" van de koningin uiteraard uit voor haar pro pagandistische doeleinden. Zij sprak zelfs al spoedig van de „voormalige koningin' en wilde haar van de troon vervallen verklaren. Mussert wenste namelijk in 1942 zelf met het hoogste staatsgezag bekleed te worden, maar de Duitsers durfden dit niet aan, om dat zij „de leider" een te onbetekenend mannetje vonden. De illegale pers echter en de radio toespraken uit Londen, ook van de koningin zelf, gaven de NSB geen schijn van kans ons vorstenhuis in discrediet te brengen. In tegendeel, al gauw leefde iedereen innig met Hare Majesteit mee, van wie men wist, dat zij hard werkte en een ruim aandeel in de gezamenlijke oorlogsinspanning leverde. VERTROUWEN DE eerste drie weken van haar ver blijf in Londen logeerde de konin gin in het Buckingham Palace. Daarna betrok bij een somber huis aan Eaton Square, het pand. waarin later de Nederlandse veiligheidsdienst werd ondergebracht. Zij bleef leiding geven aan de Nederlandse regering in exil en bezielde de ministers rn hun me dewerkers en de mensen in haar om geving in de bangste tijden met een i rotsvast vertrouwen op de toekomst. Dagelijks verrichtte zij een veelomvat tende arbeid. Wanneer rondom de bom- J men vielen, was zjj slechts met moeite te bewegen een schuilplaats op te zoe ken. Alleen als ook haar personeel zich in veiligheid kon begeven zocht zij beschutting. Na Eaton Square vestigde zij zich in een klein huis aan Chester Square, op slechts enkele minuten afstands van haar vorige woonplaats. Zij richtte er haar bureau in en ontving er de minis ters, de militairen en dc zeevaarders met wie zij van gedachten wisselde. En vooral de Engelandvaarders, voor wie zij een hartelijke gastvrouw was en door wie ze uitvoerig ovei de toe stand in haar beproefd, dierbaar vader land ingelicht wilde worden. Tot diep in de nacht zat zij soms in haar bureau te werken. BOMBARDEMENT BIJ MAIDENHEAD had zU een bui tenhuisje. Ook op andere plaatsen heeft zjj zulke buitenhuisjes gehad Bü een daarvan lieten de Duitsers tegen het einde van de oorlog een bom vallen. Vermoedelijk is dat niet als aan slag bedoeld geweest, maar moest de piloot het projectiel kwijt Het gevolg was in .sik geval, dat een paar Neder landse marechaussees gedood of ge wond raakten en dat de woning zwaar werd beschadigd. De koningin bleef gelukkig ongedeerd. Ook op buitenplaatsen ontving zij vaak Engelandvaarders, met wie zij langdurige gesprekken /oerde. niet zel den onder vier oj-en op wandelingen in de omgeving of in haar kamer Zij heeft voorts gewoond in Dogmers Field Park bij Londen, in een woning bij Mortimai en op Fencefield Farm. een landhuis bij Lee. In die tussentijd leefde prinses Julia na in Canada Een vreugde was het voor de grijze vorstin, dat haai doch ter haar enkele keren kwam bezoeken Omgekeerd heeft ook koningin Wil helmina de sprong over de Atlantische Oceaan gewaagd, im bij prinses Ju lian? te zijn. Dat was in 1942 Op 5 augustus van dat jaar spraK zij de verenigde vergadering van de Senaat en het Huis van Afgevaardigden in Washington toe. Voor hel eersl in ie geschiedenis van het Amerikaanse Con gres voerde er toen een -cgerend vorst het woord. De koningin had tot titel van haar rede gekozen „The tight goes on" (De strijd gaat voort» In Ottawa ontmoette zij mevrouw Tsjang Kai Sjek en in Amerika uiteraard president Roosevelt. MEDELEVEN AAN de overkant, van de oceaan be zocht zij vele tehuizen van Neder landers. Ook in Engeland gaf zij dikwijls in vele tehuizen, waar Neder landers verenigd waren, van haar be langstelling blijk. Bij die gelegenheden heeft zij menigmaal onderscheidingen uitgereikt. „De stem" uit het vrije Engeland die getuigde van het rotsvaste ver trouwen in de herrijzenis van hucr en ons vaderland Een historische foto. De aankomst van II. M. in Londen op pinkster maandag 13 mei 1940, met de helni van het Nederlandse leger nog in de hand. Bijna vijf jaar zou htT duren voordat zij in Nederland zou terugkeren. In Engeland heeft zij het steeds als haar eerste plicht gevoeld om zoveel als in haar vermogen lag de in Nederland levende wensen te verwezenlijken en steeds in de geest van Nederland te spreken e: te handelen. Vandaar dat het belangrijk voor haar was nauwkeu rig op de hoogte te zijn van de gevoe lens en de gedachten, die in het vader land leefden Vandaar ook, dat zij voortdurend ingelicht wenste te worden over alle gebeurtenissen. Zij was zich ervan bewust, dat het nodig was het hoofd koel te houden bij het vernemen van de schokkende tijdingen en dat dit vierentwintig uur van een etmaal een ijzeren zelfbeheersing van haar eiste. „De fitheid voor het nemen van objec tieve beslissingen zou spoedig verloren zijn gegaan, had men de ontroering en het menselijk medelijden de vrije loop gelaten", zo verklaarde zij later zelf de uiterlijke onbewogenheid, waarmee zij de toestand probeerde te overzien en haar maatregelen en beslissingen nam. Steeds paraat zijn om te handelen en objectief en helder zien was haar wacht woord. Een gevoel van opluchting doortrilde het Nederlandse volk. toen in het voor jaar van 1945 duidelijk werd dat de Duitsers op hun laatste Krachten teer den en de bevrijding niet meet veraf kon zijn. Grote blijdschap was er en diepe ontroering, toen de koningin op 13 maart 1945. om 12 uur en 29 minuten precies, na haar jaren van balling schap. bij het zwaar geteisterde Zeeuws—Vlaamse grensdorpje Eede— Aardenburg weer voet op vader! bodem zette. Nederland en Oranje waren opnieuw J NederiknT ïn' h'eT'hai t verenigd. I helmina gestorven. EEN van de diepste teleurstellingen, die koningin Wilhelmina tijdens haar lange, meestal rustige doch enkele keren zeer bewogen regerings periode heet moeten verwerken, is ge weest dat uit de stormen van de Twee de Wereldoorlog, uit het leed om het verlies van mensenlevens en goederen, uit het door de dapperen taai volge houden, eensgezinde verzet tegen de niets en niemand ontziende vijand, geen gelouterd, nieuw Nederland te voor schijn is getreden. Die teleurstelling heeft sterk haar stempel gedrukt op het leven van prinses Wilhelmina na de oorlog. Zij werd een vermoeide, in zich zelf gekeerde vorstin. Zij zocht haar troost vooral in haar diepgewortelde geloof en in haar godsvertrouwen. Zij getuigde zelf, dat zij zich tijdens de bezetting van Nederland in Londen geen voorstelling heeft kunnen maken van wat er van het volk en van het land na de bevrijding overgebleven zou zijn. Zij kon niet bevroeden wat er aan het eind van de worsteling verwoest zou zijn, noch hoe vermoeid en licha melijk verzwakt en in welk een psy chische toestand de bevolking de vrij heid weer zou zien. Zonder het ondoorgrondelijke raadsel, waarvoor de koningin en de regering in Londen geplaatst waren te kennen, had den zij zich beijverd plannen uit te denken. Zij hadden echter geen reke ning gehouden met de desolate werke lijkheid. „Is ook hierdoor niet begrüpeiyk, dat teleurstelling ons wachtte? Dat veel anders ging dan wy gehoopt en ver wacht hadden? Dat veelbelovende plan nen niet verwezenlijkt werden? Dat de zuivering niet opleverde wat wij ervan hoopten en dat veel van het „oude" terugkeerde? Bovenal: dat wél het vi sioen van een bevrijd, herrezen vader land verwezenlijkt werd, maar dat niet dat schoner Nederland geboren werd dat onze verzetshelden voor hun gees tesoog zagen, toen zij de dood tegemoet gingen?" c-eae— ïrlandselj ipnieuw Aldus de woorden van een gedesillu sioneerde vrouw die nochtans het oog op de toekomst gericht hield en bleef hopen op een mooier en rijker Neder land. „Wij staan op het keerpunt in de geschiedenis der mensheid en niemand kan zeggen hoeveel veranderingen er komende zijn. Er kan een ommekeer komen waarvan wij thans nog niets kunnen bespeuren" zo profeteerde zij in haar boek „Eenzaam maar niet al leen.Het zou van kortzichtige somber heid getuigen, indien wij wanhoopten aan de verwezenlijking van het visioen dat uw dierbaren in dc dood meenamen". is prinses Wil- Spoedig na het vertrek van koningin Wilhelmina naar Engelaud verscheen van de hand van de 92 jaar oude hofpredikanj ds. W. L. Weiter het eerste clandestiene gedicht: Neen, 'l was geen vlucht, die u die weg deed gaan, Maar volgen, ivaar God riep. Wij vragen niet, ivat in u is doorstaan, Een strijd, hoe zwaar, hoe diep. Wij knielen naast en met u neer. Omhoog tot God de blik, de handen: Geef Neerland aan Oranje weer, Oranje aan de Nederlanden. En kome dan wal komen mag, W'aanbidden, wachten stil. Hoe zivart de nacht, hoe lang de dag, Geschiede slechts Gods wil. (-k-k-k-k-k-k-k-x-x-k-k-k-k-k-k-k-k-k-k-k-k-k-k-x-kk-kk-k-x-i DE dertiende maart 1945 is 't als een lopend vuurtje door het zwaar ge teisterde Aardenburg en Eede in Zeeuwsch-Vlaanderen ge gaan „De Koningin komt naar Eede!" Nu is het wel bijzonder moeilijk zich te verplaatsen in de omstandig heden, zoals die in 1944 waren: toen ellénde en verwoesting, nu twee wel varend aandoende gemeenten, waai slechts de nieuwgebouwde huizen nog herinneren aan de eens geslagen won den Dertien maart 1945 is geschiedenis geworden. In 1954 herleefde het histo risch gebeuren nog even, toen konin gin Juliana het monument onthulde, dat aan de Belgisch-Nederlandse grens in Eede is opgericht ter herin nering aan 13 maart 1945. Het is de inwoners van Aardenburg en Eede overigens bijzonder goed bij gebleven. Hoe in de ochtenduren van die dag met krijtletters op het mel dingsbord, dat in die dagen krant en radio verving, geschreven werd: „De Koningin komt naar Eede!" Een Aardenburger, die een door een accu gevoed radiotoestel bezat, had het bericht opgevangen. De burge meester kon het naderhand bevesti gen en daarna trokken enkelen er op uit om de vorstin na zoveel bange jaren te kunnen begroeten. In het Belgische Maldeghem, waar geëvacu eerde Nederlanders vertoefden, had men spandoeken over de weg gehan gen met als opschrift: „Leve de Ko ningin!" Ieder verkeerde in de veronderstel ling, dat de Koningin per vliegtuig vanuit Brussel naar Maldeghem zou komen, maar daarin vergisten d' Eedenaren en Aardenburgers zich. -k-k-k-k-K-k-k-k-k-k-k-k-k-k-k-k-K-k-K^-k-k-k-k-k-k-k-k-k-k-k-k-k-k-k-k-k DIJ de grenspost, waar zij zich had den opgesteld, heerste een gespan nen sfeer. Politiemannen reden af en aan, de grenslijn werd nauwkeurig afgebakend (met behulp van een meelstreep!) en aan de kant van de weg was de Nederlandse driekleur ge plant. De vorstin zou zo waardig mo gelijk ontvangen worden. Het is geen grootse plechtigheid ge worden, maar wel een diep ontroeren de. Tegen half één in de middag zag het kleine groepje Nederlanders, dat koningin Wilhelmina na bijna vijf volle jaren weer op vaderlandse bo dem mocht begroeten, een jeep nade ren, bemand met militairen, de sten- gun in de aanslag. Want nog was er oorlog Maar achter de jeep naderde een :ulo met koningin Wilhelmina! Er werd wel „Leve de Koningin' geroepen, maar toen de vorstin uit stapte, werd het doodstil. De ontroe ring was velen te machtig Op 13 maart 1945 betrad ko ningin Wilhelmina in Eede wee- vaderlandse bodem. 'I E VOET heeft Hare Majesteit Ko- 1 ningin Wilhelmina daar op 13 maart 1945, omstreeks één uur in de middag de vaderlandse grond, afge bakend met een meelstreep, betreden. Öp degenen, die daarbij tegenwoordii mochten zijn, heeft dit ogenblik grot< indruk gemaakt. Enige autoriteiten, onder wie d toenmalige commissaris der Koningi in Zeeland, jhr. mr. J. W. Quarles vai Ufford, en ook enige omstanders burgers van Eede en Aardenburg kregen gelegenheid om de vorstin persoonlijk te begroeten. Maar toen er te veel hun blijdschap over haar terugkeer wilden betuigen met het drukken van haar handen, sprak de Koningin glimlachend: „Helaas kan ik niet iedereen een hand geven Nee. dat was onmogelijk en het was ook niet nodig. De mensen in het kapotgeschoten Eede, de weinige om standers, zagen en begrepen de ont roering en de blijdschap, die in het hart van hun vorstin leefden, op dit gedenkwaardige ogenblik, toen zij het /aderland weer terugzag in het zwaar eteisterde Zeeuwsch-Vlaanderen, in :et voorjaar van 1945. „Hier keerde op 13 maart 1945 onze .andsvrouwe terug tot haar volk", zo ita'at het te lezen op hel monument, dat aan die gedenkwaardige ogenblik ken herinnert. k-k-k-k-K-K-k-K-^^-^-K-K-K-k-k-k-k-k-kk-k-K-k-k-K-K-k-K-k-k-k-k-K-^-X-K-K-kTf-k-K-k-K-K-K-K-K-k-k-k-K-K-K-k-k-k-k-k-^^-Kk-k-kk-k-K-K-k-k-k-k-k-k-k-k-k-X:

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1962 | | pagina 16