KANSEN VOOR KERK
VAN NIEUW-GUINEA
PUZZEL- rubriek
Ervaringen van een
zendeling-predikant
De kunst om van vakantie „recreatie
te maken en de taak der kerken
ïismüj
Heeft u uw
'Mix'
al bepaald?
Morgen...
gastvrijheid tanken
en...BP Super Mix!
10
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
ZATERDAG 21 JULI 1962
Ds. D. J. BAARS TE 's-HEER ARENDSKERKE
??r\E KERK op Nieuw-Guinea
LP was één van de eerste, die
zelfstandig was. Dit kon omdat
er een leiding was. Dan gaat dit
werk goed. Het is een kwestie
van terugtreden geworden:
langzamerhand het werk over
laten. Voor de Nederlandse ker
kelijke leiders was dit een lang
zaam terugtreden en de plaats
in het nieuwe geheel weten in te
nemen. Een kans voor een „reli
gieuze handhaving" van Nieuw-
Guinea is er zeker. Maar geble
ken is, dat men voortdurend lei
ding nodig had en nog voortdu
rend moet daaraan bewust wor
den gewerkt". Dit zegt ds. D. J.
Baars, Nederlands hervormd
predikant te 's-Heer-Arends-
kerke. Ds. Baars was van
januari 1961 tot juli 1959
werkzaam als zendingspredi
kant in Sarmi (Noord-Nieuw-
Guinea)
Ds. D. J. BAARS:
negen jaar op Nieuw-Guinea
(Foto P.Z.C.).
Vorige week zaterdag was liet 25
jaar geleden, dat hij werd geordend
en afgevaardigd als zendingsleraar
naar het voormalige Nederlands-
Oost-lndië. Hij zal dit feit morgen
zondag herdenken. In een ge
sprek, dat wij met hem hadden heeft
hij ons over zijn werk op Nieuw-
Guinea verteld en ons zijn mening
te kennen gegeven over de religieuze
toekomst van dit gebied.
HulD van Nederlandse zijde, aldus is
de mening van ds. Baars, wordt op
hoge prijs gesteld. Men weet, dat
deze hulp noodzakelijk is voor de op
bouw van het land. In hun werk heb
ben velen uit de zendingswereld zich
onderscheiden op dit gebied De heils
tijdverwachting heeft op Nieuw-Gui
nea een grote rol gespeeld en doet
dit nog. Vanuit de mythologische
achtergrond leeft iets „wat verwacht
wordt". Dit kan echter gemakkelijk
worden verward met de staatkundige
en politieke zelfstandigheid.
Instelling
Ds. Baars wijst op de instelling
van de bewoners van Nederlands-
Nieuw-Guinea, namelijk, dat Neder-
vergelijken met de instelling van de
jongeren in de hoogconjunctuur in
de westers; wereld. Er is van nature
ruimte en voedsel genoeg in Nieuw-
Guinea, maar men moet er voor wer
ken, zoals de jongeren in deze wereld
zich ook meer hiervan bewust moe
ten worden.
Men kan niet afwachten, maar men
moet zelf aanpakken „to earn mo
ney" om geld te verdienen. Op deze
wijze kan zelfstandigheid worden
verkregen. Aan een dergelijke syste
matische opbouw van land en volk
heeft de zending veel trachten bij te
dragen Het is daarom dat de kerk op
Nieuw-Guinea, die vanuit de zending
is voortgekomen, al in 1956 zelfstan
dig kor worden. Men was er naar
toe ..opgevoed". Deze kerk telde in
het jaar van de zelfstandigwording
omstreeks 130.000 gedoopten, het zul
len er nu omstreeks 140.000 zijn. In
deze zelfstandigwording .en institue-
ring had d„. Baars een werkzaam
aandeel. Oorspronkelijk was de Raad
voor de Zending van de Nederlandse
Hervormde Kerk (zendingshoge
school in Oegstgeest, waar ook ds.
Baars studeerde) verantwoordelijk
voor de gang van zaken van de zen
dingskerken en posten op Nieuw-
Guinea en elders in Oost-Indië. Na
de instituering werd deze verant
woordelijkheid gezamenlijk gedragen
door een eigen synode en ressorts
synoden. Degenen, die er als „zen
deling-leraar" hadden gewerkt tra
den terug en werden toegevoegd aan
het lichaam dat de beslissingen nam.
Zij werden adviserend en stemheb
bend. „Men kan het ongeveer verge
lijken met de Waalse gemeenten in
ons iand" aldus ds Baars. Overi
gens gaan alle vergelijkingen mank,
want „Nieuw-Guinea' is een totaal
ander land en met een totaal andere
instelling van de bevolking".
De Evangelisch Christelijke Kerk, zo
als de nieuwe kerkeenheid werd ge
noemd is erin geslaagd („niet min
der dan een wonder") on> de adat-
verschillen en de diverse taalgroepe
ringen te overbruggen, aan de zijde
van de autochtone bevolking. Boven
dien overbrugt deze kerk aan de zij
de van de blanke bevolking de ker
kelijke verschillen. In deze kerk wer
ken samen hervormden, gereformeer
den, lutherse .doopsgezinden en vrije
evangelische leden. Aan een theologi
sche hogeschool doceert bijvoorbeeld
een gereformeerd predikant. Er zyn
kerkdiensten voor de maleisspreken-
de bevolking en voor de Hollanders.
„Op de zenaingsvelden gaat dit alle
maal veel oecumenischer" zo zegt
de predikant.
Probleem
Over de politieke zelfstandigwor-
ding van Nieuw-Guinea wenst
ds. Baars als theoloog geen mening
kenbaar te maken. Wél echter over
de religieuze zelfstandigheid, die
minstens zo'n groot probleem vormt.
Een religieuze handhaving is zeer
wel mogelijk, zo meent hij.
Hij herinnert aan het contact, dat er
vorig najaar tijdens de Assemblee
van de Wereldraad van Kerken in
New Delhi was tussen groepen afge
vaardigden van kerken uit Indonesië
en Nieuw-Guinea, een goed contact-
Men tracht op de basis van de „ge
meenschap der kerken" tot een ande
re eenheid te komen. Een „eenheid in
Christus", die mogelijk de politiek
ten goede kan komen.
Via de kerkelijke leiding moet men
met als voorbeeld de zelfstandig
wording van de Evangelisch Chris
telijke Kerk op Nieuw-Guinea als
Nederlander leren terug te trekken.
De eerste zendelingen op Nieuw-Gui
nea waren de Duitsers Ottow en
Geissler, die in 1855 met een zeil
schip dit land bereikten. Zij zetten
voet aan wal in Mansinam, tegen
over Manolcwari. Sinds die tijd is de
„christianisatle" van Nieuw-Guinea
begonnen. Vanat eind 1700 bestond
in Nederland de zogenaamde genoot
schapszending van het Nederlands
Zendeling Genootschap, dat vele tien
tallen zendeling-leraren naar Neder-
lands-Oost-Indië heeft uitgezonden.
In het verband van dit genootschap
ging ook ds. Baars, na een studie
tijd in 1938 naar het vroegere Ne-
derlands-Irdië. Hij was eerst met zijn
echtgenote, mevrouw Baars-Bor,
werkzaam op Midden-Celebes en la
ter op Oost-Celebes. De opdracht om
vatte alle kei'kelijke zorgen in res-
rortsverband, een soort van hulppre-
dikerstaak. Men was „dienaar des
Woords" en kreeg ook een leidingge
vende functie. De oorlog en een in
ternering maakte aan veel van dit
werk een einde. Voor de oorlog was
hij Indisch predikant van de protes
tantse kerk van Loewoek Banggai
aan de oostkust van Celebes. Men
leefde er eerst in houten gebouwen.
Het gebied Loewoek Banggai
(werkterrein van 84 zeemijlen
stond onder een mohammedaanse
vorst. Men moest het hoofd bieden
aan een opdringen van de Islam.
Door de oorlog was veel uiteengesla
gen ,een herziening van de christia-
nisatie en een heroriëntatie was een
eerste vereiste.
Ds. Baars ging te paard, per prauw-
of te voet zijn honderden verspreide
gemeenteleden bezoeken. Aanpas
sing aan de leefwijzen en gewoonten
was belangrijk, het zich in de plaats
stellen van de autochtone bevolking.
De naaste collega was ds. Jan Ivruyt
460 km verderop. Het werk moest
dus een individueel karakter dragen.
Men had er ondermeer de beschik
king over het eerste in ons land her
bouwde zendingsschip, de „Zaman-
Baru" (Nieuwe Tijd), een schip, dat
nog had dienst gedaan bij de landing
in Normandië.
Naar Sarmi
Van „Oegstgeest" kwam in 1951
het verzoek aan ds. Baars om
naar Sarmi op N.-Guinea te gaan en
daar de in de oorlog overleden ds.
Werkman te vervangen. „Men
schreeuwde er om hulp", zo zegt hij
nu.
Het was de tijd van de souvereini-
teitsoverdracht. In Nederland voltrok
zich een verandering in het „zende
ling-zijn". De zendeling-leraren wer
den mede door het werk van pro
fessor H. Kraemer als zendings
predikant beroepbaar erkend. De
nieuwe kerkorde van de Hervormde
kerk sprak over de apostolische taak
van de zendeling-predikanten. Ds.
Baars kwam er in een gebied, dat de
sporen van de oorlogstijd droeg. Om
bij één van de zendingsposten te ko
men moest hij dertien grote rivieren
oversteken. Er was een gebrek aan
leiding, er was geen doopboek meer,
de administratie was vernietigd.
„Het werk kreeg het karakter van
een heropbouw". Tientallen gemeen
ten lagen in een gebied met een
kustlengte van 300 km. Een oplei
ding van evangelisten was dringend
noodzakelijk om de vele evangelisa-
tieposten of te openen posten te kun
nen bezetten. „Men kan het vergelij
ken met de opleiding van de Leger
des Heils mensen hier". De papoea's
kregen een opleiding, die bestond
uit een wat flink uitgebreide cate
chese, een korte cursus in een be
paald verband.
Mevrouw Baars-Bor trachtte de
vrouwen op te voeden naar een zelf
standig bestaan: naaien, koken, hy
giëne, vorming van de mensen uit de
kampong. Zij leerden de autochtonen
hoe zij van hun maïskoekjes kon
den maken, enzovoort.
„De liturgie voor een kerkdienst ont
staat als vanzelf". De dienst wordt
wat aangepast aan de gebruiken in
het gebied, men zingt veel, maar een
andere muzikale medewerking is
vrij gering. De zendeling-leraar had
verder 30 scholen onder zijn beheer,
waarvoor hij het personeel en de ma
teriële voorziening moest verzorgen.
Sinds kort is er nu een stichting op
Nieuw-Guinea, waarin de scholen
verenigd zijn.
In het begin had men niet de be
schikking over een kerk, er was
gïen zendingshuis en geen woning,
e familie Baars woonde in een
distributieopslagplaats. Later bouw
de men een huis met als wanden de
bladnerven van de sagopalm en zelf
gesneden ruiten. Toen kwam er ook
het eigen kerkgebouw, genoemd
naar de apostel Paulus: „Geredja
Paulus" ,de Pauluskerk. Over deze
kerk heen vliegen de K.L.M.-vliegtui-
gen vanaf het vliegveld Biak.
De pauluskerk" in Sarmi op
Nederlands Nieuw-Guinea
Ervaring
Met dit kerkgebouw heeft ds. P.
Bons, die twee jaar na het ver
trek van ds. Baars naar Sarmi
kwam een minder prettige ervaring
opgedaan.
In het zendingsblad van de Hervorm
de Kerk (februarinummer) schreef
hij, dat dit kerkgebouw anderhall'
jaar geleden is omgewaaid- Daarna
werd de kerk opnieuw opgezet en
vergroot. „Meer dan een jaar is men
bezig, maar hij is nog steeds niet
klaar; telkens als er wat geld verza
meld is, komt men een stukje ver
der", aldus ds. Bons. „Drie van de
vier muren staan er en er is een dak
op. Dat is hier voldoende om er een
dienst te houden."
De gemeenten In de kampongs in het
gebied rond Sarmi worden geleid
door een guru, een dorpsonderwijzer,
die tegelijk gemeente-voorganger is-
Ook kent men de pengindjil, de evan
gelist. Deze zijn echter niet bevoegd
ae sacramenten te bedienen. Daar
voor moet de „echte" predikant dan
weer komen of de volledig opgeleide
„pendetas" (predikanten). Het is
hetgeen ds. Baars heeft ervaren
een illustratie van het werk, dat men
tegen de verdrukking in soms op N.-
Guinea verricht. Ds. Baars vertelt
soms deze ervaringen in zijn ge
meente van 's-Hecr-Arendskerke,
waar hij e'nd 1959 werd bevestigd.
Hij is secretaris van de classicale
zendingscommissie in de classis Goes.
De taak van deze commissie
„Een zendingscommïssïe behoort het
middel te zijn waardoor de kerk
vorm kan geven aan de zendingsbe-
langstelling, zowel financieel als wat
de werving van personeel betreft."
Een „thuisfront" voor de werkers
overzee.
EN DE
Nieuws van
overal
Een grammofoonplaat is vervaar
digd van de op zondag 29 april in de
Amsterdamse Westerkerk gehouden
dienst, die door het koninklijk gezin
werd bijgewoond. Voorganger was de
oud-hoofdvlootpredikant ds J. H. Sil-
levis SmitL organist was Simon C.
Jansen. De opbrengst van de plaat
komt ten goede aan het orgelfonds
van de hervormde Westerkerk.
O Zielzorg voor arbeiders zal in
Zwitserland worden ingesteld. Een
rooms-katholieke en een protestantse
zielzorger zullen gedurende de week
dagen de arbeiders op de grote auto
wegen in Zwitserland begeleiden. De
arbeiders werken aan de bouw en
het onderhoud van deze wegen. Er
zijn vele buitenlanders onder hen.
Huwelijksbijbels worden ook in
Denemarken meer en meer aange
boden. Mensen, die hun huwelijk ker
kelijk lalen bevestigen, krijgen van
de gemeente een bijbel, met witte
bladzijden doorschoten om familie-
registers en andere gegevens in op te
schrijven. Deze gewoonte bestaat nog
maar een jaar. Vorig jaar werden
150 van deze bijbels van het Deense
bijbelgenootschap verkocht. Dit jaar
wordt een tienvoudige verkoop ver
wacht.
Over rassendiscriminatie zal begin
1963 in Chicago geconfereerd wor
den door godsdienstige organisaties
ference, de Nationale Raad van Ker
ken en de Synagogale Raad van
Amerika. Dit in verband met de
herdenking, dat 1 januari 1863 de
drie miljoen slaven in de V.S. werden
vrij verklaard door president Lincoln.
Men verwacht, dat de conferentie
een beroep op het geweten van de
natie zal doen inzake het rassen
vraagstuk en dat men gezamenlijke
acties za) gaan voeren. De sugges
tie van kerkelijke z(jde is gedaan,
dat president Kennedy voor 1963
een proclamatie zal uitvaardigen om
bij dit eeuwfeest de rassendiscrimi
natie in alle vormen te veroordelen.
Dat is niet voor ons mensen". Dit was een uit
drukking die je bij een vorig geslacht in
ónze provincie nogal eens hoorde. Datgene wat
dan „niet voor ons mensen" was, kon van allerlei
zijn, vanaf een bel en een brievenbus aan de voor
deur die nooit open ging, tot aan een auto en een
buitenlandse reis toe. Daaronder viel ook vakantie.
Dit hele beeld is volkomen veranderd. Aan de
voordeur zit nu een bel en een brievenbus, met
zelfs een naamplaatje; we praten er in ons land
van, dat ieder gezin een auto zal hebben. Vakantie
is voor steeds breder wordende lagen van onze
bevolking een bekend begrip en de gezichtskring
van reizen die men van plan is te maken, wordt
steeds ruimer. Wanneer men ontdekt heeft dat de
taal niet die belemmering behoeft te zijn als men
vroeger dacht, komen er steeds grotere stukken
van het buitenland in 't zicht.
Maar, zoals het een kunst is met een beperkt in
komen zoveel mogelijk te doen, zo blijkt het een
kunst te zijn de vrije dagen zo te besteden dat men
niet moe en afgemat en met een stuk verveling
in zijn lijf terugkomt, maar dat deze dagen en
weken waarlijk „recreatie" zijn geweest; dat men
zich lichamelijk uitgerust weet van de vermoeie
nissen van dagelijkse en wekelijkse arbeid, maar
ook dat men geestelijk iets mee heeft terugge
bracht, zodat men ook daaruit nieuwe moed heeft
gekregen voor het leven dat wacht.
Naar ds. S. P. de Roos zegt in het artikel „De ver
antwoordelijkheid van de kerkeraad voor de re
creatie", moet dit woord „recreatie" op één lijn
worden gesteld met de woorden „opstanding, we
dergeboorte en vernieuwing". De tweede letter
greep betekent „schepping" en duidt aan dat het
gaat „om een daad van God, die dus niet een daad
van de mensen kan zijn". De eerste lettergreep
geeft aan „dat het gaat om iets nieuws dat even
wel toch continuïteit met het bestaande vertoont".
„Dit is een mysterie, gelijkvormig aan het myste
rie van de opgestane Christus, dezelfde en toch een
ander, een ander en toch Dezelfde".
Het is de vraag of men de kunst verstaat van de
vakantiedagen „recreatie" te maken, zodat ze her
scheppend zijn; zodat men als dezelfde en toch
anders, anders en toch dezelfde terugkomt. Ook
deze kunst moet langzaam aan worden geleerd.
Bevrijdingsdag
Het genoemde artikel van ds. De Koos is te vin
den in eèn boekje van de „Gezinsweekcom-
missie" te 's-Gravenhage. Men heeft het de titel
gegeven; „De Recreatie" en het bevat 21 artikelen,
die alle een verschillend aspect van de recreatie
behandelen. Het begint met een stuk van prof. dr.
E. t,. Smelik over de zondag. De zaterdag ziet hij
als een afsluiting van de week. De zondag laat hij
ons zien „als de dag die een nieuwe week opent".
„Zondag is dus een bevrijdingsdag en moet daar
van alle kenmerken dragen, juist voor wie gelovig
proberen te leven". Dit boekje wil een handreiking
zyn voor hen, die van plan zijn van hun vakantie
te genieten, maar ook voor hen, die in hun woon
plaats of streek recreatiezoekenden ontvangen. Het
is uitgegeven door de Gezinsweekcommissie, waar
in protestanten van allerlei kerken samenwerken
en de artikelen zijn geschreven door mensen uit
diverse kerken, die op de een of andere wijze met
de recreatie te maken hebben.
We vinden er ook een zeer leerzaam artikel van ir.
M. A. Geuze over „Recreatie-industrie ten platte-
lande?" Hij zet er nog een vraagteken achter,
maar al lezende begrijpen we dat hij voor zichzelf
dit vraagteken reeds heeft geschrapt. De recreatie
zal op steeds meer delen van het platteland beslag
leggen. Daarbij zat niet in het minst onze eigen
provincie in zijn achterhoofd. Hoe meer de bevol
king van ons land toeneemt en hoe meer buiten
landers hier hun vrije dagen gaan doorbrengen,
hoe meer gebieden bij de recreatie betrokken zullen
worden. Hoe zal dit „uitgroeiende contact" wor
den? Wordt het een massaal langs elkaar heen le
ven, „van uiterste vluchtigheid of een materieel in
gestelde levenswijze Of blijft het een contact
„van mens tot mens, van gemeenschap tot gemeen
schap, zoals in de tijd en in de geest van Abraham
de aartsvader, die de drie mannen op het heetst
van de dag niet langs zijn tent liet gaan, doch hen
uitnodigde niet aan zijn knecht voorbij te gaan?"
Met deze vraag eindigt ir. Geuze en daarin ligt een
van de belangrijkste vragen. Ze zijn met een bijbels
beeld gesteld, zoals hij dat meer doet, en daarmee
is tevens een geestelijke achtergrond aangeraakt.
Mede van een rechte ontwikkeling van de recreatie
zal afhangen hoe de Nederlandse en zelfs de Euro
pese gemeenschap zich ontplooit We weten dat dit
slechts een klein onderdeel is, maar het is toch niet
zonder betekenis, juist omdat hier in vele gevallen
het contact ligt tussen mens en mens en tussen ge
meenschap en gemeenschap-
Dat de N.H Kerk zich sinds de oorlog vrij intensief
met de recreatie en haar mogelijkheden heeft bezig
gehouden, mag bekend worden verondersteld. Van
uit deze kerk gesticht en door wikas geleid, heeft
het 80 ha „Grote Bos" bij Driebergen, dat per jaar
250000300 000 overnachtingen telt, reeds vol
doende bekendheid gekregen. In de loop van de ja
ren zijn daarbij gekomen „De Noordster" te Dwin-
geloo, „Het Trefpunt" te Ermelo, „Het Toppers
hoedje" tc Ouddorp (Goeree) en „De Faasblocm"
te Chaam.
Open oog
Maar ook in andero kerken heeft men sindsdien
een open oog gekregen voor de mogelijkheden
die hier liggen. Twee weken geleden lazen wo in do
dagblader het bericht dat ook do Gereformeerde
Kerken zien dat zij een taak hebben in de recrea
tie. „De sterk toegenomen recreatiebehoefte van de
Nederlandse bevolking stelt ook de Geref. Kerken
voor het probleem van de verhouding tussen kerk
en recreatie. „Men heeft „deputaten" benoemd. Het
blijkt dat steeds meer kerkeraden behoefte hebben
aan steun en voorlichting. „Op welke wyze dient
men dit alles op te vangen en welke taken liggen
er ten opzichte van do recreatie-zoekenden?"
Daarom is een werkgroep „Kerk en Recreatie" in
het leven geroepen, die 1 twee sectics heeft.
In de komende winter is men van plan in verschil
lende streken regionale contactbijeenkomsten to
houden, waar men zich zal bezinnen „over do
grondvragen en mogelijkheden rondom Kerk en
Recreatie".
Het veertiendaagse blad van de N.H. Kerk „Woord
en Dienst" heeft een heel nummer gewijd aan de
recreatie Daarin vonden we een artikel van wlka
G- Baay, ook een van de medewerkers aan de uit
gave van de Gezinsweekcommissie. HIJ spreekt uit
ervaring en constateert dat er allerlei beslist posi
tieve mogelijkheden zijn voor het kerkewerk in de
vakantie en bij de recreatie, als men maar niet
„kampeerders met loudspeakers met het Evange
lie" bestookt. Ook al zoeken mensen alleen maar
rust, het blijkt uit de praktijk dat ze na een paar
dagen „een iets intensiever contact met anderen"
zoeken en dat ze bereid zijn tot „een of andere
vakantieactivitcit". die ze als heilzaam ervaren.
Andersoortige contacten dan die van ons woon- cn
werkmilieu behoren lot het wezen van de vakantie
viering. Hij noemt het een verrassende ontdekking
dat zich in een recreatie-centrum een gemeenschap
kan ontwikkelen waaraan men „de vruchten van de
Geest" soms in zodanige mate kan onderkennen,
dat menige kerkelijke gemeente er jaloers op zou
kunnen zijn
Hier duikt het probleem op van de „para-parochie",
oecumenische gemeente". De ervaring is dat dit
recreatiework „typisch gezinswerk" is. Hier kun
nen hele gezinnen bij dezelfde zaken worden betrok
ken. Op dit laatste zouden we extra de nadruk wil
len leggen. De samenleving en werkkring van ve
len maakt dat gezinnen uit elkaar worden getrok
ken. Hebben we dan de vakantie niet dubbel en
dwars nodig opdat de eenheid in het gezin bewaard
blijvc, het gezin, dat toch de grondslag is van een
gezonde samenleving? II.
(Advertentie)
Miljoenen automobilisten in Nederland en
de rest van Europa doen mee aan de nieuwe
manier van tanken: motor-zuiver - met
BP Super Mix! Waarom? Omdat ze ervaren
hebben dat hun motor dan secuurder
reageert, gehoorzamer optrekt, accurater
draait!
Elke motor verschilt van de ander. Ook al is
hij van hetzelfde merk, hetzelfde type.
Verkeerstaak en rij-stijl van de bestuurder
beinvloeden elke motor, vormen hem tot
een individu met eigen voedingseisen!
Voedingseisen? Jawel. Maar met alleen
maar keus tussen normale benzine en super
was daar vaak niet aan te voldoen. Nu wel.
Er zijn nu 5 soorten benzine: dank zij
BP Super Mix!
1 BP Benzine
2 BP Super Mix 25 25% super)
3 BP Super Mix 50 (50% super)
4 BP Super Mix 75 (75% super)
5 BP Super.
Probeer uw. mix zelf uit. Reed u altijd op
gewone benzine? Probeer nu BP Super Mix
25 of 50. Reed u altijd op Super? Probeer
nu BP Super Mix 50 of 75. Zo kunt u zelf
testen hoever u omjioog of omlaag kunt
gaan. Tot u voelt: nu geef ik mijn motor
precies wat hij vraagt - niet te veel, niet
te weinig.
Benzine cn Petroleum Handel Maatschappij n.v.
Frederiksplein 42. Amsterdam-C.
HORIZONTAAL: 1. weerbarstig; 6.
meisjesnaam, lomp vrouwmens; 11. op
een verkeerde weg zijn; 12. verzoek
schrift; 14. kroon, kreutzer, afk.; 15.
grondsoort; 16. overal; 17. godsdienst,
afk.; 19. vervoeging van het werkwoord
.liggen"; 21. Edgar Allan-: Amorikaans
chnjvor in de vorige eeuw; 22. ge
'gissing;
roeibank; 26. regiment, regel, afk.;
driftige aanvalsgeest23. vergi
eer; 30. ontkenning; 31. bovenlipbaard;
33. geluid van schapen; 34. aanwijzend
voornaamwoord; 35. mannetjeshond; 36.
werkkring; 40. heimelijk, verstolen; 44
Turks bevelhebber; 45. bron; 47. vadsig,
traag; 48. stenen borg; 49. menigte, men
sen, militairen; 50. snibbig; 51. vorde
ring; 54. sta stil!; 55. zie 10 verticaal;
56. grafsteen; 58. jongensnaam; 61.
lengtemaat; 62. bakkes, 64. het aan
grijpen; 66. gemeente in Noord-Brabant;
67. tropische slingerplant
VERTICAAL: 1. dienstwillig, afk.; 2.
zwakke plaats in het ijs; 3. aansporing:
vooruit dan toch!; 4. hert; 5. snibbige
vrouw; C. spijltje; 7. actie tot opschud
ding; 8. organisatie, die kerkelijke radio
uitzendingen verzorgt, aflc.; 9. riviertje
in prov. Utrecht; 10. Nederlandse
Spoorwegen, afk.; 11. niet durven te be
ginnen; 13. zegeteken; 14. schrijver op
een kantoor; 18. ketting; 20. salaris; 21.
overzetvaartuig; 24. voormalig eiland in
het IJscImcer: 27. grote naaldboom (Li
banon); 29. de - kwyt ztjln: in de war
zijn; 32. bewoner van het Hoge Noor
den; 33. vrucht, oud vrouwtje; 36. gol
ven; 37. zelfzuchtig mens; 38. soldaten-
voedsei; 39. jongensnaam; 41. landschap
in dc Pelepónnesus (Grieks); 42. klein,
weinig, gering; 43. vezels, tot touw ver
werkt; 45. afkeuren, verworpen; 46. wet
tig geoorloofd; 52. kerel; 53. koortswe-
rend geneesmiddel; 56. dwaas; 57. meis
jesnaam; 59. autotcntoonstclllngsgebouw
in Amsterdam, afk.; 60. vrouw van
Adam; 63. muzieknoot; 65. meisjes
naam.
(Advertentie)
BINNENYERINGBEDj
het beste bed ooit gemaakt
JjoeHlivill
k SCHUIMRUBBERBED 1
met versterkte mlddcnscctor
f(a!ect fabrieken Zevenbergen i