een lezer
schrijft
L
LEZERS SCHRIJVEN
MrM
„Stalmann nam geen
steekpenningen aan"
DONDERDAG 21 DECEMBER 1961
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
7
en beroemd schrijver heeft eens gezegddat brie-
ven schrijven de fijnste manier van tijd verspil'
len is. Wanneer men de heer Ehrlich vraagtwaarom
hij brieven schrijft, ingezonden brieven, dan ant
woordt hij niet meteen. Hij drukt bedachtzaam zijn
vingers tegen elkaar en wrijft met de duimen over de
nagels. Het is alsof hij zich klaar maakt voor een col
lege in brieven schrijven. Hij denkt enige ogenblik
ken na en zegt dan „wanneer ik meen iets te zeggen
te hebbenEr volgen weer enige ogenblikken pauze
en weer wordt er nagedacht. „Mijn jeugd....". Die
jeugd is al enige tientallen jaren geleden. Nog deze
maand wordt hij tachtig jaar: H. Ehrlich in Vlissin-
gen, die de meeste brieven voor „Lezers schrijven
inzond:
In de voorkamer aan de Vlis-
singse Singel hangt een genoeg
lijke sfeer met een zekere dis
tinctie. Een klok tikt geruststel
lend heen en weer, aan de mu
ren hangen een paar portretten
van voorouders, Japanse pren
ten; een boekenkast leunt tegen
de muur: Goethes verzamelde
werken, wetenschap en littera
tuur. De stoelen rond de tafel
hebben leren ruggen, het tafel
kleed ligt als een schilderij van
Mondriaan in zwarte, witte en
rode ruiten. Tegen het raam in
een hoek staat een schrijfbu
reau. Uit één van de laden,
links, haalt de heer Ehrlich een
roze stofmap, waarop met
blauw potlood „Manuscripten
en correspondentie" is geschre
ven in een krachtig handschrift
met weinig tierelantijnen.
Met de stofmap loopt hij tefug
naar de tafel. Daar gaat hij zitten
aan de lange zijde. Op de stoel ligt
geen kussen, de tafel is nogal hoog
en de heer Ehrlich is niet groot
van stuk. Hy zakt een beetje weg
achter het tafelkleed van Mon
driaan, maar veert af en toe op.
Zijn handen rusten tegen elkaar
op zijn knieën, alleen zijn hoofd
beweegt voortdurend heen en weer
in het byzonder de ogen, die diep
in de kassen liggen. Een fiks snor
retje, een intelligent gezicht met
vele rimpels; kent TT die regel uit
de „Tasso" van Goethe: „Was man
ist, bleibt man an anderen schul
dig?"
,,De jongeren zijn aan de ouderen
veel verschuldigd, zoals ook jonge
naties aan oudere naties. Zo is
men als mens bepaalde dingen ver
gehuldigd aan zijn medemens. Mis
schien moet men als mens zijn in
zicht aan anderen kenbaar ma
ken".
Dan volgt het betoog, rustig, wel
overwogen, af en toe bepaalde zin
nen met nadruk zeggend, maar
steeds vriendelijk, soms wat terug
houdend. Een lijnrecht verhaal,
met slechts korte zijsprongetjes
in een duidelijke opbouw.
„Ik heb een mooie jeugd gehad in
een miniatuur dorpje in Berlijn.
Daar woonde ik in een flatgebouw
met een groot stuk grond, maar
toch in de stad. Vlissïngen doet mij
soms enigszins denken aan mijn
jongensjaren: een stad. maar met
landelijke grond dichtbij voelbaar".
Het is niet altijd zo, dat de
meerderheid gelijk heeft, zei
eens een leraar op mijn mid
delbare school. Ik had eën heel
andere uitkomst van een som, dan
iedereen, maar ik wist dat de mijne
goed was. Toen rekende de leraar
het na en kwam tot de conclusie,
dat ik gelijk had. Die uitspraak
van hem ben ik nooit vergeten".
Tot nog toe heeft ir. H. Ehrlich
nog steeds de roze map gesloten
op tafel laten liggen. Hij wil de
inhoud niet dan na aandringen to
nen. Een jaar geleden zond hij de
eerste ingezonden brief weg naai
de krant. En daarna volgden er
meer.
„Per maand één. gemiddeld geno
men". zegt hij aarzelend. Brieven
over alle mogelijke onderwerpen,
over een wachthuisje van de bus
in Vlissingen, de verhouding Oost-
West, de gezondheid van de mens,
over de broodbezorging, over mo
rele kwesties.
De roze map bevat los bijeenge
voegd de stukjes uit de kranten,
uit de rubriek „Lezers schrijven".
De kopieën van de getypte brieven
zijn nu en dan met een paperclip
vastgemaakt aan de krantenknip
sels. Er zit geen systeem in de
knipsels, ze liggen wel op datum,
maar meer ook niet.
De knipsels in de roze stofmap
hebben hun dienst gedaan. „Ik wil
graag mijn wensen aan een ander
kenbaar maken en ik hoop, dat
men er iets aan heeft".
„Misschien kunnen op die manier
wel tegenstellingen worden over
brugd". Ir. Ehrlich is bruggen
bouwer. Hij is er zelfs specialist
in.
Tot 1958, tot zijn pensionering was
hij voor de staalbouwprojecten bij
„De Schelde" in Vlissingen werk
zaam. Dat deed hij vanaf 1938,
toen hij in Nederland kwam.
Daarvoor werkte hij in Duitsland
als specialist in het ontwerpen van
bruggen. Zijn opleiding kreeg hij
ook in Duitsland.
„De Duitse klassieken, Goethe,
Schiller, hebben tot mijn menings
vorming bijgedragen". Hij stopt nu
de handen in de zij en drukt zich
wat omhoog achter de tafel:
„mijn geestelijke werk liet mij
geen tijd, nu ik gepensioneerd ben
heb ik voldoende tijd om te lezen
en te schrijven".
Het is misschien wel een
soort verwantschap met de
journalistiek. Ik schreef al
tijd goede opstellen, mijn moeder
schreef vroeger ook wel eens een
ingezonden brief. Brieven schrij
ven is een sociale bezigheid".
„Ik heb eens een steekspel met
een dominee gehouden in „Lezers
schrijven". Wanneer ik iets lees,
dat niet juist is, naar mijn mening,
dan dringt iets in mij: „Dat moet
je eigenlijk zeggen".
Dan wordt het stukje uit de krant
geknipt en tekent de heer Ehrlich
met een rood of een zwart potlood
de passages aan, waarmee hij het
niet eens is. Dat gebeurt op hét bu-
rea Maar aan de tafel („daar heb
ik meer licht") wordt de ingezon
den brief geschreven, met de pen
eerst, daarna op de schrijfmachine.
Hij kocht het machientje, een por
table enige tientallen jaren oud in
Middelburg, tweedehands. In een
zwarte ijzeren kap. Wanneer het
niet gebruikt wordt, staat het in
een hoek van de kamer.
Een mening over andere ingezon
den brieven? „Ze zijn vaak wat
onlogisch, niet doordacht en wat
eenzijdig".
\IAH
i
ZWIM TOT ZyPE"
„Begin van dit jaar was ik in Is
raël". H?' vertelt het rustig, zon
der veel ophef. „Ik heb er voor
mijn genoegen een verslag van ge
maakt en ik heb in de „Jerusalem
Post" een ingezonden brief ge
schreven, een rechtzetting over de
studentencorporaties in Duits
land".
De vakbladen in Duitsland hebben
uiteraard artikelen bevat van de
heer Ehrlich.
Dat waren verslagen van een
proefondervindelijk onderzoek, dat
nogal opzien baarde.
„Brieven schrijven is nu voor mij
een bepaalde vorm van communi
catie met de buitenwereld ook wel"
geeft de heer Ehrlich toe.
Wat hij verder doet? Aquarellen
maken een enkele van Vlissin
gen en een hele serie van zijn Is
raëlische reis. kleurige, vlotte
prenten, die alle in een grote map
bij elkaar zitten. Poëzie en idea
lisme: een enkel gedichtje, een
aquarel en ingezonden brieven
schrijven.
„Misschien kan ik met die brieven
nog iets goeds geven, iets van le
venservaring".
Ouk aan de „Kroniek" verleende ir.
H. Ehrlich zijn medewerking. Hier
onder de laatst ontvangen bijdrage,
die hij voor „Lezers schrijven" inzond.
De gevangentoren
in Vlissingen
De Provinciale Zeeuwse Courant
run 12 dezer heeft aan zijn lezers
kennis gegeven van een nieuw ge
wijzigd project voor de restaura
tie van de Gevangentoren aan de
Boulevard De Ruyter in Vlissin
gen met het bijvoegen van een
afbeelding.
De voorgestelde oplossing voor hel
noodzakelijk geachte dak lijkt mij
echter weinig gelukkig. De tent-
vorm van dit dak past naar de
architectonische opvattingen van
onze tijd niet bij de monumentale,
zware onderbouw. Ter vergelijking
voeg ik een afbeelding bij van een
soortgelijke toren, de „Witte To
ren" aan het eind van een boule
vard in de Griekse havenstad Sa-
loniki. Het verschil valt in het oog.
Dat het dak van de gevangento
ren vroeger een tentvorm had, be
hoeft niet tot navolging te divin-
gen.
Het lijkt wenselijk, de vormgeving
voor liet nieuwe dak van de Vlis-
singse toren nog eens in studie te
nemen en door bevoegden te laten
beoordelen. Het gaat om een be
langrijk bouwwerk in het stads
beeld.'
li. Ehrlich
Ifi. Yin»-
Uitslag onderzoek Landgericht
Nederland betaalde negen miljoen
aan Oost-West-Syndicaat
Het onderzoek van de Westduitse
justitie tegen dr. Otto Stalmann,
hoofd van de afdeling handelspolitiek
van het ministerie van voedselvoor
ziening te Bonn, is geëindigd.
Zoals bekend was liij beschuldigd van
het aannemen van steekpenningen.
Het „Landgericht" te Bonn heeft
meegedeeld, dat er weliswaar mil
joenenbedragen zijn gevloeid, maar
dat er geen aanwijzing is gevonden
dat Stalmann van deze gelden iets
gekregen heeft.
Zoals bekend heeft een gedeelte van
het onderzoek der Duitse justitie in
de zaak Stalmann zich in Nederland
afgespeeld. Daarbij zijn als getuigen
onder meer gehoord de minister van
landbouw, mr. Marijnen, en een aan
tal functionarissen van het centraal
bureau van de tuinbouwveilingen.
Mededelingen van minister Marijnen
aan de Westduitse regering hebben
geleid tot het onderzoek, dat zich
ook over andere Europese landen
heeft uitgestrekt.
De minister had, naar hij in april van
dit jaar in antwoord op vragen van
kamerleden mededeelde, berichten
ontvangen volgens welke „een amb
tenaar van het ministerie van land
bouw" te Bonn steekpenningen zou
hebben ontvangen, teneinde een zo
groot mogelijke invoer van land-
bouwprodukten, met name groenten
en fruit, in de Duitse bondsrepubliek
MET GRATIS CHOCOLADE
VOORZITTER CHR. AANNEMERS
Nog steeds zwarte
lonen in de bouw
Een conflict In de bouwwereld als in
maart 1960 kan zich niet herhalen,
doordat de risico-clausule voor wat
betreft de Ionen en sociale lasten uit
de bestekken zijn verdwenen. Dit is
gistermorgen medegedeeld door de
voorzitter van de Nederlandse chris
telijke aannemers- en bouwvakpa
troonsbond, de heer J. Blok, op de al
gemene ledenvergadering van deze
bond in Utrecht.
De grootste moeilijkheid, zo zei hij,
schuilt thans niet zozeer in menings
verschillen met de werknemersorga
nisaties over allerlei onderdelen van
een nieuwe C.A.O., maar bij het na
leven van deze C.A.O. De vraag rijst,
aldus de heer Blok, in hoeverre het
verantwoord is vrijwillig mee te wer
ken aan een C.A.O., waarvan beide
partijen bij voorbaat weten de na le
ring niet te kunnen garanderen.
De zwarte lonen gaat men tegen
woordig als iets onvermijdelijks aan
vaarden waardoor het besef van on
wettigheid verloren gaat. Ook bij een
nieuw af te sluiten C.A.O. zal, aldus
dc heer Blok, het verschijnsel van de
zwarte lonen niet zijn weggenomen.
S.S.-oorlogsmisdadiger
krijgt twaalf jaar
De .51-jarige voormalige geaeraal-
majoor van de S-S. Erich Ehrlinger,
die met zeven van zijn vroegere on
dergeschikten in Karlsruhe heeft te
rechtgestaan op beschuldiging van
medeplichtigheid aan moord in 1045
fevallen eneen poging tot moord, is
ot twaalf jaar zware gevangenis
straf veroordeeld.
Dr. Hans Schumacher en Rein bolt
Brünner kregen ieder vier jaar. Vier
verdachten werden vrijgesproken en
een van rechtsvervolging ontslagen.
Ehrlinger, die in het proces, dat acht
weken heeft geduurd, schuld beken
de. voerde in de oorlog het bevel over
een speciaal S.S.-commando in het
gebied van Kiew, waar-de moorden
nebben plaatsgehad.
te bewerkstelligen. Die berichten wa
ren van zodanige aard en zo stellig,
aldus de minister in zijn in april ge
geven antwoord, dat hij zijn ernstige
verontrusting erover aan de bonds
regering bekend heeft gemaakt. Dit
heeft geleid tot het onderzoek der
Duitse justitie.
V er klaring
Stalmann werd op 18 april gear
resteerd en op 22 april uit voorar
rest ontslagen. Het „Landgericht"
te Bonn deelde gisteren mee, dat
minister Marijnen en de vice-presi
dent van de E.E.G., dr. Mansholt,
destijds vernomen hadden dat het
Centraal Bureau voor de Tuin
bouwveilingen sinds jaren op
grond van een provisie-contract
grote bedragen aan het Oost-West-
Syndicaat betaalde, om de Neder
landse export naar Duitsland door
het omkopen van Duitse ambtena
ren te bevorderen.
Voor het besluit van minister Marij
nen, de Duitse regeringsinstanties op
de hoogte te stellen, was, volgens de
mededeling van het „Landgericht",
een verklaring van de voorzitter van
het Centraal Bureau voor de Tuin
bouwveilingen, doorslaggevend ge
weest. Volgens deze verklaring zou
Stalmann tegenover de voorzitter van
het centraal bureau hebben toegege
ven, dat hij steekpenningen had aan
vaard. Als verklaring voor deze han
delswijze zou hij gezegd hebben dat
de hoge ambtenaren in de bondsrepu
bliek slecht betaald werden.
Naar het Landgericht verder meedeelt
heeft de voorzitter van het Centraal
Bureau voor de Tuinbouwveilingen
zijn verklaring over de mededeling
van Stalmann na de aanvang van het
justitie onderzoek niet staande gehou
den. Later verklaarde hij, dat Stal
mann de bedoelde mededeling had ge
daan aan de voornaamste firmant van
het Oost-West-Syndicaat. Deze had
echter ontkend, een dergelijk gesprek
met dr. Stalmann te hebben gevoerd.
Provisie
Volgens de mededeling van het
Landgericht is by het omvangrij
ke onderzoek, waarvoor van de
kant van de Nederlandse autritei-
ten krachtige steun werd verkre
gen, niet gebleken dat Stalmann of
een andere Duitse ambtenaar
steekgelden heeft ontvangen van
het Oost-West-Syndicaat. Wel is
gebleken dat Stalmann op de hoog
te was van het bestaan van de pro
visie-overeenkomst tussen het
Centraal Bureau voor de tuinbouw
veilingen en het Oost-West-Syndi-
caat, en dat hij voor het instand-
houden van die overeenkomst heeft
gepleit.
Volgens mededelingen van het parket
bij het Landgericht heeft het Centraal
Bureau voor de Tuinbouwveilingen
tussen 1948 en 1961 in totaal negen
miljoen gulden, waarmee het afslui
ten van verdragen „bevorderd" moest
worden, aan het Oost-West-Syndicaat
overgemaakt. Daarvan heeft "het syn
dicaat vijf en een half miljoen gulden
naar Zwitserse banken overgemaakt,
ten behoeve van zijn agenten in Duits
land. Ook staat het volgens het par
ket te Bonn vast, dat het Centraal
Bureau voor de Tuinbouwveilingen de
gelden aan het Oost-West-Syndicaat
betaald heeft, opdat dit door het om
kopen van Duitse ambtenaren de ex
port van Nederlandse tuinbouwpro-
dukten naar Wcst-Duitsland zou be
vorderen.
Geld zoek
Van de vijf en een half miljoen gul
den, aldus de mededeling van het par
ket, heeft de in de bondsrepubliek
wonende agent H. rond 3.8 miljoen
ontvangen. H. is in het voorjaar van
1954 overleden. Waar het aan hein
uitbetaalde geld gebleven is. is slechts
ten dele opgehelderd. Betalingen aan
Duitse ambtenaren zijn niet geconsta
teerd.
Na de dood van H. heeft hot Oost-
West-Syndicaat aan diens opvolger
de agent W., rond 1,7 miljoen gulden
befvald, ten dele in Nederland, ten de
le in Zwitserland. W. woonde in Zwit
serland. maar vertoefde geregeld in
de bondsrepubliek en in Nederland.
OPTIMISME IN KITONA
Volgens goed ingelichte kringen
rond de conferentie tussen Tsjombe
en Adoela, zijn de onderhandelingen
tussen de staatslieden blijkbaar suc-
cesvol. Het was hekend geworden,
dat men van plan is de besprekiugen
donderdag te besluiten, waarna een
gezamenlijk communiqué zal worden
uitgegeven, dat op een persconferen
tie zal worden toegelicht.
Echtpaar bedwelmd
door kolendamp
Gistermorgen omstreeks zeven uur
ontdekten de kinderen van het gezin
Mossel in liet plaatsje Ke in de ge
meente Oostdongeradeel dat vader
en moeder door kolendamp bedwelmd
waren. Bij nader onderzoek bleek,
dat de vader, de 39-jarige heer Jac.
Mossel, was overleden. De moeder is
in ernstige toestand overgebracht
naar het ziekenhuis in Dokkuni.
Het oudste kind, een meisje van der
tien jaar, probeerde eerst de ouders,
die op de benedenverdieping sliepen,
naar buiten te brengen. Toen ze
daarin niet slaagde, waarschuwde ze
de buren. Hun hulp bleek voor de
vader te laat te komen.
De vier kinderen van het gezin slle-
pen boven en hebben van de kolen
damp geen hinder ondervonden.