HET BROUWERSHAVENSE GAT
over
Er komt al tekening in
De opbouw van de primai
re Delta-dam door het
Brouwershavense Gat is
enige tijd geleden ingeluid.
Voor de noordkust van
Schouwen bij Den Osse is
een kleine ploeg mannen
begonnen met het graven
van een werkhaven. Op
deze vierde pagina in de
serie „Tussenbalans van de
Deltawerken" stelt één on
zer redacteuren deze „aar
zelende aanloop" naar een
nieuw object tegenover de
enerverende bedrijvigheid,
die bijvoorbeeld in het Ha
ringvliet en de Grevelingen
heerst. Overigens is er al
heel wat werk verzet,
voordat de eerste directie
keet voor deze dam tussen
Goeree en Schouwen op de
dijk verscheen.
In het openluchtlaborato
rium „De Voorst" in de
Noordoostpolder worden
uitgebreide proeven geno
men met een model. Daar
over meer op deze pagina.
DOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOCOOOOOCOOOCmXXXXXXXmXXWOWOOOOOOttXtt^^
^6R0UWEI»WEN
(Van een onzer redacteuren).
MAANDAGOCHTEND in Den Osse, de stomp in het Brou
wershavense Gat stekende knik in de zeewering van
Schouwen-Duiveland. Een busje met werklui van een aanne
mer uit het Friese Oudehaske stuift de dijk op. De mannen
hebben het weekend er opzitten. Enkele honderden meters uit
de wal ligt hun baggermolen te wachten. Dozen en reistassen
van thuis worden naar de teen van de dijk gesleept. Met brede
armzwaaien wenken de mannen naar het logge gevaarte, dat
daar als een voorbode van Delta-bedrijvigheid roerloos op de
bijkans egale waterspiegel drijft. De wacht aan boord heeft het
gezien. Hij zet zich aan de riemen van een roeibootje: kort
daarop zijn de Belgische hengelaars aan de kant van de dijk
weer alleen.
Enkele uren later knarst de bak-
ken-keten van de baggermolen in
een pepertuum mobile over het wa
ter, een hoge dragline op een zol-
derbak laat zware stenen in het
water plonzen, een eenzame sleep
boot sjouwt met volgestorte bak-
kenschepen op en neer. Op de dijk
staan twee groene directieketen.
En daarmee is alle materieel voor
deze „aanloop naar de dam door
het Brouwershavense Gat" opge-'
somd. Om een overzicht van de
personeelssterkte bij de aanleg
van de werkhaven Den Osse te
geven hoeft technisch ambtenaar
A. Francke geen ingewikkelde tel-
staten tevoorschijn te halen.
Verder dan twintig man komt hij
niet. Een kiein ploegje mannen, dat
hier voor de noorkust van Schouwen
met het graven van een haven de
weg komt banen voor het grote le
ger van straks. De troepen die hier
de Noordzee in het soms zo onheil
spellende tochtgat tussen Zuidhol
lands en zuidelijkste Zeelands noor
delijkste eiland zullen intomen. Het
zijn de kwartiermakers, deze mannen
van de Combinatie Zinkwerken. Zon
der grote tegenslagen zullen ze voor
1 augustus volgend jaar by de buurt
schap Den Osse een groot „materia-
lenniagazijn" voor de Delta-operaties
tussen de beide duinenstroken heb
ben ingericht.
Dan zal het nog een half jaartje
duren eer de eerste tientallen
meters Deltadijk op de Middenplaat
voor het strand van Scharendijke
kunnen worden omhooggebracht. Het
tracé voor de Dam door het Brou
wershavense Gat volgt namelijk een
zelfde weg als dat van de Grevelin-
gendam bij Bruinisse: men begint
op de zandplaten midden in het wa
ter, van het vasteland uit worden
bruggehoofden gevormd en de diepe
Op welke manier de stroomgaten
hier zullen worden bedwongen? De
proef met de kabelbaan tussen Dui-
veland en Flakkee, die wij in de vo
rige reportage beschreven, is daar
voor bepalend! Op het ogenblik is
dit alles langs de jarenlang verstil
de zeewering van Schouwen nog niet
aan de orde. Het Delta-rumoer klinkt
nog pas aarzelend over de groene
kruin van de dijk heen. Voordat het
tot zijn fortissimo zal zijn aange
zwollen moet de partituur nog een
veelvoud orkestleden aan het werk
zetten. Rekenen de ingenieurs en de
bulldozerchauffeurs, de opzichters en
de kraandrijvers, de mannen van
staal en beton in Haringvliet en bij
Grevelingendam met duizendtallen en
tonnen tegelijk daar tussen Brou
wershaven en Scharendijke turft men
bij wijze van spreken de kilo's en
centimeters nog op de lat.
Ieder nieuw Deltawerk ontluikt voor
de oppervlakkige beschouwer met
het graven van een werkhaven, hoe
wel elders op deze pagina te lezen
valt dat er al heel wat duiten zy'n
gespendeerd aleer het zover is.
Niettemin: op de waterstaatbegro-
txng 1963 is voor het Delta-óbject
Brouwershavense Gat de „beschei
den" som van 2 miljoen uitgetrok
ken.
Het wordt overigens nog wel voor
jaar voordat de bekende „leek"
op de zeedijk iets boven water zal
zien komen. Het eerste werk betreft
namelijk een grondverbetering op de
plaats, waar de havendammen moe
ten komen. De baggermolen graaft
in de labiele ondergrond een geul.
Hebben de krakende bakken zich
tot een diepte van ongeveer zeven
meter N.A.P. naar de stevige grond
geworsteld, dan wordt het tjjd voor
een zandzuiger om de motoren aan
te slaan. Onderlossers klappen
zoals dat heet de geulen vol zand.
Daarna kan er met het storten van
mijnsteen en dergelijke worden be
gonnen.
De werkhaven van Den Osse krijgt
een monding van 46 meter breed
bereikbaar voor binnenschepen
tot 2000 ton een diepte van
5 m. N.A.P. en een oppervlakte
van 7 hectare, waarvan maar ze
ven procent haventerrein zal wor
den: 93 van de ruimte binnen
de havendammen blijft water.
Het is een serie zakelijke, droge cij
fers, deze opsomming. Maar voor
de ingewijden zeggen deze afmetin
gen zoveel als: „Ze gooien het geld
hier niet over de balkDe sleu
tel voor de hier wat geheimzinnige
code ligt namelijk in het woord
„onder-water-depot". De nieuwe
werkhaven op vijf kilometer afstand
van het trace voor de dam door het
Brouwershavense Gat zou geen Del
ta-object zijn, wanneer de mannen
van rijkswaterstaat hadden verzuimd
met een nieuw snufje te komen.
En dat is hier aan de noordkust van
Schouwen: de opslag van steen
onder water in plaats van op de wal
of op de bermen. Bij de werkhaven
voor de dam door het Veersche Gat
heeft men er een proef mee genomen.
Die slaagde uitstekend. Alle steen
kan direct uit het aanvoerende schip
met een kraan worden gelost en in
depot gebracht. Er hoeven geen
vrachtwagens aan te pas te komen.
Een besparing derhalve van enkele
guldens per ton, want ook bij het
verdere transport zijn de zwoegende
vrachtwagens overbodig. Bij Den
Osse nu wordt dit systeem voor het
eerst op grote schaal toegepast. De
loswal tegen de zeedijk aan wordt
niet langer dan 37 meter.
Een aanloop naar een nieuw pro
ject, daar by Den Osse. Met op
nieuw een experimenteel karak
ter. De Deltawerken zyn nu een
maal geen routine-karweitjes. Ze
steken er graag was van op, de
Nederlandse waterbouwers!
JN MINIATUUR bestaan de Deltawerken al veel langer dan
in de praktijk van de opbouw. Van de tekentafels verhuizen
de ontwerpen voor de dammen tussen de zeegaten in zuid
westelijk Nederland allereerst naar het waterloopkundig labo
ratorium, dat een openluchtdependance heeft in de Noord
oostpolder: „De Voorst". Op een bebost terrein van een vier
kante kilometer worden daar onder leiding van directeur E. W.
Bijker alle afsluitingsmethodes in model beproefd. Men maakt
daarbij gebruik van ingewikkelde hydraulische systemen. De
rechterfoto toont een miniatuur van het spuisluizencomplex in
het Haringvliet in werking na het weggraven van de bouwput.
Ook de dam door het Brouwershavense Gat wordt hier in een
getrouwe kopie „gemodelleerd". De uitvoerende Deltadienst
vuurt thans alle mogelijke vragen, die rondom de opbouw van
het werk rijzen, op de mannen in het laboratorium „Oe
Voortst" af
(Luchtfoto Aerocarto).
yo zal de nieuwe Delfa-werkha-
ven bij Den Osse op Schouwen-
Duiveland, bestemd voor de aan
leg van de dam door het Brou
wershavense Gat, er uitzien. Het
haventerrein zal worden omsloten
door drie dammen, die elk onge
veer 230 meter lang zijn. De noor
delijke van dit drietal, geprojec
teerd naast de plaats waar kort
geleden de oude landbouwhaven
Den Osse is afgedamd, krijgt voor
het weren van de golfaanval een
definitief karakter. Deze op de
zeedijk aansluitende ontworpen
arm van de havenkom wordt opge
bouwd uit mijnsteen en zand en
voorzien van een betonglooiing en
een asfaltbekleding. Dit in tegen
stelling tot de twee andere armen:
die in zuidelijke richting en die
naar het oosten wijzend. Beide
krijgen een tijdelijk profiel in de
vorm van stortsteen, die na de af
sluiting van het Brouwershavense
Gat kan worden benut voor de af
werking van de Deltadijk.
|_Jet waterschap „Schouwen-Dui
veland" heeft bij het dempen
van de oude Ossehaven aan de
landkant al een oprit naar de
nieuwe werkhaven in haar plannen
opgenomen. Aan de buitenkant
van de zeedijk zal deze nu worden
doorgetrokken en toegang geven
tot de loswal, links op de tekening.
De kade daarvan zal bestaan uit
betonelementen: de Deltadienst
heeft er zes beschikbaar. Vier uit
de veerhaven van Kruiningen, die
'J'en zuiden van de haven is nog
een zate gedacht voor het
maken van zinkstukken. Een zand-
depot van 25.000 kubieke meter,
dat „tij-vrij" wordt gemaakt met
zijschermen, rietpoten en dergelij
ke. De dam door het Brouwersha
vense Gat begint aan de Schouwse
kant op het strand voor Scharen
dijke bij de zogenaamde koepel.
Het is de bedoeling, dat op deze
plaats ook een kleine haven met
eenvoudige accommodatie voor
personenvervoer en vlettenverkeer
wordt ingericht.
daar in 1953 zijn gebruikt voor de
dichting van een dijkgat en twee
uit Bruinisse, dit voorjaar in reser
ve gehouden bij de sluiting van de
zuidelijke Grevelingengeul.
