TUSSENBALANS
DELTAWERKEN
VAN DE
SUPERLATIEVEN
EN
VAKWERK
(xxmxxxiottxxmxxiottxxmttottxxxx^^
:ocoom& :araom«o<xxx)cflxccc^^
^teeds meer beginnen de Deltawerken tot de verbeelding te
spreken. Uit caissons, beton, zand, asfalt, mijnsteen en
een rijke variatie andere materialen groeien tussen de Zeeuw
se en Zuidhollandse eilanden de dammen en kunstwerken
omhoog.
Hoe ver staat het met de afsluiting van de zeegaten en de
aanleg van de verschillende zogenaamde secundaire werken
in zuidwestelijk Nederland? In een korte serie artikelen zal
een onzer redacteuren daarvan een indruk geven. Op deze
pagina een algemeen overzicht van de stand van de werken.
Het volgende artikel behandelt het spuisluizencomplex in het
Haringvliet, de afsluiting van het Volkerak en de bouw van
de Haringvlietbrug bij Numansdorp.
(Van een onzer redacteuren)
QVER EEN PERIODE van vijfentwintig jaar betaalt iedere
Nederlander via zijn belastingbiljet negen gulden aan pre
mie voor de levensverzekering, die Deltaplan heet. Een ambte
naar van waterstaats voorlichtingsdienst heeft het ons snel voor
gerekend. De afsluiting van de zeegaten, het leggen van zoge
naamde secundaire dammen, de bouw van bruggen en sluizen-
complexen kortom alle bedrijvigheid van Deltadienst en
aannemerscombinaties tussen de Westerschelde en de Rotter
damse Waterweg, die iedereen in Zeeland en op de Zuid
hollandse eilanden rondom zich ziet: het kost afgerond 2,5
miljard. Dat uitgesmeerd over 25 jaar geeft het lieve sommetje
van 100 miljoen. Het aantal inwoners van Nederland op dit
bedrag gedeeld: ziedaar
In 1953 de komende winter
tien jaar geleden kwam de
ergste ramp sedert 400 jaar
over Nederland. Deze storm
vloed eiste 1835 mensenlevens.
De totale economische schade
beliep een bedrag van f 1,3 mil
jard. Een herhaling wilde ieder
voorkomen. De eis voor grotere
veiligheid dwong tot afsluiting
van de zeegaten. Alles wat in
Nederland bewesten de lijn Ber
gen op Zoom-Utrecht-Gronin-
gen ligt 16.000 km2 en meer
dan 60 procent van de totale be
volking kan bij het wegval
len van de zeewaterkering ge
heel overstromen.
De dijken waren qua sterkte en hoog
te aangepast aan de hoogst bekende
stormvloedstand. De waterstand van
1 februari 1953 kwam daar meer dan
een halve meter boven. Er kwam een
sterke wending in het waterstaats-
denken. Men ging van het defensief
tegen de verraderlijke zee in het of
fensief. Er werd niet meer alleen ge
let op wat de geschiedenis leerde,
maar men ging rekening houden met
wat kan gebeuren. Dat betekende: de
dijken moesten met l1/? h 2 meter
worden verhoogd.
Onderzoekingen naar verhogingen
van de bestaande dijken toonden aan,
dat deze gedachte op verschillende
gronden moest worden verworpen. Er
bleef voor de Deltacommissie maar
één oplossing over: afsluiting van de
zeearmen door dammen, die de dui
nenreeksen verbinden. De kustlijn
tussen Rozenburg en Vlissingen
wordt daarmee gesloten en bekort
van 700 kilometer tot ongeveer 30
kilometer. De bestaande dijken kun.
nen fungeren als tweede waterkering.
Op 5 november 1957 hechtte de
Tweede Kamer de goedkeuring aan
de Deltawet: Nederland zotte zijn
handtekening voor een „levensverze
kering", waarvoor in 25 jaar de vol
ledige premie is gestort, maar waar
van de polis blijft doorlopen
DIJNA een decennium is voor-
bijgegaan sinds op 1 febru
ari 1953 de dijken braken. Hoe
ver staat de Deltadienst van
rijkswaterstaat met zijn objec
ten? Wij hebben een „tussenba
lans" opgemaakt: een moment
opname uit de activiteiten, die
onverminderd doorgaan en zich
telkens verleggen. Bovenstaan
de kaart geeft in grove lijnen
een overzicht.
Nog voordat de Deltawet was aange
nomen keurde het parlement de af
sluiting van de Hollandse IJsel er
het begin van de werken in het Ha
ringvliet en voor het Drie-
eilandenplan tussen Walcheren,
Noord-Beveland, Zuid-Beveland goed.
Vlak achter de oude steiger van de
provinciale boot aan Katseveer groei
de in de Zandkreek een dam van
Noord, naar Zuid-Beveland. In mei
1960 werden deze eilanden aan elkaar
gelast: op 1 oktober kon de weg over
deze secundaire dam met ingebouwde
schutsluis voor het verkeer worden
opengesteld. De dam door de Zand
kreek, waarover thans het verkeer
uit Goes in de richting van de Noord-
bevelandse dorpen en de nieuwe
uien verzekering bovendien met ver
schillende prettige „bijkomstighe
den": noord-zuid-verbindingen over
de Zeeuwse eilanden, ontwikkelings
mogelijkheden voor industrie, land
bouw, recreatie, toerisme. Maar een
assurantie, waarvoor ook de nodige
offers moeten worden gebracht: vis
serij, concessies in de maatschappe
lijke structuur en levensstijl.
veerhaven van Kats snelt, werd ge
bouwd om de stroom in het Veerse
Gat in te perken. De sluis erin geeft
de scheepvaart toegang naar het hui
dige Veerse Meer en het Kanaal door
Walcheren. Ook de watersportlief
hebbers maken er druk gebruik van.
Toen op de eerste oktober 1960 het
lint op de nieuwe damweg werd door
geknipt werd de veerdienst tussen
Kortgene en Wolphaartsdïjk stilge
legd.
Nog geen jaar later werd ook Wal
cheren aan Noord-Beveland gekop
peld in april vorig jaar kon heel Ne
derland via de televisie getuige zijn
van de operatie „Schuiven Dicht", de
plaatsing van zeven zogenaamde
doorlaatcaissons.
Onder koninklijke belangstelling ma
noeuvreerden sterke sleepboten de
middelste getraliede betonkolos op
zjjn plaats. Het gebruikelijke fluit
concert was lang en oorverdovend:
tussen Kamperland en Vrouwenpol
der was een muur van beton en staal
gebouwd. Eb en vloed hadden er nog.
verschillende dagen vrij spel, het wa
ter stroomde door de tralies van de'
caissons, die eerst werden afge
schermd toen de minister van ver
keer en waterstaat, drs. A. H. Kort.
hals via een walkie-talkie aan boord
van een salonboot het sein gaf, dat
de lieren de schuiven konden laten
zakken.
Een belangrijk moment in het Drie-
eilandenplan, dat feitelijk werd vol
tooid toen een klein half jaar later
de weg voor het verkeer over deze
dam door het Veerse Gat werd
vrijgegeven. De vrij korte verbinding
tussen Walcheren en Noord-Beveland
had de Deltadienst een nieuw sys
teem voor het afsluiten van de zee
gaten leren gebruiken in de praktijk:
de doorlaatcaissons. Achter de dam
in het Veerse Gat zal volgend jaar
worden begonnen met de aanleg van
het proefbassin voor de schelpdieren
cultuur. Het project, dat zal moeten
uitwijzen of de kweek van oesters en
mosselen ook na de afsluiting van de
Oostersclielde op kunstmatige ma
nier kan worden voortgezet. Het
Drie-eilandenplan is een feit gewor
den. Er wordt op het ogenblik alleen
nog gewerkt aan de aanpassingsob
jecten in het Veerse Meer, het unieke
recreatiegebied van Midden-Zeeland.
De eerste stap in de richting van een
gesloten kustlijn tussen Waterweg en
Westerschelde is al gezet. Gestadig
zal nu van boven naar beneden, van
noord naar zuid worden gewerkt tot
dat in het jaar 1978 in de Ooster-
schelde contact wordt gemaakt via
de dam tussen de kop van Schouwen
en Noord-Beveland.
(zie kaart)
MIDDEN IN het Ha.
ringvliet, enkele kilo
meters uit de wal van
Hellevoetsluis, werkt
op het ogenblik onge
veer 700 man perso
neel aan de bouw van
een enorm complex
spuisluizen. In een
bouwput van 1400
meter lengte wordt
hier een contractie van beton en
staal opgezet, waarbij men zich er
aan moet wennen om te denken in
superlatieven.
Tussen zestien geweldige pijlers met
afmetingen van een Egyptische
sfynx komt als het ware een drie
zijde „brug" van voorgespannen be
ton te hangen. Met de punt naar be
neden. De spuisluizen zijn een onder-,
deel van de dam tussen Voorne en
Goeree-üverflakkee. Zij zullen dienen]
als „tapkraan" voor water en ijs van
de Rijn en de Maas. dat in het Ha
ringvliet zijn belangrijkste afvoerweg
heeft. In deze eerste grote primaire
afsluitdam bij het open water van de
Noordzee is aan de kant van Goeree
bovendien een grote schutsluis opge
nomen voor het scheepvaartverkeer.
Via baileybruggen, aangelegd door de
genie, z|jn beide formidabele kunst
werken van de kant van Goereè over
de vaste wal te bereiken. Zoals bij
gaande cirkelbalans laat zien is het
werk aan deze dam ongeveer tot de
helft gevorderd. In 1968 moet de
vierbaansweg erover (op 18 meter
boven N.A.P.) voor het verkeer ge
opend zijn Het werk aan de spuislui
zen is bijna voor tweederde deel ge
reed. Zonder machinewerk en de hy
draulische beweegbare 34 stalen
schuiven, die het zeewater moeten
tegenhouden en het rivierwater van
tijd tot tijd moeten lozen, is voor dit
object van de Deltawerken een be
drag van f 130 miljoen gefourneerd.
(zie kaart)
Stroomopwaarts in
deze zeearm, daar
waar Haringvliet,
Hollandsch Diep en
Volkerak in elkaar
overvloeien, wordt
een systeem van se
cundaire afsluitïngs-
werken in het water
gelegd met drie „po
ten", die de Hoeksche
Waard, Goeree-Overflakkee en de
vaste wal van Brabant bij Willem
stad aan elkaar koppelen.
In de eerste plaats gaat het hier om
de afsluiting van het Volkerak: de
hevelpijp tussen het noordelijk en het
zuidelijk Deltabekken. Om het af-
voerwater van Rijn en Maas in goede
banen naar de Haringvlietspuisluizen
te leiden dient deze pijp te worden
gedicht. Temeer ook omdat daardoor
het verschil in niveau van Ooster-
schelde, Zijpe en Krammer zou wor
den beperkt. Uit de wal van Flakkee
is reeds vier kilometer dam over de
Hellegatplaten voltooid. Op de kop
van deze dam zal de afsluitdijk van
het Volkerak aansluiten. Maar aan
gezien het hier gaat om een van de
drukst bevaren wateren van ons land
Antwerpen-Rijnverbinding
vergde de scheepvaart kostbare voor
zieningen in de vorm van twee grote
schutsluizen. Op het ogenblik wordt
in de grote bouwput daarvoor bij
Willemstad begonnen met het beton
werk. Op 1 januari 1966 moeten de
schutsluizen klaar zijn, daarna wordt
de dam afgewerkt: de belangrijke
verkeersschakel in de nieuwe Bene-
luxweg Brussel-Rotterdam. Meer dan
anderhalf jaar zal dan reeds het ver
keer van Goeree en Schouwen ge
bruik maken van de Haringvlletbrug.
De verbinding van d.e wal van Nu
mansdorp tot het centrum van het
driepotige Deltawerk midden in het
stromengebied. De eerste overspan
ning voor deze 1200 meter lange
brug is donderdag op haar plaats
tussen twee van de tien pijlers
gehangen. De opening van de Ha
ringvlietbrug is vier jaar ver
vroegd doordat een naamloze ven
nootschap, waarin de gemeenten van
Goeree en Schouwen participeren, de
bouw voor hun rekening hebben ge
nomen om de eilanden snel uit hun
isolement te helpen. Eerst in 1968
neemt het rijk deze „tolbrug" over.
Dan zal het hele Deltawerk tussen
Goeree, Hoeksche Waard en Brabant
zijn voltooid.
- zie kaart)
GROTE bedrijvigheid
heerst er nu ook al
enkele jaren voor de
wal van Brainisse.
Daar wordt de Greve-
Iingendam tussen
Schouwen-Duiveland
en Goeree-Overflak-
kee gelegd. Op het
ogenblik is ruim ze
ventig procent van
het gehele object in uitvoering.
In mei van dit jaar is het zuidelijke
sluitgat, vlak voor de Duivelandse
zeewering, met 32 eenheidscaissons
gedicht. Er werd toen een verbinding
gemaakt tussen de zuidelijke aanzet
van de dam en het reeds kilometers
lange middendeel, dat over de Plaat
van Oude Tonge is opgebouwd.
Twaalfhonderd meter water is thans
nog open: b|j de Hoek van Sint-
Jacob, Dit zal volgend jaar door mid
del van een geleidelijke sluiting met
gebruik van een kabelbaan worden
gedicht. De Grevelingendam dient
voor afremming van de stroom ten
behoeve van de aanleg van de dam
door het Brouwershavense Gat, de
derde afsluiting van een zeegat. Als
prettige bijkomstigheid kan het ver
keer van Schouwen-Duiveland via de
Grevelingendam en de driepoot in het
Haringvlict-Volkerak zijn vaste ver
binding met de randstad krijgen.
Tenslotte wordt momenteel ook
hard gewerkt aan de voorberei
ding van de dam door het Brou
wershavense Gat. Bij de Den Osse
op Schouwen wordt de eerste
werkhaven aangelegd. En in de
Delta-bureaus te Den Haag en
Zierikzee dokteren ingenieurs,
technici en tekenaars ook al druk
aan het slotstuk van de Deltawer
ken: de afsluiting van de brede
Oosterschelde, die in 1978 een feit
moet zijn. Dan is de Delta-premie
gestort.
OOOOOOOOOOOOOOOCCOOQOSCOOOOOCOOO!
sxxxjaxxmmxjooo^^
