A
Hollywood kwam paar maanden
naar Suriname
rsena
FAKIRS ER OCCULTISMEHET
IS ALLEMAAL BEDROG
MAANDAG 4 SEPTEMBER 1961
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
7
„Gods Geuzen" bij Paramaribo verfilmd
Burl Ives speelt niet als hij
nonsens moet spelen
(Van onze correspondente in Suriname)
Burl Ives zingt voor me. Zijn vingers raken licht de snaren van
zijn gitaar, ja, strelen ze. Het is niet anders, iedereen kan en
mag het zien: Burl Ives houdt van zijn gitaar. En hij zingt, met
een stem die ontroert. Burl Ives houdt van zijn volksliedjes,
die dromerig vertellen van leven, liefhebben, verdriet en een
zaamheid. Amerikaanse folksongs, weemoedig als Franse chan
sons. Even tevoren heeft hij zich geamuseerd, swingend en
rockend op de nieuwste topsongs, die de radio non-stop loslaat.
Ives is een imposante filmacteur, met een omvangrijk, zeer om
vangrijk figuur, 52, met een markante kop, weelderig haar en
een sneeuwwit baardje; en met vriendelijke blauwe ogen.
Geen nonsens
„Ik houd niet van die radio. Dat is
geen muziek. Ik houd van liedjes met
inhoud, diepte, gevoel".
Hij is een persoonlijkheid, deze film
ster, die in anderhalf jaar geen film
maakte, omdat hij „de scripts non
sens vond". „Ik kan van zingen le
ven. In die anderhalf jaar heb ik
in twee t.v.-shows gezongen, heb ik
twee albums grammofoonplaten ge
maakt: ik behoef geen nonsens te
doen. Alleen als het script me bevalt,
speel ik; film of toneel. Ik was een
toneelspeler, bezocht de toneelschool
en heb in elf toneelstukken een rol
gehad".
Groot schrijver
Toen Burl Ives „The Spiral Road",
het scenario, gemaakt voor de ver
filming van „Gods Geuzeu" van Jan
dé Hartog, las was hij direct gewon
nen. „Of de film goed wordt, weet
ik niet, dat weet je nooit. Maar het
boek heeft me getroffen, Jan de Har
tog is een groot schrijver!" Daarom
kreeg Suriname Burl Ives in levende
Ijjve te zien.
Gods Geuzen Is het verhaal, dat Jan
de Hartog heeft geweven rond het
werk van een jonge Nederlandse arts
een werkelijk bestaande figuur, die
op het ogenblik aan het gouverne
ment van Nieuw-Guinea is verbon
den. Het speelt tijdens de tweede
wereldoorlog in Indonesië. De schrij
ver komt daar in contact met en on
der de indruk van wat zendelingen
De jonge regisseur Robert Mulligan
(S5). Waar blijft die son nou....?
er doen ten behoeve van lijders aan
lepra. Jan de Hartog leidt deze ro
man tot de conclusie, dat de mens
niet kan leven zonder de liefde van
God.
Oude rot
In de film speelt Burl Ives de rol
van de oude rot in het vak, dokter
Brits Jansen, terwijl Rock Hudson de
rol van de jongere collega, Anton
Zorgdrager, vervult.
Burl Ives liet zijn vrouw en twaalf
jarige zoon achter in New York, „We
wonen in New York, waar mijn zoon
een internationale school bezoekt,
voor alle rassen, voor alle godsdien
sten. Als ik terugkom, gaan we naar
Californië. Ik moet dan aan de film
nog minstens tien weken werken, al
lo kleinere scènes worden in Holly
wood gemaakt, waar we een oerwoud
gaan „bouwen" en waar bovendien
alle binnen-scènes moeten worden ge
maakt".
„Biedt men mij daarna een rol in een
film of toneelstuk aan, die me be
valt, dan doe ik het. Anders ga ik
terug naar New York enva
kantie nemen, zeilen! Ik heb een
schoener en zeilen is mijn grote hob-
by".
Burl Ives weet bijna alles over zei
len, water, stromingen en alles
wat daar zo los en vast om heen
zit. Hij houdt van lezen maar hij
doet het systematisch. Is er een
onderwerp dat hem interesseert,
dan koopt hij bijvoorbeeld in één
keer alle tien boeken, die dat on
derwerp behandelen. En hij léést
ze allemaal! Zijn interesse strekt
zich uit van de watersport tot en
met de klassieke schrijvers.
Van binnenuit
Ives ziel zijn eigen films nooit, be
zweert hij me. „Ik heb daar een goe
de reden voor. Ik wil mijzelf later
De indrukioekkende Burl Ivesmet
echte baard en valse snor.
niet imiteren. Ik speel namelijk van
binnenuit; iedere rol weer speel ik,
zoals ik voel, het te moeten doen. Ik
geef me in mijn rol en het heeft
geen enkel nut, als ik later naar mij
zelf zou gaan kijken, omdat een vol
gende rol weer heel ander spel
vraagt".
Suriname, zegt hy, is een symbolisch
land. „Dat hier zoveel rassen samen
wonen, het bewyst toch maar weer,
dat je je buurman niet behoeft te
haten. De U.N. zou hier eens moeten
kijkenMaar hij heeft misschien
de jongste ontwikkelingen niet ge
zien, die tot enige bezorgdheid stem
men.
„Als ik een contract teken", zegt hij,
„let ik er altijd goed op, dat erin
wordt vastgelegd, dat ik niet met le
vende slangen behoef om te gaan. Ik
heb iets tegen slangen, ik...." Hy trekt
een vies gezicht en er gaat iets als
een rilling over zijn rug.
,,Goed, ln één van mijn films zou ik
met een slang om mijn nek moeten
rondlopen en het zou een rubber slang
worden. Maar aan die ene scène,
waarvoor het een echte slang zou en
moest worden, viel tenslotte niet te
ontkomen.
Slangehart
Wat moest ik doen naar huis
gaan? Enfin, ln de situatie wil je
geen lafaard zün en zeg je: „Kom
dan maar op met dat beest". Ik leer
de, hoe ik het beest moest vasthou
den, achter de kop, maar ik deed
het iedere keer weer met trillende
vingers".
„De eerste dag, gedurende de opna
men, bijna twee uur achter elkaar!
De tweede dag stond ik weer te bib-
beren, met die slang om m'n nek, tot...
mijn vingers de hartslag van de stak
ker voelden. Ik heb nogal gevoelige
vingers, van het gitaarspel!
Het was in een scène, waarin ik door
iemand zou worden aangevallen en
toen opeens voelde ik, hoe bang die
slang was. Het was een afschuwelij
ke situatie voor het dier. Van dat
ogenblik hield ik hem alleen nog heel
zachtjes, bijna teder, vast en ik pro
beerde hem gerust te stellen, bijna te
beschermen toen die „vijand" op me
afkwam. En, gek als het klinkt, blijk
baar voelde de slang dólt. Hij ont
spande zich, werd rustig. Ik kon hem
zelfs loslaten. Hij kronkelde zich ge
heel om mijn nek ja, stel je voor!
maar alleen, omdat hij zich be
haaglijk voelde, dichtbij me wilde
zijn!"
Ives werd de enige, die de slang kon
pakken en vasthouden en de bewa
ker bood Burl Ives de slang j
„Ik zou nog geld toe krijgen, als ik
hem meenam. Zou ik het niet doen,
ik wist het zeker, hij zou worden
doodgemaakt en dat wilde ik niet. Ik
heb hem dan ook meegenomen, toen
de scènes-met-slang waren gemaakt
en ik ben naar de rivier gegaan". Hij
wacht even, om het effect te verho
gen. „Toen heb ik de mand openge
maakt en hem hup, in de rivier laten
glijden. Hij heeft nog één keer om
gekeken en zwom daarna gelukkig
wegBurl lacht er nog eens ver
genoegd om.
Dorp in vlammen
Intussen is liet speciaal gebouwde
Javaanse dorp, waar de buitenopna
men voor Gods Geuzen zijn gemaakt,
in vlammen opgegaan. Ook dat eiste
het scenario. Velen in Suriname heb
ben het nochtans met weemoed ga
degeslagen.
Men was zich thuis gaan voelen in
dit half echte wereldje uit het vroe
gere Nederlands Indië, waar de twee
artsen uit Jan de Hartogs verhaal,
die op Java een verbeten strijd voer
den tegen magie en epidemieën, de
geteisterde bevolking tenslotte wisten
te bewegen, het dorp te verbranden
om de pestverbreidende ratten te
kunnen uitroeien.
Elke morgen om zes uur vertrok de
bonte filmstoet uit Paramaribo over
het begin van de autoweg, die dwars
door het oerwoud het oosten van
Suriname zijn verbinding met het
hart van het land zal moeten geven,
naar het dorp over de rivier.
Verteerde droom
Veertig mannen en vrouwen uit Hol
lywood maar niet de vrouwelijke
hoofdrolspeelster Gena Rowlands, die
het hier blykbaar te ongeciviliseerd
voor haar verfijnde ziel vond; vijftig
Surinaamse assistenten onder wie de
jonge Surinaamse assistent-regisseur
Frits Pengel, die misschien de kans
van zijn leven zal blijken t hebben
gekregen; en meer dan tweehonderd
figuranten, in hoofdzaak uiteraard in
Suriname gevestigde Javanen, van
wie versclieideneu enkele maanden
lang ongeremde dromen over sterren-
carrières hebben gehad- Dromen, die
in de gloed van de vlammen, die het
dorp hebben verteerd, zijn vervlogen.
Dit dorp heeft kennis gemaakt met
alle verschrikkingen, die de Holly-
woodse technici, die aarbevingen, ont
ploffingen en verwoestende cyclonen
op bestelling kunnen leveren, hadden
meegebracht. Een goed deel van de
drie miljoen dollar, die Gods Geuzen
zal moeten gaan kosten, zijn daar
opgegaan. Even is het weer rustig
geworden in Paramaribo. De sterren
zijn vertrokken en de teenagers moe
ten andere opwindingen zoeken. Jam
mer, dat dat nu juist moest gebeuren
in strijd met de traditie, die Burl
Ives symbolisch noemde voor Surina
me, de traditie van de verdraagzaam
heid tussen de vele hier gewortelde
(Advertentie)
Een in Suriname opgenomen scène
uit The Spiral Roadeen verfilming
van „Gods Geuzen'' van Jan de Har
tog. De jonge dokter (Rock Hudson
aan de rechterzijde van de oude rot
in het vak", (Burl Ives)die één van
Surinames jongste goede ama
teurfilmsterren op de schouder heeft
genomen.
Wie Arsenal rookt, is m zijn
element. Die weet dat hij een
goed merk heeft opgedokenl
Geniet van het koninklijke
formaat en de kostelijke melange.
Overal, hoyenal, Arsenal
DR. JACOBSON WEET HET ZEKER
- Kruistocht tegen
het bijgeloof
Meester goochelaar, free lance
journalist van gerenommeerde
Franse en Belgische bladen,
meester in de rechten, doctoran
dus in de wijsbegeerte, kandi
daat in de letteren, rotisseur van
de Confrérie en ridder in de Leo
poldsorde. Dat is de fameuze
Belg dr. J. D. Jacobson, wie men
zijn zestig jaar bepaald niet
aanziet.
Hij nestelde ons in het voorname Ho
tel Rozendaal te Velp, in een roman
tische entourage van Chippendale en
Louis XVI. Toen wierp de meester-
doctor een complete tentoonstelling
van perskaarten en diploma's op ta
fel. Op de bank nast hem een gewel-
Richard Wagnerbaret. „Zet dat
servies eens weg", commandeerde hij
met elegance en toen haalde hij de
ene goocheltruc na de andere uit,
haalde er bedaagde dames voor van
haar handwerkjes, betrok er een
jong meisjes in en ging toen voort
zichzelf te verkopen.
Hobby
Ontdaan van al die rose, groene
en gele diploma's en perskaarten,
verzameld in een dikke, veelge
bruikte portefeuille, blijft er een
aardige man over, een voortreffe
lijk causeur, interessant ook om
zijn grote hobby: het bestrijden
van bijgeloof, dat in duizend vor
men overal leeft. Dr. Jacobson is
een kruisvaarder tegen occultis
me; tegen tovenaars, genezers,
magnetiseurs, pshyehometristen,
heksen, helderzienden, spiritisten
en illusionisten.
Allemaal bijgeloof, allemaal nep,
beste vriend. Weet je, waarom die
lieden geloof vinden? Kijk, de men
sen geloven hoe langer hoe minder
in God, maar het staat vast, dat ze
willen geloven. Dat zit in ze. Er ont
staat dus een geloofsvacuüm en dat
wordt opgevuld doorbijgeloof.
Tussen haakjes, hypnotiseur Adolf
Hitler heeft het dank zij deze toene
mende bijgeloofsbereidheid een eind
geschopt".
Larie
„Ik ben geleerd, dat vertel ik je, dat
zie je" en opnieuw trekt hij de mi
niatuurtentoonstelling curiositeiten
uit zijn borstzak. „Maar weet ge,
wat ik eigenlijk in hoofdzaak doe?
Ik signaleer het bedrog van natuur
lijke mensen, die beweren dat ze tot
bovennatuurlijke dingen in staat zijn.
Larie! Vous savez Ie mot? Ik stel ze
lermanent aan de kaak, in het pu-
)liek. Ik wijs", zo vervolgt hij in
voortreffelijk Nederlands met hier en
daar een scheut Frans, „op de more
le en financiële bezwaren tegen oc
cultisme en wat er mee samenhangt
in de royaalste zin". Zijn armgebaar
omspant een ganse hoek van het
luxueuze hotel.
.Schrijf op",, dicteert hij op een toon,
Ia*, men het niet. lalen kan: „IN
PARIJS ALLEEN .VERDIENEN
DR. JACOBSON.
VEERTIG TOEKOMSTVOORSPEL
LERS, MAGIËRS en FAKIRS PER
JAAR 70 MILJARD OUDE FRAN
SE FRANKS. Wat zegt ge me daar
van?"
„Wij verdienen ze niet".
Helderziende
„Alors, gij zijt geen fakir, maar
luister goed, wat ik U zeg. Ik heb
onlangs tien kraamverpleegster-
tjes gevraagd, in hun ziekenhuis
te bed te gaan liggen met op hun
gezicht de lach der blijde ver
wachting. Toen liet ik een zeer
befaamd helderziende komen. Ik
zeg: awel, hier liggen tien zwan
gere vrouwtjes. Ze zouden graag
weten, of ze een zoon of een doch
ter krijgen. Awel. daar zult ge
voeling voor hebben. Kunt ge hun
dat voorspellen?"
Dat kon. De fameuze helderziende
maakte een stille omgang langs elk
bed, sloot zijn helderziende ogen,
spreidde zijn handen over de ver
pleegstersbuikjes en sprak: deze zes
krijgen een zoon, deze vier een doch
ter.
Hah! De „zwangere" vrouwtjes
sprongen uit bed en verklaarden tot
dusver geen man zodanig bekend te
hebben, dat daarvan een zoon of een
dochter het gevolg zou kunnen zijn.
Wat zegt ge me daarvan'?"
Fakirs? - nep!
„Fakirs zijn tenminste echte ma
giërs, menen de Europeanen. Geloof
me, mijn kruistocht gaat ook tegen
die fakirs, want zij plegen bedrog.
Het woord fakir is niet eens Hindoe-
stans, maar Arabisch en betekent
„arme". Wist ge dat?"
„Ik heb de laatste halve eeuw geen
Arabisch gesproken".
„Awel, dan weet ge 't nu. De ware
fakir is een bedelend asceet, bijna
altijd Muzelman, die zich pijnlijke
lijfstraffen oplegt en zijn levenson
derhoud verdient dank zij medelij
dende omstanders. Naast deze mys
tieke fakirs wemelt het in India van
goochelaars, die aan de kost komen
met vierde rangs trucs. Om hun
prestige te verhogen noemen ze zich
erfgenaam van de oude Egyptische
magiërs en bewaarders van de oud
ste geheimen van de mensheid. In
feite zijn het deugnieten, van ouds
routiniers in het exploiteren van oen
dom, afgodisch en bijgelovig volk.
Een van mijn vrienden, de grote Pa-
rijse goochelaar Jean Marc, is ontel
bare malen in India geweest. Hij
heeft het doorkruist van oost naar
west en van noord naar zuid. Toen
hij terugkwam, walgde de man van
de platheid, de vulgariteit, het ge
brek aan fantasie van die zogenaam
de Hindoefakirs. De Franse, Neder
landse en Belgische leerling-gooche
laar slaat die lui met stukken!
Draadje
Met de Amerikaanse journalist
John Keel, die eveneens India
heeft doorkruist, is het niet an
ders gegaan. Hier, lees wat Keel
zegt: „Ik stond daar, onderstebo
ven, met tranen in de ogen. Ik
had zojuist het geheim ontdekt
van een touw, dat op bevel van de
fakir regelrecht naar boven ging,
zonder dat hij het aanraakte. Ge
weldig. Het geheim bij de
meeste oosterlingen onbekend
zit niet in bet touw en evenmin in
de bodem. Het zit in de lucht. In
de zijden draden, waardoor
iemand het de hoogte inhaalt.
Die zijden draad is gespannen van
de ene heuvel- of rotskruin naar de
andere, want alleen in dergelijke
landschappen treden ze op. En nie-
man ziet die draad, die soms 5 kilo
meter lang is. Wel. Ik tart de be
roemdste fakir, in een touw te klim
men, dat in de lucht gehouden wordt
door een haardunne draad over zo'n
lengte!"
„Als een fakir werkelijk de macht
bezit, om een manggapit onmiddel
lijk te laten opkomen, waarom be
dekt hij haar dan met aarde en daar
nog een doek overheen? Indien hij
de macht bezat, een pit te laten
groeien, zou die fakir dat voor uw
ogen laten zien; er zou een stengel
uit de pit verrijzen en uit die stengel
bladeren.
Speld
Een fakir kan, evenmin als ieder an
der, de natuurwetten doorbreken en
bovennatuurlijke dingen verrichten.
Hij is niet in staat het geringste
wonder te doen. Leg hem op spijkers,
dwars, zoals ge dat in een circus
kunt zien. Ge houdt den adem in.
Maar prik hem eens met een speld in
zijn gat. Dan springt de plankmens
tegen het tentzeil!
Trucs, bedrog, goochelarij, c'est tont.
Di kan Je er een bibliotheek over la
ten lezen".
En toen zette hij de Wagnerbaret op
en vervolgde zijn kruistocht tegen
het occultisme.