Beide benen op de
grond in het land
van de ruimtevaart
Commerciële atoomcentrales
in Engeland bedrijfsklaar
MOSKWA
NEWA(l)
GOUDEN OORLOG' TUSSEN
PEKING EN TAIPEH
De warmte
Gletsjers in de Sowjet-Unie
worden zwartgeschilderd
DONDERDAG 8 NOVEMBER 1962
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
13
gouden koepels van de
kathedralen in het Krem
lin schitteren in de avondzon.
Vreemd geel lijkt nu de muur
van het eeuwenoude Moskou-
se fort, waarhoven bloedrode
sterren de contouren van de
slanke torens bekronen, als
gold het een symbool. Hier is
het dus, waarop zich dagelijks
de gedachten van miljoenen
mensen concentreren. Men
sen, die vrezen en mensen die
hopen. Hier is de plek, waar
wereldpolitiek wordt gemaakt,
waar een wereldrijk zijn dier
baarste zoon heeft bijgezet in
een vlammend rood marme
ren mausoleum, hier is de ver
doemde plaats, waar tsaren
en later dictators hun bloedige
besluiten namen. Waar Stalin
zijn tegenstanders van zich af
schudde, waar later Kroesj-
tsjew hem terzijde schoof om
op zijn beurt een onwezenlijke
macht op te bouwen.
Russische huismoeders spoeden zich
aan de overkant van hef Rode Plein
naar de winkels om zich in de rijen
te scharen, waar men wacht op een
meloen of een pond druiven: aan
deze kant heerst rust nu. De hon
derden meters lange slang van be
devaartgangers die zich iedere dag
vormt voor het mausoleum, is ver
dwenen.
Lenin heeft rust, de deuren zijn ge
sloten; stram staan twee jonge sol
daten erbij op wacht. Geen soldaten
en geen politie bij de poort, die het
binnenterrein van het Kremlin ont
sluit. Rechtsaf is verboden, als je
door de poort bent: daar liggen de
regeringsgebouwen, de zetel van de
Opperste Sowjet. Rechtdoor: de ka
thedralen, waar eens de tsaren wer
den gekroond en begraven, waar
Ruslands nieuwste en mooiste bouw
werk het congresgebouw tegen
eeuwenoude vestingmuren is ge
plakt.
Gewoon gezin
Iemand en dat waren wij vroeg
contact te leggen met een Mos-
kouse collega, die ons zou kunnen
inlichten over diverse vraagstukken
en die ons zou kunnen laten zien, hoe
een gewoon Moskous gezin leeft. Hoe
de huizen zijn en hoe een huismoeder
haar dagindeling maakt; waar ze
winkelt en wat vader 's avonds
doet...
We kregen het contact, want liet
verzoek werd niet afgewezen. Maar
de collega kwam naar een ontnioe-
tingsbijeenkomst, met een hele reeks
officiële partyfiguren, die redevoe
ringen hielden over de vredeswil van
het Russische volk. Het hele reisge
zelschap werd mede uitgenodigd en
de uiterst linkse kant daarvan stelde
de vragen welWe vroegen ons
het gevraagde gezin te wijzen Men
zweeg.
We vroegen nu eens geen diploma
tiek gedraai, maar een rechtstreeks
antwoord en toen zei de hooggeleerde
professor in de economie, die de bij
eenkomst leidde, dat hij niet kon be
slissen over het doen en laten van
zo'n gezin. Na enig beraad werd het
rechtstreekse antwoord omgedraaid.
Het kon. Later in de week zouden we
een fabriek mogen bezichtigen en
daar met arbeiders contact opne
men. De fabriek kwam. Weer voor
de hele ploeg; weer met een partij-
speech over de vredeswil der Sow-
jetmens, maar zonder dat doodge
wone gezin. Dat we toen dus maar
zonder bemiddeling hebben gezocht...
en gevonden. Maar daarover later.
Alles mag. In het collectieve vlak.
En wie zich daarnaar schikt zal
geen strobreed in de weg worden
gelegd.
Maar wee hij, die als individu in
Moskouse problemen duikt. De taxi
chauffeur keek ons vreemd aan, toen
we hem vroegen ons naar een Mos
kouse markt te brengen. „Welke?"
Geeft niet, zeiden we. „Rijden maar".
En omdat hy van die beslistheid niet
terug had, gaf hij een dot gas en
sloeg de Gorkistraat in, om een paar
honderd meter verderop enkele col
lega's luid toeterend te dwingen over
leg met hem te plegen. Het had re
sultaat, want we belandden zowaar
bij een markt. Compleet met stalle
tjes en kraampjes, met veel, heel veel
bloemen, met paddestoelen en veel,
heel veel aardappelen.
Van de vriendelijke blikken, die ons
in de hoofdstraten en in de buurt
van het mausoleum hadden begeleid
was nu niet veel meer te merken.
De vriendelijke nieuwsgierigheid had
plaats gemaakt voor een kille vijan
dige afkerigheid. En vooral toen we
de camera's gereed maakten om en
kele altijd picturale markttafreeltjes
op de gevoelige plaat vast te leggen,
bleken we verkeerd geschoten. Wie
we in het vizier namen keerden zich
zonder mankeren om.
Om een antwoord te vinden op
een reeks van vragen, die een ad
vertentie van het Russische reis
bureau Intourist opriep schreef
een onzer redacteuren in voor
een gezelschapsreis naar Moskou
en Leningrad. In een reeks arti-
kelen vertelt „onze man in Mos
kou" van zijn ervaringen op deze
reis. We beginnen vandaag op
deze pagina met de publikatïe
van de serie; „Slenterend langs
de Moskwa en de Newa".
wvwuvwvvi/uwvuwuwwvwuvvuvwwvuvnA
Na de derde foto verscheen een net
gekleed man ten tonele, die ons met
veel gebaren uitlegde, dat we er be
ter aan deden, onze camera maar in
de tas te doen, aangezien de lucht
betrokken was en het weer niet ge
schikt voor het maken van echt
mooie foto's. We deelden hem mee,
voldoende zelfvertrouwen te hebben
en schoten nog een prentje. Het was
meteen het laatste, want op hetzelfde
ogenblik voelden we een hand op de
schouder en zagen we de roodge
rande pet van een jonge politieman
naast het toestel.
Leedvermaak
Leedvermaak straalde uit van de
gezichten van de marktmanne-
tjes en -vrouwtjes, die zoeven zo
boos naar ons hadden gekeken. Leed
vermaak vooral, toen de politieman
ons streng beval hem te volgen naar
het bureau onder het marktgebouw.
Protesterend deden we dat, onderwijl
nadrukkelijk betogend, dat ons de
verzekering was gegeven, dat foto
graferen in de Sowjet-Unie voor
vreemdelingen was toegestaan.
Onze vasthoudendheid heeft hem en
zijn chef wellicht geïmponeerd, want
het bezoek aan het bureau werd er
een van korte duur. We kregen een
reprimande. de dringende raad
voortaan alleen maar mooie grote
gebouwen te fotograferen het
Bolsjoi theater en zo"omdat men
dan toch veel mooiere foto's kreeg
en konden de markt verlaten. Nage
keken door al die mannetjes
vrouwtjes, die zo eendrachtig waren
geweest. Zo collectief de inbreuk op
het collectief hadden gestraft. Zo
simpel de oplossing hadden weten
te vinden: waarschuw de politie
Tjjdens de ontmoeting met de party-
heren waarover we het hierboven
ook al hadden, brachten we de kwes
tie van de fotovrijheid ter sprake.
Kameraad econoom wist de oplos
sing. Hij vertelde ons opnieuw dat
het Russische volk vrede wenst, dat
er „bij ons geen geheimen zijn op
straat" en dat men alles mag foto
graferen. Alleen men bedenke,
aldus deze kameraad, er zyn in een
mensenleven heilige momenten waar
over niemand anders dan de betrok
kene zelf kan beschikken.
Geen kranten
Wie sprak daar over een IJzeren
Gordyn? Waren dat niet zij,
die een beter begrip tussen de vol
keren van twee werelden in de weg
stonden? Deed dat niet de propa-
ganda van oorlogsophïtsers Hier
spraken dan toch immers de feiten.
Jade potsierlijke grote rode ster
ren op de Kremlintorens, die bij
avond hun gloed uitstralen als willen
ze de kruisen op alle andere torens
van de wereld doen verbleken. Ja
de krantenstalletjes, waar alle Rus
sische kranten te koop zijn. maar
waar de westerse wereld niet be
staat.
De Engelse communistische Daily
Worker, de Franse Humanité, de
Oostduitse Neue Welt, daar moeten
de vreemde talen beheersende Rus
sen het mee doen.
De intelligentia heeft te aanvaarden:
geen buitenlandse lectuur; geen ge
luiden uit het westen, hoe dan ook.
We wisten het allemaal, voordat we
voet op Russische bodem zetten.
Maar nooit hebben we duidelijker ge
voeld wat dit betekent, dan hier ge
durende deze weken achter het gor
dijn. Nooit is dieper tot ons doorge
drongen, dat alle schone schyn en
alle mooie woorden bedriegen alleen
al om deze ene reden. Hier is het,
aan deze kant, dat het gordyn aan
z'n roeden hangt.
Collectief
De taal, die de Rus verstaat en
spreekt is die van de collectivi
teit. We ervoeren het voor de eerste
maal in de trein op weg naar Mos
kou; we zouden er daarna ieder
moment van de dag mee geconfron
teerd worden. Hier denkt men niet;
hier wordt gedacht. In Nederlandse
treinen staat op zekere plaats een
bordje, waarop de reiziger wordt
verzocht tijdens het oponthoud van
de treinen op de perrons van die ge
legenheid geen geexruik te maken. In
Russische treinen hangt hetzelfde
bordjealleen doet telkens als er
een station nadert een conductrice
de deur op slot. Om die te openen als
het haar uitkomt. Zonder acht te
slaan op de mogelijkheid, dat een
enkele passagier zelf wel zo wijs zou
zijnenzovoort.
Men doet hier collectief. Collectief
steekt men de straat over en bekijkt
men schilderijen, collectief bezoekt
men de ondergrondse en wandelt in
de parken. En collectief volgt men
de raad op van de gids als er tijdens
zo'n excursie een toilet in de buurt
komt. Als iemand zich ergens wil
afzonderen komen de problemen.
Geen problemen van onwil, alleen die
van onmacht.
Dan staat zelfs de almachtige Intou
rist, de enigo Russische organisatie
die zïcli met het vreemdelingenver
keer bemoeit, machteloos. Intourist
regelt alles, stippelt alles uit, zorgt
voor alles en doet dat met- de perfec
tie van een mechanisch brein.
Opgewekt en met de vriendelijkste
glimlach, zodat iedere gast op en top
'tevreden is over een dergelijke ser
vice en gastvrijheid.
Totdat diezelfde gast de halsband
schudt en zegtdaar ga je dan,
een dwarsstraat in. Dan stokt het
systeem. Zelfs Intourist. Zelfs de
gastvrQheid.
De militaire samenwerking tussen de geallieerden uit de tweede wereld
oorlog is ondan/cs alle spanning op één plaats bestendig: in Spandauwaar
nog steeds drie Duitse oorlogsmisdadigers gevangen gehouden toorden.
Het zijn Speer, Rudolf Hess en Baldur von Schirach, die iedere maand een
andere groep bewakers krijgen. Op 1 november j.l. was het weer de beurt
van de Russen om de ivacht van de Fransen af te lossen: op de bovenste
foto zien we hoe de Russische commandant de Britse directeur van de
gevangenis begroet; op de onderste, foto marcheert een Russische afdeling
soldaten de hoofdpoort van de oude gevangenis in.
Wat gebeurde er met de U-2?
Grote beloningen voor
overlopers van
beide zjjden
Het aanhoudend zwijgen van de
Chinese communisten over de
vraag, hoe op 9 september gene
raal Tsjang Kai-Sjeks Amerikaan
se verkenningsvliegtuig van het
type U-2 neergehaald werd, is zeer
raadselachtig. Waarom deze onver
wachte bescheidenheid van de pro
pagandisten? Er is misschien
slechts één antwoord: Over de
„gouden oorlog" tussen Nationa-
Reeds exporl naar Ifalië en Japan
I uranium absorbeert vrijgekomen neutro
nen in zeer snel tempo. Om toch vol
doende neutronen in beweging te houden,
zou de grondstof in aanzienlijke mate
verrijkt moeten worden met uranium-
235. Dat is een kostbare affaire. Een
voudiger is hel de neutronen door mid
del van een moderator in bedwang te
houden. Grafiet kan hiervoor uitstekend
dienst doen.
De Engelse reactors gaan uit van na
tuurlijk uranium en het heeft vier jaar
gekost om grafiet van de juiste soort
samen te stellen. Het wordt thans met
uiuterste nauwkeurigheid gefabriceerd.
Plan voor een centrale
van I miljard kw
Het zal niet lang meer duren of de
eerste twee atoomcentrales ter we
reld, die voor honderd procent
commercieel werken en waarvan
de produlttie enigermate te verge
lijken is mot die van conventionele
krachtcentrales, komen in Enge
land in bedrijf, 't Zijn de installa
ties te Berkeley en Brad wel!, res
pectievelijk in het westen en in het
zuidoosten van het land. Ze heb
ben beide twee reactors, maar aan
vankelijk zal er bij elk slechts één
in werking zijn. De andere twee
komen een paar maanden later.
Op volle capaciteit zullen de twee
centrales een produktie hebben
van 575.000 kilowatt.
De Britten noemen de ingebruikstelling
van deze centrales een historisch gebeu
ren en zij zijn er enorm trots op. Ze
zoggen, dat het reactortype nu zo wel
bekend is aan hun wetenschapsmensen
en technici, dat deze in staat zijn der
gelijke stations overal neer te zetten,
waar maar nodig wordt geacht.
Het hart van 'n atoomcentrale is de
reactor. Deze produceert warmte, juist
zoals oij olie en kolen. Met de vrijgeko
men warmte wordt stoom gevormd en
de stoom laat de generatoren draaien.
Zo ziet momenteel de atoomcentrale in
Latina eruit, die gebouwd wordt met
gebruikmaking van dezelfde technische
ervaringen, welke dienst deden bij de
constructie van de nieuwe centrales in
Engeland. Trouwens: het is ook de Brit
se Nuclear Potoer Group, die hier
bouwt.
Principieel is 't een eenvoudige zaak.
Praktisch echter komt er nogal wat
kijken, voor de reactor er eenmaal staat
en veilig werkt.
Er zijn verschillende wegen om een
kernreactor warmte te laten produce
ren. Wanneer uranium gesplitst wordt,
doordat de atoomkernen onder een bom
bardement van neutronen uiteenvallen,
gaan de ontstane deeltjes zich met grote
snelheid door de grondstof bewegen en
veroorzaken door hun bewegingsenergie
hitte. Er zrjr, twee soorten uranium,
U-238 en U-235. De brandstof bestaat
hoofdzakelijk (voor 99,3 pet) uit U-238.
het overige deel is 't belangrijkste; dat
is namelijk de splijtstof
Telkens wanneer een uraniumatoom-235
uiteenvalt, komen twee deeltjes vry, die
neutronen worden genoemd. Sommige
hiervan nemen zelf deel aan het bom
bardement en veroorzaken nieuwe kern
splijtingen. Om dit doelmatig te bewerk
stelligen moeten de vrijgekomen neutro
nen worden vertraagd Hiervoor is een
z.g. moderator nodig.
In de natuur gewonnen uranium is be
trekkelijk goedkoop; het wordt in grote
hoeveelheden gewonnen in Kongo, Tsje-
cho-Slowakije en Canada. Natuurlijk
listisch China en het vasteland
spreekt men aan beide zijden niet
Uiteindelijk is het bij dit soort reactors
allemaal begonnen om de warmte, die
vrijkomt. Wanneer deze warmte een
maal door de begonnen en zich in stand
houdende reactie aanwezig is, moet zij
worden afgevoerd. Dit transport kan
geschieden door middel van gas of van
water. De meeste reactors in de wereld
maken gebruik van water, dat twee
functies tegelijk vervult; het koelen van
het reactorvat en het wegdragen van
de geproduceerde hitte, al dan niet ten
behoeve energie-opwekking. Water heeft
de onplezierige eigenschap bij hoge tem
peraturen het metaal van de leidingbui
zen sterk aan te tasten, zodat deze ei
genlijk van roestvrij staal zouden moe
ten worden geconstrueerd, een nogal
dure zaak. Daarom wordt in de Engelse
reactors te Berkeley en Bradwell als
koelstof kooldioxide onder hoge druk
gebruikt, een gas derhalve. Het heeft
tijdens de proeven getoond, geen roest
te veroorzaken. Aangezien het echter
onder hoge druk staat, moet het circuit,
waarin het circuleert met de uiterste
zorg gelast en gesloten worden.
Een reactor, die uitgaat van natuurlijk
uranium met grafiet-moderator, werkt
op de meest economische wijze wanneer
hij van groot formaat is. De beide nieu
we reactors in Engeland zijn dan ook
van allesbehalve bescheiden allure. Een
volgende centrale, te bouwen in Sizewell,
zal een produktie hebben van 600.000
kilowatt. En plannen zijn in de maak
Voor militaire overlopers heeft men zo
wel in Peking als ook in Taïpeli uitzon
derlijk hoge beloningen in het vooruit
zicht gesteld. Zy worden in solide goud
uitbetaald, wanneer personeel van ma
rine of luchtmacht van de tegenpartij
met schepen of vliegtuigen deserteert.
Zo vloog in maart van dit jaar een pi
loot van communistisch China zijn
straaljager van het type „Mig 15" naar
Formosa en incasseerde hiervoor vol
gens het nationaal Chinese „tarief" dui
zend onzen goud, dat wil zeggen onge
veer 125.000 gulden.
De communisten gaven via hun radio
stations een „inkooptarïef" vrij, dat de
leen werk, bescherming van hun eigen
dommen en een „hartelijk welkom" be
loofd, maar ook aanzienlijke sommen
gelds: voor een destroyer 20.000 liang
goud (ruim 3,4 miljoen gulden), voor
een begeleidend schip van een destroyer
ruim 2,4 miljoen gulden, voor een onder
zeebootjager 1,6 miljoen, en voor trans
portschepen, afhankelijk van de grootte,
bedragen van 140.000 tot 250.00 gulden.
De communisten lieten slechts in het
midden, of bij een schip het geld in ge-
lqke delen over de bemanning wordt
verdeeld, dan wel of alle goud in handen
van de kapitein komt.
U-2 aan de top
De nationalistische vliegers komen er
tegenover de zeelieden slechter af.
Aan de top van het grote „aanbod"
stond de U-2 met ten naaste bij 1,3
miljoen in goud. Andere prijzen zijn:
1 miljoen voor de „Voodoo RF 101"
en de „Starfighter F 104", 840.000
gulden voor een „Super Sabre F 100",
de helft voor een „RF 84".
Het laagste tarief is dat voor een oplei
dingsvliegtuig met zuïgermotor. Tege
lijkertijd kregen de bemanningen van
vliegtuigen en schepen via de radio ge
detailleerde aanwijzingen voor het ter
kennis brengen van hun plannen aan de
communisten. Signaalraketten of signaal
vlaggen, knipperlichtsignalen, „wuiven"
met de vleugel en dergelijke manoeu
vres moeten een vriendelijke ontvangst
op het vasteland verzekeren.
Misschien zal men nooit ervaren, of de
U-2 slachtoffer werd van een super-af-
weerraket dan wel van de verlokking
van het goud. Waarnemers in Hongkong
geloven eerder aan de tweede mogelijk
heid.
voor een mammoet-centrale, die één mil
jard kilowatt zou moeten produceren.
Deze installatie zou na verkregen goed
keuring van de minister voor energie
terecht komen in Hinkley Point, zuid
west Engeland. De bouw zou in 1965
moeten beginnen.
De gedachten, die ten grondslag heb
ben gelegen bij de constructie van de
twee nieuwe Engelse reactors, worden
ook toegepast bij de bouw van kerncen
trales buiten Engeland, bijvoorbeeld in
Tokaï Mura, Japan en Latina, Italië. Het
zijn principes in een geheel nieuw tech
nisch terrein, maar de tyd is snel ge
noeg gegaan om ze nu al een hoge graad
van bruikbaarheid mee te kunnen ge-
Kan men langs kunstmatige weg het smelten van gletsjers versnellen en
versterken, daarmee de rivieren van meer water voorzien en op deze wijze
meer water ter beschikking krijgen voor bevloeiing? Met deze vraag
houden zich sedert enige tijd Sowjet-onderzoekers bezig. Het totale op
pervlak van de gletsjers in de Sowjet-Unie bedraagt ongeveer 77.000
kwadraat kilometer, de hoeveelheid ijs wordt geschat op 15.000 kubieke
kilometer. In de gletsjers van de hoge delen van midden Azië en de
Kaukasus zijn enorme waterhoeveelheden „geconserveerd", die op onge
veer 2100 tot 2400 kubieke kilometer worden geschat. Voor de bevloeiing
van de gehele aarde wordt jaarlijks ongeveer 1000 kubieke kilometer
water verbruikt.
De zon laat ijs en sneeuw der berggletsjers wegdooien. Dat dooien nu
kan men versterken door de warmteabsox-ptie der gletsjers te verhogen.
De eenvoudigste methode: de ijsvlakten worden met 'donkergekleurde,
poeierachtige stoffen, zoals kolengruis, bestoven. Uit proever, blijkt, dat
men hiervoor het beste steenkolenstof kan gebruiken. Voor een oppervlak
van een vierkante kilometer heeft men tot vyf ton stof nodig. Door de
kunstmatige kleuring van het gletsjeroppervlak kan men een dubbele tot
drievoudige dooi bewerkstelligen.
Binnen het Kremlin staat het symbool van Rustanils vredeswil, zoals dit
enorme kanon genoemd werd.
Drie kleine (Sowjetj kleutertjes. Ze zuicn mei
de trap naast het mausoleum van Lenin, het heiligste der heiligen.
Slenterend langs de
en de
Impressies van een reis naar Rusland
De kathedralen van liet Kremlin. Een toeristisch
eerste orde en een heerlijk rustig oord voor een wandchnge.jc binnen dt
muren van de acht eeuwen oude Moskouse vesting.
hel park van het Kremlin voert een Soxojet-officier de duifjes.
Vredesduifjes
