Juni, de tijd van lathyrus
en orchideetjes
PILOOT STORM ontvoerd in de stratosfeer
De groene hel
HOEKSE FAMILIE MICHIELS
GING NAAR AUSTRALIË
Het blanke mysterie van de Matto Grosso
10
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
MAANDAG 12 JUNI 1961
ONDER ZEELANDS HOGE HEMEL
Bijtjes bouwden nest
in deurslot
De warmte heeft het dit jaar
wel bijzonder moeilijk om
vaste voet te krijgen. In 't al
gemeen wil het met de voor
zomer maar niet op gang ko
men. Ja het deed zelfs
vreemd aan ergens te lezen:
„Zomertijd, bestelt nü uw
brandstof voor de komende
winter". Want juist op die
dag stond de kolenman voor
de deur om nog maar een
paar mudjes te brengen. Voor
deze vóórzomertijd wel te
verstaan.
fui Lsflföp
her
Door
Barend Zwerfmans
En danheb je ze opeens niét
meer nodig.
De dijken en bermen, voor zover
nog niet gemaaid, dragen nu een
uiterst kleurrijk bloemenkleed.
Daarin vormen de vlinderbloemen
een belangrijk patroon. De gele
veldlathyrus, de scharlaken-rode
aardaker en hun naaste familie
leden, de wikke-soorten, lastig
vaak om hun rankende eigen
schappen en hun grote vrucht
baarheid, brengen wat variatie in
de hoofdkleuren wit en geel, die
sinds de lente de boventoon voe
ren. De lila knautia en de pui-pe
ren distelhoofdjes helpen een
handje om het rood wat meer
kans te geven. Maar juist de laat-
sten waarschuwen er voor, dat
de tijd is aangebroken om de zeis
ter hand te nemen.
In onze dagen mag dat nog zo
heten, inderdaad staan de zeisen
in een hoek, en schuift de maai-
machine haar schokkende messen
in beangstigend snel tempo over
weide en berm: Dit jaar al heel
vroeg. Juli, onze hooimaand, mag
zich er op bezinnen of een naams
wijziging geen voordelen biedt.
Wat zal er voor haar overblijven,
nu reeds eind mei de pakken 'hooi
in rijen langs de Zeeuwse hoofd
weg lagen?
Mei is de maand van de vogel
eieren, waaruit volgt dat het in
juni zal wemelen van de jonge
vogels. Het doet dan ook goed te
bespeuren, dat het vogelreservaat
•bij Ritthem in toenemende mate
zijn naam eer gaat aandoen. De
verzorgers verheugen zich bijna
even sterk bij de geboorte van een
nieuw broedsel of de vestiging
van een nieuwe vogelsoort op hun
terrein als de vogels zelf.
We hebben er een middag mo
gen dwalen en de vorderingen
van het bos met eigen ogen
kunnen aanschouwen. De kale
vlakte die er na de dijkbreuk
restte is herschapen in een
lusthof, die door talloze ge
heimzinnige laantjes wordt
doorkruist. De gehele vogel
stand wordt er nauwkeurig
nagegaan, de nesten beschermd
de jongen geringd en het bos
vrijgehouden van belagers. Er
is veel verscheidenheid in hout
soorten, maar ook in str.uikge-
AcLverte.il'tel
I Sinds
was en langzaam aan komt
ook Iets meer variatie in de
bodembegroeiing.
Dé wielewaal is er reeds aanwe-
zig de nachtegaal laat nog op
zich wachten, maar ook voor deze
vogel komen de juiste terreinsitu- I
aties. Zo nu en dan vindt men j?
zelfs een orchideetje en dat krijgt
dan een keurige bescherming van
gaas om zich heen tegen konijne- 1
vraat. Buitengewoon fraai is de H
ligging van het vogeleiland in de |i
uitgestrekte kreek, te meer opval-
lend, wanneer men er vanuit een 5;
donker en krom laantje opeens
vlak voor staat.
De elite van de Zeeuwse water- I
vogels, de kleurige bergeend en de I
aristrocratische kluut hebben zich 1
hier gehandhaafd sinds de stich-
ting. Scholekster, tureluur, vis- 1
dief en kievit, maar ook veel jon
ge konijntjes paradeerden voor
onze kijkers. De trots en tevens i
het verdriet van de terreinver- 1
zorgers is een bundeltje terugmel
dingen van elders aangetroffen
door hén geringde vogels. Hoe h
vaak zien ze daarop het woordje: s
„geschoten" vermeld, mét als i
plaatsaanduiding ergens in Frank-
rijk, Italië of zelfs Spanje 1 Tot
zelfs bij de kleinere zangvogeltjes
toe. Is dat nu de beloning voor ii
hun zorgen? Eén lichtpuntje is er: 1
de tijden zullen in dit opzicht toch
wel veranderen en indien voorlo-
pig nog niet, dan zullen met zorg
beschermde broedsels de kans op
terugkeer van althans een aantal
van de vogels in elk geval ver- i-
groten.
Alleen een gezamenlijk protest h
van vele vogelbeschermers kan
hier op den duur verbetering bren- k
gen. Steunt daarom vooral de vo-
f elwachten in uw omgeving en
nog beter) wordt er zelf lid van.
Meldingen
Er zijn nog een paar aardige mel
dingen door te geven. In de eerste
plaats hebben we de meeuwering
van het trekstation Moskou met
medewerking van de vinders kun
nen opzenden. Verder is er een
nieuwe vindplaats van de moeras-
andijvie te vermelden, ditmaal uit
St.-Maartensdijk. Ook ontvingen
we (uit Kloetinge), een doosje,
waarin de inhoud van een deur
slot werd gevonden. Een soort wil
de bijtjes, ongetwijfeld een Osmia-
soort, had via het sleutelgat in dat
slot één of meer nesten gebouwd,
bestaande uit kleicellen en voor
zien van stuifmeelklompjes. Ten
slotte was het slot, daarmee zo
volgepropt, dat de sleutel niet meer
normaal kon werken. We hebben
al eens meer zo'n geval onder
ogen gehad (Hansweert). De eige
naar van het slot kwam het mij
laten zien, zoals hij het had ge
vonden.
Deze bijtjes zijn allerminst kies
keurig met de onderkomens die ze
ontdekken; ze zijn aangetroffen
op talloze vreemde plaatsen, waar
het een of andere gaatje maar
toegang toe geeft. Een bekend
voorbeeld is bijvoorbeeld een nest
C- e;
rielyttnuti
in een dwarsfluit. In het Kloe-
tingse geval waren de bijtjes wel
bijzonder actief geweest: er bleek
een ongehoorde hoeveelheid stuif
meel te zijn bijeengebracht, wat
wijst op een grote soort, waar
schijnlijk Osmia bicornis („niet
twee horentjes").
De zwaluwen plaatsen ons dit
jaar wel voor raadselen. Ergens
wist ik de aanleg van een twaalf
tal nesten van huiszwaluwen.
Toen ik kort geleden de bouw
eens ging controleren bleken op
die ene plaats niet minder dan
drieënveertig nesten gereed en in
aanbouw. Kibbelpartijtjes werden
nu niet meer opgemerkt en de
laatste nesten zijn zeer snel ge
bouwd (binnen veertien dagen),
't Lijkt er dus veel op of ze elkaar
het bouwen eerst uit jaloezie be
moeilijken en later genoegen ne
men met die plekjes, waar nog
plaats voor hen is, al is dat dan
maar boven óp het nest van een
overwinnaar. Als het waar is zul
len ze er beter aan doen een „huis-
vestigingsbureau voor zwaluwen"
te stichten. Tenminste als ze twee
broedsels willen grootbrengen. Die
nu nog bezig zijn met de aanleg,
komen bijna een hele broedperio-
de achter.
Zwarte Zee arriveerde
met midbody in Baltimore
De „Zwarte Zee" van L. Smit en Co's
internationale sleepdienst is donder
dag met de tweede midbody, die voor
Amerikaanse rekening bij Verolme
werd gebouwd, in Baltimore gearri
veerd. Het transport vertrok op 10
mei uit Rotterdam, de reis heeft dus
precies een maand geduurd.
Het nieuwe tussenstuk zal bij de
Maryland Drydock and Shipbuilding
Company worden ingevoegd in een
bestaande tanker van 15.000 br. reg.
ton. Het heeft o.m. dertig lading
tanks. Na de constructie wordt het
draagvermogen van de tanker 25.000
ton.
Lancering Ontdekker XXIV
werd een mislukking
De Amerikaanse luchtmacht heeft
meegedeeld dat de vorige week
van de basis Vandenberg gelanceerde
Ontdekker XXIV met een geheime
lading, in de Stille Oceaan is ge
stort.
Voorlopig neemt de luchtmacht aan
dat dit zo is gebeurd, aangezien het
radiocontact werd verbrokefi kort
nadat de Agena-B satelliet zich had
losgemaakt van de Thorraket. Hier
uit valt af te leiden dat de tweede
trap heeft gefaald, of niet juist is
afgegaan.
Advertentie j
brengt een
vogelalbum..
met prachtig ge
tekende plaatjes van
50 nederlandse vogel
soorten.
Spaar die 50 mooie, kleurrijke
plaatjes door Rizla te kopen.
In èlkpakje Rizla vindt U er één!
Koop het mooi verzorgde album
„Zo leer je vogels kennen" bij Uw
tabakswinkelier voor slechts 65 ct.
SHAG en Rizla die horen bij elkaar!
ZEEUWEN ALS EMIGRANTEN
Ouders bezoeken nu
geëmigreerde kinderen
(Van onze correspondent in
Australië)
Voor het echtpaar A. Michïels
uit de Lovenpolder in Hoek be
stond er alle reden om naar
Australië te gaan. Drie kinde
ren waren er in de loop der ja
ren al heen getrokken en het
was voor vader en moeder Mi-
chiels eenvoudiger om de grote
reis naar Australië te maken,
dan de kinderen en kleinkinde
ren naar Hoek te laten komen.
Het was Jacob Michiels, die als eer
ste met vrouw en drie kinderen de
grote stap waagde. Dat was acht
jaar geleden. Hij was lasser van be
roep en zag toekomst in het jonge
Australië. De eerste tijd in het kamp
9 Bij het Poolse dorp Torun hebben
boeren een zilveren kist opgegraven die
ruim tien kilo goud en zilver, een groot
aantal edelstenen en vijftig parels bevat
te. De schal is waarschijnlyijk begraven
tijdens de Zweedse invasie in Polen, in
'1655, aldus bericht het Poolse partij-or
gaan „Trybuna Ludu".
vond hij geen pretje, maar al spoe
dig zat hij weer in zijn oude beroep.
..Als ik voor de keus zou staan, om
naar Nederland terug te gaan of in
Australië te blijven, dan bleef ik
hier", zegt mevrouw MichielsFlo-
rissen, die uit Zaamslag komt, heel
beslist.
Twee jaar later volgde Gelein Mi
chiels met zijn echtgenote, die een
zuster is van Jacobs vrouw. Dat
maakte dat er een beetje fa
milieleven ontstond in het nieuwe
land. Dit familieleven breidde
zich nog uit toen ook zuster Ebe-
rina naar Melbourne kwam.
Landbouwers
Geen gebrek aan ondernemingsgeest
dus in die Hoekse familie. Gelein,
die in Nederland motordrijver was,
had plannen voor een eigen land
bouwbedrijf. „Kom daar eens om in
Nederland", zegt hij.
Maar in de staat Victoria kocht hij
vrij gemakkelijk 75 acres grond.
Toen moesten weliswaar nog 40
acres worden ontgonnen, maar als
begin van de uitbreiding voor eigen
bedrijf kocht Gelein al spoedig 10
melkkoeien.
„Ruimte is er genoeg", zegt hij,
„dat blijkt wel uit mijn 70 acres.
Als je werken wilt, kun je hier
wat bereiken. Nou ja, voor tegen
slagen blijft niemand gespaard,
maar een goed emigrant laat zich
niet gauw uit het veld slaan. We
komen heus wel waar we zijn wil
len".
Origineel Zwitsers
fabrieksmerk
1811. Op de lange duur
echter begon de utopische
en naar zijn idee „tamme"
leefwijze der Neo-mensen
piloot Storm ontzettend te
vervelen. Dit was een zoe
telijk bestaan zonder doel
of streven, het mocht dan
zijn, dat de aardbewoners
van de vierentwintigste
eeuw aan die rust behoefte
hadden na zo'n zenuwslo
pend tijdperk, maar de rei
zigers uit de twintigste
eeuw waren toch geheel an
ders geaard.
Ongemerkt echter verliepen
de seizoenen, de bladeren
vielen, het werd winter en
weldra lag de gehele wereld onder een donzig
wit sneeuwkleed. En nu begon de weemoed
eerst recht te knagen aan het hart der avon
turiers. Keer op keer richtten hun schreden
zich naar de Terra I in de hoop uiteindelijk
tóch nog ergens het defect aan de hyper-drive
te kunnen ontdekken. Zelfs de brave Charley,
die het zo wonderwel met de Neo-meisjes
scheen te kunnen vinden, kwam tenslotte zijn
krachten op het apparaat beproeven. Wat zij
echter ook schroefden, sleutelden en peuter
den, de juiste constructie van het delicate
Valeron-meehanisme konden zij niet ontdek
ken. Kapitein Marc had hun een „toverdoos"
geschonken met een verkeerde formule!
Eberina kreeg al spoedig werk op
een fabriek. De taalmoeilijkheden
leverden haar zorgen. Toen Gelein
nog op de fabriek werkte is ook
hij daarvan niet gespaard geble-
veii.
Zeeuwse kap
Een voordeel van de familievestiging
was, dat de broers de handen ineen
konden slaan en zelf een huis bouw
den. Dat gebeurde in hun vrije tijd
en met een 40-urige werkweek"schiet
er wel eens een uurtje over.
„Ze hebben ons al zoveel over het
land geschreven, dat we besloten zelf
maar eens te gaan kijken", zeiden
rader en moeder Michiels. Mevrouw
Michiels zette haar Zeeuwse kap op
en al op de „Willem Ruys" trok zij
de nodige belangstelling".
Wij mogen voor de kinderen niet
achterblijven en willen oolc wel wat
van de wereld zien", aldus het on
dernemende echtpaar. Een voordeel
voor hen is, dat de kinderen in Aus
tralië niet zo ver uit elkaar wonen;
dat gebeurt ook wel eens anders.
Alle kinderen en kleinkinderen wo
nen binnen een straal van 100 kilo
meter van Melbourne en dat maakt
de reis een stuk eenvoudiger.
„Het is geen pretje", zegt het
echtpaar, „dat je kinderen zo ver
weggaan, maar wat Australië hen
kan bieden, is in Nederland niet
mogelijk".
LEZERS SCHRIJVEN
Barbara Moore (111)
le Waarom moet voor iemand, die
voor ons wandelaars (sters) alleen
bekend is door kranteberichten e.d.
zo een grote reclame worden ge
maakt in deze krant?
2e Velen zullen het met mij eens
zijn, dat deze vrouw hier in Neder
land een bepaald niet beste indruk
heeft achtergelaten.
3e Moeten wij geloven aan haar
capaciteiten en prestaties die zij
levert in Amerika en Engeland enz.
4e Het komt mij persoonlijk niet
mogelijk voor, dat dan zo'n vrouw die
zulke prestaties op haar naam heeft
staan, amper in Bergen op Zoom
kan aankomen, en zelfs in Lewe-
dorp al vraagt hoe ver het nog is.
Ik heb meer respect voor diegenen die
voor het eerst deze 70 km lopen, en
dan nog fris aan de finish aanko
men. Maar als je dan de krant open
slaat, vind je een klein stukje waar
alleen instaat, hoe het weer was enz.
Ik geef U hierbij maar enkele voor
beelden, maar waar moet het met
onze wandelsport naar toe in Zee
land?
Er zijn zelfs mensen genoeg, ik hoef
helemaal geen namen te noemen, die
het dubbele van deze afstand dik
wijls hebben gelopen, je vindt am
per hun namen in de P.Z.C.
Willen wij in Zeeland hoger op in de
wandelsport dan moet er meer re
clame gemaakt worden.
Barbara Moore is voor ons een slecht
voorbeeld geweest. Ik moet U vertei
len dat ik persoonlijk nog liever in
Goes op de trein was gestapt, dan
600 meter achter haar aan te gaan
lopen.
Middelburg. J. de Leeuw.
HENRI VAN WERMESKERKEN
Frank Ladage is teruggekeerd uit
het land....:, waaruit men niet terug-
Toen zijn brief mij bereikte, heb ik
erop gestaard als een groot wonder.
Alsof hij teruggekeerd was uit een
Jenseits, waaruit nooit terugkeer
mogelijk is geweest.
Ik heb het wonder niet geloofd.
Pas toen zijn slanke, rijzige, nu bijna
pezige gestalte voor mij stond
eerst toen zijn sterke hand in de mij
ne lag, heb ik voor waarheid aange
nomen wat ongelooflijk scheen.
Zijn brief zei in het kort, wat een
Ï'eweldig verhaal kon zijn: „Ik ben
eruggekeerd uit het landwaar
uit men niet terugkeert. De Groene
Hel.
J(j hebt mij er van afgehouden, toen
na de gezamenlijke Amazonereis bij
Boa Esperanza op de uiterste grens
der beschaving, onze wegen scheid
den.
Jij keerde naar de beschaving terug-
ik keerde die de rug toe. Toen heb
ik even geaarzeld. Wij waren op die
toevallig gezamenlijke bootreis van
Europa naar Paragedurende ons
verblijf te Para en de tochten met de
Gailoas over de Amazone naar Ma-
naos en Boa Esperanza in twee
maanden vrienden geworden, zoals
mensen dat in een héél leven niet
worden.
Ik heb geaarzeld, toen Don Pereira,
de planter op de alleruiterste grens
van de beschaving, mij hetzelfde zei,
wat de consuls te Para en Manaos
beweerden:
„Dat is het land, waaruit men niet
terugkeert. Parintintins noch Vam-
pyr-Indianen, oerwouden of pampas
laten hun prooi nooit los. Eerst jij
en toen Pereira lieten mij gaan met
een lange handdruk, als aan iemand,
die men niet meer wil afhouden van-
zelfmoord. Nog eenmaal heb ik ge
aarzeld, toen ik vcor het eerst een.
zaam in het oerwoud rustte, dat te
recht de Groene Hel heet, en dat mij
in de nacht met zijn geheimenissen
omhulde.
Daarna was er geen aarzeling meer.
Een mens heeft slechts éénmaal een
leven te verliezen.
Zo nabij een doel(als er een
doel was) leek de. lafheid van terug
keer mij zwaarder te verwerken,
clan de moed om verder te gaan.
Misschien zou ik mijn doel nooit be
reikenmisschien zou ik nooit
vinden, wat ik daar in de diepste
duisternissen van het Amazonegebied
zoeken moestMisschien was het
een utopie.
Terwijl ik dit schrijf, ben ik er zelf
verwonderd over, dat mijn hand nog
schrijven kan. En meer dat ik
nog leef. Niet enkel om de worste
ling tegen de eindeloze pampa en het
ondoordringbare oerwoud met al zijn
gedierte, maar ook tegen de mens,
die erger is dan het wilde dier en die
de strijd voor het eigen bestaan met
zoveel gevaarlijker wapenen voert.
Er zijn minutenja, eeuwenlange
seconden geweest, dat ik reeds wist,
dat bewaarheid werd, dat dit het land
was, waaruit men niet terugkeert
en zelfs geen belangstelling meer
voor het leven had. Toen de reus
achtige anaconda mij in zijn marte
lende omhelzing gevangen had
Toen ik de hete adem van de gewel
dige jaguar, die koningstijger van dé.
pampa, aan mijn strot voelde.
Of nog erger, toen ik onder „mensen''
was, die daar de diepste oerwouden
bewonendie in mij de eerste
blanke zagen, welke ooit een voet op
hun jachtgronden had gezet en in
wier vreemde leven ik mij onge
vraagd opdrong, omdat ik iets zocht,
dat ik vinden wilde.
Groot is het wonder, dat ik aan hen
ontkomen ben, dat ik niet stierf on
der de wolk van hun giftige pijlen
en niet omkwam door hun haat te
gen het vreemde en tegen de wrede
beschaving.
Kom bij mijpas wanneer ik je
hand weer in de mijne heb gevoeld
en teruggedacht heb aan die gloei-
hete avond in Boa Esperanza, waar
je die hand uit de mijne terugtrok
in het zekere weten, dat je die voor
het laatst gedrukt haddan pas
zal ik zelf geloven dat het werkelijk
heid is
Ik zit hier in mijn landhuisje op mijn
Friese eiland, waar ik blijven wil,
tot ik weer gewend ben aan de be-
I schaving en aan de wereld. Ook een
andere.
Kom hier, nu het zomer is, nu de
frisse wind van het noorden over het
meer strijkt. En het zal ongelooflijk
schijnen, dat wij eenmaal in Boa Es
peranza zaten.
Jou, die het eerste deel van de tocht
en de lange voorbereidselen mee
maakte, zal ik het vervolg vertellen,
aan de hand van mijn dagboek, dat
ik bijhield zolang het mij mogelijk
was.
Jouw pen als schrijver zal misschien
Itunnen weergeven, wat de Groene
Hel der Matto Grosso in Brazilië is.
Voor mij zal dat de uiteindelijke op
lossing-zijn van een nachtmerrie, om
dat ik zelf bijna niet geloof, dat ik
nog leef of dat ik nog recht heb om
te leven.
Kom!
Ik heb mijn hand gelegd in cle hand,
waarvan ik met een laatste druk
eenmaal voorgoed afscheid nam.
Uit zijn dagboek, soms vele vergeelde
bladzijdensoms slechts enkele
korte, felle notities, en uit zijn mon
delinge toelichtingen, is dit boek ont
staan, dat geen roman wil zijn, om
dat het zuivere waarheid is, gehoord
hoord iut de mond van iemand, die...
terugkeerde uit het landwaar
uit de mond van iemand, die
Zoëven heb ik met mijn beide Mos
so's voor het eerst in het oerwoud
de tent opgeslagen.
Voor het eerst in het oerwoud.
De Braziliaanse civilisatie ligt dui
zend kilometers van mij wegDe
oude Europese duizenden mijlen.
Tot nu toe heb ik geslapen in hotels,
in cabines of op de dekken van Ama
zone- en Madeira botenin kleim:
hutten, waar het ongedierte mij
dwong mij in cle hangmat uit te
strekkenDit is de eerste nacht
in de wildernis en op een plek, die
op de kaart niet staat aangegeven
als een dorp of stad.
Het oerwoud is mij niet vreemd
Ik ken het Sumatraanse oerwoud en
dat van Afrika.
Maar dat zijn oerwouden, waai-over
de adem der civilisatie is gegaan en
tot waar de arm van de wet reikt.
Daar zijn alleen wilde dieren de vij
anden van de mens en feitelijk alleen
in uitzonderingsgevallen, wanneer
men ze zelf opzoekt, opjaagt, aan
valt of als ze honger hebben.
Hier, waar ik nu ben, daar is de vij
and van cle mensook weer dn
mens en nog wel een, die over veel
gevaarlijker wapenen beschikt, dan
het dier, namelijk het betrekkelijk
intellect, dat zich uit in sluwheid, dat
zijn aanvals- zowel als verdedigings
middel vindt in het vergif.
Hier, nog dicht bij de Madeira en op
de oever van de Maisy-Merimée,
woont nog, verscholen in de bossen,
de Indiaan, die reeds in aanraking
kwam met de blanke.
En welk een blanke! Het uitschot...
de halfbloed rubbertapper, die bier
terrein afzocht én gewetenloos zijn
weg heeft gebaand met de loop van
zijn geweer, waarmee hij altijd zeer
haastig was. Het is hem niet kwalijk
te nemen, want het bos is bevolkt
door Karïpoena en Parintintin India
nen, die elkaar beoorlogen en lang
zaam uitroeien.
Geen van beide kent een merci voor
zijn tegenstander en de lange, giftige
pijlen of de kleine dorens uit cle blaas
roeren schieten zwijgend door het
woud als het er op aankomt om te
doden of zelf meester te blijven.
Het is de voortdurende strijd tot
zelfbehoud. En ook naast mij'liggen
nu de geweren gereed. Ofschoon ik
ze niet wil gebruiken. Mijn doel is
een anderhet is een vreemd doel.
(Wordt vervolgd).