TUSSENBALANS
DELTAWERKEN (II)
WWWH—f
(Van een onzer redacteuren).
QVER ENKELE JAREN ge-
bruikt de Zeeuwse reiziger
naar het noorden Goeree-
Overflakkee als portiek van
Rotterdam. Op zijn snelroute
Oosterscheldebrug - Grevelin-
gendam - Haringvlietbrug zijn
de luttele kilometers over 'dit
van boven en van onderen
vastgesjorde eiland maar een
fractie. Toch zal de tolbeamb
te aan de slagboom bij de op
rit naar de 1200 meter over
spanning in de buurt van Nu-
mansdorp hem er weer even
aan herinneren: het zijn de
mannen van Goeree geweest,
die de brugbouw vier jaar heb
ben versneld.
Het élan van de brugpromotors op
dit eiland werkte aanstekelijk op
Schouwen-Duiveland, toen men zich
daar naar elkaar toe zag groeien.
In 1960 stapte men samen in de
N.V. „Brugverbinding": korf gele
den is de eerste 106 meter lange,
stalen overspanning tussen twee
grijze pijlers gehangen. De Schou-
wenaren moeten op het ogenblik
nog een omslachtige reis maken om
de vorderingen met de brugbouw
in het driestromengebied van Vol
kerak - Haringvliet - Hollandsch
Diep te bekijken.
Medio 1004 loopt hun route in een
heel andere richting. Niet meer dan
58 kilometer over de weg scheiden
Zier i It zee en Rotterdam dan van elk
aar. Daartussen wordt met twee reu
zensprongen alle veren-ellende van
vroeger overbrugd: Grcvelingendam
en Haringvlietbrug
Dit toekomstvisioen staat iedereen op
de twee laatste grote eilanden in
zuidwestelijk Nederland voor ogen.
En sinds het provinciaal bestuur van
Zeeland zijn miljoenenproject voor de
bouw van de Oosterscheldebrug voor
bereidt, pakt men ook in overig Zee
land nogal eens de kaart om de
nieuw noord-zuid-verbinding met
Holland alvast uit te stippelen. De
Haringvlietbrug wordt als het ware
dichterbij getrokken. Daarbij is het
nuttig om ook even de historie van
de 1222 meter lange brug en de snel
treinvaart, waarmee de plannen op
particulier initiatief zijn aangepakt
aan te stippen.
Immers: deze verbinding met de vas
te wal voor Goeree en Schouwen is
een onderdeel van het merkwaardige,
in drieën gesplitste Deltawerk, dat
entert aan de Hoeksche Waard, Goe
ree en de Brabantse wal bij Willem
stad. De afsluiting van het Volkerak
en de al 26 jaar geleden bevochten
brugverbinding over het Haringvliet
werden hier gekoppeld. Het Volke
rak is een van de drukst bevaren wa
teren in Nederland. Ieder jaar pas
seren er 100.000 schepen. Driekwart
hiervan gebruikt de vaarweg als
doorgaande verbinding van Antwer
pen naar de Rijn en omgekeerd. De
afsluiting aan de noordkant van het
Volkerak mag deze drukke passage
niet belemmeren. Daarom bouwt de
Deltadienst togen de wal van Willem
stad op het ogenblik aan een project
van twee enorme schutsluizen. Veer
tig schepen per uur moeten daarin
worden geschut: op drukke dagen
moeten de twee sluizen 400 tot 500
schepen kunnen verwerken. Mede
daarom wordt elk van de beide slui
zen 24 meter breed. Ook de drukke
duwvaart vergde een doorgang van
deze afmetingen. De lengte van de
kolk werd op 320 meter gesteld. Zon
der moeizaam manoeuvreren zullen
in elke kolk gemiddeld twintig sche
pen tegelijk kunnen liggen. Voor het
vroege voorjaar van 1966 moeten de
sluizen klaar zijn. Dan wordt begon
nen met de afdamming van het Vol
kerak in de vaargeul. De bouwput
voor de sluizen een werkterrein
dat 850 meter lang is en 350 meter
breed is vorig jaar gereed geko
men. Op het ogenblik komt er al eni
ge tekening in het sluizencomplex.
De dam door het Volkerak maakt op
een kunstmatig eiland midden in het
driestromengebied voor Willemstad
„contact" met een zware dijk, die
vanuit Ooltgensplaat op Goeree
dwars over de Heljegatplaten het
water insteekt. Kant en klaar is die
dam. Maar het moment, waarop bei
de onderdelen van het werk aan elk
aar worden geknoopt staat bij de
Deltadienst op de kalender van 1967.
In dat jaar ook zou volgens de wa
terstaatsplannen de fel begeerde
brug naar Numansdorp pas gereed
zijn. Wanneer namelijk dit hele Del
ta-object in het driestromengebied
kan worden opgeleverd krijgt de brug
een topfunctie in de zogenaamde
„Beneluxweg", de verbinding van de
Randstad Holland met Antwerpen
1967-'68! Op Goeree-Overflakkee trok
ken de brugpioniers een bedenkelijk
„Flakkeesche Gemeenschap" kwam
in 1958 daarom met het idee aan
kloppen om vlotter tot de bruggen
bouw te komen, dan in het kader van
de Deltawerken voor mogelijk werd
gehouden. Er werd een naamloze
vennootschap uit de grond gestampt.
Men zou zelf een kapitaal van 35
miljoen bijeenbrengen. De brug moest
in 1964 klaar zijn. Er zou tol geheven
worden. En wanneer de Volkerakdam
voor het verkeer zou kunnen worden
opengesteld, zou de brug aan het rijk
kunnen worden overgedragen. Ook op
Schouwen-Duiveland werden de ge
meenten enthousiast. De 18 burge
meesters polsten hun Goereese col
lega's voor toetreding tot de vennoot
schap. Met een extra boot werden de
Schouwenaren ingehaald De
naam van de maatschappij werd ver
anderd in „Brugverbinding Haring
vliet".
Op 7 maart vorig jaar deponeer
den 29 aannemingsbedrijven in
Middelharnis een briefje in de bus
met het opschrift „aanbesteding
onderbouw brug over het Haring
vliet". De directie bruggen van
rijkswaterstaat zette aan de veerha
ven van Numansdorp directieketen
neer en korte tijd later al zomer
vorig jaar dreven enorme hei
machines vele meters lange beton-
palen de grond in op de plaats
waar de pijlers voor de brug waren
geprojecteerd.
In de herfst markeerden vier zwarte
blokken de bedrijvigheid rond de
bouw van de pijlers. Nu wij dit schrij
ven zijn twee van deze grijze kolos
sen al kant en klaar. De eerste over
spanning van 106 meter, gebouwd
bij Kloos in Kinderdijk, hangt er tus
sen: een twaalfde deel van de brug,
die hooguit anderhalf jaar de langste
van Nederland zal zijn. „Voor het
eind van het jaar hopen we vijf pij
lers 250 ton stalen damwand, 150
palen van voorgespannen beton, 1000
kubieke meter injectiebeton, 1200 ku
bieke meter gewapend beton en een
coaster natuursteen te kunnen op
leveren". vertelde ons enige tijd ge
leden technisch hoofdambtenaar A.
Been. In de barre maanden van het
jaar wordt in het tochtige Haring
vliet daarna zo dicht mogelijk bij de
wal gewerkt: aan het zuidelijk land-
hoofd en aan de kelderpijler voor de
basculebrug aan Numansdorpse kant,
een 35 meter lang beweegbaar deel
voor het passeren van de scheep
vaart. Indien mogelijk wordt dit na
jaar nog een tweede overspanning
van de „werf" naar de in aanbouw
zijnde brug vervoerd- Eind volgend
jaar moeten negen pijlers klaar zijn
en intussen kan er telkens 106 meter
brug worden opgehangen.
Zo gaat het gestadig in de rich
ting van de dag, waarop het eer
ste tolkaartje wordt verkocht, in
1964. Veerponten worden dan
overbodig. Auto's razen over een
snelweg. Voor de brugpioniers
van Goeree en hun supporters op
Schouwen is de vervulling van
hun visioen niet zo ver meer in
het verschiet
van de
gij hef opmaken van de „Tus
senbalans van de Deltawer
ken" komen vandaag de twee
ten noorden van Goeree-Over
flakkee gelegen objecten in be
handeling: het Spuisluizencom-
plex in de monding van het Ha
ringvliet bij Helievoetsluis en het
„drie-potige" werk tussen de
Hoeksche Waard, Noord-Bra
bant en Goeree; de afsluiting
van het Volkerak en de bouw
van de Haringvlietbrug. In ons
derde artikel: de bouw van de
kabelbaan over het laatste sluit
gat van de Grevelingendam.
ZOALS een kelner hoog boven zijn hoofd met een
dienblad tussen de gasten door schuift, zo balan
ceerden vorige week twee logge elevatorbakken in
het driestromengebied voor Numansdorp bovenop
een constructie van vijzeltorens met de eerste stalen
overspanning voor de 1200 meter Haringvlietbrug.
Een 830 ton zware ligger werd daar met behulp
van driftige sleepboten, ankers en strak gespannen
kabels boven de vier steunpunten van twee grijze,
uit het water oprijzende pijlers geheven. Op de ken
tering van het tij pompte men enkele ruimen vol en
toen het water langzaam naar de eb neeg, zakte de
eerste 106 meter snelverkeersweg voor de vaste ver
binding tussen Goeree-Overflakkee en de Hoeksche
Waard op zijn plaats. Nog tienmaal zal er over het
woelige Haringvliet een fluitconcert van scheeps
hoorns klinken om in triomf aan te kondigen dat op
nieuw een brugdeel is geplaatst. De laatste maal
in 1964 wordt plotseling alle veren-ellende op
de laatste twee grote eilanden in zuidwestelijk Ne
derland beëindigd.
(Foto P.Z.C.J.
^)iggQQQQQQQOQ(XjQ00QQO00OQOQOQGO0Q(X)0QOOOGOOOO0OOOOO0O0OO(X)00O0OO000OOOO00OO(X)O0O0O(XXX)OOOO00OOO(XXXXXXXXXXXXXX>XOO(XXXXX)OO(XX)00OO0O000OOC
yyYyyyyvMyv/y/v
Ocmxxxxxx»000000000000000000000000000uu(xix
jVJidden in het Haringvliet wordt geblokt op
A**het „examenstuk" van de Deltawerken: in
de massieve dam, die Voome-Putten aan
Goeree-Overflakkee zal koppelen, groeit nu
al sinds 1958 een complex van spuisluizen
omhoog, waarin zeventien openingen van 56
meter breed overblijven. Rijn en Maas zullen
ook na de afsluiting van de zeegaten in 1978
hier hun belangrijkste afvoerweg voor water
en ijs niet geblokkeerd zien. Formidabele
schuiven voor de spuiopeningen, elk met een
gewicht van ongeveer 450 ton, zullen zich in
het verschiet van een drempel op de Haring-
vlietbodem verheffen om het rivierwater te
laten passeren. En passant wordt hier dan
„even" de zoetwaterhuïshouding voor een
groot deel van Nederland geregeld
Jn een exacte folder met kaartjes,
overzichtelijke tekeningen, foto's
en globale gegevens hebben de
bouwers hun opdracht beschreven.
Duidelijk en zakelijk. „De sluis is
gefundeerd op 22.000 palen van
gewapend beton met lengten va
riërend van 6 tot 24 meter". We
doen een willekeurige greep uit de
stortvloed van technische wetens
waardigheden, die de samenstellers
van de folder op veertien kantjes
zonder enige opsmuk aan elkaar
hebben geregen.
De bouw van het spuisluizencomplex
in het 85 hectare metende „polder-
tje" tussen de ringdijk heeft iets weg
van een circus. Alleen met dit ver
schil: in plaats van met wilde dieren
manipuleert men er met betoncon
structies; de trapeze is een 75 meter
brede verrijdbare portaalkraan, die
wordt geschraagd door poten van 42
en 47 meter hoogte. De gigantische
kolos balanceert met moten voor de
sluis-liggers tussen de pijlers tot een
maximum gewicht van 250 ton. Zo
kan men doorgaan. Maar wie de
bouwput in het Haringvliet van ver
af of van dichtbq heeft bekeken ver
taalt de mogelijk wat kille gegevens
van rijkswaterstaat in de taal van
zijn eigen fantasie. Ongevraagd hielp
waterstaatkundig voorlichtingsamb
tenaar F. A. van Schie ons een beetje
op weg: „In de hele betonconstructie
is zoveel ijzer verwerkt als nodig zou
zijn voor een hek van 2% meter
hoog, dat precies rondom Nederland
zou passenEn dat alles is hier
samengebracht in een systeem van
sluizen, die met elkaar ruim een kilo
meter om precies te zijn 1048,5
meter lang zijn. In deze trant zijn
al heel wat vergelijkingen getrokken.
Het is een hobby geworden om alle
superlatieven van de bouwput in het
Haringvliet om te rekenen. „Om een
ongestoorde stroomvoorziening voor
de bemaling te verzekeren is op de
ringdijk een elektrische centrale g
bouwd, die een stad als Dordrecht
gemakkelijk 'zou kunnen bedie
nenHet zijn ezelsbruggetjes om
de ontzaglijke getallen te vatten bin
nen voorstelbare proporties.
Het vijfenhalve meter beneden N.A.P.
liggende „poldertje" binnen de aan
weerskanten bijna anderhalve kilo
meter lange ringdijk, die in 1957
werd opgeworpen, is dicht bevolkt.
Dagelijks trekken er zevenhonderd
arbeiders binnen: over de bailey
bruggen van de bouwput naar de vas
te wal van Goeree of per schip van
uit Helievoetsluis. Ze verdelen zich
over de imposante machines, de com
plete betonfabriek, het in aanbouw
zijnde, zes verdiepingen tellende cen
trale bedieningsgebouw voor de 34
stalen schuiven. Als nietige mieren in
de blokkendoos van een spelend kind
bewegen de mannen van de Neder
landse Sluis- en Tunnelbouw Maat
schappij (Nestum: het staat in meer
dan levensgrote letters op de portaal
kraan) zich tussen, op, onder en bo
ven de betonconstructie. Aan alle
zestien pijlers wordt op het ogenblik
gewerkt. Wie midden voor deze als
Egyptische sfinxen omhoog torenende
betonmassieven gaat staan kan van
rechts naar links de opbouw in al
zijn fasen bekijken. Een bijna twin
tig meter hoge lift brengt de werk
lieden boven op de driekantige lig
gers tussen de pijlers. Daaroverheen
zal na 1968 het verkeer snellen: een
vierbaans autoweg, een parallelweg
voor langzaam verkeer en een voet
pad. Onder deze weg vindt men dan
de zogenaamde „Nabla"-liggers te
rug: overspanningen van de ruimte
tussen de pijlers, zeventien stuks. Het
zijn tevens de ankerplaatsen voor de
stalen armen, waarin de schuiven
worden opgehangen. Elke ligger
wordt geformeerd uit 22 moten, die
stuk voor stuk in een stalen bekis
ting op de sluisvloer worden gestort.
Volgens het principe van voorgespan
nen beton nog nooit op zo grote
schaal toegepast rijgen dikke ka
bels deze Nabla-elementen aan elk
aar. Zeven weken duurt het eer een
kende Haringvlietkuip zwijgen. Dan
heeft de aannemerscombinatie een tot
de tanden gewapend stuk Deltaverde
diging geconstrueerd. Een basis voor
34 schuiven, die elk 450 ton zullen
wegen en die door een hydraulisch
hefmechanisme op en neer bewogen
kunnen worden. Drie jaar zijn er
voor uitgetrokken om deze stalen
onderdelen tussen de pijlers te mon
teren. Daarna kan de ringdijk wor
den weggebaggerd. Het Haringvliet
stroomt daarna niet lang meer alleen
om de sluis heen, zoals dat thans ge
beurt, maar ook er door. Aan weers
kanten van het spuisluizencomplex
kan de Deltadam verder worden af-
fewerkt. In de richting van Goeree
etekent dat de bouw van een schut
sluis voor het scheepvaartverkeer:
tot dat deze gereed is kunnen de vis
sersvloten van Goedereede en Stel
lendam gebruikmaken van het Zui-
derdiep, vlak onder de wal van hun
eiland. Wanneer ook dit laatste stuk
je water van het Haringvliet wordt
afgesloten hebben zij inmiddels hun
thuishaven bij de sluis gekregen.
Het „examenstuk" van de Deltawer
ken in het verraderlijke Haringvliet
trekt veel bekijks. Maar de mannen
van rijkswaterstaat weten precies
waar zij aan toe zijn. Hun zenuwen
tussen Voorne en Goeree zijn van
staal en beton
dergelijke overspanning tussen twee
pijlers gereed is. Dan begint de be-
ton-ceremonie opnieuw. In 1964 moe
ten de betonmolens in de indrukwek-
Zo ziet een .JJablamoot" voor de
spuisluizen eruit. Tweeëntwintig
van deze driehoeken, aan elkaar
geregen met stalen kabels, vor
men tezamen een overspanning
tussen twee pijlers.
(Foto P.Z.C.)
