BLANKENHEYM
DOMBURG, meten met twee maten
Porselein-historie
oegon in Saksen
PIKEUR
PROVINCIALE ZEEUWS
COURANT
UITGEVONDEN DOOR ALCHEMIST
„Haags" porselein van
Duits fabrikaat
In Saksen begon de historie van het
porselein, een historie van het toeval.
De keurvorst wie het gehl als droog
zand door de vingers glipte, had een
alchimist in vaste dienst genomen,
in de hoop dat deze er eindelijk in
zou slagen het goud te maken, waar
aan hij zo dringend behoefte had.
Te midden van retorten met glasdode
gezichten en van grillig gevormde
kolven, waarin kleurige vloeistoffen
broebelden en kookten, leefde deze
man op de grens van droom en wer
kelijkheid. van alchemie en schei
kunde.
Volgens Ingewikkelde berekeningen,
vermengde hij stoffen die hij niet
formuleren kon. tenzij met behulp
van knhallistische tekens, en in de
hoop om uit moeder aarde het goud
te puren, kwam hij ertoe veldspaath
samen te voegen met knolien oftewel
porseleinaarde.
Zo vond hij onverwacht het procédé
uit tot vervaardiging van het harde,
vuurvaste, blanke porselein en begon
d*t in het jaar 1709 te Meiszen toe
te passen.
Het zeldzame, dure porselein raakte
onmiddellijk in de mode en de uit
vinding werd een financieel succes.
Het is tc begrijpen dat menige Duitse
miniatuurvorst, die aan chronisch
geldgebrek leed. zijn Saksische colle
ga heftig benijdde en achter het
T'eiszcner geheim trachtte te komen-
Verschillende oplichters maakten in
het eerst goede zaken, doordat zij
voorgaven de mysterieuse formule
te kennen, maar geleidelijk gelukte
het toch om voor geld en goede
woorden bekwame Saksische mees
terknechts naar bet buitenland te
lokken
Het duurde echter bijna zestig jaar
et.- - in 17(54 de eerste Neder
landse porseleinfabriek geopend werd
te Weesp. ten behoeve van de Am
sterdamse kooplieden, die hun buiten
plaatsen aan de Vecht hadden. Hoe
wel zij prachtig werk leverde, leidde
deze fabriek twintig jaar lang een
kommervol bestaan, daar het haar
aan bedrijfskapitaal ontbrak. Eerst
nadat enkele Amsterdammers hun
geld in het bedrijf staken, en de fa
briek naar de Amstel verplaatsten,
kon zij behoorlijk renderen-
De naijver tussen de handelsstad
Amsterdam en de hofstad 's Gra-
venhage, tussen de regenten en de
stadhouder, was in die tijd van
prins Willem de Vijfde merkbaar
in alle grote en kleine zaken-
Vele hovelingen die er Willem
aan herinnerden dat elders de
fabricage van porselein een vor
stelijk privilege was, drongen er
op aan dat ook in Den Haag een
fabriek zou verrijzen.
Men behoefde in elk geval niet lang
naar een fabrikant te zoeken.
Anton Lyncker, die jarenlang op de
Haagse meikermïs stond met Sak
sische porselein en voorgaf in Meiszen
meesterknecht te zijn geweest, bad
reeds een porseleinwinkel op de Hof
singel geopend, die door zijn zoon
werd beheerd, terwijl bij de kermis
sen afreisde.
Van vele kanten aangemoedigd, be
gon hij in het jaar 1776 in de
Bagijnestraaat op kleine schaal
HAAGS PORSELEIN te fabriceren.
In werkelijkheid werd in zijn werk
plaats wit, geglazuurd porselein dat
uit Duitsland werd ingevoerd, be
schilderd, verguld en gemoffeld. Met
het aanbrengen van de ooievaar als
handelsmerk was dit eindprodukt
Haags porselein geworden.
Lyncker liep echter van de aanvang
af met de gedachte rond om een
fabriek op te richten waarin het
gehele produktieproces van meet af
aan kon plaatsvinden. Twee 'jaar
later gelukte het hem om een obli
gatielening te plaatsen, waai-op zo
wel door de stadhouder en zijn gezin
als door de Haagse magistraat werd
ingeschreven, 's Gravenhage plaatste
ook de eerste order: een theeservies
voor tweehonderdveertig gulden
om op het plezierjacht van de stad
te gebruiken-
Jaren geleden kon men nog in het
tuinhuis van de Dunne Dierkade rir-
18 de plaatsen zien waar enkele klei
ne ovens hadden gestaan, want in
dat huis aan de kade was de fabriek
gevestigd.
Voor Haags porselein worden nu
hoge prijzen betaald en verzame
laars zijn terecht trots op één
enkel stuk van dit breekbaar en
kostbaar bezit- In het. Rijksmu
seum, waar men het complete
servies een unicum dat aan
koningin en prins werd aange
boden kan bezichtigen, en in het
Haagse gemeentemuseum dat ook
verschillende stukken bezit, kan
men zich ervan overtuigen waar
om de prijzen van Haags porse
lein 7.o hoog liggen.
Bekwame schilders, naar wier namen
wij slechts kunnen gissen, hebben
Lyncker terzijde gestaan en uit de
handen der vormers kwamen origine
le modellen, die bewijzen dat "deze
ambachtslieden met het materieel
volkomen vertrouwd waren-
Lyncker was een artistiek mens,
(Advertentie)
die goeie ouwe (met de baard) 9.05
en... die goeie jonge 7.60
Door Jac. R. W. Sinninghe
Hildebrand
levensgroot in
Haarlemmerhout
0 In Verona. Noord-iiaiië. is een vierling
geboren drie jongens er» een meisje. De
moeder, de 38-jarige arbeidersvrouw Rosa
Zarobelan. en haar kinderen maken het
goed.
f"1"""' mum.
Ritmeestex-
licht en geurig
ll!!Iinimi!!llllll!niïlll!lllllll!lflllll!llllllll!l1lllllll!llllll1l!lllllllllllinniinilii!llllllllll!l!lllll!!lll!llllllll]|ll!IIH^^
wien het niet aan fantasie ontbrak,
gezien de beweringen die hij over
zijn omzet ten beste gaf- De werke
lijkheid was hem soms iets te hard
en iets te nuchter. Vandaar dat zijn
bedrijf geen behoorlijke winst af
wierp. en hij meer dan eens gedwon
gen was geld te lenen op onder
pand van porselein. Toen hij na twee
jaar overleed, kon er slechts een der
de klas begrafenis op overschieten-
Nadat zijn weduwe een tijdlang een
woordje mee had gesproken in het
bedrijf, volgde Johan Frantz Lyncker
definitief zijn vader als directeur dei-
fabriek op.
Hij had de fantastische inslag van
de oude heer geërfd, en bezat een
drang naar hoger sferen in de maat
schappij- Zin voor werkelijkheid ont
brak nem evenwel totaal, en dat is
nu eenmaal een eerste vereiste voor
een fabrikant.
Geen succes
De inkomsten daalden, niet alleen
door de crisis veroorzaakt na de
vierde Engelse zeeoorlog, maar ook
omdat zijn porselein in kwaliteit
achteruitging. De goede Duitse am
bachtslieden waren naar hun „Hei
mat" teruggekeerd en schilders die
goedkoper waren maar minder fijn
werk leverden, vervingen de kunste
naars van weleer.
In 1790 kwam het einde, dat iedereen
reeds voorzien had- Deurwaarders
legden beslag op de fabriek aan de
Dunne Bierkade en Lyncker moest
de vlucht nemen naar liet buitenland-
De arme bankroetier behield slechts
de titels en waardigheden, die hij in
de loop der jaren voor goed geld had
gekocht. Niemand weet wat er ge
worden is van de geheime legatie-
rand van de landgraaf van Hessen-
Dannstadt, tijdelijk bezitter van een
vrijheerlijk landgoed, die zich, op
zijn dure zakenreizen in het buiten
land. baron von Lyncker liet noemen.
Het staat iiu wel vast, dat het Hilde-
brandtmonument in de Haarlem
merhout op 1 juni officieel wordt
onthuld.
Ondertoezicht van de ontwerper,
de 80-.jarige jarige beelhou-
wer prof. J. Bronner, is de hoofd
figuur van het Hildebrandtmonu-
nient op zijn voetstuk gezet. Het
byna 2000 kilo zware beeld van
Nicolaas Beets (Hildebrandt), dc
schrijver van de Camera Obscura,
is levensgroot uitgehakt in Fran
se (talksteen.
De figuur staat met het front naai
de eveneens van Franse kalksteen
vervaardigde fonteinbak, op de
rand waarvan acht Hildebrandt-
figuren zullen worden geplaatst.
Het monument, waarmee Haar
lem de schrijver Beets wil eren,
heeft een zeer lange voorgeschie
denis. Reeds in 191-4 werd het
plan opgevat een Hildebrandtmo-
nument op te richten op een mar
kante plaats in Haarlem. Uit de
inzendingen voor een prijsvraag
werd het ontwerp van de toen 32-
jarige beeldhouwer Jan Bronner
bekroond en de kunstenaar kreeg
de opdracht zijn ontwerp uit te
voeren, maar daarna is de plaat
sing en onthulling van het monu
ment door allerlei factoren steeds
maar uitgesteld.
Toen de Haarlemmers er zich reeds
mee hadden verzoend dat het Hil-
debrandtmonument van de baan
was, kwam prof. Bronner in 1959
met de mededeling aan het Haar
lemse gemeentebestuur, dat hij
zijn honorarium van 15.000 gulden
verhoogd wilde hebben tot 30.000
gulden, omdat naar zijn mening
de waarde van liet monument in
de loop der jaren sterk was ge
stegen. De autoriteiten zwichten
voor de extra 20.000 gulden die er
nog nodig waren voor de plaat
sing van het monument in Dc
Hout.
Bij besluit van liet centrale comité der
Russische communistische partij en van
de Sowjetregcring is een comité voor de
landbouweconomie ingesteld. Dit heeft
Tass bekendgemaakt. Viee-premiei Mi-
kolai Ignatof is tot voorzitter benoemd.
Het comité beslaat behalve hem. uit zes
leden.
Nu ook in dozen
van 10 stuks 1.25
g T\ omburg, Walcherens
oudste badplaats moet
g eigenlijk met twee maten ge
il meten worden. En zoals
Domburg er op nevenstaan-
de foto bij ligt zonovergo-
H ten en vol groen geldt
H kennelijk de zomermaat. Dat
wil zeggen dat het Domburg-
1 se inwonertal gedurende en-
g kele maanden met vele zielen
H is toegenofnen en dat het an
il ders zo rustige dorp, uit de
H winterslaap gewekt, gonst
H van de drukte. 1
De foto toont het hart van
g het oude Domburg: de kerk,
H daarachter de Markt, waar
H Ooststraat (naar boven ver
ijl dwijnend in het groen),
Weststraat (onder aan de fo
il to richting Westkapelle
g Noordstraat (naar links rich-
ting strand) en Zuidstraat
g elkaar ontmoeten, of zo U
H wilt, verlaten.
Advertentie
P n op dat punt vooral
J-1 bruist in de warme zo
meravonden de toeristen-
drukte van de badplaats. De
terrassen langs de Ooststraat
zijn dan afgeladen en het
hoekje bij de petatkraam
van de „Rode Leeuw" lijkt
verzamelpunt voor iedereen
na een wandeling over de
stranden of door het bos.
Aan het eind van de Stations
straat, rechts onder op de fo
to bevindt zich nog een be
langrijke schakel in de zo-
merbedrijvigheid: de café's
„Veldzicht", en „Tramzicht"
ofwel „Brammetje" waar
vooral de jeugd er voor zorgt
vrolijk aan haar trekken te
komen.
O emeten met de winter-
maat lijkt Domburg
een volkomen andere plaats.
De stilte en de rust zijn er
identiek aan die van de mees
te onopvallende Zeeuwse dor
pen en alleen de hotels doen
even denken aan wat er zo in
het hoogseizoen kan omgaan.
Maar er komt al weer veran
dering in. Domburg is bezig
de jaarlijkse metamorfose te ondergaan en straks zal het nu nog rustige dorp doen denken aan een drukke stadswijk.
(Luchtfoto Central Aviation)
