Helgoland, in 1947 een puinhoop,
nu Duitslands modernste stad
„VRIJHEIDSBADERS"
EVENEENS BEDREIGD
Verwoerd blijft met
medailles zitten
98
VAN NELLE's
ANTWERPENS WOLKENKRABBER
„P0LITIET0REN" GEREED
DONDERDAG 1 JUNI 19G1
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
13
NOG ALTIJD FLADDEREN DE „LUMMEN"
Accijnsvrijheid trekt duizenden
naar gehavende rode rots
(Van een onzer redacteuren)
Onlangs zagen we in de kerk van Helgoland een toto van een
enorm bos lupinen. Tenminste: dat meenden we; in werkelijk
heid waren het de explosieven die de lucht ingingen bij de po
ging van de Britten om de rode rots voorgoed op te ruimen. Op
de dag dat dat gebeurde, vrijdag 18 april 1917, stonden wij in
Oosterwolde bij een klein torenachtig apparaatje van het K.N.
M.I., een seismograaf, die de trillingen van de reuze-ontploffing
moest registreren. Wat de band heeft geregistreerd, weten we
niet, maar wij hebben de grond niet voelen trillen en als de band
wat heeft geregistreerd, misschien waren het dan wel de tril
lingen van de harten van duizenden, die met ingehouden woede
deze poging tot het verdelgen van dit eiland afwachtten.
Dat waren beslist niet alleen de
Helgolanders, door Hitier al van. hun
eiland verdreven. Hitler mocht de
Helgolanders niet. velen van hen
immers waren Engelsen van geboor
te, namelijk geboren op het eiland
toen het nog Brits bezit was
mensen, die zich eigenlijk nooit on
der de Duitse heerschappij hadden
thuisgevoeld. En toen Hitier besloot
van Helgoland een uitvalsbasis voor
zijn vloot te maken, liet hij eerst
de Helgolanders verwijderen.
Tot 1952 duurde de verbanning; tot
dat moment liepen de Helgolanders
met de vuisten gebald in de zakken
rond in Cuxhavcn, in Hamburg en in
150 andere plaatsen. Maar die non
activiteit sloeg om in een vurige
strijd voor het eiland, toen na het
einde van de oorlog de Britten zei
den, dat Helgoland een heerlijk doel
was om er wat met bommen op te
oefenen en, nog later, verklaarden
dat ze de rode rots maar helemaal
wilden laten verdwijnen. De Helgo
landers wei'den van woede groen,
Advertentie)
Thuis, in een half
uurtje de mooiste
kleurspoeling door
gewoon zelf Uw
haar te wassen.
(in de eigen na
tuurlijke .kleur of
een cbique mode-
tint)
kleurshampoo
Hoort
bij Uw
make-up
tube voor
2 wassingen f. 1.95
Hoe modem het oei-oude eiland Hel
goland is geworden, toont deze foto
van de Lung Wai (wie denkt niet
aan de Long Way op Terschelling
en het J. A. Siemensplein. Op de
rots ziet men nog de huizen en ho
tels aan de bovenboulevardde Falon.
rood en wit als de kleuren van hun
vlag en reisden stad en land af om
hulp, teneinde te bewerkstelligen dat
dit schandaal werd gekeerd. Ook in
Friesland kwamen de Helgolanders
hulp inroepen. Helgoland immers
was een Fries eiland, het oude Frie
se bedevaartsoord Fosites-land, eens
de toevluchtsplaats voor koning Rad
boud.
Ze kwamen, Richard Kuchlenz, Heinz
Dahn. en vele anderen en spraken
Helgolands, terwijl hun gastheren
Fries bleven spreken en "men ver
stond elkaar. En begreep elkaar:
want eigenlijk pas toen is velen dui
delijk geworden, dat het hier maar
niet zonder meer ging om een eiland,
dat een basis voor een Hitlervloot
was geweest, maar om een brokje
Friesland dat door de eeuwen heen
op de schopstoel der naties en het
laatst ook van de nazi's had geze
ten. Er zijn toen protesten uitgegaan
om de Helgolanders te helpen hun
eiland te behouden. De dank daar
voor vindt men in een stukje rode
Helgolander rots in de gedenksteen
op het Rode Klif een klif dat
meer dan welk stukje grond van
Friesland de verbondenheid met de
rode rots symboliseert, want het is
van dezelfde samenstelling en oor
sprong.
Rots hield stand
De rode rots is niet verdwenen. Op
een van de hoeken van het eiland
zit een krater, waarin een Lange
.Jan verdwijnt het resultaat van
de 18e april 1947. De Britten hebben
wel ingezien, dat de rode rots niet
ltlein te krijgen was en hebben ten
slotte in 1952 gezegd: nou vooruit
dan, hier heb je 't terug; er staat
toch niks meer op.
Er stond niets meer op. Door bom
bardementen in de oorlog, door het
oefengooien na de oorlog, door die
poging om het eiland op te blazen,
stond er geen steen meer op de an
dere. Nou ja: ;een paar; een oud
dik stuk muur van de vuurtoren is
alles wat er van de vroegere be
bouwing van Helgoland over is. Voor
de rest: puin-puin-puin.
De Helgolanders zijn gaan puin
ruimen en toen dat weg was, heb
ben ze de grond vijf meter diep
omgewoeld om te zien of er nog
bommen lagen. Op die grond heb
ben ze een nieuw, een fonkelnieuw
Helgoland opgebouwd. Dat is niet
zonder tranen en zweten gegaan,
niet zonder kritiek ook op de
bouwmeesters, die uiteindelijk 't
plan voor het nieuwe Helgoland
hebben ontworpen, maar nu het
er staat tenminste: nu het
Unterland klaar is en het Ober
land mooi opschiet zeggen ze:
ja, als het toch helemaal nieuw
moet worden, dan ook maar het
nieuwste van het nieuwste, in
één stijl, die stijl die aanpast bij
onze vroegere bouwtrant, maar
die toch helemaal van deze tijd
is.
En zo is Helgoland geworden tot de
modernste plaats van Duitsland, iets
in de trant van Emmeloord en Mark
nesse, maar anders, nog moderner.
Met een „centrale" centrale verwar
ming, die van één punt uit wordt
gestookt. Met een verwarmd zee
water-zwembad (24 graden) en toch
in de open lucht. Met een sauna en
natuurlijk een kur-inrichting. Met
een snelle lift op de steile rand van
de rode rots. die de stad deelt in
een Unter- en een Oberland. Met
acht hotels en nu al 60 pensions,
die van alle gemakken zijn voorzien
en met riante winkels. En: met kleu
ren, met heel veel kleuren; op de
houten topgevels van de winkels, op
de grappig uitspringende balkonne
tjes, op de zonneschermen en in de
kleren.
Accijnsvrij
Zeker twaalf schepen hebben een
vaste dienst van de Duitse kust op
Helgoland. Het is een lange reis
(van Wilhelmshafen af vier uur),
deels op een woelige zee, maar dui
zenden en duizenden steken over
naar het eiland, dat plotseling ge
heimzinnig rood aan de kim op
doemt. Soms zijn er op één dag tien
duizend gasten op het eiland. Waar
om?
Niet alleen omdat Helgoland zo'n
mythische, onverwachte rode rots in
dit zo rotsloze deel van Europa is.
Niet alleen omdat het zo spiksplin
ternieuw is er zijn vele stadscen
tra in Duitsland kersvers gebouwd,
neem de binnenstad van Heilbroïin,
die voor de vólle 100 procent tegen-
de vlakte lag. Nee: Helgoland heeft
nog een trekpleister. Alles wordt er
namelijk accijnsvrij verkocht als
gold het een schip dat buiten de ter
ritoriale wateren voer. Geen invoer
rechten op sigaretten en sigaren, op
drank en chocolade, op kledingstuk
ken en manufacturen.
Het is daarop, waarop duizenden
dagjesmensen afstormen als vrouwen
op de uitverkoop. En men koopt en
koopt en koopt. Niet in de eerste
plaats omdat men nodig heeft wat
men hoopt, maar omdat het zo goed
koop is en men bij elke koop een
koopje weet te doen. Nu is het
rantsoen dat men vrij van hef eiland
mee mag nemen eigenlijk maar zeer
beperkt, maar de douane op de pier
kan onmogelijk de koffers van al
die duizenden, die laat in de middag
weer vertrekken, openen en contro
leren. En ja is liet passeren van
een douane óók niet zoiets heerlijk
opwindends als het kopen van koop
jes?
Daardoor wordt er op Helgoland
verkocht en verkocht. Daarom staan
de etalages haast raam aan raam
vol met dozen sigaren en flessen
drank, waarbij bij beide het Neder
lands fabrikaat sterk vertegenwoor
digd is. Daarom staan er in de ma
nufacturenzaken dozen en dozen vol
sjaals en vol mooie kanten dames
lingerieën. Is het een wonder, dat de
Helgolanders bij de onderhandelingen
over de teruggave van hun eiland de
nadruk hebben gelegd op hun oude
privilege van accijnsvrijheid (dat ze
behielden toen Engeland in 1890 hun
rode rots ruilde tegen Zanzibar voor
de oostkust van Afrika) Het is hun
gelukt zo verdienen ze hun enor
me schulden weer in.
Lange Anna
Helgoland is meer merkwaardig dan
landschappelijk mooi. Het eiland is
nog geen vierkante kilometer groot
en men loopt in een uur, vijf kwar
tier het paadje aan de rand van de
58 meter hoge rots in het rond.
waarbij men nog uitgebreid de tijd
heeft om de Lange Anna, de los
staande rots aan de noordpunt te
fotograferen en de lummen (de pin-
guin-achtige zee-alken, die moei
zaam vliegen met hun korte vleu
geltjes) te bestuderen, die op de ri
chels van de rode rotswand aan de
westkant huizen en zich vermenig
vuldigen.
Toch is Helgoland een belevenis. Een
bezoek aan een Waddeneiland zou
na verloop van tijd in de herinne
ring nog eens kunnen verwazigenf*
een bezoek aan Helgoland vergeet
men zijn leven lang niet. Dat doet
die mythe, dat vreemde van dat
rode rotsplateau in een gebied waar
men enkel zandbanken en zand-
eilanden kent, dat doet natuurlijk
ook die accijnsvrijheid, al zullen wij
ons daarvoor minder interesseren
dan de vastewal-Duitsers.
Dat doet niet in de laatste plaats
dat nieuwe, dat moderne en dat al
leen al zou voor velen, die met het
vreemdelingenverkeer hier bij ons te
maken hebben, een bezoek de moeite
waard maken. Het peil van gasten-
onderbrenging van Helgoland zal
voor de meeste van onze recreatie
oorden in de eerste toekomst nooit
bereikbaar zijn, maar het leert ons,
in welke richting de wensen van het
tegenwoordige publiek gaan en wat
men elders biedt.
Elf jonge negers hebben in Flo
rida zich gewaagd op een strand, dat
uitsluitend voor blanken bestemd is.
Zij gingen in zee maar werden in
een ommezien omringd door een
j driehonderdtal blanke badgasten
die een dreigende houding aannna-
men.
De politie moest snel ingrijpen om
gewelddaden te voorkomen. Een van
de negers verklaarde, dat de actie
niet was voorbereid zoals die van
de ..vrijheidsrijders" in Alabama en
Mississippi. Hij voegde er aan toe.
dat de elf negers zondag weer naar
het voor hen verboden strand zullen
gaan.
Slechts één op de tien gekleurde kin
deren in Kaapstad heeft de medailles
en vlaggen, die tijdens de viering
van de uitroeping van de republiek
Zuid-Afrika, in omloop zijn gebracht
aangenomen.
Bijna alle scholieren van de middel
bare scholen weigerden ze aan te
nemen, zodat het resultaat was dat
ongeveer 100.000 medailles aan de
regering zullen moeten worden te
ruggegeven.
Joan Sutherland biedt
Venetië haar excuus aan
De Australische sopraan Joan
Sutherland heeft de directie van het
Teatro la Fenice in Venetië haar
verontschuldigingen aangeboden voor
haar plotselinge vertrek naar Londen
op 23 mei, enkele uren voordat zij
moest optreden in La Sonnambula
van Bellini.
In een brief aan de directie van La
Fenice schreef Sutherland dat zij
had gehandeld als gevolg van een
zenuwinzinking. Ter staving sloot zij
in haar brief een doktersattest in.
De directie van de opera van Venetië
heeft miss Sutherlands excuus aan
vaard en het incident gesloten ver
klaard.
Advertentie
m °p tie inhoud
i komt'taan'.
V Met één theebuiltje zet
u een flinke pot heer
lijke krachtige thee
voor heel de familie
doos van 20 stuks
„Afternoon" theebuiltjes.
0 Volgens een bericht uit Belgrado zijn
in Macedonië 224 mensen min o£ meer
ernstig gewond door hagelstenen, waar
van de grootste bijna een half pond wo
gen.
Helgoland bij hoge zee; een bekende
foto van de onlangs overleden Hel
golander fotograaf Schenzky, die
massa's foto's maakte van het oude
Helgoland straks de enige her
innering aan het romantisch verle
den.
Frankrijk bezorgd over
linkse acties in Evian
De Franse regering maakt ziel» zor
gen over het aantal communistische
en andere linksgerichte afvaardigin
gen, die vanuit Frankrijk naar Zwit
serland reizen oin daar steiu» te ver
lenen aan de vertegenwoordigers
van de „voorlopige Algerijnse rege
ring", die met Frankrijk onderhan
delen.
Van de zijde van het Franse minis
terie van binnenlandse zaken is dins
dag meegedeeld, dat men overweegt
hiertegen op te treden.
Bouwactiviteit in
eerste kwartaal gestegen
Uit gegevens van het Centraal Bureau
voor de Statistiek blijkt, dat in hel
eerste kwartaal 1961 aan woningen en
andere gebouwen (zonder normaal on
derhoud en werken van minder dan
2.000) voor een bedrag van 649
miljoen werd geproduceerd. Dit is
7% meer dan in hetzelfde kwartaal
van 1960.
In de sector woningbouw bedroeg de
produktie 334 miljoen (stijging 6%).
Voor enkele andere sectoren luiden
de produktiebedragen als volgt:
Bedrijfsgebouwen voor de nijverheid
ƒ99 miljoen (stijging 25%), bedrijfs
gebouwen voor handel en verkeer
ƒ56 miljoen (stijging 14%) en scho
len ƒ51 miljoen (stijging 4%).
Het onderhanden werk steeg van
3292 miljoen op 1 april 1960 tot
ƒ3710 miljoen op 1 april 3961. Een
stijging van 13%.
Helgolandse moderne „blik naar
zee": de hotels, restaurants en pen
sions „Am Südstrand", de beneden
boulevard.
GEBOUW VAN BIJNA 75 METER HOOGTE
Eén van de drie gebouwen
voor de administratie
(Van onze corespondent)
De bouw van de politietoren,
één van de drie gebouwen voor
administratie, waarmee Ant
werpen verrijkt wordt, is ge
reedgekomen. Het enorme drie
delige complex, zal naast de
Boerentoren en het gebouw Bell
Telefoon, als derde wolkenkrab
ber deel gaan uitmaken van
het stedelijk silhouet
Het thans voltooide, eerste gedeel
te van het gebouw, wordt „politie
toren" genoemd, omdat het groot
ste deel hiervan voor politiedien
sten bestemd is.
Het gebouw heeft een hoogte van
bijna 75 meter, een lengte van 60
en een breedte van bijna 15 meter.
Er zijn veertien verdiepingen in de
toren'.
De trechtervormige hoofdingang is
als een uitnodiging bedoeld aan het
?ubliek. Wellicht komen er gezellige
auteuils in de hall en zal er een
vriendelijke jongedame orden belast
met het wegwijs maken van de be
zoekers.
Op deze wijze hoopt men als tegen
wicht van de administratieve zakelijk
heid een beetje sfeer te brengen.
Het middelste gebouw, dat de bei
de wolkenkrabbers zal verbinden,
krijgt vier verdiepingen. Hierin
wordt, behalve de politiecommis
sariaten de dienst voor de woning
bouw en die voor sociale zaken
ondergebracht. Overigens worden
ondergronds grote werkplaatsen
en garages gebouwd voor de mo
biele brigade.
Dit gebouw Komt aan de Everdijstraat
te staan. De andere wolkenkrabber
komt op de hoek van de Gasthuis
straat en de Oudaen. Dit gebouw telt
tien verdiepingen. Het gebouw komt
op zuilen te staan, waardoor de voet
gangers het ereplein kunnen bereiken.
Op het plein komt een grote parkeer
plaats.
Architectuur
De ontwerper van het complex is de
50-jarige architect Kenaat Braem.
Behalve architect is hij hoogleraar in
stedebouw aan het Hoger Instituut
voor Bouwkunst en Stedebouw in
Antwerpen en hoofdredacteur van
„Bouwen en Wonen". Deze veelzijdige
professor is een verwoed verzamelaar
van schelpen en stenen en heeft een
voorliefde voor muziek en Romeinse
kunst.
In samenwerking met de architecten
Maxim Wynants en Jules de Rover
heeft hij het ontwerp al tien jaar ge
leden gemaakt. Vandaar dat er nog
enige decoratie is toegelaten, terwijl
de moderne architectuur streeft naar
„vlak en recht" en uitsluitend is ge
richt op praktisch nut voor openbare
gebouwen.
De verwachtingen zijn, dat het
gebouw van tien verdiepingen in
de loop van het volgend jaar ge
reed zal komen, terwijl aan het
tussengebouw eerst daarna wordt
begonnen. Voor die tijd moet er
nog een groot aantal onteigenin
gen plaatsvinden.
Het oorspronkelijke ontwerp van de
toren besloeg een grotere oppervlak
te, maar werd afgekeurd, daar er
nog veel meer onteigeningen mee
gemoeid waren geweest.
Hoewel in de-stad Antwerpen niet
van woningnood gesproken kan wor
den, staat het gemeentebestuur op
het standpunt, dat onteigening
slechts in de noodzakelijkste ge
vallen plaats mag hebben.
Daar staat tegenover, dat het stads
bestuur er veel aan gelegen is, de
krotwoningen, die nog in de onde
stadskern aanwezig zijn, zo spoedig
mogelijk op te ruimen, om plaats te
maken voor gezonde comfortabele
woningen.
Zo werd het mogelijk, dat in de
oude stad Antwerpen een nieuwe en
moderne wolkenkrabber tot' stand
kwam.
Sinds
1842
