RADIO ORANJE
HERINNERINGENGAAN
TERUG NAAR EIND
AUGUSTUS 1941
VRIJDAG 31 AUGUSTUS 1962
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
Eind augustus dwalen onze gedach
ten veelal terug naar de moeilijke
jaren, waarin onze koningin en Ne
derlandse patriotten in Londen via
de B.B.C. kracht en nieuws uitzon
den naar het vaderland en zo het
thuisfrontversterkten.
(Van een bijzondere medewerker.)
DERTIG AUGUSTUS 1941. Het was doodstil in
het kamertje, waar we met zijn vijven bijeen
waren. Het was er zó stil, dat men een speld
had kunnen horen vallen.
Toen, eensklaps, keken we elkaar aan, want
zacht natuurlijk dorsten we de radio niet
luid aan te zetten klonk de stem van ko
ningin Wilhelmina. Aan de vooravond van haar
verjaardag sprak zij een kort woord, een woord
van dank en bemoediging tot al haar onderda
nen. Zij sprak dat woord in Londen, in Broad
casting House, het hoofdkwartier van de
B(ritish) B(roadcasting) CCorporation). Zij
sprak het uit voor Radio-Oranje. Er was vreug
de en dankbaarheid in onze harten, toen we
haar koninklijke en toch zo diep-menselijke
woorden mochten vernemen.
Radio-Oranje was toen eind au
gustus 1941 voor vriend zowel als
voor vijand reeds een begrip. En toch
was Radio-Oranje toen uog heel
jong, nog maar net een jaar oud.
Reeds in april 1940 echter was de
B.B.C- begonnen met de verzorging
van uitzendingen in de Nederlandse
taal. Ons land was toen nog niet in
de oorlog betrokken. Kort nadien
was zulks wel het geval en bevond
de Nederlandse regering zich in de
Engelse hoofdstad. Contact met het
Nederlandse volk was, op grote
schaal (voor de „kleine schaal" zorg
den de koeriers!), slechts langs
radiowegen mogelijk-
Om dit contact te verwezenlijken,
kreeg de Nederlandse regering in
juli 1940 van de B.B.C. een kwartier
zendtijd per dag toegewezen. Later
mocht zij tweemaal per dag voor een
uitzending zorgen. De ploeg Neder
landers, die te zamen die uitzendin
gen verzorgden, kreeg de naam „Ra
dio-Oranje". Deze naam werd een be
grip en een historische realiteit, die
nog steeds leeft in miljoenen Neder
landse harten.
Somber van tint
„Broadcasting House" was in de oor
logsjaren somber van tint. Het lucht-
gevaar maakte een zo hoog moge
lijke graad van „onzichtbaarheid"
immers noodzakelijk. Maar zo dat
„huis" van buiten al somber was, in
dat huis was er van somberheid geen
sprake. Zeker, er heerste een stem
ming van gepaste ernst, maar tevens
van vastberadenheid en van groot
vertrouwen in de toekomst.
Een Engelsman vroeg ons eens, wat
„OZO" toch betekende. Toen wij ant
woordden: „Oranje Zal Overwinnen",
vroeg hij of „ROZO" oftewel „Radio-
Oranje Zal Overwinnen" ook niet
passend zou zijn? Ja antwoord
den wij passend wel, maar niet
helemaal gepast, want Radio-Oranje
staat in dienst van Oranje. Hij be
greep ons onmiddellijk.
DE ONDERGRONDSE GRENS
lOMeteronder deqrond rijdt de
ondergrondsefrein(U-bahn),die af-
een sfrenge bewaking van deze
ondergrondse grens.
VERKLARING VAN DE KAART:
VERSPERRINGENetc. sluiten W.-Berlijn geheel van O.-Duilsland af
"eiland" van hef Westen indekom-
fsland
"DEMULIR"-inaug.1961 sloten dekommunisfen O.-Berlijn vun
W-Beriijnaf door hef bouwen van een muur Daarmede werd hef
:eren Gordijn dc
ca 40 km lang
DOORLAATPOSTEN VOOR HET VERKEER TUSSEN OOST-EN
WEST-BERL'JN deze kunnen-afhankeliikvan de omstandigheden -
geopend of gesloten zijn. Als de situatie ^normaaPis dan is neh pas-
serenvan de grens mefO-Berlijn aan geen beperkingen onderworpen
IDORVAN HETV
.Britten, Fransen
f^KFiflrTKonSollefSl^'c<^n'dör'fs32km~bfë^d."dev^
niet buiten deze corridors vliegen
GRENS VAN O.-BERL'JN MET O.-DUrïSLAND^*
^GRENS VAN O*DUITSLAND MET W-DUITSLAND
Spoorlijnjfc:*^^
Aufowegc
De afgelopen weken is Berlijn weer midden in de
belangstelling van de internationale politiek geko
men, een jaar nadat „de muur" door deze vroegere
hoofdstad van Duitsland werd opgetrokken. In de
berichtgeving over de gebeurtenissen in deze stad
konten allerlei namen voortdurend terug, zoals con
trolepost Friedrichstrasse („checkpoint Charlie"),
het Russische oorlogsmonument bij de Branden-
burgse Poort, vliegveld Tempelhof enz. Op bijgaan
de kaart geven wij een overzicht van de situatie in
Berlijn, het westelijke eiland in een rode zee
Illlllllllllllllllllllluillltllillllllllllllllllllllllllll
gaf op het oorlogsnieuws en zich,
dank zij de uitstekende wijze, waar
op hij dat deed, mocht verheugen in
een grote populariteit bij Nederlands
clandestiene luisterschaar. Nu wij dit
schrijven, duiken meer namen uit de
herinnering op, namen als Sandberg,
Van Os, Van den Broek, De Jong,
Van Stutoe, Den Doolaard, Sluizer
en anderen.
Zij behoorden allemaal tot de Radio-
Oranje-ploeg. Ook de heer H. B. For
tuin, die als „program producer" me
nig steentje bijdroeg, verdient een
eervolle vermelding in deze herinne
ringen. En dan natuurlijk mevrouw
Anna Koch, die als radiospreekster
van juli 1941 tot het einde van de
oorlog Radio-Oranje uitstekend dien
de.
Of Radio-Oranje ooit van de diensten
van Elaine Cunningham, Monica Bell
en andere „effect girls" gebruik
maakte, durven wij niet met zeker
heid te zeggen. Wel weten wij, dat
zij in de sombere oorlogsjaren in
Broadcasting House soms voor een
„lichte toets" zorgden, als zij met
eenvoudige hulpmiddelen voor de bij
effecten (zoals hoefgetrappel, tele-
foongerinkel en wat dies meer zij)
tijdens de uitzendingen zorgden. Mis
schien passen „effect girls" niet
helemaal in het sombere kader van
een wereldoorlog, maar niettemin
deden zij nuttig werk, daar zij som
mige uitzendingen aantrekkelijker
maakten.
Plaquette
Radio-Oranje deed veel voor het Ne
derlandse volk in de oorlogsjaren.
En toen de vrede was gekomen, be
sloot een aantal dankbare Nederlan
ders om de B.B.C. een plaquette aan
te bieden uit erkentelijkheid voor de
aan Radio-Oranje verleende gastvrij
heid.
Bij monde van onze toenmalige am
bassadeur in Londen, de heer Mi-
chiels van Verduynen, werd die pla
quette op 24 mei 1946 namens het
comité „The Netherlands thanks the
B.B.C." aan de B.B.C. overgedragen.
Later op die dag reikte de voorzitter
van het comité, de heer J. Kouse
maker, plaquettes van klein formaat
uit aan alle mannen en vrouwen, die
Radio-Oranje trouw hadden gediend.
Tot hen behoorden ook enige Engel
sen.
De oorlog kwam. De oorlog ging
voorbij. Radio-Oranje deed zijn
plicht. Het was een oorlogsplicht. Na
de oorlog nam de B.B.C. de uitzen
dingen in de Nederlandse taal weer
geheel in eigen hand. Hij riep daar
voor de hulp in van bekwame Neder
landers. Die uitzendingen duren nog
steeds voort. Menig Nederlander
luistert er naar, maar de intense be
langstelling, die Radio-Oranje tijdens
de oorlog in Nederland vond, ver
dween met Radio-Oranje- Ver
dween? Neen, Radio-Oranje ver
dween uit de ether, maar trilt na in
miljoenen Nederlandse harten. Nog
steeds.
En vooral in de laatste augus
tusdagen, kort vóór de verjaar
dag van prinses toen ko
ningin Wilhelmina, wier be
zielende stem zo vaak door
Radio-Oranje tot ons kwam.
Broadcasting House in Londen,
hoofdkwartier van Radio Oranje in
de oorlogsjaren.
