2
In Casablanca woedt
een „huwelijks oorlog"
In Amerikaans Oostburg blijven
Nederlandse gewoonten in ere
Eerste Nederlandse emigranten
trokken in 1845 naar Milwaukee
LANGE VORSTSTRAAT 100-102 GOES
„OVER WAT LEEFT EN GROEIT
EN ONS STEEDS WEER BOEIT
Dr. Fop 1. Brouwer
vijftig jaar
Schuttersfeesten in Brown worden druk bezocht
SINT-NICOLAAS
Atues,
12
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
DONDERDAG 15 NOVEMBER 1962
Een gedenksteen bij de Amerikaanse plaats Oostburg herinnert eraan,
dat hier de eerste Nederlandse immigrant zich vestigde in de nieuwe
wereld. Negen van de tien postbussen in de landstreek Sheboygan
dragen mooie Nederlandse namen, zoals De Boer, De Pagter, Wijkhuis,
Hesselink, Bruggink, Van de Boom, De Lindert en Toutenhoofd. Deze
laatste naam is vooral in Westkapelle bekend. In de keukens van de
Amerikaans-Nederlandse boerderijen vindt men nog de gebruikelijke
Hollandse potkacheltjes. En als je dat wenst kun je nog steeds een
paar klompen kopen. Ze worden op bestelling gemaakt. Of ze zijn
klaar terwijl men wacht, als men tenminste tijd heeft: de klompenmaker
heeft er vier uur voor nodig. Dit alles schrijft het Amerikaanse dagblad
Milwaukee Journal, dat een pagina wijdde aan de Nederlandse neder
zetting Oostburg in de staat Wisconsin.
„Toch zijn er niet zoveel Nederlan
ders meer in de omgeving", ver
klaarde Harrie Rouwerdink. een
radio- en televisietechnicus, die be
kend is als plaatselijk historicus. „De
ouderen gaan er vandoor en een hele
boel mensen kunnen de Nederlandse
taal niet eens meer spreken". De
Nederlanders namen hun klompen
mee naar Amerika, maar lieten na
tuurlijk hun windmolens in Neder
land achter. De enige echte windmo
len staat bij de woning van Lena
de Ronde, dichtbij het strand van
het Michigan-meer. Het gevaarte is
ongeveer 10 meter hoog en werd on
gericht met het doel de woning te
voorzien van elektriciteit.
V ersc.hillen
Het Amerikaanse blad schrijft, dat
de eerste Nederlandse immigranten
naar de V.S. kwamen, omdat er
grote godsdiensttwisten in de lage
landen bij de zee waren. Momenteel
bezoeken Oostburgse Nederlanders in
Amerika vier verschillende kerken,
nJ. de Bethel Orthodox, First Pres
byterian, First Reform en Christian
Reform kerk.
Het Calvinisme van de Oostbur
gers impliceert verschillende voor
Amerikaanse begrippen wonder
lijke taboe's. Zo mag er niet ge
danst worden. De enige taveerne
in Oostburg verkoopt alleen bier.
Zodra de kerkklokken zaterdag
middag om half zes gaan luiden
houdt iedereen op met werken,
die niet absoluut hoeft te werken.
Op zondag zijn er twee kerk
diensten-
„Ik geloof niet dat de kinderen het
als een beproeving zien", zo vertelde
mevrouw Molly ten Haken, die de
First Reform Church bezoekt. „Ze
gaan 's morgens naar de kerkdienst
van half tien en daarna naar de
zondagsschool. Ze komen niet naar
huis voor kwart voor twaalf, 's
Avonds is er een bijeenkomst van
jongeren, waarna om half acht weer
een preek wordt gehouden". Dan is
er bovendien nog een wekelijkse
bijbelklas, die op woensdagavond ge
steld is-
Ook als Amerikaanse-Nederlanders
hun moedertaal niet meer goed kun
nen spreken, zijn de invloeden van
die taal nog zeer goed te merken in
bepaalde aceenten. De gebruikelijke
groet „goedendag" wordt evenwel
nog veel gebruikt. Nederlands wordt
nog gesproken in de preken voor dc
ouderen.
De Nederlandse kookkunst is van
te goeden huize, zo meent het Ame
rikaanse blad. om zo maar te kunnen
verdwijnen. De kapper van Cedar
Drove. Jan Schaap, spreekt trots van
..worstenbroodjes" en „suikerspek
jes".
Pap is populair
Karnemelkse pap wordt nog veel ge
geten en is zeer populair bij de Oost-
burgers. Het wordt in Amerika nog
vaak als avondeten opgediend en is
iets dat de maag vult, zeker bij een
familie met negen kinderen, zo gaat
de Milwaukee Journal verwondert
verder. „Ik ben er van overtuigd dat
wij allen er van in leven zoudfin
blijven, maar de kinderen zijn er niet
meer tevreden mee", aldus Jan
Schaap, die zijn kinderen ook graag
iets anders laat eten dan stevige
Nederlandse en dan met name
Zeeuwse kost-
„Eerlijkheid is zo'n sterke ka
raktereigenschap van de Neder
landers, aldus nog steeds het
Amerikaanse blad, dat de kruide
niers de bestelling op de stoep
zetten als ze niet voor sluitings
tijd zijn afgehaald.
De Nederlandse familie Koskamp
heeft een boerderij met een opper
vlakte aan grond van 24 ha. „Wh
dachten eer3t: zoveel grond zal wel
genoeg zijn. zei mevrouw Koskamp.
„maar nu hebben we wel 80 hec
tare nodig, want veel van onze buren
hebben de melkveehouderij er aan
gegeven, omdat ze het niet winst
gevend vonden". Nog altijd karnt
mevrouw Koskamp zelf boter voor
haar gezin.
De maker van klompen, die volgens
het blad „Willem Klompenhouwer'!
heet, zegt dat hij de klompen alleen
voor toeristen maakt. Bij de oudere
Nederlanders in Amerika staan de
klompen gewoon naast de deur. Men
gebruikt ze om er een wandelingetje
mee te maken naar de schuur of het
land.
De 78-jarige Klompenhouwer is
klompenmaker uit de derde genera
tie en gebruikt honderd jaar oude ge
reedschappen, die in Holland nog
werden gebruikt door zijn grootva
der. Zijn naam betekent reeds „klom
penmaker" zo schrijft de Milwaukee
Journal, maar voor zover de klom
penmaker zelf weet, had de familie
die naam reeds toen zijn grootvader
zijn zaken als klompenmaker begon.
Hij maakt 60 a 80 klompen per jaar
en verkoopt ze voor 2 en $3.50:
;ijn vader maakte er vier paar per
dag. ,.Ik maakte er zelf vroeger ook
veel meer", zo verklaarde hij.
De meeste mensen associëren het
begin van de Nederlandse vestigin
gen in Canada met het zinken van
het schip „Phoenix", dat op 21 no
vember 1847 ter hoogte van She
boygan vlam vatte en verging. Van
de meer dan honderd Nederlandse
immigranten aan boord konden er
slechts 25 worden gered. De enige
herinnering aan deze gebeurtenis is
een bijbel, die onder glas bij het huis
van mevrouw De Meester in Cedar
Drove is geplaatst.
Van Milwaukee
De eerste Nederlandse immigranten
in deze streek zouden Jan Zeeveld
en Leunis de Vos zijn geweest, die
elkaar in 1845 in Milwaukee ont
moetten en naar de stad Holland
verhuisden. Zeven families volgden
hen een jaar later. Ze werden geleid
door dominee Peter de Zonne, die
in 1853 de eerste kerk bouwde en wel
een mijl ten noorden van Cedar Dro
ve, bij Oostburg voor 80 families-
De oorspronkelijke plaatsen Amster
dam, zo genoemd door de eerste Ne
derlanders, en Oost-Oostburg hebben
opgehouden te bestaan.
Amsterdam is veranderde in Ce-
dar Grove, een welvarende ge
meente, die enkele conservenfa-
brieken heeft alsmede een schoe
nenfabriek. Oost-Oostburg maak
te plaats voor Oostburg. Een mo
tel is het enige zakelijke bedrijf
in Oostburg. Peter Daane bouwde
er een korenmolen. Cedar Grove
heeft een inwonertal van 1175
personen en Oostburg van 1056:
ongeveer -95-% van de inwoners
van beide plaatsen Is van Neder
landse afkomst.
Deze Nederlandse omgeving van
Cedar Grove noord tot aan de She
boygan Falls is overigens niet de
enige landstreek waar zich Neder
landers concentreerden. Immigran
ten uit Friesland reiden naar de Mis-
sissippirivier en vestigden zich in het
vlakke land bij New-Amsterdam in
de landstreek La Crosse. Dat was in
1853. Katholieke Nederlanders wer
den door pater Theodoor van den
Proek naar Little Chute geleid in
1840.
Ieder jaar in juni verzamelen de
Nederlanders zich in Brown voor
de Scliutters-zondag, de schietin
gen, die met veel festiviteiten ge
paard gaan. De mannen testen
hun schietvaardigheid op een hou
ten vogel, die bovenop een 30 me
ter hoge paal is bevestigd. De
gene, die de laatste delen van de
vogel wegschiet wordt tot koning
gekroond. Maar dit vereist
meestal honderden schoten.
De winnaar wordt na afloop, gehuld
in een rode mantel, die uit 1848 da
teert, een medaille aangeboden, ge
slagen uit het lood van de gebruikte
patronen-
En wie wint
Toeterconcerten bij
trouwpartijen
verboden
Casablanca's toekomstige bruids
paren zijn op het ogenblik ver
toornd over de gemene streek, die
de stedelijke overheid hun heeft
geleverd. De gouverneur, als hoofd
van het stadsbestuur wil namelijk
zijn gehele politiemacht inzetten,
wanneer trouwlustigen en hun
aanhang zich luidruchtig blijven
misdragen.
In Marokko is het sedert jaren gebruik
of misbruik de bruidsstoet per auto
te begeleiden met een oorverdovend
claxonconcert. In de eerste wagen zit
het bruidspaar, in de tweede de ouders
en dan komen de auto's van nabye en
verre verwanten, van vrienden en geno
digden. En elke bestuurder drukt tij
dens de tocht onophoudelijk op zijn toe
ter. Bij eenvoudige bruiloften zyn het er
vyf tot tien, by grotere vaak vyftig en
nog meer auto's, die in een lange stoet,
vrolijk versierd en luid" toeterend door
de stratem trekken. Een infernaal spek
takel
In een miljoenenstad als Casablanca,
die toch al gevuld wordt met een oor
verdovend verkeerslawaai moest het
hierover op een kwade dag wel tot bot
singen komen. En die is nu uitgegroeid
tot een completekoude „huwelijksoor
log". De voorstanders van het claxon
concert menen, dat men de jonge men
sen toch hun pleziertje moet gunnen en
dat trouwen in de meeste gevallen
tenminste iets is, dat je maar eens in
je leven doet. Maar de buren der ver
schillende kerken en de bewoners van de
binnenstad protesteerden. De kritiek
sprak van „grof wangedrag", „kwaad
willige verstoring van de rust" en zelfs
van „een weerzinwekkend overblijfsel
uit de koloniale periode".
Vermaningen
Zo maande reeds dit voorjaar het
stadsbestuur de bruiloftsgasten tot
rust. Men wees erop dat het huwelijk
ten slotte eert privé-zaak is, waar
niet de hele stad bij betrokken mag
en wil zijn. Maar de vermaning gaf
niets. Toen werd het toeteren verbo
den. Casablanca's politiemannen wa
ren natuurlijk niet in staat alle num
mers van toeterende auto's te note
ren.
Het werd gebruik, dat de bruidegom alle
boetes voor zijn toeterende familie on
vrienden betaalde. Een zaak, die knap
kon oplopen, maar die men bij het feest
op de koop toe nam.
Bijna leek het, of het stadsbestuur had
gecapituleerd voor de luidruchtige bur
gers. Maar nu heeft het zich klaarge
maakt voor een beslissend tegenoffen
sief. De politiemannen hebben de op
dracht gekregen op donderdagen en za
terdagen de populairste dagen om te
trouwen met alle middelen de toete
rende bruiloftsstoeten tegen te houden.
All inzittenden van de auto's inclu
sief het bruidspaar zullen gedwongen
worden, uit te stappen en hun tocht te
voet voort te zetten. De auto's worden
in beslag genomen en door de politie
van de straat verwijderd. De toeter-
grage bestuurder krijgt zijn voertuig
pas weer terug, wanneer zijn verzoek na
een omstandige procedure is ingewilligd
en slechts Allah weet, hoe lang zo
iets in dit land kan duren! en wan
neer hij de kosten voor het slepen
opbergen van de auto, alsmede de boete
voor moedwillig toeteren betaald heeft.
In heel Marokko wacht men nu niet
spanning af, of de toekomstige bruids
paren in Casablanca zich zullen kunnen
herstellen van deze politionele knock
out. Want het voorbeeld van Casablanca
heeft in alle Marokkaanse steden school
gemaakt niet alleen wat het claxon
concert betreft, maar ook ten opzichte
van de politiemaatregelen ter bestrij
ding van overbodig lawaai in dit toch
al zo luidruchtige land-
Vrouwen van arbeiders bij de Engel
se Ford-fabrieken hebben in Dagen
ham een bijeenkomst belegd om een
gezamenlijke actie te ontketenen te
gen de voorgenomen stakingsplannen
van hun mannen. De staking zou
aanstaande zaterdag beginnen. De
dames stelden, dat zij altijd het
meest te lijden hebben van een sta
king. En wel speciaal nu, met de
kerstdagen in zicht.
De foto toont, enige opgewonden
vrouwen tijdens de bijeenkomst.
Onze St—Nicolaasetalages zijn gereed. Komt U
eens kijken, dan ziet U een enorme sortering in
zeer mooie en praktische cadeaus voor heren,
jongens en kinderen- Een goede raad is, stel niet
te lang uit om uw cadeaus te kopen; want NU
kunt U naar hartelust kiezen
Voor jongens
en kinderen
Wollen truienvanaf
Wollen shawlsvanaf
Helanca broekjes vanaf
Nappa handschoenen vanaf
Suède wantenvanaf
Sokkenvanaf
Sporthemdjesvanaf
Tricot-nylon overhemdjes vanaf
Nylon jacksvanaf
Coatsvanaf
Parka's vanaf
Kostuums vanaf
Sportcolberts vanaf
Terlenka pantalons vanaf
Enz-, enz.
Voor de heren
Kamerjassen
Pyjama's
Wollen truien
Pull-polos
Wollen shawls
Wollen handschoenen
Nappa handschoenen
Laimböck handschoenen
Sportshirts
Bel-O-fast overhemden
Tricot-nylon overhemden
Zelfbinders
Zakdoeken, 3 stuks luxe verpakt
Hoeden, petten, sokken, enz. enz.
Verder
Demi's k
Regenjassen
Lodenjassen
Kostuums
Sportcolberts
Losse pantalons
Enz. enz- Zie etalages-
Koop ook uw St.-Nicolaas-
cadeaus bij Van Westen
dan heeft U van het nieuwste
en het beste,
en zeer voordelig.
Al vroeg op het buitenspoor
(Van onze medewerker)
,in Groningen, de stad van het
peerd van ome Loeks en de Mar
tinitoren, ligt dichtbij het station
de middelbare landbouwschool. En
in de directiekamer zetelt daar, te
midden van wat opgezette dieren
die zijn bijzondere interesse, de
biologie, verraden, dr. Fop I. Brou-
wer.Het is een ervaring zijn pret
tige stem bekend uit net VARA-
programma van de vroege zondag
morgen „Weer of geen weer" en de
RONO-natuurpraatjes op woens
dagavond te beluisteren, oog in
oog met de spreker zelf. Een rus
tige, uitermate vriendebjke figuur,
wiens pakkend en jeugdig-fris tim
bre niet het minst medewerkt tot
het succes van zijn radio-werk.
Zaterdag wordt dr. Fop 1. Brouwer 50
jaar. Het lijkt overdreven daaraan toe
te voegen: en heeft dan een naive eeuw-
zwerven in de vrije natuur achter de
rug: zo heel veel scheelt daar toch niet
aan. Want deze populaire Groningse
bioloog had al op jeugdige leeftijd oor
en oog open voor de levende nutuur;
zijn ouders, beiden natuurvrienden, leid
den hem al vroeg op het buuenspoor in.
Nu is dr. Fop I. Brouwer één van de be
kendste verspreiders van de kennis der
natuur i.i ons land. Hij drukt de voet
sporen van pioniers als dr- Heymans en
ur. Thijsse, de grondleggers van de po-
pularisatie tier natuurwetenschappen.
Het is ook dr. Heymans geweest, waar
aan dr. Fop I. Brouwer zijn proef
schrift wljdue, waarop hij in 1958 pro
moveerde. Heymans, die vlak voor het
begin van de eerste wereldoorlog, in
1914 zo tragisch aan zijn einde kwam
tijdens een 'vakantieverblijf in de Eifcl.
Bij een bergbeklimming werd de popu
laire natuurkenner door een hartver
lamming getroffen.
Zetten dr. Fop I. Brouwers ouders hem
al vroegtijdig op het leerzaam en boei
end pad door bos en veld, het is toch
vooral zijn lidmaatschap van een biolo-
ische jeugdvereniging van de r.b.b.s. te
ïroningen Linnaeus genaamd ge
weest, dat veel invloed op zijn verdere
leven heeft gehad. Ook de Nederlandse
Jeugdbond voor Natuurstudie, waarvan
hij nog lang na zijn huwelijk de grote
zomerkampen leidde, vormde hem tot
wat hij nu is.
Nooit spijt gehad
Na zijn h.b.s.-tijd was hij aanvanke
lijk van plan de Landbouwhoge
school in Wageningen te bezoeken,
doch op aanraden van zijn vader
bleef hij in Groningen en ging er
biologie studeren. Spijt heeft hij van
die beslissing nooit gehad, zegt hij
In Assen, Den Haag en Ter Apel stond
hij achtereenvolgens, als biologieleraar
voor de klas, tot hij in 1940 als zoda
nig werd aangesteld op de middelbare
landbouwschool in zijn geboortestad.
Sinds I mei van dit jaar is dr. Fop I-
Brouwer directeur van deze bloeiende
onderwijsinstelling met zijn honderd
leerlingen en veertien vaste en „losse'
leerkrachten. Zelf verzorgt hij nog 18
lesuren per week.
Hebben bekende ijveraars voor de ver
spreiding van de kennis van de natuur
als Wigwam, Strijbosch, Hana enz. hun
populariteit uitsluitend te danken aan
de vele boeken en artikelen, die ze
schreven, dr. Fop I. Brouwer is toch
op de eerste plaats dc verteller, de pret
tige causeur, die zijn bekendheid voor
namelijk dankt aan zijn natuur-praatjes
voor VARA- en RONO (Regionale om
roep Noord en Oost)-microfoon, zo den
ken velen. De dokter helpt ons vlug uit
de droom. Reeds sinds 1930 publiceert
een plaatselijk dagblad wekelijks een
artikel van zijn hand. Jaren was hij
dacteur en hoofdredacteur van
Wandelaa in Weer en Wind", regelma
tig schrijft hij in „Groei en Bloei", een
uitgave van de Mij. voor Tuinbouw en
Plantkunde te Den Haag en in het na-
tuurtijdschrift „Natura
Verschillende boeken heeft hij op zijn
naam. Zoals „Zoogdieren kruisen ons
pad" (1952), Zwerven door Gronin
gen en Drente, in de Kosmosrceks:
„Schadelijke dieren in en om huis"
en een hele rij schoolboeken, land-
houwdierkundo voor het lager, mid
delbaar zowel als hoger landbouw
onderwijs- Voor het nijverheidson
derwijs kwam van de pers: „Biologie
voor de huisvrouw".
Lezingen en brieven
n men vraagt om meer. De uitgevers
laten de auteur niet met rust, vroegen
hem de VARA-radiopraatjes te bunde
len. Maar er is geen tijd. Geen tijd?
Twee 4 drie avonden per week een le
zing, geïllustreerd met zelf-gemaakte
kleurendia's hij is een enthousiast
natuur-fotograaf ergens in ons land,
iedere woensdagavond om zeven uur in
de RONO-studio te Groningen voor zijn
natuurpraatjes of de veertiendaagse ru
briek „Brieven van Luisteraars".
En dan do televisie. Ook ons modern
ste medium legde beslag op dr. Fop I.
Brouwer. Afgelopen zomer was hij drio
keer in de Bussumse studio's- In het
zaterdagmiddagprogramma van do
VARA vertelde hij de jeugdige kijkers
over de vrije natuur.
En excursies leiden, heel veel zelfs, hele
dagtochten soms. En reisleider bij meer
daagse buitenlandse tochten- Maar zijn
6 rote hobby is dat niet. Het liefst gaat
ij alleen naar buiten, of met zijn vrouw
en zijn drie dochters (20, 19 en 15 jaar),
van wie de jongste zich ontpopt als een
talentvol tekenares van biologische on
derwerpen, maar die toch geen van allen
do voetsporen van hun vader willen
drukken.