Atoomenergie voor de Nederlandse
electriciteits voorziening
Slokop Schiphol
10
PROVINCIAI/E ZEEUWSE COURANT
MAANDAG 24 JULI 1961
Kernreactor vergt 60 a 80 miljoen
Studiecommissie haalt
„bouwplaat" in V.S.
(Van een speciale verslaggever)
Ieder land wil wat zijn energievoorziening be
treft graag onafhankelijk zijn van andere lan
den. Vandaar dat de in dit opzicht kwetsbaarste
broeders altijd naar middelen zoeken om deze
onafhankelijkheid mogelijk te maken. De ont
wikkeling van de kernenergie blijkt zo'n middel
te zijn. Daarom steken vooral landen als Enge
land, Frankrijk en Italië grote bedragen in het
onderzoek: de kernenergie te gebruiken om
elektriciteit op te wekken. Ook Nederland is
hiermee nu (eindelijk) aan de gang, want al heb
ben wij eigen kolen, eigen olie, eigen gas om ge
neratoren draaiende te houden, dit alles is niet
voldoende: een groot deel van de benodigde
brandstoffen moet toch altijd nog worden ge
ïmporteerd.
Op deze panelen kunnen de experimenten met de ko-
lcend-waterreactor worden gevolgd. Een indrukwekkend
geheel.
Er behoeft niet eens een oorlog
te komen om ons land wat dit
betreft in moeilijkheden te bren
gen. Andere ontwikkelingen, zo
als enige jaren geleden de slui
ting van het Suez-kanaal, zijn al
voldoende om „kortsluiting'Mn-
de-aanvoer en ook „kortslui-
ting"-in-de-kosten te doen ont
staan.
Op deze foto ziet men hoe een ele
ment met splijtbaar materiaal (de
lange staven) wordt „ingébracht".
Maar stelt U zich -eens voor. dat al
onze elektriciteitscentrales nu met
atoomkracht konden worden aange
dreven. Dan behoefden we alleen
maar een hoeveelheid splijtbaar ma
teriaal waaruit kernenergie kan
worden ontwikkeld zoals uranium
op te slaan en we waren op alle even
tualiteiten voorbereid. Sterker nog:
er zijn tegenwoordig zogenaamde
kweekreactoren, die niet-splijtbaar
materiaal splijtbaar kunnen maken,
zodat de düre aankoop van uranium
tot minder dure proporties zou kun
nen worden teruggebracht. Tenmin
stewanneer die kweekreactoren
dan ook helemaal ontwikkeld lees:
ai hun kinderziekten te boven wa
ren.
Maar zover is het nog niet. Noch
met deze kweekreactoren, noch
met de kernreactoren die de elek
triciteitsvoorziening tegen gelijke
produktiekosten als de energie
voorziening volgens het klassieke
procédé voor hun rekening zouden
kunnen nemen.
Veel duurder
Neen, wat dat betreft zal er nog heel
wat onderzoek nodig zijn. Natuurlijk
kernreactoren voor de elektriciteits
voorziening zijn er op de wereld al
wel in Amerika en Engeland voor
al, maar ook in Frankrijk bijvoor
beeld maar ze zijn bepaald nog niet
rendabel. De SEP: Samenwerkènde
Electriciteits Produktiebedrijven N.V.
die, zoals dezer dagen werd gemeld
liet plan hebben een kleine (onder
zoek) kernenergie-centrale in Neder
land te bouwen, laten door een stu
diecommissie uit hun midden uitre
kenen: wat deze centrale zou gaan
kosten.
Zou bij een geprojecteerd vermo
gen van ca. 50.000 kw, elektrici
teit geproduceerd worden tegen
4.5 cent per kwh. dan is dat ca.
1.5 cent méér dan volgens de klas
sieke methode. Dit betekent jer
jaar alleen aan produktiekosten 6
miljoen gulden duurder
Toch beginnen
Waarom dan toch aan dit project, be
gonnen, tenminste, wanneer de kos
ten niet ondraaglijk worden? Terwijl
men er bovendien terdege rekening
mee houdt dat het gekozen reactor
type: de zogenaamde kokend water
reactor van General Electric in Ame
rika niet concurrerend kan züu en het
wellicht nimmer zal worden.
Om onze elektriciteit-producerende
drijven op de kernenergiecentra
le-,.an-sich" te laten inspelen, om de
mensen van deze bedrijven ermee
vertrouwd te maken.
Om de Nederlandse industrie in staat
te stellen niet slechts de klassieke on
derdelen van dit soort kernreactoren
te gaan vervaardigen, maar ook de
specialistische onderdelen, zodat deze
niet geïmporteerd behoeven te wor
den, wat tot belangrijke kostenbe
sparing kan leiden.
T oekomst
Een en ander onder het motto: Er zit
ALLES in die kernenergie voor de
toekomst. Met name voor onze ener
gievoorziening, waarnaar een toene
mende vraag is en zal blijven". Men
is er namel\jk van overtuigd dat kern
energiecentrales op den duur tegen
dezelfde (verder gaat men voorlopig
nog maar niet) produktiekosten als
thans elektriciteit kunnen gaan leve
ren. Een zekere mate van bewijs hier
voor levert Engeland reeds door zijn
aankondiging over 5 a 6 jaar al zo
ver te zijn.
Wat gaat er nu gebeuren? Een stu
diecommissie van SEP, voornamelijk
bestaande uit ingenieurs, vertrok on
langs naar San José, Californië, waar
de General Electric Company is ge
vestigd. In samenwerking met des
kundigen aldaar zullen vier maanden
besteed worden aan het maken van
een voorontwerp van een kernener
giecentrale, de meergenoemde kokend
waterreactor of BWR (Boiling Wa
ter Reactor) zoals hij in vakkringen
heet, analoog aan die, welke reeds bij
Chicago in bedrijf is.
Als de Nederlandse „elektriciteits
reactor" een derde van de omvang
zal hebben die zijn „moeder" bij Chi
cago bezit,zullen de kosten van dit
project tussen de 60 en 80 miljoen
gulden komen te liggen. Hij zal dan
een vermogen van ongeveer 50.000
kw hebben. Niet zo groot dus als men
weet dat een gemiddelde centrale (de
centrale Waalhaven over een jaar of
twee bijvoorbeeld) wel 320.000 kw
kan produceren. Maar dat is ook niet
nodig.
Bouw op papier
Toen de keuze eenmaal op deze ko
kend water reactor of BWR van Ge
neral Electric was gevallen heeft
men daar de bouw-op-papier ge
kocht. De studiecommissie van de
SEP gaat dat voorontwerp nu ..ha
len", in die vier maanden geven des
kundigen van General Electric aan
de Nederlanders hun bouwgeheimen
van deze BWR prijs. 3Iaar dan ook
niet méér dan de bouwgeheimen,
waarvoor, naar men mag aannemen,
behoorlijk betaald moet worden, liet
„waarom", de fundamentele gegevens
die aan deze „bouwplaat" ten grond
slag liggen blijven in de kluis. Tenzij
daar óók weer voor wordt betaald,
wat de SEP niet wil, want je moet
een en ander toch ook nog kunnen
dragen.
Als de studiecommissie met het
voorproject naar huis komt. heeft ze-
een soort puzzel bij zich. Maar
daarom is het ook een proef-, een on-
derzoekreactor, waarmee in vele
richtingen kan worden geëxperimen
teerd. Eenmaal terug, zal de com
missie de kostenfactoren nader be
kijken. De uitkomsten hiervan zijn
tenslotte bepalend voor het wel of
niet bouwen. Er zit natuurlijk een
grote kans in van wél, anders was
men niet met dit voorproject in zee
gegaan.
Wordt het gerealiseerd, dan zal liet
van nu af gerekend een jaar of zes
duren voor deze Nederlandse B.W.R.
i gereed voor gebruik is.
Suspop
Maar dit is niet het enige wat ons
land aan .de ontwikkeling van
kernreactoren ten behoeve van de
elektriciteitsproduktie doet. Bij de
Kema N.V. tot Keuring van Elek-
tro-technisehe Materialen, Arn
hem), waarin alle Nederlandse
energiebedrijven participeren,
wordt fundamenteel aan een ge
heel ander project gewerkt, waar
van men in de toekomst voor
zover men deze beoordelen kan
veel hogere verwachtingen koes
tert dan de B.W.R. van General
Electric.
Het gaat hier om de z.g. Suspop,
een suspensiereactor. Hierin wordt de
spijtstof niet gebracht in de vorm
van staven, opgesteld volgens een
regelmatig patroon met daartussen
het moderatormateriaal, nodig om de
regelmatige werking van de reactor
te verzekeren. Neen: in deze suspen
sie (oplossing)-reactor zijn splijtstof
èn moderator gelijkmatig verdeeld:
de splijtstof zweeft in de vloeistof
(moderator). De consequentie hier
van is dat men nu niet steeds nieu
we staven splijtbaar materiaal in de
reactor behoeft te brengen, met'alle
praktische bezwaren daaraan verbon
den.
Bovendien: deze Suspop is een com
binatie van een gewone èn een kweek
reactor, in welk laatste, zoals eerder
gezegd, niet splijtbaar materiaal
splijtbaar gemaakt kan worden. Dit
project is nog maar in het beginsta
dium van zijn fundamentele ontwik
keling; men kan er, althans in de na
bije toekomst nog geen praktische
resultaten van verwachten.
Waar
Voorlopig houdt men het dus wat de
praktijk betreft op de kokend water
reactor of B.W.R. Waar hij even
tueel zal worden gebouwd? Daar
de beslissing over de bouw in feite
nog niet is genomen moet het dui
delijk zijn, dat men zich in de ves
tigingsplaats vooralsnog niet erg
heeft verdiept.
Het zal „ergens in Nederland" zijn,
met dien verstande, dat deze onder-
zoekcentrale in de buurt van het
grote koppelnet zal moeten komen;
voorts in de omgeving van een groot
water (koelwater en lozing afvalpro-
dukten) en een flink eind uit de
buurt van bevolkingscentra. Dit laat
ste niet zozeer vanwege het gevaar
voor de bevolking dit wordt door
leken sterk overdreven: associaties
met atoombom en dergelijke als
wel vanwege de verzekeringstech
niek Inzake wettelijke aansprakelijk
heid. Maar dat is wéér een hoofdstuk
apart.
afgesiemd op liel hedendaagse verkeer
Tuchthuisstraf voor
S.S.-moordenaars
De voormalige SS-Obersturmbann-
fuehrer Otto Bradfisch (58 jaar) is te
München tot tien jaar tuchthuis ver
oordeeld wegens medeplichtigheid
aan massamoord op joden.
Zijn mede-beschuldigde de 53-jarige
handelsvertegenwoordiger Wilhelm
Schulz kreeg zeven jaar tuchthuis.
Tegen beiden was levenslang geëist.
„Waar moeten we naartoe?"
bedreigt
boeren
van
Hoofddorp
(Van een speciale
verslaggever)
HOOFDDORPS boeren
stand is verontrust. Zij
voelt zich bedreigd door
de, vele goede hectaren
verslindende, slokop
Schiphol. Moeten wij
verdwijnen? Moeten wij
ons bedrijf stoppen? Of
zöllen we elders grond
krijgen? Het zijn vra
gen, die de landbouwers
op dit stuk van 900 hec
taren grond, één van de
vruchtbaarste gedeelten
van Nederland, al ge
ruime tijd bezig houden.
Schiphol breidt zich uit. Oude start
banen worden vervangen door nieu
were, langere. Het straaltijdperk eist
banen van zeker 3300 meter. En dat
betekent dat de luchthaven de gren
zen van eigen terrein moet doorbre
ken en een uitweg zoekt op de om
liggende grond. Grond, die wordt ge
bruikt voor de landbouw. Door boe-
Voor de laatste maal poten
AA/WVVWVVWWW\*
„TOPGEHEIM" VIEL TEGEN
De 15-jarige Engelse scholier Martin Stanley maakte dezer dagen,
zoals gebruikelijk een wandeling met zijn hond. Ditmaal kwam hij
in de havenwijk van Portsmouth terecht. In de haven zag Martin een
boekje drijven, dat een „top geheim" bleek te bevatten van de ma
rine.
Zijn hart bonsde van opwinding toen hij op de omslag las: „Mag
niet in handen vallen van de vijand. Dit boek moet steeds achter
slot en grendel blijven".
Vele gedachten gingen door het hoofd van de jongen. Hij zag zich
zelf als held van de dag, die zijn vaderland voor een groot gevaar
had bewaard. Hij stopte het boekje zorgvuldig weg en liet het thuis
zijn vader zien. Hij stapte trots naast zijn vader naar de marine-
autoriteiten om zijn „top geheim" af te leveren. Het boek bleek een
lijst van marineschepen te bevatten, alsmede de oproepcodes. Op de
lijst kwamen onder meer de namen van twee Amerikaanse atoom
onderzeeboten voor, de „Sea Wolf" en de „Nautilus".
De marine-autoriteiten onderzochten het document uiterst nauw
keurig. Weldra bleek, dat het boek in 1944 was gepubliceerd en de
gegevens, daarin verwerkt, al zeven jaar verouderd waren.
Martin kreeg het boek van de marine-autoriteiten terug, dat hij als
souvenir mocht houden. Na al de opwinding over het gevonden do
cument, is Martin wel zeer teleurgesteld, dat het nu geen „top ge
heim" meer bleek te zijn.
VWV\*A*A*/WVVVVV\AA'VWvVVWVWVVVW**VVVW*A<WV
Ir. TROOST
waar moeten we naar toe
ren, die er al vele jaren hun bedrijf
op voeren en gesetteld zijn. Ze moe
ten verdwijnen. Dat is hun aange
zegd door de luchthavendirectie.
Volgend jaar wil Schiphol de grond
in eigen bezit hebben. Dan wordt be
gonnen aan de aanleg van de derde
..straalbaan". Eén van de vier banen,
die zijn ontworpen in het kader van
het zgn. tangentiële plan. Twee hier
van zijn al gereed. Een ten koste van
de buurtschap Rijk, die men zal
het zich herinneren moest worden
afgebroken. Vele hectaren zijn er
toen verloren gegaan, overigens zon
der veel nadelige gevolgen voor de
boeren.
De aanleg van de twee nieuwe ba
nen en de-gedeeltelijke omlegging
van de rijksweg Den Haag-Am
sterdam zal echter aanzienlijk
méér grond vergen. Negenhon
derd kostbare hectaren klei meet
het terrein, dat straks zal worden
doorkruist door Sehiphols beton
nen linten.
Zeshonderd hectaren daarvan zullen
nog voor de akkerbouw behouden
kunnen blijven door verkaveling,
maar 300 hectaren zullen voorgoed
verloren gaan. En dat betekent dat
zo'n vijftien bedrijven zullen moeten
verdwijnen.
Nog hoop
„We hebben nog niet alle hoop op
gegeven". zegt ir. L. Troost, voorzit
ter vh ii de commissie van deskundi
gen, die voor de boeren onderhan
delt met de luchthavendirectie.
„We hebben alle begrip voor Schip-
hols standpunt en we moeten toege
ven dat men ons zoveel mogelijk ter-
wille wil zijn, maar waar het bij ons
om gaat is dat wij nieuwe grond
krijgen. Grond in de nieuwe polders!"
Daar. bij de nieuwe grond, klemt het
probleem van Hoofddorps boeren.
Want dat is genoegzaam bekend: ju
ridisch hoeft de luchthaven alleen
maar met geld te vergoeden. Maar
voor de landbouwers is de zaak
daarmee niet af.
Goed, voor iemand, die zijn bedrijf
wil beëindigen kan die schadeloos
stelling nog een behoorlijke som be
tekenen. Vier a vijf mille is het be-
drag dat per hectare wordt uitge
keerd. En het doorsneebedrijf heeft
toch wel zo'n ruim twintig hectare
grond, zodat er meestal wel een ton
vergoed wordt. Maar wat moet een
landbouwer, die met zijn land ver
groeid is en er nooit zelfs maar aan
heeft gedacht te stoppen met zijn
bedrijf, met dat geld beginnen
Moet hij op een flatje gaan wonen?
Voortzetten
Zeker een boer met een jong gezin
zal dit nooit doen. Die wil zijn be
drijf voortgezet zien en een toekomst
voor zijn zoons gegarandeerd. En in
deze hoek van de Haarlemmermeer
wonen nogal wat van deze boeren.
In tegenstelling tot de vorige an
nexatie van Schiphol. Toen konden
verscheidene boeren, die toeli al
plannen hadden voor beëindiging van
hun bedrijf tevreden worden gesteld
met een geldsom. Bovendien kon
door vrijwillige verkaveling het
vraagstuk voor een belangrijk ge
deelte worden opgelost.
Maar nu bij de laatste uitbreiding
van de luchthaven liggen de
moeilijkheden ernstiger.
„Waar moeten we naar toe?" Dat
is de grote vraag van de boeren
in Hoofddorp", zegt ir. L. Troost.
Een vraag die nog verre van be
antwoord is.
Weersldlion zonder
bemanning
De Verenigde Staten en Canada heb
ben gisteren bekendgemaakt dat op
bet onbewoonde eiland Graham aan
de westkust van Canada een auto
matisch weerstation z.al worden op
gericht, dat zijn energie ontleent aan
isotopen.
Het station, dat volgens de aankon
diging 't eerste van dien aard ter we
reld is, zal in staat zijn ongeveer
twee jaar aan een stuk 'door, zonder
menselijk toezicht, ie werken. Het
zal in augustus worden geïnstalleerd.
Dit is de kokend-waterreactor uit.
Chicago die als voorbeeld zal dienen
voor het Nederlandse project. Naar
verwacht wordt zal de Nederlandse
kernenergiecentrale ongeveer een
derde van de omvang en capaciteit
van de hierbij afgebeelde moeder
hebben.