Farsta, retortenstad van Zweden, voorbeeld van hedendaagse stedenbouw Jordanië krijgt toch een koningin MAANDAG 5 JUNI 1961 PROVINCIALE ZBBUW8B COO RANT 7 en met hen had men contact. Maar die kennissen woonden el ders. Vindt U het prettig wonen in Far- sta? Neigingen om te vluchten uit de ,,retortenstad"? „Itetortenstad" Eula Petterson moet liet even verwerken. Want het begrip is voor haar volkomen nieuw. „Hoewel... ik moet toege ven, dat ik in het begin me toch niet helemaal in Farsta thuïsvoel- de. Nu U het zegt: ik had een beetje heimwee, maar ik weet niet precies waarheen. Mijn man en ik waren in die eerste tijd ongedu rig en we trokken er nogal veel op uit Betekende dat uittrekken het zoe ken van amusement in Fartsta zelf? Nee, dat niet. Eula Petter son en haar man trokken naar kennissen, elders in de stad. En zij gingen naar het oude Stock holm om daar eens uit te gaan. „Maar dat heimwee is vlug ver dwenen. En nu? We gaan bijna nooit meer weg. We zijn echt wel geacclimatiseerd, we voelen ons thuis in Frasta, thuis in de bio scoop, thuis in de leeszaal, thuis in de winkels. Nee, ik geloof niet dat we ook maar even voelen, dat het hier kunstmatig zou zijn. Een stad als Farsta heeft een eigen stijl doordat alles zijn eigen plaats heeft, het is bekeken en het is bestudeerd. En als bewoners pas je jezelf aan die situatie heel gauw aan. Een mens leert zijn gemak makkelijk te vinden... dat er nog weinig sleur was, want daarvoor waren de ervaringen in deze stad nog te „vers". Van de sombere verwachtingen, die in de beschouwingen van de eerder ge noemde buitenlandse architecten doorklonken, was nog niets te merken. Of steden als Farsta in de toe komst zullen voldoen, of het per fectionisme niet te ver is doorge voerd, dat zal dus vermoedelijk pas veel later aan de orde komen, na enige jaren van intensieve be woning. Maar och, dan is er weer werk aan de winkel voor totaal andere figuren, voor psychologen en de sociologen, die dan het waarom van de ontevredenheid moeten opsporen. Want dat is wel duidelijk: in deze tijd laat men de mens niet zomaar ongelukkig we zen. Er wordt opgespoord waar om het hem niet bevalt en het re cept blijft niet uit In Farsta lijkt echter op dit mo ment de „ideale" situatie al ver bereikt. Dezelfde mens Hoewel: de mens blijft tocli dezelfde. Want terwijl ik af- Een overzichtsfoto van de nieuwe Stockholmse voorstad Farsta. scheid neem van Eula Petter son schiet ze plotseling in een gulle lach: „Dat U nou net bij een ruzietje tussen mij en m'n man moest zijn...." In Farsta kunnen vrouw en man gelukkig! nog ruzie maken. Zo perfect kunnen de Zweden toch ook weer niet bouwen, dat er geen lelijk woord meer wordt gespro ken.... En nu ik het shopping centre van Farsta afloop, zie ik weer liet gezicht van fili aalchef Petterson voor me, nors kijkend naa»* vrouw en dochter. Twee Engelse woor den had hij er voor: „Those women". Nee, de mensen ver anderen niet in zo'n model stad.... Flinke huur Hoeveel huur ze betaalt? Drie honderdnegenentwintig kronen, inclusief verwarming. Dat is on geveer tweehonderdtwintig gulden Eer maand, niet weinig, maar „we unnen het best opbrengen". Eula Petterson heeft het naar haar zin in Farsta, vindt dat ze het best met haar flat heeft getroffen. Ze kijkt graag naar de televisie, gaat af en toe met haar man naar de bioscoop, weet de leeszaal te vinden en doet haar inkopen in het „shopping centre". „Ik geloof dat de meeste vrouwen van Farsta, afgezien natuurlijk van strikt persoonlijke overwe gingen, er zo over denken Het lijkt erop, dat ze gelijk heeft: later, op het zonnige plein van Farsta, heb ik hier en daar ge babbeld rond de fontein met aller lei jonge huismoeders, die met hun kinderen heerlijk van de zon za ten te genieten. Voor de meesten was Farsta nieuw: sommigen woonden er pas, en zij verzeker den, dat ze over het algemeen te vreden waren. Maar ze gaven toe, „KONING KRIJGT ALTIJD ZIJN ZIN" Volk juichte en dat zal beslissend zijn Nu de Jordaniërs tegen alle ver wachtingen in blijkbaar zijn ingeno men met het huweljjk van hun jonge koning Hoessein met een Engels meisje, houdt men in Amman reke ning met de mogelijkheid dat Hoes sein zijn nieuwe bruid toch nog tot koningin van Jordanië zal laten uit roepen. De jonge vorst heeft in zijn leven al heel wat huzarenstukjes vol bracht en zijn huwelijk met Antoi nette (Toni) Gardiner, de twintig jarige dochter van een Britse kolo nel, die in Jordanië is gestationeerd, is er ongetwijfeld één van. Hij kon zijn zin echter alleen door zetten onder voorwaarde, dat het Britse meisje geen koningin zou wor den. Het ziet er thans echter naar uit, dat de koning die belofte over enige tijd zal kunnen breken, dank zij de welwillende reactie van het volk op zijn huwelijk. Overigens waren vrijwel alle advi seurs er tegen, dat hij met het meisje zou trouwen. Men zegt, dat het kabi net zelfs dreigde en bloc ontslag te nemen. Er gingen bovendien geruch ten, dat het leger een opstand be raamde tegen de Hasjemietische troon. Zelfs Hoesseins invloedrijke moeder, die wel eens de „macht ach ter de troon" wordt genoemd, ver wierp het huwelijksplan. Al deze te genstanders voerden aan, dat het voor een koning, die zijn stamboom tot de profeet Mohammed herleidt, ondenkbaar zou zijn een huwelijk aan te gaan met een christin. Boven dien, zo zei men, zou het roekeloos zijn, indien een vorst, die reeds zo dikwijls „een werktuig van het Brit se imperialisme" is genoemd, een Engelse vrouw nam. Toch dreef Hoessein zijn zin door. Aarzelend gaven het kabinet en de legerleiding hun zegen, "s Konings moeder keerde uit Zwitserland terug en besloot dat het huwelijk dan maar in haar eigen salon moest worden ge sloten. Do uiteindelijke goedkeuring hing echter van het volk af en ook die is gekomen, want het land juichte in plaats van te morren. Toen Hoessein en Toni thans Muna al Hoessein ofwel „de wens van Hoes sein" geheten door de straten van hun hoofdstad reden, barstte de me nigte in een oorverdovend gejuich los. Geen troonopvolger Het kabinet had echter twee voor waarden gesteld, zo wordt uit wel ingelichte bronnen vernomen. In de eerste plaats zou Toni nooit tot ko ningin van Jordanië mogen worden uitgeroepen en ten tweede zou de eerstgeboren zoon geen aanspraak op de troon mogen maksm Hoessein ging akkoord, maar naar men thans zegt, alleen om tijd te winnen. „De koning krijgt uiteindelijk altijd zijn zin", zo zegt men in Amman. Daarom zal het niemand verbazen, indien de vrouw van de vorst tot koningin wordt geproclameerd. Men vraagt zich overigens af, waar om de vorst eigenlijk zo vastbesloten was om dit aantrekkelijke, maar geenszins mooie Britse meisje te trouwen. Een buitenlandse diplomaat in Amman had er dit antwoord op: „Hij voelt zich bij haar op zijn ge mak." Dat was zeker niet het geval met prinses Dina, Hoesseins nicht, die hij in 1955 huwde. Dina is een moslem en behoort tot dezelfde Hasjemiti- sche familie als de vorst. Doch het huwelijk kwam in 1957 tot een einde, nadat er een dochter was geboren prinses Alia. Volgens hen, die op de hoogte zijn met wat zich op het pa leis in Amman afspeelt, was Dina een dominerende echtgenote. Zij was zeven jaar ouder dan haar gemaal en zou hem duidelijk hebben laten blij ken, dat zij intelectueel zijn meerdere was. Toni is vijf jaar jonger dan de koning en een eenvoudig meisje, dat zich vermaakt met allerlei takken van sport en de voorkeur geeft aan lichte muziek. flllilillillllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllliillllllllllllillllllip Weddenschap om een auto H De Nederlandse auto-coureur M Ben Pon heeft de weddenschap die bij drie jaar geleden met p H.V.C.-voetballer Bennie Mar- cus sloot, verloren. De veu- |f denschap Marcus zou gedu- rende drie jaar niet roken en p drinken die eigenlijk als een grapje was begonne'n, is de H.V.C.-er ernst geweest. Drie jaar lang heeft hij geen siga- i ret gerookt en geen druppel sterke drank naar binnen ge- kregen. Einnen enkele weken zal nu H ook Pon zijn aandeel waar ma- ken. n Tot grote vreugde van Bennie Marcus overigens. Dc inzet 1 wa.s namelijkeen personen- auto. ïf llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllliiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiKiii^ Donderdag heeft een Engelsman in de sneltrein Nancy—Djjon aan de noodrem getrokken toen zijn kunstgebit uit zijn mond cn door het tollet op dc spoorbaan viel. Honderden passagiers hebben tien minuten lang vergeefs naar U« prothese gezocht. Het treinverkeer was door het ■oponthoud in de war gelopen. De witte vlek op de kaart (slot) (Van een onzer redacteuren). ZE HEETTE EULA PETTERSON, was 34 jaar en had op het moment, dat ik haar ontmoette een fikse ruzie met haar man. Die man was filiaalchef in een groot warenhuis in de nieuwe voorstad van Stockholm, het „stedebouwkundige wonder" Farsta. Hij had in dat warenhuis de schoenenafde ling onder zijn beheer. De ruzie speelde zich in rap Zweeds af en ik begreep er niets van. Maar plotseling draaide Eula zich om, lachte en verklaarde in het Engels wat haar en haar man bezighield. Het me ningsverschil bleek te gaan om de dochter van twaalf, die nieuwe schoenen moest hebben en bij de vader die ochtend een paar mooie had uitgezocht. Maar in de loop van de dag was dochterlief op de schoenen uitgekeken en ze dwong haar moeder mee te gaan, opnieuw naar vader in het warenhuis om de schoenen te ruilen. van diverse hoogten zich aan eenrijgen en aaneen „stape len". Maar de bomen van wel eer zijn niet allemaal ver dwenen: er is voor gezorgd dat die, welke voor de bouw van Farstra niet geveld be hoefden te worden, als groen stroken in de nieuwe wijken werden opgenomen. Moderne formules leiden tot perfectionisme Pa Petterson was daardoor in zijn verkopershar t getast: als zijn vrouw en dochter nu dachten, dat zij zich als extra-lastige klanten konden gedragen omdat hij toe vallig hier chef in de schoenen afdeling was, dan hadden ze het volmaakt mis. En woedend draai de hij de schoenen waarop zijn dochter een morgen had gewan deld met de zolen naar boven: „Denk je dat ik die nu nog kan verkopen", vroeg hij grimmig: de blanke zolen waren inderdaad ver dwenen en droegen al sporen van gebruik. Ma Petterson hoorde het gemopper aan, haalde de schou ders op en zuchtend gaf ze haar dochter opdracht de schoenen weer aan te doen. Petterson keek nijdig toe en herinnerde zich plot seling twee Engelse woorden, toen hij mij zag staan: „Those women" zei hij en hij legde er zijn hele hart in Formules Mokkend We hebben elkaar de liand ge drukt, want ik kon de gevoelens van de arme filiaalclief aanvoe len. Trouwens, zijn personeel blijk baar ook: meisjes met stapels schoenendozen kelten met enig vermaak naar het dochtertje van hun chef, die mokkend de schoe nen van vanmorgen weer zat aan te doen. Maar eindelijk bleek het incident dan toch gesloten. „Ik had het kunnen weten", zei Eula Petterson, „mijn man is nogal pre cies in die dingen. En eigenlijk heeft hy gelijk. Maar tja, wat doe je als zo'n meisje je het hoofd suf zit te zeuren". Met Eula Petterson ben ik daar na een kopje koffie gaan drinken. Ik had haar naam en adres ge- - kregen van een Zweedse relatie, die haar en haar man goed ken de. Het ging er mij namelijk om met een gezin kennis te maken uit Farsta, de opvallende retor tenstad van Stockholm, voorbeeld voor hedendaagse stedenbouw. Wanneer men de Zweden naar dergelijke voorbeelden vraagt, dan hebben ze er zo een aantal bij de hand. „Wij gaan niet alleen de grond in" had de relatie mij gezegd, „we gaan ook de lucht in: prachtige flats in moderne eentra". En hij somde een aantal illustrere wijken op, waar men kennis kon maken met moderne Zweedse stedenbouw. Maar het neusje van de zalm vond hij Far sta. Op naar Farsta dus: tien ki lometer ten zuiden van de oude stadskern van Stockholm. Het is inderdaad indrukwek kend. Aan de voorbereiding van dit project is enige ja ren hard gewerkt door knap pe stedebouwkundigen en particuliere bouwmaatschap pijen, waarna in ongeveer 2 jaar een complete stad uit de grond beter: uit de rots is gestampt. Waar een jaar of drie geleden temidden van de dennenbossen alleen maar een kleine school was te vinden voor kinderen, afkom stig van de verspreide boer derijen uit de omgeving, staat nu een enorme warenhuis, een van de vele, die rond het marktplein van Farsta zijn te vinden. De smalle bos paadjes drie jaar geleden waren ze er nog hebben plaats gemaakt voor bred' straten, waar moderne flat? Farsta Is gebouwd volgens mo derne stedebouwkundige formules. Ziehier de achtergronden ervan. De vrouw moet in deze tijd in het gezin alles zelf doen, want er is ge,en hulp, terwijl het verschijnsel dienstbode uit de tijd begint te raken. Bovendien heeft de in-het- gezin-werkende vrouw vaak nog een baan buitenshuis, hetgeen al les bijeengenomen een situatie schept, dié grote invloed heeft op de woningbouw. Het huis moet zo praktisch mogelijk zijn ingericht, het mag niet groot zijn, terwijl het voorts in een omgeving gebouwd behoort te zijn, waar men op dienstverlening is ingesteld. Dus: winkelcentra in de buurt, moge lijkheden om uit te gaan, scholen, parkeergelegenheden, kinderspeel plaatsen, stadsverwarming, om maar enkele factoren te noemen. De totaliteit van deze zaken dwin gen de stedebouwkundigen inder daad om in nieuwe formules te denken, formules die dus in Far sta zijn toegepast. Ziehier vervolgens de uitwerking. Een markt ook in Zweden wordt daarvoor het Engelse woord „shopping centre" gebruikt van ongeveer honderdzeventig meter lengte, die is geplaveid met ge kleurde klinkers, gelegd in een bont en afwisselend patroon. De breedte van het plein is niet con stant, maar wisselt tussen de 20 en de 40 meter. Daardoor lijkt het plein meer een brede winkel straat, te vergelijken met de Rot terdamse Lijnbaan. Bij de archi tectonische vormgeving van de panden rond het „plein" is er naar gestreefd elk warenhuis en elke winkel als het ware een „eigen gezicht" te geven, zodat ondanks de uniformiteit van de totale op- De markt vul Farst:-een „shop- •zet toch een afwisselende indruk wordt verkregen. Terwille van het kopend publiek is er een „shop arrangement" gemaakt: een or dening in de indeling van de win kelpanden, die het gemakkelijk maakt een winkel te vinden. Rondom het centrum vindt men voorts allerlei voorzieningen, die men in een moderne samenleving nu eenmaal niet kan missen: een bioscoop, een theater, een lees zaal, een kliniek, een apotheek, een restaurant, bankfilialen en een politiebureau. Voorts is ge zorgd voor goede verbindingen met overig Stockholm: niet de ondergrondse bijvoorbeeld is men snel en voordelig in bet centrum van de oude stad. Kritiek Als het gaat om moderne steden bouw. dan komen dus de Zweden graag met Farsta voor de dag, hoewel men aan de andere kant toch ook niet alles kritiekloos van dit project aanvaardt. Zo noemde een Zweedse architect de nieuwe, stad „bijna bombastisch met een inslag" en hier gebruikte hij een nieuw, maar typerend woord „van olifantastitusEen buitenlands architect, die Farsta van binnen en van buiten bestu deerde, was over het totaal vol lof, maar toch was er ook bij. hem twijfel binnengeslopen. En hij vroeg zich af, hoe de mens zich tenslotte in deze moderne, van alle gemakken voorziene mie renhoop zou voelen. „Want hier werden geen huizen gebouwd, maar perfecte woonmachines. Hoe zal de mens zich voelen, wanneer hij wandelt over de geasfalteerde wegen zonder kruisingen, door de idyllische parken met speel- en rustplaatsen? Zal de mens zich in deze retortenstad volkomen thuis- voelen? Zal hij geen heimwee krij- Eula Petterson ..ruzie om schoenen. gen in deze samenbundeling van natuur en techniek, in dit zo heel erg propere milieu, zo proper dat het bijna steriel aandoet? Zal de mens op de duur niet vluchten uit deze reageerbuizenstad?" Retortenstad Vluchten uit de reageerbuizen- stadHet was daarom, dat ik met Eula Petterson was gaan kof fiedrinken. Want zij woonde nu ongeveer een jaar in haar flat in Farsta. Vierde verdieping, drie kamers en een keuken, alles voor zien van zoals dat heet alle denkbare gemakken. Gaat U veel met uw buren om? Eula schudde gedecideerd nee. Er was praktisch geen contact zette ze uiteen. Maar dat behoefde geen algemene regel voor de hele flat te zijn: zij en haar man waren nogal op eigen kennissen gesteld

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1961 | | pagina 7