Oud keizerlijk kasteel modernste
vrouwengevangenis van Europa
Engelse toeristen „kamperen"
in afgedankte spoorwegwagons
V
PESSIMISTISCHE VISIE OP
DE WERELD VAN 1972
MAANDAG 16 OKTOBER 1961
PROVINCIALE ZEEUW ZE COURANT
1
SLOT SCHWARZAU BIJ WENEN
Waar eens Oostenrijks monarch
leefde, wonen nu 250 vrouwen
Er zijn huizen, die het „noodlot" aantrekken. Huizen, die
historie maken. Zo'n huis is slot „Schwarzau" bij Steinfcld,
vijftig kilometer te zuiden van Wenen.
Dit kasteel is één van de mooiste bouwwerken uit de barok,
maar tegelijk één van Europa's modernste vrouwengevangenis
sen. In dit kasteel bracht Oostenrijks laatste keizerin Zita haar
jeugd door.
Het kasteel is een stuk Oostenrijkse geschiedenis van
grootheid en verval, van geluk en tragedie. De negentiende
eeuwse romantiek en de zakelijkheid van de twintigste eeuw
wonen hier onder één dak, zo schrijft Inge Santner in Die Welt-
woche.
elegante heer stonden en geduldig
aanhoorden, dat hun soldaten toch
eigenlijk maar een wilde, ongedisci
plineerde meute vormde.
Cellen
Waar eens 'L klavier door keizer
in Zita werd bespeeld, staat nu
het schrijfbureau van de direc
trice van de gevangenis. De rij cellen
voor 250 gevangenen is ondergebracht
in het nieuwe gedeelte van het kas
teel.
Het Weense ministerie van justitie
heeft kosten noch moeite gespaard
om het oude gebouw in Europa's mo
dernste vrouwengevangenis te veran
deren. Men loopt door pastelkleurige
gangen de cellen bestaan uit gerief
lijke kamertjes met bedden, kasten,
centrale verwarming en eigen badka
mer. Alles glimt van netheid. Daar
door wordt ook de sfeer in het tehuis
meteen „chemisch gereinigd." Voor
historie is er geen plaats meer.
Of, toch
„Ziet u die cellen aan het eind van
de gang vraagt de directrice.
Daar huizen de dertig moordena
ressen. Doorgaans nette vrouwen,
ze kunnen de steunpilaren van de
gevangenis worden genoemd. Ik
zou niet weten, hoe ik het ge
vangenishuishouden zo zonder kla
gen zou kunnen voeren, als ik die
vrouwen niet had."
Men begrijpt heter. is geen parallel
te trekken tussen mannen en vrouwen
die een moord hebben begaan. De man
doodt doorgaans uit moord- of ro'of-
lust, de vrouw daarentegen heeft bij
na steeds persoonlijke motieven.
In 1945 door Russische
troepen verwoest
Toen Oostenrijk een trotse monarchie
was, beleefde ook Schwarzau geluk
kige dagen. Het behoorde aan Robert,
hertog van Panna. Binnen Sehwar-
zau's muren groeiden 21 prinsjes en
prinsesjes op. Éénmaal was het kas
teel mddelpunt van liet uitgestrekte
rijk, toen aartshertog Karei die de
laatste keizer van de Oosteurijks-
Hongaarse monarchie zou worden
in de kleine slotkapel in het huwelijk
trad met de lieftallige prinses Zita.
Na de oorlog moest de nieuwe eige
naar, hertog Elie van Parma, stief
broer van keizerin Zita, gaan
werken om in leven te kunnen blijven.
In 1945 werd het kasteel door de
Russische troepen vernield. Daarmee
was het lot van het barokpaleis be
zegeld. Hertog Elie verkocht zijn be
zit. Het Oostenrijkse ministerie van
Justitie richtte het paleis in als vrou
wengevangenis.
De bruiloft
Staat men bijvoorbeeld op het bal
kon daar stond eens keizer
Franz Jozef op 21 oktober 1911,
die glimlachend neerzag op de feeste
lijke bruiloftsstoet in de hoftuin. Ach
ter hem de rijzige gestalte van zijn
vleugeladjudant. korvettenkapitein
Nikolaus von Horthy „dat wij van
daag hier bij elkaar zijn om de ons
allen verheugende bruiloft te vieren,
geeft mij een groot gevoel van be
vrediging en verheugt mij ten zeerste.
Aartshertog Karl heeft prinses Zita
van Panna als bruid uitverkoren. Ik
wens hem geluk met de keus van zijn
hart. Moge God aartshertog Karl en
aartshertogin Zita behoeden en be
waren."
In de statiezaal van het kasteel
stak hertog Elie van Parma in
1945 een lange redevoering af over
de ondergang van het militarisme
legen een groep eerzuchtige Sow-
jetofficieren. Daarbij sprak hij de
gedenkwaardige woorden„Mijne
Heren, wij in het oude Oostenrijks-
Hongaarse keizerrijk hadden ten
minste nog een leger. Uw soldaten
zijn slechts een wilde, ongedisci
plineerde horde."
Het is een van de meest pikante liis-
lorics uit Oostenrijks bezettingstijd.
Want op de benedenverdiepingen van
het kasteel waren duizend Sowjet-
soldaten ingekwartierd
De „kapitalist7'
Op een dag meldden zich twee
üowjet-luitenants bij de beheer
der en wensten „De kapitalist"
te spreken.
„Wat. u wenst bij de hertog te worden
gebracht vergewiste zich de be
heerder met goed voorgewende ver
bazing. „Maar dat kan toch niet. Zijne
Koninklijke Hoogheid ontvangt alleen
hoge officieren. U moet toch minstens
onder bevel van een overste komen."
Drie weken later kwamen zij weer
onder bevel van een overste. Om hun
eis „de kapitalist" te spreken nog
meer kracht bij te zetten hadden zij
nog enige officieren meegebracht.
Ditmaal toonde de beheerder zich
inderdaad gewilliger. „Ik zal de her
tog vragen of hij u toelaat," beloofde
hij. Vijf minuten later kwam hij te
rug: „Zijn Koninklijke Hoogheid wil
u ontvangen. Ik verzoek u zich be
hoorlijk te gedragen." De Russen
lachten wat onzeker. Eigenlijk wisten
ze niet of ze dit nu als een brutaliteit
moesten opnemen of niet. Hun
nieuwsgierigheid overwon in ieder ge
val de gedachte om beledigend weg
te gaan.
Luid stommelden zij de trappen op
naar de ontvangstzaal, voorafgegaan
door de beheerder.
Als aan de grond genageld bleven
zij in de zaal staan. Zij hadden een
„kapitalist" verwacht niet een dik
ke buik en hangwangen. Een type,
dat zij uit en te na uit de commu
nistische propagandasehriften
kenden «ui hadden leren verachten,
in plaats van zo'n type trad een
man op hen toe met een ernstig
gezicht, lang en bijna ascetiscli
slank.
„De Russische officieren Zyne
Koninklijke Hoogheid, Hertog Elie
van Parma", stelde de kasteelbeheer
der voor.
Het voorkomen van de hertog ontnam
de Russen hun zelfverzekerdheid.
Verlegen keken zij naar elkaar. Dan
stalt de eerste zijn hand op om te
salueren. De anderen volgden zijn
voorbeeld. Zij vergaten geheel en al.
«lat zij hun hoofddeksels in de hal
hadden afgezet. Toen zij dit bemerk
ten werden zij nog vcrlcgener. Twee
maakten een voetval en kusten de
hand van de oude hertog. Zij deden
dit met de roerende onderdanigheid
van een Russische boer, die voor een
tsr r verschijnt. Geen Rus waagde
het zich in één van de diepe fauteuils
te laten zakken, hoewel de hertog hen
met een groots gebaar uitnodigde.
Zo kon het gebeuren, dat alle officie
ren. van het ene heen op hel andere
Uangejidj in een kring urn de oujle
Joodse non gaat terug
naar Israël
De moeder-overste van een Domiui-
kaans klooster in Frankrijk heeft
meegedeeld te zullen uittreden. Zij
heeft inmiddels een verzoek inge
diend zich permanent in Israël te
mogen vestigen.
Moeder-overste Marie Therese de La-
vierge, zal waarschijnlijk weer tot
de joodse godsdienst overgaan. Zij
heeft inmiddels haar nonnenkleed
afgelegd en haar meisjesnaam
Gerda Marcus aangenomen. Haar
besluit is een gevolg van het feit,
dat zij haar, in de tweede wereld
oorlog verloren gewaande broer te
rugvond.
Gerda, die naar Israël kwam om He
breeuws te leren en haar kennis van
de Bijbel te verdiepen, kreeg via het
joodse agentschap inlichtingen over
de verblijfplaats van haar broer
Günther.
Haar broer verliet in 1933 Berlijn en
trok naar Palestina, terwijl Gerda
een jaar later naar de universiteit
van Nancy ging. Tijdens de oorlog
werden de ouders van Gerda en
Günther gedood.
Gerda kan zich niet herinneren wat
gebeurd is, nadat de nazi's Frank
rijk overvielen. Zij was toen der
tig jaar oud. Een feit is, dat zij
zichzelf „terugvond" in een klooster.
Weldra ging zij tot de orde der Do-
minikanën over en enkele jaren la
ter werd zij moeder-overste. Ver
leden jaar december vertrok zij voor
studiedoeleinden naar Israël
Zo ziet het interieur va
„kam peer"-wagon erui
ele naïeve voorstellingen capitu
leren hier voor de werkelijkheid.
Hoe denkt u, dat een vrouw er
uit ziet, die volgens een weloverwogen
plan een mens heeft vergiftigd? Hard,
verbitterd, vol haat? Misschien, mis>
schien ook niet. Men ontmoet Schwar
zau een beeldschoon meisje, met hel
dere, glanzende ogen, die als het ware
om te lachen zijn gemaakt. Geduren
de de kerkdiensten speelt zij op het
orgel, in de kleermakerij is er geen,
die beter en flinker werkt. Toch zal
deze aantrekkelijke vrouw een be
langrijk deel van haar leven achter
het hek doorbrengen. Zij heeft, haar
inan met vergiftigd gebak om het
leven gebracht.
Het meisje huwde tien j'aar «rele-
ilen een oude. onaantrekkelijke
man. Zij was nog jong en kende
noch de liefde noch het leven. Zij
wist alleen, dat zij haar ouders
moest gehoorzamen. Maar het le
ven laat zich niet wegcijferen. Op
een dag kwam zij de ware liefde
tegen. Beter gezegd zij bemerkte
hoe erg de ware liefde kan zijn.
Na maandenlange strijd niet haar
geweten vergiftigde zij haar echt
genoot.
Een andere vrouw doodde haar drie
jarig kind. Waarom Ook de recht
zitting bracht geen oplossing. De ge
tuigen konden slechts bevestigen, dat
de daderes het kind als een afgod
had liefgehad. Het gerechtshof stond
vooi' een raadsel. Omdat men vreesde,
dat de vrouw ook haar andere kinde
ren iets zou aandoen, werd zij tot
levenslange gevangenisstraf veroor
deeld. Maanden gingen voorbij. De
gevangene toonde zich vlijtig en be
reidwillig zoals bijna alle moordena
ressen. Tot zij op een dag ontvluchtte.
Dus toch „een moeilijk geval"? In
heel Oostenrijk zocht de politie
koortsachtig. Tevergeefs. Twee dagen
later stond de vrouw voor het het
gevangenishek en meldde zich. „Ik
heb zolang niets van mijn kinderen
gehoord," stotterde zij en het bloed
steeg haar naar het hoofd. „Ik moest
weten of het hun goed gaat. Nu ben
ik gerustgesteld en ik blijf weer hier."
Schwarzau vertelt ook nu nog ver
halen. Maar nu klinken zij anders
dan de koninklijke historie van wel
eer.
De verhalen zijn veranderd gelijk het
kasteel en Oostenrijk.
p Met zijn weelderige bloem- p
p perkenwijdse panorama's en p
p exotische hoekjes biedt de Ant-
werpse Dierentuin een bonte p
p verscheidenheid van uiterst p
p schilderachtige plekjes. p
p Een van de aantrekkelijkste en
het meest tot de verbeelding p
p sprekend is wel de berg met de p
p Sardinische schapen, waar op p
p steile rotsen gratievolle wilde p
p schapen lopen, stoeien en
springen, zich ontpoppend tot
virtuozen in het alpinisme. p
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiü
De dood op de weg
(Van onze correspondent)
Vorige week is het negenjarig zoon
tje van de familie Van Zetten te Ven-
lo op weg naar school, in de Karbin-
derstraat te Venlo door een vracht
auto gegrepen. De knaap kwam met
zijn rijwiel te vallen en kreeg een
der wielen van de auto over zijn
hoofd. Hij was -op slag dood.
CARAVAN-CLUBS IN OPKOMST
Oude wagons worden neergezet
in aantrekkelijke streken
Het vakantieseizoen in Engeland is weer achter de rug. Het duurt..ia de
noordelijke helft niet veel langer dan 15 september en ?an de kust van het
Kanaal officieel tot 1 oktober, al zijn ook daar na de 31e september de
meeste gasten huistoe gegaan. Na die data wordt het buitenleven op het
strand, in bos eu hei en zeker In het bergland, te koud, al is het Engelse
klimaat dan ook milder dan het onze. In deze afgelopen zomer hebben tal
loze vakantiegangers gebruik gemaakt van een hoogst originele manier
vau „kamperen" als men het nog zo mag noemen. Zij namen hun intrek
in „camping coaches", keurige, van vele gemakken voorziene, afgedankte
spoorwegrijtuigen, die op een dooplopend zijspoor of niet langer gebruikte
zijljjn zijn opgesteld in prachtige streken.
Alleen stromend water ontbreekt
cr, maar verder vindt men er alle
gerief, compleet met kookgerei,
bedden en beddegoed, eetservies
.enz. Ecu verblijf er in levert één
van de heerlijkste vakanties op te
gen de prys van 10 tot 15 guldens
(ongeveer 100 tot 150 gulden) per
week. Die spoorrytuigen zijn be
doeld voor gezinnen van 4 tot 8
personen. Men is dus niet alleen
helemaal zelfstandig de inko
pen doet men in het nabijgelegen
dorp maar dit is ook één van
de weinige manieren om de me
nigte te ontvluchten, want niet
zoals bij een caravan-kamp, is
men omringd door tientallen an
dere gezinnen. Men heeft in de
camping coaches géén buren.
Engelse vinding
De caravan-vakantie is, zoals ieder
een weet, een speciaal Engelse uit
vinding, die in andere landen navol
ging heeft gevonden. In Engeland
doet men er echter toch het meeste
aan. In de lente van ieder jaar wordt
er altijd een rally van caravan
enthousiastelingen gehouden, die dit
jaar zelfs niet minder dan 1.418 cara
vans in het parkland van dc Duke of
Devonshire bijeenbracht onder auspi
ciën van de Caravan Club. Er bevin
den zich onder de „caravannisten"
mensen, die met hun caravan (op
.het vasteland) duizenden mijlen heb
ben afgelegd. Zij vormen een speciale
sectie van de club, de Continental
Sector, welke op de rally van eind
mei met 40 deelnemers vertegenwoor
digd was. Eén van hen heeft eens
met zijn caravan vanuit. Engeland
Joego-Slavië bereikt en legt elk jaar
3ÜÜÖ mijl af, (ongeveer 4800 km.),
zijn woning achter zich aan slepende.
Een ander, mr. McLauglin, uit Bir
mingham, presteerde het om het vo
rig-jaar in acht dagen met een klei
ne fibre-glass caravan de afstand van
2200 mijl tot aan Istanboel af te leg
gen. (Of hij op die snelle tocht veel
beleefd en gezien heeft, is de vraag),
liet aantal leden van de Caravan
Club bedraagt on het ogenblik 30.000
De caravau-hobo.v moet natuurlijk
niet verworden tot een sport om het
rijdende huis nog geriefelijker te ma
ken dan het aan-de-grond-vastgena-
gelde-hui». waarin men het grootste
gedeelte van het jaar leeft. Het doel.
te kamperen, moet. niet uit het oog
worden verloren. En daarvoor wordt
dan ook door de leiders van de club
gewaarschuwd. Het heeft weinig zin
om te doen als een zekere mijnheer
Wilcox, die, om zjjn wouw en zijn
kinderen de laatste snufjes van com
fort te geven, in zijn caravan knop
pen heeft laten aanbrengen, waarop
men uiaar te dlafcHP» het
gas floept aan, het licht gaat op, het
gas gaat weer uit enz., terwijl liy bo
vendien nog een warmwater-inrich
ting had laten maken, een cocktail-
hartje had aangelegd, enz.
Werk
van
de
zee
Wijzelf hebben veertien dagen door-
gébracht in de havenplaats Poole in
het midden van de Engelse Zuidkust,
niet erg ver van het eiland Wight,
dat men met zijn witte kalkrotsen
vanaf de stranden in de verte ziet
liggen, als*- een wazige droom. Poole
doet zijn naam eer aan, want, toen dit
gebied in de oertijd gevormd werd,
is het zeewater en het rivierwater in
dit lager gelegen kustgedeelte erg te
keer gegaan, en heeft het oeverland
uitgehold, of is het binnengedrongen,
zodat er tussen de 50 en 100 meter
hoge rotskust van Bournemouth en
Swanage een heel „land van water,
van baaien en inhammen, van meer
tjes en pc\len" is ontstaan, waarop
heden ten dage honderden vrolijke
en kleurige zeilen wapperen van
scheepjes van 5 tot 5000 ton.
Aan de vele stranden, die van
Bournemouth, Branksome Chine
(een chine is een diepe, beboste
vallei, die naar zee afloopt). Flag-
head Chine, Sandbanks (een lang,
breed strand op het „Golden Pe
ninsula". het Gouden Schiereiland,
Studland en Swanage is het zwem-
Glaasje zeewater:
legen heel veel kwaaltjes
Op het Duitse Noordzee-eilaud Bor-
kum heeft menige badgast tijdens
het afgelopen badseizoen „een glaas
je zeewater" besteld. Dat zeewater
wordt, grondig gezuiverd, als een
helderwitte drank te koop aangebo
den. Na die zuivering smaakt het
nog altijd tamelijk sterk naar echt
zeewater en daarom wordt het ook
wel niet limonade aangelengd voor de
toeristen, die het „puur" niet kunnen
wegkrijgen.
Het weekblad „Hotel Revue"
schrijft over deze „zeewaterrage"
dat tientallen toeristen tijdens het
afgelopen seizoen naar Borkuni
zijn gekomen om via zeewater,
zeelucht en zeebaden genezing te
vinden voor alle mogelijke kwaal
tjes, waarbij de „moderne" ziek
ten zoals de managerziekte
een wel heel belangrijke plaats in
nemen. Niet zelden worden zij
door hun huisarts naar de kust
gestuurd om genezing te vinden.
Enkele van de „geneesmiddelen"
die zij daar vinden: warme en
koude zeebaden, slikbaden. darm
spoelingen én de pure zeelucht,
die bijzonder heilzaam zou zijn
voor ademhalingsorganen, maag
en darmen. En op gezette tijden
kan men dan zijn glaasje zeewa
ter consumeren: uit flessen, of
getapt uit een soort bierkraan...
„Hotel Revue" vraagt zich af of
de Nederlandse Noordzee-eilanden
de heilzame werking van de zee
niet te weinig propageren en
meent, dat men langs de Neder
landse kust in elk geval de moge
lijkheden eens zou kunnen bestu
deren, om van die werking wat
meer profijt te trekken. Mocht
dat inderdaad gebeuren, dan zul
len we misschien volgend seizoen
ook op de Nederlandse boulevards
„een glaasje zeewater" kunnen
bestellen al dan niet op smaak
gebracht met limonade!
Aantal emigranten verder
gedaald
In de eerste acht maanden van dit
jaar bedroeg volgens opgave van het
C.B.S. het aantal, huwelijken in Ne
derland 58.111 tegen 56,299 in de eer
ste acht maanden van 1960. Het aan
tal levendgeborenen steeg in de ge
noemde periode van 162.038 in 1960
tot 167.267 in 1961, terwijl het aan
tal overledenen daalde van 58.974 tot
57.782. Voorts trad er een daling in
van het aantal emigranten van
40.012 in 1960 tot 32.104 in 1961 en
steeg het aantal immigranten van
25.943 tot 33.022. Het aantal inwo
ners van Nederland bedroeg op 1
september j.l. 11.665.786.
men volkomen ongevaarlijk en kan
men ver de zee in crawlen, als
men wil.
Het zacht aflopende zeebed maakt
het gemakkelijk voor kleine kinderen
in zee te dartelen, zonder dat men
bang behoeft te zijn, dat zij onver
wachts in diep water of kuilen terecht
zullen komen. De branding bestaat
er meestal, behalve op winderige da
gen, uit één omkrullende golf, die
blijkbaar de eer van zeestrand op
houdt en soms zelfs te lui en te traag
is, zijn halve ronde te maken.
De machtige Ferry (pont) van het
Gouden Schiereiland, dat de enorme
Poole-harbour, eigenlijk een baai, ge
deeltelijk afsluit die baai is zo
ruim, dat er nog een groot eiland in
ligt vervoert mensen, fietsen en
tientallen auto's naar het „moorland"
van Studland en naar Swanage. de
meest oostelijke grotere badplaats
van het County Dorset, een provincie,
die een grote naam heeft, omdat zij
één van de eerste gedeelten van En
geland is. dat bewoond werd. Het we
melt hier dan ook van historische
overblijfselen. Swanage kunnen wij de
liefhebbers van een goed zandstrand
en van weinig lawaai en niet veel
mensen, niet aanbevelen.
Het is mooi gelegen, al zijn de krijt-
klippen aan de ene kant kaal, maar
het krioelt er in augustus van dui
zenden „plezierzoekers", die niet de
zee, maar een mensenmenigte willen
zien, niet in de eerste plaats willen
gaan zwemmen, maar in een bots-
auto'tje in een kennis-etablissement
willen ronddraaien, niet willen pick-
nikken op het strand, maar milk-
sliakers en patates frites, in slechte
olie gebakken, willen verorberen aan
de toonbank van een cafetaria en in
Swanage die gelegenheden opzoeken,
waar niets aan de natuur, integen
deel alles aan het onnatuurlijke, door
de mens geschapen, doet denken.
STUDIE VAN HET RUIMTE-TIJDPERK
Misdadigers met
kernbommetjes op zak
Op de jaarvergadering van de Ameri
can Rocket Society is voor de
15.000 deskundigen en technici op
liet gebied van de ruimtevaart,
rakettenbouw, en wapenproduktie
een beeld gegeven van de wereld
die zij aan net maken zijn wan
neer tegen 1971 geen overeenstem
ming wordt bereikt over ontwa
pening.
Clarck C. Abt van de Raytheon Com
pany in Massachusetts schilderde
zijn collega's een beeld af van de
wereld over tien jaar. gebaseerd
op een uitgebreide studie van de.
„space age" met de te verwachten
uitvindingen en andere technische
en politieke ontwikkelingen.
Dit is wat hij voorziet
Een wereld, verdeeld in twee on
stabiele kampen waar Rusland en
de Verenigde Staten niet bereid
zijn hun uiterst dure wapens op te
geven, omdat zij hierin het enige
middel zien om de ander van een
aanval af te schrikken.
.IfiWifiRisle taises, yeroocaq^jyL door
een geslaagde onderschepping van
een verkennings- of bommenwer
persatelliet van de andere partij.
Periodieke panieken wanneer een
van de partijen een bommemver-
persatelliet boven de oceaan of de
poolgebieden laat exploderen om
de andere te overtuigen van haar
afschrikwekkende kracht.
Beperkte ruimte-oorlogen door de
vernietiging van expedities op
verre planeten.
De meeste grote mogendheden zul
len bases hebben met interconti
nentale ballistische projectielen
terwijl communistisch China,
Egypte, India. Japan. Israël. In
donesië, Frankrijk, West-Duils-
land en Argentinië de beschikking
hebben over onderzeeboten waar
mee projectielen kunnen worden
afgeschoten.
Er zullen uiterst kleine kernwapens
worden vervaardigd, klein genoeg
om in 'n aktentas te bergen. Inter
nationale misdadigers zullen hier
mee chantage kunnen plegen door
te dreigen met een kernbomaan
slag. Onhandig gevoerde onderhan
delingen met deze chanteurs kun
nen de vernietiging van hele ste
den tot. gevolg hebben,
