Elek Schwartz: Da Vinei was niet i
gek en oranje- elftal niet slecht
PILOOT STORM ontvoerd in de stratosfeer
DE BOEKEffLM
KarelI
HET JASON-MYSTERIE
10
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
MAANDAG 30 OKTOBER 1961
Zij zijn niet
slechter dan
Zuidamerikanen
Dezer dagen ben ik *n paar we
tenswaardigheden rijker gewor
den. In de riante salon van flat
nummer 10 aan de sfatig-moder-
ne Segbroeklaan te Den Haag.
Daar werd ik onderwezen in
schilderkunstige cursiosa; in en
kele fraaie toevalligheden der
Russische en Hongaarse litera
tuur; in vreemdsoortige geheime
gedachten van Leonardo Da
Vinei op het gebied van vlieg-
vwwwvww/www
en fortificatietechniek en in eni
ge, te lang voor het grote pu
bliek verborgen gehouden ten-
denzen in Napoleons liefdele
ven. Ik kwam in die luxueuse
flat aan de weet, dat Da Vin
ei echt niet krankzinnig was,
toen hij bejaard geworden de
buiken van zijn naakten blauw
en de dijen grijs schilderde.
„Wat doen de modernen tegen
woordig? Maken die het niet
nóg gekker? Zo zie je: Da Vinei
was zijn tijd vooruit", aldus „de
leraar" tegenover mij. Hij beken
de, dat dit een grapje was,
maar hield vol, dat maestro Leo
nardo niet in waanzin gestorven
was. „De leraar" haalde er zes
biografieën bij, om dat te bewij
zen. Hij betoogde ook, dat het
beroemde schilderij van David
„De Kroning van Napoleon"
niet helemaal juist is. „Davïd
schilderde Napoleons moeder in
een hoek van het doek. Maar zij
is niet bij de plechtigheid ge
weest. Kijk hier maar". Weer
bracht mijn docent een lijvig
boekwerk voor de dag, dat bij
zonder nadrukkelijk de afwezig
heid van de moeder verhaalt,
toen de grote zoon werd ge
kroond.
Ik vernam voorts, dat het goede
mensje geen vertrouwen had in
de keizerlijke status van haar
oudste en daarom haar toelage
„van het rijk" in een kous be
waarde „voor slechtere tijden".
Die braken aan, toen de zoon op
Elba verbannen werd en de moe
der hem de spaarduitjes ter be
schikking wilde stellen. Het hoef
de niet, want Napoleon had wat
zakgeld meegenomen. Mijn docent
hield niet op: „Jan Brusse" ver
klaart hij „is een eminent Parijs
kenner en een heerlijk-lichte
auteur. Maar hij heeft een fout
gemaakt: hij heeft Sacha Distel,
ex-echtgenote van Brigitte Bar
dot, een snelle opkomst en een
diepe val voorspeld. Wat zijn gui-
taarspel betreft uiteraard. Dat is
niet uitgekomen. Distel is groot.
Hij is groot gebleven. Hij is nooit
gevallen".
Het duizelde me van de ver
scheidenheid der onder
werpen, die mijn docent
ter tafel bracht. En van de va
riëteit nog niet bekomen, werd
ik over de herkomst van het
woord „snob" aan de tand ge
voeld. Ik wist niet veel van het
oer-begin van dit begrip. Mijn
leraar toonde me aan, dat het
veelgebruikte „snob" een sa
mentrekking is van het Latijn
se „Sine nobilitate, zonder
adeldom". Dat moesten „ge
wone volksjongens", die in de
schemerige aanvangstijden van
het democratische besef tot
adellijke studies werden toege
laten, onder hun huiswerk zet
ten. Die studies waren gerui
me tijd het alleenrecht ge
weest van de zoontjes der rid
ders, der graven en der herto
gen.
En, zoals vanzelf spreekt, kwa
men de ordinaire burgermansjon
gens niet dan na felle strijd op
dezelfde deftige scholen. Toen ze
het gevecht gewonnen hadden,
moesten ze nog lang die conces
sie van „Sine nobilitate" zwart op
wit onder hun opstellen zetten.
Ik weet niet, of deze uitleg
klopt. Maar ik heb ook geen re
den aan „mijn docent" te twijfe
len. Hij gaf nog vele andere blij
ken van een enorme algemene
ontwikkeling, van grote belezen
heid, van liefde voor de kunst
en de literatuur. Hij toonde me
zelfs zijn eigen schilderstukken,
die een paar jaar geleden in
Frankrijk zeer goede recensies
kregen. Wie die „leraar" was
Het was Elek Schwartz, bonds
coach van de K.N.V.B., Hongaar
van geboorte, genaturaliseerde
Fransman en nu Nederlander in
hart en nieren, ook al staat hij
als „vreemdeling" in de politie
registers te boek.
Wie kent zó de trainer van
het Nederlands Elftal?
Voor wie hij zich aldus ont
bolstert, die staat versteld. Hij
staat al versteld van zijn boeke
rij, waarin naast kostbare kunst
werken en 's werelds beste ro
mans, alle wetenschappelijke es
says over sport te vinden zijn.
De hele „universitaire populaire'
op dit gebied de volksuniversi
teit der sporten, zouden wij zeg
gen bevindt zich in zijn huis.
Vitaminenleer, het klimaat, dat
prestaties kan beïnvloeden, spor
tieve wilskracht, physiologie, psy
chologie, ja zelfs de filosofie van
de sport staan in allemaal apar
te delen, Frans-talig op Eleks
planken. Maar hij toont zich niet
slechts een amateur-wetenschap
per, hij laat zich ook graag als
„pater familias", als gezinshoofd
bekijken.
Hij verbergt zijn grote liefde niet
voor zijn dochtertje Martine, die
in Scheveningen op de Franse
school gaat en wier knappe „beel
denaartje" te vinden is op de vele,
door vader zelf geschilderde
wandborden in het Haagse huis.
Met al de rijke emoties van zijn
Hongaarse ziel, is Elek Schwartz
een huisvader, die hoogst persoon
lijk en driemaal in de week de
kostbare parketvloeren boent in
zijn grote flat. „Dat is goeje gym
nastiek" zegt hij, maar in het
knip-oog dat hij naar zijn vrouw
stuurt lees ik zijn liefde voor
haar. Zij is een „Elzasscrin"
een charmante Straatsburgse, die
wegens de Duitse dialecten in dat
gedeelte van Frankrijk, het Ne
derlands gemakkelijk onder de
knie kreeg. „Is zij met waard, dat
ik de vloeren voor haar poets",
lacht Elek. „Is Nederland niet
waard, dat we allemaal hard voor
deze natie werken", laat hij er
BONDSCOACH
ELEK SCHWARTZ
...volksuniversiteit der sporten..
ernstig op volgen. Als deze trai
ner niet weg moet, gaat hij nooit
meer van ons elftal vandaan. Van
ons elftal niet en van ons niet.
Üan zijn we na uren aan
het onderwerp gekomen,
waarover ik praten wilde. Ik
had hem mijn excuses willen ma
ken voor de „Sportefeuille" van
de vorige week, waarin ik zo
als een lezer schreef van het
nationale team „geen draad heel
liet" en waarin ik „de Schwartz-
mannetjes uitbeende, alsof het
varkenscoteletjes waren". Elek
Schwartz had zich over het stuk
je niet opgewonden.
„Jij was de enige kraker niet"
zei hij, „de hele Nederlandse
sportpers liing als een hinder
lijke zwaargewioht tegen ons
aan. De jongens waren geprik
keld. En hebben ze zich niet
prachtig gerevancheerd, daar
in Boedapest?" Dat hebben ze.
Over hen was een geest vaar
dig geworden, die hen er toe
inspireerde tweemaal drie
kwartier een „Wundef-team"
te zijn. Schwartz is het daar
tot op zekere hoogte mee eens.
Hij voegt er aan toe: „Ze kun
nen altijd goed voetballen. Ze
zijn in wezen niet slechter dan
de Zuidamcrikaanse. Geloof me,
in mijn Oostenrijkse, mijn
Hongaarse, mijn Franse tijd
heb ik het voetbal heus met
internationale ogen leren be
kijken. Praat me toch niet van
een inferieure kwaliteit van
het Nederlandse voetbal. Als
ze van mjj zeggen, dat ik een
slechte trainer ben, dan incas
seer ik dat en misschien geef
ik de critici dan wel gelijk.
Maar ze moeten van ht Ne
derlandse Elftal nooit zeggen,
dat het niet tegen de goejen
op kan".
I Ye oefenmeester is opgestaan
tijdens dit betoog. Hij balt
er zijn vuisten bij. Hij wil ken
nelijk dat ieder woord goed tot
me doordringt. En hij is oprecht:
hij vecht niet voor zijn eigen
standje als bondscoach, maar voor
zijn knapen, die hij allen zon
der uitzondering looft en prijst.
Bij iedere speler vertelt hij, wat
hij studeert of wat hij ambieert
en welke liefhebberijen hij heeft,
alleen maar om aan te tonen dat
zijn voetballers niet zo vaak als
„Neanderthalers" zonder hersens
en zonder interesses moeten wor
den gedoodverfd. „Het voetbal is
een nobele sport. Het heeft zijn
lettres de noblesse, net zo goed als
het hockey of het cricket.
Want het werd eigenlijk al ge
speeld door de legioensoldaten van
Julius Caesar, die in voorchriste
lijke tijden via Galllë (het huidige
Frankrijk) naar Engeland zijn
getrokken". Weer Is Elek
Schwartz de academicus. Opnieuw
zit hij in de geschiedenis. Werke
lijk: de Fransen hadden gelijk.
Zij noemden hem „Elek Larous-
se", hetgeen men in het Neder
lands het beste kan vertalen met
„Elek Winkler Prins", een wan
delende encyclopedie. Maar hij is
ook: een oefenmeester, die wij
lang moeten zien te houden. Die
we In ieder geval niet zomaar
weg moeten sturen. Want uit zich
zelf gaat hij niet.
TUSSEN NEUS EN LIPPEN
CHARMANT
ZO X KWALITEIT VOOR F 1,^
De Zuidafrikaanse autoriteiten hebben
203 boeken verboden. Daaronder bevinden
zich Kroesjtsjews „De internationale toe
stand en de buitenlandse politiek" en „Ik
■preek van vrijheid" van president Nkroe-
mah van Ghana.
1931. Zodra de arrogante
Gorda uit het gezicht was
verdwenen, wendde piloot
Storm zich tot zijn verloofde
en hij zag dat de tranen
haar in de ogen stonden. Ge
durende een ogenblik bruiste
een hevige woede in hem op
en vroeg hij zich af, of hij
niet beter dat mispunt van
'n luitenant meteen een af
straffing had kunnen geven.
Maar dan overwon zijn ge
voel voor humor weer en
spreidde zich een glimlach
over zijn trekken. Hij sloeg
zijn arm om Sandra heen en
hief haar gezichtje op. Het
was een van die zeldzame ogenblikken van
tederheid tussen twee mensen die zich door de
banden der liefde verbonden weten, doch wier
leven steeds opnieuw door hun roeping uit de
normale koers gedreven wordt.
„Zeg, je laat je toch niet van streek maken
door zo'n onbeduidende windbuil vroeg
Arend zachtjes. Sandra schudde het hoofd.
„Ach neen, het is niet alleen dat," sprak zij,
„maar deze hele reis geeft mij een.onbehaaglijlc
gevoel. Vooral sinds wij aan boord van dit
schip zijn. Er staat ons vast iets akeligs tc
wachten en ik ben bang dat die Gorda daar
ook iets mee te maken zal hebben „Jawel,
hoor," grinnikte Arend, „daar hebben we de
beroemde vrouwelijke intuïtie weerKom,
denk nu maar aan prettiger dingen. Wij nade
ren alweer de volgende etappe van onze speur
tocht Kijk maarInderdaad bereikte de
Argol spoedig een tweede Jupiter-maan.
Cöan en uoor
Alles over uw auto
In opdracht van de A.N.W.B. heeft
de bekende auto-technicus en -des
kundige Han Bouvy handige boekjes
geschreven over verschillende mer
ken wagens. In deze serie versche
nen ditmaal weer twee boekjes:
„Volkswagen" en „Peugeot 403 en
404". Ondertitel: technische gegevens
en praktische wenken. Het zijn boek
jes, die „bepaald niet voor uw boe
kenkast zijn bestemd", zoals in het
voorwoord wordt gezegd.
Het is namelijk een wens van de
A.N.W.B., dat zo'n boekje bij de an
dere autopapieren ligt en dus altijd
bij de hand is. Inderdaad zijn de boek
jes even nuttig als interessant. Niet
alleen worden vrijwel alle technische
gegevens vermeld, omschreven en
toegelicht, maar ook wordt bijvoor
beeld het een en ander over de ge
schiedenis verteld. Hoofdstukken als
„Hoe met deze wagen te rijden",
„Voorkomen is beter dan genezen",
„Kostenbegroting" enz. zullen veler
interesse opwekken. Deze praktische
boekjes waarvoor de layout en de
tekeningen werden verzorgd door
Fred Julsing verschenen bij de
Zuidhollandsche Uitgeversmaatschap
pij Ad. M. C. Stok in Den Haag.
Moord op rijm
Alle Ingrediënten voor een goede de
tective bevat „Moord op rijm" van
Ellery Queen, waarvan een vertaling
verscheen als Prismapocket nr. 591.
Zo is er een dromerig plaatsje in de
Amerikaanse staat New England,
een serie van zeven onverklaarbare
moorden, een speurder, die niet al
leen die problemen wil oplossen, maar
bovendien kampt met de liefde.
Zeven moorden gebeuren er volgens
een bekend Amerikaans rijmpje voor
de jeugd, dat vergelijkbaar is met
ons „Edelman, bedelman, dokter,
pastoor, enz.". De lezer wordt tot
het laatst toe in spanning gehouden
over de identiteit van de moorde
naar. Achter de schrijversnaam ver
schuilen zich twee Amerikanen, Fre
deric Dannay en Manfred B. Lee,
die samen al zo'n vijftig detectives
onder de naam Ellery Queen lieten
verschijnen. E. Q. treedt in verschei
dene van deze verhalen, ook in Moord
op Rijm, als hoofdpersoon-particulier
detective op.
Ilias en Odyssee in
Gouden Reuzeboek
Voor de schoolgaande kinderen, die
willen kennismaken niet de klassie
ke Griekse gedichten van Homerus,
is het „Gouden Keuzeboek" De Ilias
en de Odyssee in alle opzichten een
aanbeveling waard.
In een prachtig geïllustreerde uitga
ve van De Bezige Eij Zuid-Ne
derlandse Uitgeverij worden de klas
sieke verhalen opnieuw verteld door
Jane Werner Watson. (Nederlands
van mevrouw K. van Woerden). De
illustraties van A. en M. Provenseu
zijn bijzonder goed aan de tekst aan
gepast. De afbeeldingen zijn zon
der perspectief geënt op de be
schilderingen der oude Griekse va
zen. Toch zijn de illustraties modern
en in buitengewoon mooie tinten
uitgevoerd. De klassieke verhalen, zo
als dat van de strijd om Troje, wor
den boeiend naverteld, waarbij veel
van het klassiek-dlchterlijk taalge
bruik bewaard blijft.
KERKNIEUWS
NED. HERVORMDE KERK
Beroepen door de classis Amster
dam als predikant voor buitengewo
ne werkzaamheden (jeugdpredikant)
J. Langenb'ach, vicaris aldaar die dit
beroep ook aannam: beroepen te
Zoetermeer en te Zuilichem-Niewaal
i B. Havekamp te Blauwkapel; aange
nomen naar Avereest-Balkbrug T
Feenstra te Wons (Fr.); aangeno
men de benoeming tot hulpprediker
te Deventer G. J. de Gram; voor-
I ganger van de afdeling Maassluis
voor de Ned. Protestanten Bond.
GEREF. KERKEN
Aangenomen naar Zaltbommel J.
Weitkamp kandidaat te Hardenberg,
die bedankte voor Exmorra-Allinga-
wier-Tjerkwerd en voor Niewolda.
EXAMENS
De classis Groningen heeft praepara-
toir geexamineerd en beroepbaar ver
klaard de heer M. Bakker te Haren,
theologisch kandidaat te Kampen.
FEUILLETON
I Door JOHN NEWTON CHANCE
46
De vrachtauto reed andermaal het
veld op en beide mannen zwegen tot
ze kort bij het portiek van de boer
derij stopten. Jason en Keep stapten
alle twee uit, ieder aan zijn kant,
zonder enige notitie van elkaar te
nemen. Met Keèp vlak achter zich
aan liep Jason de lege keuken bin
nen, waar ze verbaasd stilhielden.
De lamp brandde flauw en er hing
nog een geur van sigaretterook. Op
tafel lag, glimmend in het lamplicht,
de kleine revolver. Door de open keu
kendeur drong koude lucht tot in de
stenen gang, al was het buiten wind
stil.
Overal heerste volslagen rust. Zich
tot Keep wendend, vroeg Jason,
wiens ogen weer begonen te glinste
ren, op spottende toon: „Waar zou
Vicky toch zijn?"
„Ja", zei Keep, langzaam het vertrek
rondziende. „Ik zou zeggen dat ze
weg is, maar weet niet waarheen".
Andermaal zwegen beiden, tot Jason
plotseling iets hoorde, snel de gang
Inliep, voor de deur tegenover de
keuken bleef staan en ze onverhoeds
open stiet.
In het binnenstromende licht zag hij
de boerin, met haar hand op de ta
fel. Haar ogen schoten vuur toen dc
indringer binnentrad. „Wat scheelt
De vrouw trok vlug haar hand weg
en stak die in de zak van haar
schort.
„Iemand heeft het geweer weggeno
men", antwoordde ze. Harry's ge
weer, dat hij daar had neergelegd".
„Wat voor geweer Een jachtgeweer
soms?"
Ze knikte en staarde langs Jasons
forse gestalte naar Keep, die hem
langzaam was gevolgd.
„Waarom wilde je dat nu halen?"
vroeg Jason verder.
De vrouw was nu zichzelf weer
meester. ,Ze hebben Harry te pak
ken gehad", zei ze op hese toon. „Ik
wilde ze allemaal doodschieten, dat
wijf even goed".
„Heb je Harry dus gevonden?" vroeg
Keep zacht.
Ze hadden hem gebonden en hij
bloedde", luidde haar antwoord. „O,
die beesten!"
„Heb je iets in de keuken gehoord?"
vroeg Jason nog.
„Ik heb niets gehoord" sprak ze, ter
wijl de ontroering haar eensklaps te
machtig werd. ,Jk wil Harry hier
vandaan hebben. Het is gemeen! Nog
nooit heb ik zoiets beleefd. Hij moet
weg. O, dat zoiets ons moest over
komen! Ik..."
,,'t Is niet nodig, hem hier weg te
halen", viel Jason haar kalm in de
rede, terwijl hij zachtjes haar arm
aanraakte, zodat ze wat tot rust
kwam.
„Vannacht is er geqn gevaar meer.
Breng hem naar bed en zorg voor
hem. Dit alles zal niet weer gebeu
ren".
De boerin staarde hem aan en barst
te eenklaps in tranen uit, draaide
toen als beschaamd haar hoofd om
en snelde door een andere deur weg.
„Wel, wel", grinnikte Jason, zich tot
Keep wendend, „Ik geloof dat ze
Vicky hebben ingerekend! Nu, nu.
wat zijn de bordjes ineens verhan
gen!" Meteen begon hij stil te lachen,
schuddend van plezier. „Waarom
hebben we ooit gedacht, dat het kind
cr vandoor zou gaan Ik moest beter
hebben geweten".
„Zc heeft moed", gaf Keep toe, ter
wijl hij zijn gezicht met een prach
tige zakdoek bette. „Dat heeft ze in
deze vierentwintig uur al meer ge
toond... Maar waar zijn ze?','
„Hier niet", meende Jason, „Hier ze
ker niet. En ze zal ook niet de kans
willen lopen de spoorzoekers te ont
moeten. Je neemt niet iemand gevan
gen om haar de volgende minuut
weer te verliezen. Neen, begrijp jc nu
wat ik over die vos zei. Keep Waar
verwacht je niet haar te vinden Ga
dat eens na, dan vind je de plek
waar ze is heengegaan".
Na deze woorden liep hij langzaam
naar de voordeur.
„Combc", zei Keep, maar verbeter
de snel: „Neen!"
„Inderdaad neen!" beaamde Jason.
„Een kans is... de Woestenij. Maar
't hangt er van af of ze werkelijk
heeft gehoord, wat we hier hebben
gezegd".
„In elk geval naar de Woestenij",
ze Keep, ria een blik op de klok.
„Het wordt al laat", spotte Jason.
„En tijd staat niet stil. Maar voor
uit, Keep, naar de Woestenij".
Meteen deed hij een stap vooruit en
nam de revolver van dc tafel.
„Een herinnering aan de lieve Vic
ky" zei hij lachend en stak het wa
pen in zijn zak. „Komaan, broeder
Keep, op ter Woestenij! Tussen twee
haakjes, wat een heerlijke naam!"
Het tweetal begaf zich weer naar de
vrachtauto en stapte in. Keep was
actiever dan Jason tot nu toe had op
gemerkt. Zoveel bezorgdheid had hij
nooit achter de man gezocht.
Opnieuw snelden ze dwars door het
veld, maar ditmaal was er niets van
de „spoorzoekers" te ontdekken.
Jason reed weer flink hard. Ondanks
de spanning en onrust over de loop
der gebeurtenissen, kreeg hij een bij
na triomfantelijk gevoel bij de ge
dachte. dat het Shirley gelukt
scheen, Vicky een poets te bakken.
En toch was het verkeerd. Erger nog
't Kon voor alle bij de kwestie be
trokken personen noodlotting wor
den.
Hij reed nu naar de Woestenij, met
de moed der wanhoop wensend, dat
ze daarheen was gegaan, maar ook
omdat hij toch nergens heen moest,
zelfs wanneer het bij aankomst
slecht uitpakte. Hij kon niet langer
in een verlaten huis blijven en rustig
afwachten
Hij ontveinsde zich niet dat Shirley
mét dat jachtgeweer van boer Gran
ge alles 'in de war kon sturen. Als
Vicky niet om één uur naar de aan
legsteiger ging, zou de hele regeling
met die boot in 't honderd lopen en
alle drukte voor niets zijn geweest.
Voor niets... na alles wat was voor
gevallen
Hij begon een wijsje te fluiten
een scherp, bijna woest liedje. „En
als ze er nu eens niet zijn?" vroeg
Keep, die aanstalten maakte om een
sigaret op tè steken, maar blijkbaar
wachtte op een antwoord. Jason
staakte zijn gefluit en antwoordde
schouderophalend: „Als ze er niet
zijn, ziet het er lelijk uit voor
jou zowel als voor mij".
Ze reden nu, steeds uiterst snel, op
de weg over de heuveltop, toen plot
seling een wegwijzer in zicht kwam,
die als een oud stuk been in de
modder stak.
„Hier omlaag", zei Keep.
Jason sloeg het smalle weggetje in
en daalde met talloze kronkels af
naar de zee. Rechts van hem stond
de maan half boven de horizon en
leek precies een op de helft doorge
sneden meloen.
Overal werd het lichter, terwijl de
sterren langzamerhand verbleekten.
„We lopen kans in een moeilijk par
ket te raken", zei Jason eensklaps.
„Weet je waarom?"
„Niet precies", antwoordde Keep
maar de zaak staat er anders voor
nu ik weet dat je niet de man bent,
voor wie ik j& heb gehouden".
„Als je dat eer had geweten, zou
den jullie geen afspraak met me
hebben gemaakt, maar me uit de
weg hebben geruimd".
„Juist".
„Dus begrijp je mijn moeilijkheid?
De kwestie is: Wat moet ik met je
doen?"
Keep rookte aun één stuk door, ter
wijl de vrachtauto rusteloos voort
snelde. Over de bochtige heuvelrand
zagen ze reeds de muren van de
Woestenij, die als witte suiker in de
steeds helderder maneschijn schitter
den. Uit twee vensters scheen een
gelig licht.
jlk begrijp het volkomen", zei Keep
bedaard, de hand weer aan de deur
kruk.
„Ik ook", riep Jason opeens, terwijl
hij snel de hand naar zijn „passa
gier" uitstak, maar het was al te
(Wordt vervolgd).