Johannesburg dankt alles aan het goud „Kelderratten" bewaken in Berlijn ondergrondse grens KIEST PARTIJ De zucht naar rijkdom maakte er een Sodom van Chefarine.4 GEEN „GELOOP" MEER OP HET SCHIPHOL VAN DE TOEKOMST DINSDAG 27 MAART 1962 PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT 9 Een stad groeide uit het niets (Van een medewerker.) Ergens in Transvaal, 1886. "Een onafzienbare, gedeeltelijk met dor steppengras begroei de, zandvlakte strekt zich uit van einder tot einder. Tegen een azuurblauwe hemel tekenen zich enkele kopjes af en hier en daar graast wat wild, nog niet gestoord door de mens Cairo en Alexandria na de groot ste van het Afrikaanse continent is. Het gebouw, geheel opgetrokken uit witte steen, heeft pas een intensieve reinigingsbeurt onder gaan, en ligt nu verjongd in het zonlicht van de stralende voor jaarsdag. De ballustrade, rustend op massieve pilaren, gaat gedeel telijk schuil achter twee majestu euze palmbomen, waarvan de stammen begroeid zijn met een - rood-bloeiende klimplant. In de vijver bewegen zich traag de goudvissen, onberoerd door de blanke, gekleurde en zwarte ge zichten, die weerspiegelen in het water. Op de bodem van de vijver glinsteren centen: wie een munt stuk in het water gooit, mag een wens doen... Een Italiaan, wat af gezonderd van de overigen, staart voor zich uit met een weemoedige blik in zijn donkere ogen. Mis schien denkt hij aan Rome, aan de Fontana di Trevi Het slaat één uur. Plotseling be ginnen de kantoorgebouwen een gestadige stroom personeel uit te spuwen. Typistes in felgekleurde zomerjurkjes bewegen zich koket lachend temidden der ernstige uit ziende zakenlieden in donkere kostuums, de onafscheidelijke di- plomatentas onder de arm. Dan, in maart 1886, wordt door J. G. Bantjes en de ge broeders Harry en Fred Stru- ben nabij het tegenwoordige Langlaagte, het Mainreef gouderts ontdekt en een gold-rush zet in. Tentenkam pen verrijzen nog in hetzelf de jaar Ferreira's kamp, Randjies Laagte in 1887 en andere volgen Meer en meer mensen, aanvanke lijk vooral uit Kimberley en Pre toria, trekken naar de nederzet ting, die in oktober 1886 de naam Johannesburg ontvangt. De kam pen breiden zich uit Aan de ten ten worden rieten ljuisjes toege voegd, dan volgen zinken ge bouwtjes, die al een meer perma nent karakter dragen. Gereed schappen, levensmiddelen, bouw materialen: alles moet per osse- wageri worden aangevoerd, en op 1 februari 1887 opent Stefanus Papenfus ee/i behoorlijk georga niseerde markt op het open ter rein middenin het dorp. Het ter rein krijgt de toepasselijke naam „Market Square". Als paddestoelen Het wordingstempo versnelt zich: the Witwatersrand Goldmining Company begon te werken in 1886: maar enkele jaren later zijn de maatschappijen als padde stoelen uit de grond geschoten, ook de werkwijzen verbeteren: men vindt een doelmatiger me thode om liet goud uit moedergesteente, dat ook neven- metalen als koper en ijzer bevat, te reduceren. Johannes burg vaart er wel by. Er komt een postkantoor. Wat la ter krijgt Market Square zijn Gouvernment's Building, waarin de regeringszaken behartigd wor den en in 1897 vergadert voor de eerste maal in de geschiedenis de gemeenteraad onder leiding van Johannesburg's eerste burgemees ter, de heer J. Z. de Villiers. Verkeersprobleem Boerenoorlog Dan breekt de Boerenoorlog uit. Op 31 mei 1900 wordt Johannes burg officieel overgegeven aan de Engelse legerleiding. De plechtig heid vindt plaats voor het Gou vernment's Building. Tien jaar la ter, in 1910, wordt op dezelfde plaats de Unie van Zuid-Afrika uitgeroepen Enorm veranderde liet aanzien van de stad in deze jaren, doch Market Square bleef een open wonde tussen bankgebouwen, winkels en hotels, totdat in 1914 de City-Hall voltooid werd. Het Gouvernment's Building wordt dan het tegenwoordige Rissik Street postkantoor. Dan komt in 1934 de Public Library gereed, en daarmee heeft het historische en geografische hart van Johannes burg de zandvlakte, waar in de dagen der pioniers ossenwagens krakend tot stilstand kwamen na het afleggen van lange trajecten zijn uiteindelijke vorm gekre gen. Maar nog is Johannesburg's ge daanteverwisseling niet volledig. De prijzen voor bouwgrond berei ken ongekende hoogten, waardoor meer en meer etagebouw nodig wordt en gevaarten als Anstey's en Manner's Mansions geboren worden: semi-wolkenkrabbers, die de stad een New Yorks aanzien geven. Johannesburg, oktober 1961. We staan voor de City-Hall, het stadhuis op Market Square, in het centrum van de stad, die op Het verkeer wordt plotseling een probleem, waarvoor de ontelbare verkeerslichten liier robots ge noemd slechts gedeeltelijk uit komst brengen. Langs de trottoirs rijen de voer tuigen zich aaneen: parkeergele genheid is er sinds lang niet meer te rinden in de binnenstad. De autobezitter, die z'n lunch wenst te gebruiken in een van de vele café's of restaurants, zal z'n wa gen naar een van de buitenwijken moeten rijden en zich daarna een wandeling van een minuut of tien terug moeten getroosten. Ge stroomlijnde Amerikaanse sleeën zien arrogant neer op de vaak door vrouwen bereden, scooters: vreemde, zoemende verkeersinsek- ten, die zich bij uitstek lenen voor 't drukke stadsverkeer, en zich daardoor ook in Johannesburg een vaste plaats verworven heb ben. We verlaten echter het centrum van de stad en wandelen via de Market- en Commissioner Street" naar een van de aangrenzende wijken, voornamelijk bewoond door Chinezen. Omstreeks 1900 had de mijnindustrie te kampen met een tekort aan ondergronds personeel. Om hierin verbetering te brengen, haalde men een aan tal Chinezen onder contract naar de Zuidafrikaanse mijnen. Na be ëindiging van dit contract konden de Chinezen onder bepaalde voor waarden blijven, hetgeen velen van hen deden. Vandaag de dag vormen zij een over het algemeen zeer welvarende bevolkingsgroep. Hun eethuisjes zien er proper uit, zij hebben over klandizie niet te klagen in een stad met een zo gevarieerde bevolking: want voor een diner op zaterdagavond moet men telefonisch bespreken, om niet achter het net te vissen. Nieuwe bestel- en personenauto's zijn de stoffelijke bewyzen van hun welstand. Zelfkant In de klenrlingenwijk, arriverend, wordt ons plotseling duidelijk, waarom John X. Merriman van Johannesburg sprak als de „Uni versity of Crime". Mannen in nauwelijks meer dan vodden ge kleed, slenteren werkeloos rond of hangen tegen een paal, met een sigaret tussen de lippen. Kin deren bedelen om een paar cen ten. Van opgroeien in gezinsver band is voor de meeste dezer kin deren geen sprake. Zij zwerven van 's morgens vroeg tot 's avonds laat langs de wegen, be delend om geld, ontucht bedrij vend en zelfs georganiseerd in braken plegend. Zo groeien zjj op. Dranksmokkel, (aan niet-blanken mag geen sterke drank verkocht Johannesburg is een moderne en dynamische stad. trokken zijn en dat de politie daar om een zeer strenge controle uit oefent. Terwijl we terugrijden, be ginnen overal stoomfluiten te loeien, en uit de schachtkokers komen de mijnwerkers, vuil en bezweet, de helm met de koplamp nonchalant op het hoofd. Haastig begeven ze zich naar de kleed kamers, waaruit ze even later te voorschijn komen: de zwarten gaan de Compounds in, de blan ken, keurig gekleed, stappen in glanzende automobielenDe zon zakt nu snel achter de slime- dumps. Overal in de stad flitsen de neonreclames aan. Rijk en arm De City Hall, 't Stadhuis op Market Square in Johannesburg. worden) handel in verdovende mid delen als cocaïne en marihuana en de verkoop van gestolen auto'shet zijn allemaal prak tijken, die meer opleveren dan het baantje als loopjongen, waar naar een ongeschoolde niet-blanke kan solliciteren. Na zonsondergang is Johannes burg een gevaarlijke stad. Geen vrouw zal er 's avonds alleen een wandeling maken. In de vele bui tenwijken hebben de vensters een metalen raamwerk, dat eventuele inbrekers het binnendringen moet beletten. Politiewagens patrouille ren dag en nacht door de straten, zonder dat het enige vermindering in het aantal inbraken, gewapen de roofovervallen, verkrachtin gen en moorden tengevolge heeft. Wapen onder kussen Vele bewoners brengen de nacht door met een vuurwapen onder hel; hoofdkussen: kleine pistolen worden in handtasjes en schout holsters meegedragen Buiten de stad, in een cirkel van enkele mijlen bevinden zich de na- turellendorpen als Brixton, New- lands, Orlando en New-Clare. Hier domineren de slime-dumps bergen geelachtig wit zand, overgebleven na het reductie pro ces, dat het goud onttrekt aan de ondergrondse gedolven steen. De ze kunstmatige bergen bereiken soms een hoogte van honderden voeten, ze verlenen het landschap een merkwaardig aanzien. Er tus sen duiken op regelmatige afstan den de schachttorens op. De naturellen, die in de stad wer ken, worden met speciale bussen en treinen non Europeane only vervoerd. Tegen vyf uur ziet men bij de bushaltes onafzien bare rijen van hen staan, wach tend op vervoer. Wij nemen echter een taxi, die ons naar een dezer dorpen, Or lando, zal brengen. Orlando zou men een moteldorp kunnen noe men. De vroegere lemen hutten hebben plaats gemaakt voor een voudige bakstenen huisjes met gegolfd-ijzeren daken: keurige tweekamer-woningen, met een w.c. in het tuintje. Het kindertal is bij de naturellen ontstellend groot. Gezinnen van tien en meer personen brengen de nacht door in dergelijke huisjes. De gevolgen liggen voor de hand. De prostitu tie tiert welig. Vooral de mijnin dustrie is hieraan schuldig. Zij toch trekt niet-blanke werkers aan uit alle delen van de Repu bliek en daarnaast uit de Rho desia's, uit Nyassaland en Tanga nyika. Deze negers worden onder gebracht in compounds -man nengemeenschappen Velen van hen bezoeken regelmatig de dorpen, waarbij ze regelrecht in de armen der prostitutie lopen. Daarnaast natuurlijk ook hier weer drank- en niarihuana-smok- kel en handel in gestolen artike len. een overval wordt voorbereid op een als verdacht bekend staand huis, in verband met het verdwij nen van een grote partij marihu ana. Uiteindelijk biedt de ser geant ons zelfs een lift aan. Hij vertelt, dat bij de drank- en mari- huanasmokkel ook blanken be- Terug in ons hotel staan we een ogenblik in gedachten op het bal kon en kijken neer op de drukte in Eloff Street. Mensen in avond toilet haasten zich voort: de bede laar, die zich zonder benen over het trottoir voortsleept, met op z'n rug een kartonnen bord help this poor man wordt nau welijks opgemerkt. En ineens herinner ik mij het Fes tival van 1956 weer. In de lounge van hetzelfde hotel werd toen een schare veteranen een diner aange boden. Men had op vierhonderd van hen gerekend, doch er bleken zevenhonderd mensen in de grote zaal aanwezig te zijn: sommigen hielden als bewijsstuk een ge boortebewijs in de hand... Inderhaast werden driehonderd extra herinneringspenningen ge slagen. Daarna kon de reünie be ginnen. Aan lange tafels zaten de oude en vergrijsde pioniers. In de uit gebluste ogen herleefden gebeur tenissen uit de goede oude tijd Ik had de gelegenheid met enkelen te praten en een van hen, een mijnkapitein van in de tachtig, met een prachtig-witte baard, schudde bedenkelijk het hoofd. „Het is niet meer wat het geweest is, meneer! De zucht naar rijkdom heeft de mens in een duivel doen veranderen en van onze stad een Sodom gemaakt. Er rust een vloek ojT Johannesburg!'' Hij sloeg met de oude, beverige vuist op tafel, als om zijn bewe ring kracht bij te zetten. Op hetzelfde ogenblik ging er een schare feestvierders voorby, en hun gelach klonk luid door de openstaande vensters... (Advertentie) Belangrijke vooruitgang bij bestrijding van pijn en griep! V/er middelen In é6n labiel doan wonderen tonder da maag van streel; te maken I De kennis van pijnbestrijding is in de loop der jaren groter geworden. Er is vastge steld waar en tft>e pijn ontstaat en men heeft geleerd pijn te meten. Men heeft kans gezien de werking van één der oudste pijnbestrijders door toevoeging van nieuw ontdekte middelen belangrijk te verster ken en veiliger te maken, zodat ook zij die een gevoelige maag hebben zonder be zwaar Chefarine „4" kunnen gebruiken. GUzeri fculije 20 Ublellen 0.30 Handige iiripïerpïklinj 40 üttetten f 1,50 Voordeligs Slscsn 100 tabletisn f 3.50 AUTOBUS RIJDT DOOR GESLOTEN SPOORBOMEN Trein kon nog juist worden tegengehouden Omstreeks kwart voor acht gister ochtend is een autobas met werk volk uit Oude Pekela bij Uithuizer- meeden door de gesloten bomen van een spoorwegovergang gereden. Spoorwegpersoneel kon de naderen de trein tijdig waarschuwen waar door een ramp werd voorkomen. De spoorbomen werden ernstig bescha digd. De trein liep vertraging op. Het stoffelijk overschot van graaf Mi chel Karolji, oud-president van de Hon gaarse republiek, is met een speciaal vliegtuig uit Londen naar Boedapest over gebracht. Karolji zal hier een officiële begrafenis krijgen. De in 1955 in Vence (Frankrijk) overleden ei in Groot-Brit- tannië begraven oud-president, is van 1947 af Hongaars ambassadeur in Frank rijk geweest. In 1949 verliet hij zijn post uit protest tegen de terdoodbrenging van Ladislas Rajk. Sindsdien woonde hij in Vence, waar hij zijn memoirles op schrift stelde. Het boekwerk zal binnenkort in Boedapest verschijnen. Zelden blanken We lopen over een smal zandweg getje, tussen twee rijen huisjes. Kleine kinderen, spiernaakt, spe len in het zand en kykeu ons vra gend aan: achter de vensters drukken platte neuzen zich nog platter, en enkele volwassenen komen zelfs naar buiten gelopen. Een dikke moeder, een baby zoals gebruikelijk op haar rug gebon den, schommelt naar haar buur vrouw, terwijl ze wat in zichzelf moppert. Men ziet hier slechts zelden blanken. Plotseling gieren remmen van een auto achter ons. Uit een politiewagen stapt een sergeant. „Wat zoeken jullie hier! Het is blanken verboden hier te zijn, en bovendien nog gevaarlijk ook!" Nadat wij hem het doel van ons bezoek kenbaar hebben gemaakt, draait 'bij Avat bij. We-horen^ dat TRAPO'S HOUDEN ELKAAR IN DE GATEN Op wacht bij een witte kalkstreep Ze noemen zich „kelderratten" en staan op wacht in de tunnels van de ondergrondse in Berlijn, met vlak voor hun voeten een met zeer hoge elektrische spanning geladen rail, waardoor de treinen worden voortbewogen. De „kelderratten" zijn 24 Westber- lijnse politiemannen, die tót taak hebben een grens te bewaken, die ongeveer tien meter "onder de grond ligt. Deze vreemde grens lijn wordt gemarkeerd door een witte lijn, die de commnnisten in de tunnels gekalkt hebben. Op vier punten buigt de Berlijnse on dergrondse af onder Oostberlijns gebied. De treinen stoppen daar niet, maar moeten de route wel volgen, omdat de ondergrondse nu eenmaal werd aangelegd in een tyd, dat de stad nog niet ver deeld was. Tegenover elke Westberlijnse politie man staan vier leden van de Oostberlijnse treinpolitie. Aan bei de kanten is men met pistolen bewapend. Het is een weinig be nijdenswaardig baantje, want tus sen de mannen en de passerende treinen is nauwelijks ruimte ongeveer 30 centimeter. Op de piekuren, tussen 6 en 8 in de mor gen en tussen 4 en 7 's avonds rijdt er elke 90 seconden een trein voorbij. Op andere tijden ligt er vijf minuten tussen elke trein. Elektrische rail Aan de westelijke kant van de tun nel, vlak onder het station Frie- drichstrasse, is er een kleine nis in de muur, waar een politieman even kan rusten. Maar om daar te komen, moet hij over de elek trische rail springen. Raakt hij die aan. dan is hij op slag dood. De stroom komt uit West-Berl Een van de Westberlijnse „kelderrat ten" zei: „overdag maar dag en nacht maken niets uit, want het is hier altijd aardedonker staan we hier alleen, 's Nachts zijn we met ons tweeën. Een ge liefde bezigheid in die eenzame uren is het leggen van munten op de rails, die door de treinen dan plat gemalen worden. De Westberlynse en Oostberlynse politiemannen wisselen vrywel nooit een woord met elkaar. De communisten hebben in de tunnels zoveel politiemannen, omdat de een de ander in de gaten moet honden. Onlangs is er nog een Oostberlijnse agent naar het wes ten ontsnapt door plotseling over de rails te springen. Hij had izch tevoren even van zijn groepje verwijderd. Graftombe De Westberlijnse politie doet telkens twee uur dienst in de ondergrond se, maar de Oostberlijners moeten zes tot acht uur aan één stuk op post staan. Tijdens de nachtdienst is het alsof de mannen in een reusachtige graf tombe staan. De laatste trein gaat om elf uur voorbij en de eerste komt pas om vijf uur 's ochtends langs. Gedurende die zes uur heerst er in de tunnels absolute stilte slechts af en toe onderbroken door het schrapen van een laars op de stenen bodem, gekuch van de politiemannen of het druppen van water. De Westberlijnse treinmachinisten „groeten" de politiemannen door telkens wanneer zij voorbij komen hun fluit in werking te stellen of stoom uit hun remmen te laten ontsnappen. De communisten hebben hun witte grenslijn aangebracht precies on der de grens, die aan de opper vlakte loopt en ook onder de grond nemen zij die grens dood ernstig op. Zij worden kwaad, wanneer iemand er zelfs maar een voet op zet. „Op een keer zette ïk mijn voet over de witte lyn", vertelde een West berlijnse politieman, „en een Tra- po (een lid van de Oostberlijnse transportpolitie) schreeuwde on middellijk, dat ïk mij van liet ge bied van de Demokratische Duitse Republiek moest verwijderen, anders zou hij maatregelen moe ten nemen." DETAILS UITBREIDINGSPLAN Passagiers per lopende band naar toestellen Advertentie) KIEST PARTIJ VAN DE ARBEUL M. J. VAN POELJE LIJST 1 De passagiers die zich over enkele jaren op het nieuwe, naar de ryks- weg Amsterdam-Den Haag ver plaatste Scliiphol uit het moderne stationsgebouw naar de vliegtui gen begeven, zullen niet meer be hoeven te lopen, maar worden per lopende band (z.g. tapis-rou- lant) automatisch voortbewogen. Die lopende banden zullen zich op de eerste verdieping bevinden van de aanlegsteigers voor de vlieg tuigen, ofwel de „pieren". Dit is één der details die de directie van de luchthaven Schiphol be kend heeft gemaakt over het reeds jaren in de pen zijnde tan- gentiëie uitbreidingsplan, dat voorziet in een groot, geheel nieuw verkeersareaal, waar omheen een viertal banen van elk 3300 meter als raaklijnen (tangentieel) is ge groepeerd. Twee daarvan zijn reeds in gebruik, de derde is in aanleg. Deze zal de nieuwe nog over een afstand van 4 km om te buigen rijksweg Amsterdam-Den Haag kruisen. Dit houdt in, dat de rijksweg met een tunnel onder de baan zal worden doorgeleid. Het nieuwe stationsgebouw, dat dus veel dichter by de rijksweg zal liggen dan het huidige, zal drie verdiepingen tellen en binnen haar muren worden aankomende en vertrekkende reizigers door mid del van hoogteverschil gescheiden gehouden. Zodra de aankomende passagiers op de lopende banden uit de vliegtuigen het gebouw be= reiken worden zij op roltrappen naar de begane grond gebracht. Maar de transito-passagiers blij ven boven, d.w.z. op de eerste ver dieping, waar zich ook de vertrek kende passagiers vervoegen. Deze laatste behoeven geen trappen te bestygen, want in navolging van het systeem dat Pan American Airways op Idlewild toepast zal de aanvoerweg naar de achterkant van het stationsgebouw geleidelijk omhoog gaan, zodat bussen en auto's reeds op de eerste verdie ping komen voorrijden. In de eerste ontwikkelingsfase zul len langs de pieren 25 opstelpiaat- sen voor vliegtuigen beschikbaar zijn, maar met toekomstige uit breiding is rekening gehouden. In de buurt van het stationsgebouw hoopt men een apart bezoekers centrum op te trekken, waarin recreatie een grote rol zal spe len. De verbinding tussen het nieuwe areaal en de rijksweg zal worden gevormd door een com plex van toe- en afvoerwegen op ongelijk niveau, in de vorm van een z.g. krakeling, zodat de rijks weg op dat punt kruisingsvrif blijft. Er zullen aparte wegen zijn voor aankomende en vertrekken de passagiers, maar ook voor per soneel en betalende bezoekers van de luchthaven. Het herboren schiphol, dat circa 200 miljoen gulden zal kosten, zal naar men hoopt tegen de groei van het luchtverkeer zijn opge wassen. Verwacht wordt, dat op onze luchthaven in 1957 ongeveer 4 miljoen passagiersbewegingen met kwartierpieken van 870 pas sagiers .zullen worden geregis treerd.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1962 | | pagina 5