Groot stuwcomplex bij Hagestein
verandert de Lek in een kanaal
Robinson-eiland voor miljonairs
LÉ0N DEGRELLE OPNIEUW
IN DE BELANGSTELLING
WOENSDAG 6 SEPTEMBER 1961' PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
Éénrichtingsverkeer voor de
scheepvaart op grote rivieren
(Van één onzer verslaggever»)
Haast symbolisch voor een streek, waar eens ridders buit heldendaden
bedreven, staan in Hagestein, een plaatsje aan de Lek tossen Vianen en
Culemborg twee reusachtige helmvizieren fier opgeheven In het landschap
als zy tenminste niet neergelaten zijn om het water van de Lek op peil
te houden. Deze vizieren vormen het belangrijkste onderdeel van het
stuwcomplex in de Lek bij Hagestein, dat vandaag in werking wordt ge
steld, terwijl Nederland dan tevens zijn eerste elektriciteit liit „witte
steenkool" gaat winnen.
Waterhuishouding
De stuw bij Hagestein maakt deel
uit van de werken voor de Rijnka
nalisatie. En deze is weer van uit
zonderlijk grote betekenis voor de
waterhuishouding van geheel Neder
land boven de grote rivieren. Toen
in 1932 de Zuiderzee was afgesloten,
kon hier een enorm zoetwaterreser
voir ontstaan, dat gevoed werd door
de Usel, die een arm van de Rijn
is. In de winter stroomt er door deze
rivieren zoveel water, dat de uiter
waarden onderlopen en 's zomers,
wanneer de landbouw juist grote be
hoefte heeft aan water, staat het
laag in de rivierbedding. Reeds lang
bestond het verlangen, de wateraf
voer te reguleren en daardoor de af
voer van Rijnwater door de IJsel
te vergroten. Dit kon bereikt wor
den door het kanaliseren van de Ne-
der-Rijn en Lek. Er is wel gedacht
aan kanalisatie van de IJsel, doch
dit bracht onoverkomelijke bezwaren
mee. Men koos derhalve voor de ka
nalisatie van Neder-Rijn en Lek door
middel van een drietal stuwen, na
melijk bij Doorwerth, bij Amerongen
en Hagestein. Deze laatste stuw met
sluis is nu gereed.
Pas als het Haringvliet is afgeslo
ten zal men van de Rijnkanalisatie
het volle profijt kunnen trekken,
doch ook nu reeds zal de invloed van
dit waterwerk merkbaar worden.
Doch vooral de stuw bij Doorwerth
zal van grote invloed zijn op de stand
van deze rivier. Terwijl thans ge
middeld 12 procent van het Rijnwa
ter door de IJsel wordt afgevoerd
zal men op den duur 20 procent door
de IJsel kunnen laten stromen.
Voordeel voor scheepvaart
Behalve voor de zoetwaterhuisliou-
ding heeft de Kijnkanalisatic ook
voordelen voor de scheepvaart. De
Neder-Rijn en Lek worden „stroom
loos" dit met een korrel zout te
nemen: er zul altijd nog een mini
male waterafvoer blijven van 66 mS
per seconde en verwacht wordt,
dat een groot deel van de opgaande
scheepvaart hiervan gebruik zal ma
ken, terwijl de afgaande scheepvaart
de voorkeur zal geven aan de Waal.
Op de grote rivieren onstaat dus een
soort éénrichtingsverkeer, zij het
niet verplicht.
Zo (jaat op de duur de Rijnkanali
satie er uit zien. Het stuwcomplex
bij Hagestein, het meest westelijke,
is thans gereed.
(Foto: Reproduktic-Inrichling Rijks-
ivaterstaat)
Een plattegrond van het stuwcom
plex, zoals dit gelegen is binnen de
tijdelijke dijken van de bouwput. In
de pijler tussen de twee doorlaat-
openingen zijn de turbine en de
fijnregelingondergebracht.
(Foto: Reproduktie-Inrichting Rijks
waterstaat).
genaamde vispassen, die van groot
belang zijn voor de visstand op de
grote rivieren. Zowel voor de glasaal
(jonge paling) als voor schubvis zijn
aparte voorzieningen getroffen.
En tenslotte dan 't „energieaspect":
in de stuw bij Hagestein is een tur
bine gebouwd, die een vermogen kan
leveren van 2500 kV A en per jaar
ongeveer 6 miljoen kW zal opwek
ken, voldoende om een stad als Arn
hem van elektrische stroom voor
stads- en huisverlichting te voorzien.
Deze generator betekent in de ener
gievoorziening een besparing van
3000 ton kolen per jaar. De stuw bij
Hagestein wordt de eerste Neder
landse waterkrachtcentrale.
Het stuwcomplex met de twee,
door vizierschuiven af te sluiten,
doorlaatopeningen. een sluis en
de andere voorzieningen is ge
bouwd in een enorme bouwput in
de zuidelijke uiterwaarden van de
Lek. De eerste aanbesteding vond
plaats in mei 1954. Aanvankelijk
had men gehoopt, het complex
reeds in 1959 klaar te kunnen
hebben. Moeilijkheden op de ar
beidsmarkt verschoven dit tijd
stip naar 1960. Dezelfde moeilijk
heden zjjn er oorzaak van, dat
het nog een jaar later is gewor
den.
De machinekamers voor de vizïér-
stuwen een geheel nieuwe con-
stnictie zijn ondergebracht in ma
chinekamers boven m de betonnen
bogen aan weerszijden van de door
laatopeningen. By de hoogst beken
de waterstand blijft er een door-
vaarthoogte van 9,10 meter. Deze is
gelijk aan die der Rijnbruggen. De
stuw maakt van Neder-Ryn en Lek
niet een volledig kanaal. Er wordt
steeds minimaal 66 mS water per
seconde afgevoerd via de turbine.
Een fijnregeling kan maximaal 150
mS water per seconde doorlaten en
daarna komen de vizierschuiven in
werking. Wanneer deze slechts ge
deeltelijk geopend zijn, geschiedt de
nauwkeurige regulering van het wa
ter weer met behulp van de fijnrege-
ling.
Daar het gehele complex in de uiter
waarden is gebouwd, heeft het ver
loop van de Lek ter plaatse een wij
ziging ondergaan. Het oude tracé
van de Lek wordt afgedamd.
Het stuwcomplex bij Hagestein Is
gebouwd in de zuidelijke uiterwaar
den. Het omvat de eigenlijke stuw
met dc twee vizierschuiven alsmede
een sluis voor de scheepvaart en zo-
De bewaking van generaal Valentin
Gonzalea. uit de Spaanse burgeroorlog
bekend als „El Campesino", is met ze
ven agenten versterkt. De Franse rege
ring heeft „El Campesino". die de laatste
tifd dreigbrieven beeft ontvangen, een
gedwongen verblijfplaats aangewezen op
Brehat, èen eilandje voor de kust van
Bretagne.
EX-REXISTENLEIDER
Spaanse hertogin heeft
zijn memoires opgetekend
Koning Boudewijn en koningin Fa-
biola's Spaanse zomervakantie en de
verrassende scherpe reactie van de
Belgische socialistische pers op het
bezoek van het koninklijk paar aan
generaal Franco hebben een oud ge
schilpunt tussen de twee landen weer
onder de aandacht gebracht.
Het gaat om de vroegere Rexisten-
leider Léon Degrelle, die in de oorlog
met de nazi's collaboreerde en in
1945 in België ter dood veroordeeld
werd en na zyn sensationele vlucht
In Spanje asiel vond. Reeds vóór de
ontmoeting, tussen de koning der
Belgen en het Spaanse staatshoofd
had een poging om Degrelle uit Span
je te ontvoeren, veel stof in en bui
ten Spanje doen opwaaien.
In april van dit jaar kwam de Spaan
se politie een groep buitenlanders op
het spoor, die met een nauwkeurig
uitgewerkt ontvoeringsplan naar
Spanje waren gezonden. Enkele leden
„Cat Cay", Bahama-paradijs onder Britse vlag
Duizend dollar per week
van deze groep, waaronder een Is
raëliër en een Zwitser, konden ge
arresteerd worden. De verdachten,
die intussen in Barcelona veroordeeld
zijn wegens verboden wapenbezit,
waren echter niet te bewegen tot het
geven van inlichtingen over hun op
drachtgevers. Omdat de gehele zaak
in duister gehuld bleef, werden van
Spaanse zijde maatregelen genomen
om een herhaling van het incident
tegen te gaan, niet in de laatste
plaats, omdat Degrelle sedert jaren
de Spaanse nationaliteit bezit en een
ontvoering alle mogelijke internatio
nale verwikkelingen tot gevolg zou
kunnen hebben. Belgen waren, zo is
in Madrid meerdere malen met na
druk gezegd, niet bij het komplot
betrokken.
Rode hertogin
Wellicht niet geheel ten onrechte
brengt men in Spanje de voorgeno
men ontvoering in verband met het
feit, dat de intussen 55 jaar gewor
den Degrelle binnenkort zijn memoi
res zal publiceren.
De hertogin van Valencia, die wegens
haar oppositie tegen generaal Fran
co vaak de „Rode hertogin" wordt
genoemd, heeft de herinnering van de
Rexistenleider in een omvangrijk
werk onder de titel „Léon Degrelle
heeft me verteld..." samengevat. De
Sommige rijke mensen, die proberen evenveel plezier te beleven
aan het uitgeven van hun geld als zij hadden aan het verdienen
ervan, kopen zeiljachten of maken een reis om de wereld. Ande
ren kopen renstallen, modelboerderijen of grote villa's en stellen
zich voor, dat zij écht plezier beleven aan deze symbolen van
hun rijkdom. Maar eigenlijk is er voor een Amerikaanse mil
jonair weinig plaats op deze wereld. Zeker, hij kan naar Califor-
nië gaan of naar Florida, maar daar komt „iedereen", zelfs op
krediet. Hij kan naar Hawaii reizen of naar Mexico, maar overal
komt hij mensen tegen, die het ook kunnen betalen, zij het dan
op termijn* Voor zulke mensen is het een geluk, dat er ergens
een plekje op de wereld is, een sprookjesland, waar men kan le
ven zonder beurstikkers, telex, telefoon en radio. Iemand die
weet, wat een miljonair toekomt (omdat hij er zelf een is) heeft
van een met palmbomen begroeid stuk land, bestaande uit kalk
steen, koraal en zandsteen een paradijs voor miljonairs gemaakt.
Als men het als een Robinsoneiland
wil beschouwen, zyn er in elk geval
tweehonderdvyftig zwarte Vrijdags,
die op de bevelen van hun meesiers
wachten. Dit eilandparadys heet Cat-
Cay en het is een van de Bahama
eilanden ,.Cay" icomt van het Spaan
se woord „Caya" dat sleutel betekent
en „Cat" heeft iets te maken met het
merkwaardig gevormde eiland, dat
vanuit de lucht doet denken aan een
kat met opgezette hoge rug.
Brits gebied
Dit eiland is het eigendom van de
Amerikaanse miljonair Louis Wa-
sey die in de advertentiewereld mil
joenen heeft verdiend. Het eiland
staat onder Britse vlag, wat een aan
trekkelijkheid temeer vormt. Het is
vier kilometer lang en op het breed
ste punt een kilometer breed. Het ligt
een half uur vliegen van Miami en
het strand wordt aan de oostzijde be
schermd door de Grote Bahamabank,
een waar vissersparadijs, waar het
wemelt van tonijnen, haaien, reuzen-
makrelen en allerlei merkwaardige
vissoorten, waarvan sportvissers
dromen. De temperatuur is er gemid
deld negentig graden Fahrenheit, ook
als kille winden de stranden van Flo
rida schoonvegen. Alleen daarom is
het al een paradijs, theoretisch toe
gankelijk voor twee-en-een-halve do
per persoon aan de Britse haven
ambtenaar dat wil zeggen, als dit
eiland niet het particulier eigendom
was van een man, die er een club van
heeft gemaakt met maximaal hon
derd leden, die alleen het eiland mo
gen betreden. Trots dragen die men
sen aan horlogeketting of armband
de geëmailleerde zwarte kat die het
insigne vormt voor de Cat-Cay-Club.
Om tot die club te worden toegelaten
is het niet nodig, rijk te zijn, want
dat kan iedereen worden.
Niet duur
Men moet ook goede manieren
hebben, de manieren van iemand,
die zich onder alle omstandighe
den weet te gedragen. Wie zich
onderscheidt door luidruchtigheid
of onaangename manieren krijgt
eenvoudig de eerste oktober geen
rekening meer voor de volgende
jaarlijkse bijdrage van duizend
dollar. Overigens is dat lidmaat
schap maar een peuleschil, want
het verblijf op dit eiland is schrik
barend duur.
Het verblijf in een simpele bungalow
kost vyftig dollar per persoon per
dag; een gezin met twee kinderen
geeft er makkelijk duizend dollar
per week uit zonder extravagant te
zijn. Auto's zijn er niet op dit eiland;
de fiets is het aangewezen vervoer
middel, vooral omdat de meeste be
zoekers dringend behoefte hebben
aan lichaamsbeweging. Elk van de
etablissementen, of het nu het peper
dure Palace-restaurant of een van de
beide luxe bars is, heeft zijn eigen
rijwielstalling. De stamgasten ziet
men langs de grindpaadjes fietsen of
Als twee enorme vizieren staan hier
de geopende schuiven in een land
schap, dat eens vizieren, zag op de
helmen van ridders. De machineka
mers zijn in de heftorens onderge
bracht. In elke machinekamer zorgt
een elektromotor van slechts 10 pk
er voor, dat de schuiven in ongeveer
Z/2 uur kunnen worden opgehaald.
De schuiven ziet men op deze foto
van de zuidzijde. Ten noorden van de
twee ifS meter brede doorlaatopenin
gen is het scheepvaart-sluizencom-
plex gelegen. (Foto: Reproduktie-In
richting Rijkswaterstaat)
Spaanse editie is reeds in druk, bui
tenlandse uitgevers trachten de rech
ten te kopen. Het lijkt er sterk op, dat
dit werk een aantal tot nu toe on
bekende details zal bevatten uit de
Belgische en Europese politiek tij
dens de jaren van het Hitler-regime.
Stilte voor de storm
Staat de voorgenomen aanslag op
Degrelle inderdaad in verband met
de publikatie van dit boek? Deze
vraag kan men niet zonder meer
terzijde leggen. Want tijdens de 16
jaar, die Degrelle nu in Spanje ver
blijft op de hem door Spaanse vrien
den geschonken boerenhoeve is hjf
politiek niet meer actief geweest en
heeft hy al zijn tijd kunnen wijden
aan de landbouw en literaire activi
teiten. Vrij geruisloos verscheen van
zijn hand het boek „De verwarring
van 1940" een bundel lyrische verzen,
waarvoor de bekende Spaanse filo
soof professor de Gregoio Maranon,
een vooraanstaand liberaal-katholiek
politicus, het voorwoord schreef.
Sommigen in Spanje beschouwen de
ze rust rond Degrelle als een stilte
voor de storm.
het nu de hertog en hertogin van
Windsor zijn of andere bekende figu
ren.
Toch gaat men er prat op dat Cat
Cay niet duurder is dan welk luxe
hotel in Florida ook. De hele begro
ting is daarop gebaseerd. Duizend
dollar per week is de rente van een
miljoen dollar tegen vijf procent per
jaar, precies wat een enkelvoudige
miljonair zich kan permitteren. De
werkelijke kosten zijn echter wel wat
hoger, gezien de eisen die aan de gar
derobe worden gesteld. In Miami
verkoopt men de dames een complete
Cat-Cay-garderobe voor 2.276,95 dol
lar.
Oud-Engels
Op Cat Cay wordt men ontvangen
door een echte barones, Peggy de
Gripenberg, de weduwe van een voor
malige Finse gezant in Washington.
Men betaalt een pond belasting aan
het Britse empire aan een smetteloos
gekleed Brits ambtenaar en verder
kan men zyn gang gaan. Alle nieuwe
gasten worden ontvangen in de Kit
ten Kay Bar, waar de handtekeningen
in het eikehout staan gebrand en
waar Joe de kampioenzwemmer van
de Bahama-eilanden, de beste drinks
van het Amerikaanse halfrond kan
mixen. Na deze introductie is men er-
gen baas; men krijgt een cottage toe
gewezen en is dan vrij om golf of ten
nis te spelen, tonijn te vangen, te
gaan zwemmen of gewoon te luieren.
Het avondmaal gebruikt men naar
traditie in het oud-Engelse Manor-
house, opgetrokken uit oud-Engels
eikehout, gesloopt uit oud Engelse
huizen en landhuizen.
Eigen munt
Wasey heeft van de gelegenheid
gebruik gemaakt om een eigen
drinkwater-installatie te bouwen.
Daarmee werd Cat Cav onafhan
kelijk van het vasteland. Hy be
dacht allerlei manieren om geld te
maken met zijn eiland; door een
toeval ontdekte hij, dat hjj krach
tens een privilege van de Britse
Kroon het recht liad zijn eigen
geld te laten maken, dat overigens
alleen op Cat Cay waarde heeft.
Het zijn zilveren dollarstnkken
met een kat en een sleutel, waar
van de aanmaak een halve dollar
kost.
Die munten hebben nergens geldig
heid, maar de gasten nemen elk jaar
honderdduizend van die munten mee,
wat ook weer een behoorlijke winst
oplevert. Een andere bron van inkom
sten wordt gevormd door de verkoop
van Engelse antiquiteiten, wandte-
gels, meubelen, lavendel, zilver en
gebreide Engelse kleding. Alle levens
middelen moeten per boot van Miami
worden aangevoerd. Het seizoen op
Cat Cay begint half december, als de
Griek verzoekt om
politiek asiel
De Griekse ingenieur >IicheI Raptis,
een van de twee beschuldigden in het
opzienbarende valsemuntersproces
van enkele maanden geleden in Am
sterdam, heeft de Nederlandse rege
ring verzocht hem met ingang van
15 september, wanneer hij zijn straf
heeft ondergaan, politiek asyl te ver
lenen.
Dit heeft het Santen-Raptiscomité
medegedeeld in een circulaire, waar
in wordt verzocht dit verzoek met
adhaesiebetuigingen te ondersteu
nen. Zoals bekend is. werd Michel
Raptis, de leider van de Trotzkisti-
sche vierde internationale, op 12 juli
veroordeeld tot een gevangenisstraf
van een jaar en drie maanden met
aftrek van voorarrest wegens het
medeplegen van uitlokking tot een
poging van valsemunterij, waarmee
hij de Algerijnse verzetsbeweging
een dienst meende te kunnen bewij
zen. De vrijlating van de Griekse in
genieur op 15 september levert aller
lei moeilijkheden op. Zijn paspoort
is verlopen en de Griekse regering-
wenst het niet te laten verlengen. Zij
is wel bereid haar landgenoot papie
ren te verstrekken voor een enkele
reis Amsterdam-Athene, doch ir.
Raptis voelt daarvoor weinig.
Volgens berichten in de Oostduitse pers
zijn dezer dagen een ingenieur uit Öost-
Berltjn en een biliothecaresse uit Zeulen-
roda in Thürmgen tot resp. Vier jaar en
twee jaar en acht maanden gevangenis
straf veroordeeld, omdat zij Oostdyitsers
er toe zouden hebben aaneezet naar het
westen uit te wijken.
eerste gasten komen om Kerstmis en
nieuwjaar in Britse stijl te vieren.
Begin februari komen de eerste sei-
zoengasten. In maart komen de dure
jachten, waarvoor een speciale jacht
haven is gebouwd met vijftig grijn
zende Bahamanegers als helpers. In
april komen de mensen, die rust zoe
ken en in juni de sportvissers.
In juli komen de late gasten die tot
augustus blijven en dan gaat Cat
Ca.v de winterslaap in tot december.
Dat is Cat Cay, waar een eerlijke
naam een betere introductie vormt
dan het lidmaatschap van de New-
vorkse effectenbeurs. Het is een
plaats van rust en vrede, waar men
de wenkbrauwen fronst over iemand
die vanuit New Fork voor zaken
wordt opgebeld. Want als men twee
honderd dollar per dag kan verteren,
mag men er niet aan denken om meer
geld te verdienen. Trouwens: waar
zou men het aan uit moeten geven,
als men op Cat Cay voor dat bedrag
alles kan kopen wat een mens ver
langt?
VANDAAG IN GEBRUIK
