Perioden van voorspoed
EEN HALVE EEUW
maar ook jaren
KONINGIN
van beproeving
I lechte band tussen
vorstin en volk
N'
Wijze koningin
en een goede
moeder
In woelige dagen
OOIT is een vorst uit het Oranjehuis
zo lang aan het bewind geweest als
koningin Wilhelmina, die in 1898 aan
het hoofd van de staat gesteld werd en
pas vijftig jaar later, ten behoeve van haar doch
ter koningin Juliana, afstand deed, na haar gou
den regeringsjubileum gevierd te hebben.
Haar regeringsperiode heeft zich gekenmerkt
door ontwikkeling op velerlei gebied en door
voorspoed, maar ook door tegenslag en beproe
ving. Op 20 maart 1934 verloor zij haar moeder,
koningin Emma, en kort daarna, op 3 juli 1934,
ontviel haar haar gemaal prins Hendrik, waardoor
zij eenzaam overbleef, gelukkig in het bezit van
een geliefde dochter, die geroepen was haar een
maal op te volgen. Evenals na de dood van koning
Willem III in 1890 waren twee vrouwen over
gebleven, die de laatste band vormden met het
glorierijke verleden van het doorluchte Oranje
huis.
Van 1914 tot 1918 had ons land, dat toen welis
waar buiten de oorlog bleef, veel te lijden van
zijn isolatie temidden van de strijdende partijen,
waardoor het een tijd van veel ellende beleefde.
Haar veertigjarig jubileum vierde koningin Wil
helmina in het angstige vooruitzicht van de
Tweede Wereldoorlog, waarin zij noodgedwongen
van haar volk gescheiden moest leven. Haar
gouden jubileum viel samen met de voorberei
dingen tot de afscheiding van Indonesië van het
oude moederland.
Het waren echter lang niet uitsluitend droeve
ervaringen, die haar in de halve eeuw van haar
regering ten deel vielen. De dagen van tegen
spoed hebben in elk geval bevestigd, dat het
Nederlandse volk steeds dicht om zijn geliefde
vorstin geschaard stond.
Een officiële opname van H.M. in 1938, toen zij
veertig jaar aan het bewind ivas.
IN de eerste troonrede, die koningin
Wilhelmina uitsprak, op 20 -eptember
1898, maakte zij gewag van het ver
zoek van Z. M. de Keizer van Rus
land om in Den Haag een vredes
conferentie te houden, "Me ^onfeventie in
1899 de residentie vond niet veel
weerklank bij het Nederlanjse volk.
maar het •'evolg was toch dat in Den
Haag het Internationale Hof van Arbi-
tr gevestigd werd Het leek een spe
ling van het lot, dat kort na het sluiten
van de eerste Vredesconferentie de Zuid-
afrikaanse oorlog uitbrak. De Britse re
gering wees elke arbitrage van de hand.
Wekte dit reeds de verontwaardiging van
de Nederlanders op. wel zeer sterk lft .-
den de gevoelens van de bevolking zich
tegen Engeland, toen Pretoria bezet werd
en de grijze president Paul K uger moest
vluchten. Het stamverwante Zu. -fri-
kaanse volk genoot onze volle sympathie
en zeer verheugd was men, dat de jonge
koningin Wilhelmina het initiatief nam
om de kruiser ..Gelderland" nrar Lou-
renzo Marques te sturen, teneinde daar
de president aan hnord te nemen.
Met blijdschap ont/ing het Nederlandse
volk op 16 oktober 19U0 Harer Majesteits
modedeling aan de 'taten-Generaal.
zij zich verloofd had met Z.K.H He:
Hendrik van Meckelenburg-Schwer:
UIT het onopgesmukte, eerlijke,
openhartige verhaal van haar ken
nismaking met prins Hendrik en
van haar verloving, zoals zij dat vertelt
in haar boek „Eenzaam maar niet al
leen", rijst het beeld op van de vrouw,
die ondanks haar „gekooide" leven en
haar eenzaamheid, die een waas van
kilte en van hardheid om deze vorstin
geweven hebben, de hunkering naar
liefde en naar warme vriendschap ge
kend heeft. Zij beschrijft, hoe zij ging
logeren op het slot van de vorst van
Schwarzburg-Rudolstadt in Thüringen.
De vorst en zijn vrouw waren afwezig,
op het slot verbleven de grootmoeder
van hertog Hendrik en haar ongetrouw
de dochter Theckla „Op een mooie dag
hoorden we, dat haar jongste kleinzoon,
hertog Hendrik van Mecklenburg, was
aangekomen voor een bezoek aan zijn
grootmoeder. Na één of twee dagen
kwam hij zijn opwachting bij ons ma
ken. Wij waren een tegenbezoek schul
dig aan de oude prinses en Theckla en
wij brachten dit spoedig daarna, waarbij
wij Hendrik van Mecklenburg weer
ontmoetten. Theckla vroeg hem en mij
op een picknick op hun Fasanerie.
wandeling daarheen en de picknick be
vielen hem en mij zó uitstekend, dat
wij ons begonnen af te vragen of i
wandeling hand in hand door het leven
aan te bevelen ware."
„Na afloop van onze vakantie keerden
wij naar huis. naar Soestdfjk, terug. Hel
werd een spannende zomer van afwach
ten, want Hendrik van Mecklenburg
liet lang niets van zich horen." „Einde
lijk kwam zijn verzoek in de gelegen
heid gesteld te worden voor een nadere
kennismaking. Daarop werd ingegaan
en wei ten huize van tante Lily,
jongste zuster van moeder, in König in
het Oderwald, groothertogdom Hessen.
Na de opening der Statcn-Gencraal
reisden wij daarheen. Enkele kilometers
verder, in Höchst had mijn toekomstige
man kamers genomen. Wij zagen
spraken elkander rustig een paar dagen.
Toen werd hij opgeschrikt door jour:
listen, die alles trachtten te weten te
komen, ondanks zijn streng incognito.
De inhuldiging van Koningin
Wilhelmina op 31 augustus 1898
in de Nieuwe Kerk te Amsterdam
Hij meende, dat hij niet langer in
Höchst kon blijven; anders zou binnen
kort het verhaal van onze verloving de
wereld rondgaan vóórdat ik een beslis
sing had genomen en dat moest tot elke
prijs vermeden worden.
Hertog Hendrik werd door de Er-
bachs uitgenodigd op König te komen
logeren, waar ons gelegenheid zou wor
den gegeven tot een gesprek onder vier
ogen. Het was de twaalfde oktober. Wij
ontmoetten elkaar voor het noenmaal.
Toen dit geëindigd was. trokken de an
deren zich terug en lieten ons alleen
We werden het in zeer korte tijd eens
en binnen tien minuten verschenen we
bij de anderen als verloofd paar. De
kogel was door de kerk. Wat een op
luchting is dat bij ieder engagement!"
Wilhelmina en Hendrik huwden
op 7 februari 1901 en er was
feestvreugde alom. Er was ook voldoe
ning, toen bleek, dat de prins spoedig
inburgerde en grote belangstelling toon
de voor het maatschappelijk leven, in
welks ontwikkeling hij op bepaalde
gebieden, zoals het Rode Kruis, het red
dingswezen en de padvinderij een
werkzaam aandeel nam. Een golf van
vreugde ging door het land, toe op 30
april 1909 uit dit huwelijk een dochter
Juliana, Louise, Emma Marie Wilhelmina
onze tegenwoordige koningin gebo
ren werd.
POLITIEKE STRIJD
DE BEGINTIJD van koningin Wilhel-
mina's regering kenmerkte zich op
-olitiek gebied door een moeizame
ontwikkeling naar duidelijke par
tijverhoudingen en een geleidelijke
invoering van de democratische rege
ringsbeginselen. Het socialistisch volks
deel stond afwijzend tegenover het ko
ningschap en stak dit niet onder stoelen
en banken. De politieke partij, die de
social' n in haar rfen verenigde, heeft
evenwel nooit in haar program de voor
keur voor een republiek uitgesproken.
Het zijn verschillende nationale en inter
nationale omstandigheden geweest, die in
de gezindheid der socialisten een totale
ommekeer teweeg hebben gebracht; doch
ongetwijfeld heeft ook koningin Wilhel
mina door de hoge opvatting van haar
taak en doordat zij zich steed* geheel
boven de partijen plaatste, daartoe bij
gedragen.
De koningin werd met de strijd om de
macht van de arbeiders en van hun vak
verenigingen geconfronteerd in 1903,
toen de spoorwegstaking op 29 januari
het gehele treinverkeer stillegde en mi
nister Kuyper daarna (op 25 februari)
drie wetsontwerpen Indiende, die ten
doel hadden m in de toekomst althans
een spoorwegstaking te voorkomen. De
Tweede Kamer nam deze wetten aan op
7 april en de Eerste Kamer hechtte er
op 11 april haar goedkeuring aan. Nog
dezelfde dag bekrachtigde koningin Wil
helmina de desbetreffende wetten.
Ons land heeft steeds pm zijn verdeeld
heid der verschillende bevolkingsg-oe-
pen bekend gestaan. Dat was een ver
deeldheid naar binnen, die evenwel aan
de krachtso.i. plooiing naar buiten nooit
veel afbreuk heeft gedaan. Het is de
grote verdienste van koningin Wilhel
mina geweest, dat zij onvermoeid naar
eenheid heeft gestreefd. Treffend bleek
dat uit een redevoering, die zij in 1913
ter gelegenheid van de onafhankelijk
heidsfeesten uitsprak. Zij zeide daarin:
„De eendracht van alle Nederlanders,
zonder onderscheid van rang of staat of
van godsdienstige gezindheid, zij ook in
de toekomst de hechte grondslag der
nationale onafhankelijkheid". Dat zij
zelf ernst maakte met dit streven, be
wees zij in 1914 door zich persoonlijk aan
het hoofd te stellen van een centrale,
nationale organisatie voor de steunver
lening.
Negen jaar na haar troonbestijging, van
juni tot oktober 1907, werd in Den
ng eer. Vredesconferentie gehouden.
Veel resultaten boekte men niet. Men
bepaalde zich ertoe de regeringen aan te
bevelen het ontwapeningsvraagstuk spoe
dig ernstig in studie te nemen.
Er waren meer belangrijke gebeurte
nissen tijdens het bewind van koningin
Wilhelmina. Uiteraard bestond haar taak
voornamelijk in het afdoen van de ontel
bare staatszaken, zij heeft talrijke raad
gevers van de Kroon, met wie zij her
haaldelijk de belangrijkste kwesties be
sprak, benoemd en beëdigd. Onder haar
dienden twaalf minister-presidenten, de
heren Pierson, Kuyper, De Meester,
Heemskerk, Cort van der Linden, Ruys
de 3eerenbroeck, Colijn, De Geer, Ger-
brandy, Schermerhorn, Beel en Drees.
WERELDOORLOG I
OP 28 augustus 1913 werd in haar
residentie het Vredespaleis inge
wijd, in tegenwoordigheid van de
schenker Andrew Carnegie. Het heeft
het uitbreken van de eerste wereld
oorlog op 28 juli 1914 niet kunnen
verhinderen
Ons land bleef neutraal; op 2 augustus
werden land- en zeemacht gemobiliseerd.
Waren wij niet rechtstreeks in de strijd
betrokken, toch leden wij vele verliezen,
doordat schepen op zee op mijnen liepen
of getorpedeerd werden. In mei 1917 viel
een bom en Zierikzee. O.W.' behaal
den grote winsten, anderen leefden in
armoede en ontbering. Doelbewust en
krachtig was in die dagen het beleid van
koningin Wilhelmina, die als een moeder
over haar volk waakte en zich het lot
aantrok van allen, die leden.
Zoals zij ook b\j andere gelegenheden,
wat eer ons land door rampen getei
sterd werd wjj denken aan de grote
In oktober 1900 verloofde koningin
Wilhelmina zich met hertog Hen
drik van Mecklenburg-Schwerin
overstromingen steeds weer de eerste
was om haar deelneming te betuigen. ZQ
bezocht de gebieden, die getroffen waren
en spaarde zichzelf daarbij uiet.
Nadat de wapenstilstand in 1118 vrij
onverwacht een eind aan de krijgsver
richtingen had gemaakt de Duitse kei
zer zocht in ons land zijn toevlucht en
de kroonprins werd geïnterneerd op
Wieringen waarde een geest van revo
lutie door Europa. De leider der sociaal
democraten, mr. P. J. Troelstra, misre
kende zich in de toenmalige kracht der
arbeidersbeweging. Een staatsgreep mis
lukte. Het tegendeel werd bereikt. In
een laaiend enthousiasme huldigde men
de koningin en zong men de lof der
Oranjes. Vooral in die dagen is gebleken,
door welk een hechte band het Neder
landse volk aan de koningin en de ko
ningin aan haar onderdanen verbonden
was.
Wilhelmina zelf beperkt zich tot een
FEL was omstreeks de eeuwwisseling de agitatie uit socialistische kring
tegen alles wat met het koningschap te maken had. Maar niet minder
heftig ging men in sommige kringen tegen de opkomende arbeiders
beweging te keer.
Willem Kloos, een van de belangrijkste „tachtigers", dichtte in die
dagen;
Wat. wil dat volk, dat opdringt door de straten
Omhoog-ziend gierig naar der ramen glans?
Daarbinnen schuiflen voeten aan den dans
Op val en rijzing van de vlugge maten.
Daarbuiten staan ze en voelen zich wel mans
Om mee te doen, ondanks 't gebrek. Zij praten
Heel druk met breed gebaar. Waar is de kans,
Dat zij zo kunnen juublen eens? Zij haten.
Weest wel beraên. Zij komen binnenschuiven.
En slaan 't omver. Welaan, 't gevaar is groot:
Houdt op met dobblen, dartlen, zwelgen, fuiven,
Maakt dat zij leven kunnen zonder nood,
En 't woest geweld zal in een wenk verstuiven
Zo niet, dan wacht ons een éllendge dood.
zeer summiere beschrijving van die
spannende novemberdagen In haar boek
„Eenzaam maar niet alleen" gebruikt
ook zij het woord „vergissing", waarmee
in de Nederlandse historie algemeen de
misrekening van Troelstra wordt aan
geduid.
„Van Duitsland sloeg een vonk van
de revolutie over naar hier en bracht
in sommige lagen van de bevolking on
rust en beroering. Wij maakten enkele
spannende dagen door. Ik was, met het
oog op de toestand, van De Ruygenhoek
naar Den Haag teruggekeerd.
Echter bleek het een vergissing te
zijn te menen dat ons volk in zijn ge
heel of voor een aanzienlijk deel ge
neigd was een omwenteling te ontkete
nen.
Wij werden uitgenodigd op het Malie
veld te komen, waar een grootse de
monstratie van trouw aan het gezag
plaatsvond. De paarden van het rijtuig,
waarin Hendrik, Juliana en ik waren
gezeten, werden uitgespannen en de
demonstranten trokken dit over het
Malieveld en daarna door de stad naar
het Noordeïnde terug".
Opnieuw in 1923, ter gelegenheid van
haar zilveren regeringsjubileum, werd
de trouw aan het Oranjehuis bevestigd.
GROOTMOEDER
EEN grote voldoening voor haar was
het op 8 september 1936 de verlo
ving van haar dochter prinses
Juliana met prins Bernhard van Lippe-
Biesterfeld te kunnen bekendmaken.
Zie verder volg. tekstpag.)
Officieel schilderij van de kerke
lijke huwelijksplechtigheid, 7 fe
bruari 1901, in de Grote- of Sint-
Jacobskerk te Den Haag door ds.
G. J. van der Flier. Dit schilderij
behoorde tot de particuliere collec
tie van prinses Wilhelmina en hing
tot voor enkele jaren in het paleis
Lange Voorhout in Den Haag
