Voltrekking van doodvonnis was
publieke vermakelijkheid
PALADIJN
PILOOT STORM ontvoerd in de stratosfeer
g~ eventjes
Zo'n heerlijke reep cadeau
voor 10 Kwatta-soldaatjes
DONDERDAG 1 JUNI 1961
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
19
DE GALG VAN MIDDELBURG
De misdadigers straffen en
de anderen afschrikken
Van ouds wordt de wetsover
treder gestraft. Thans uitslui
tend door betaling van boete of
opsluiting voor korte of lange
tijd. Vroeger meende men meer
succes te hebben met lichame
lijke straffen. De doodstraf ge
schiedde door onthoofding, op
hangen of wurgen. Zo gevan
gen zo gehangen, m.a.w. de mis
dadiger werd spoedig gestraft.
Langdurige hechtenis gaf maar
kosten, last en ongemak.
Alle lichamelijke straffen werden
volti'okken door de beul, die boven
zijn vast salaris voor elke uitoefe
ning: extra betaald werd.
De terechtstellingen geschiedden te
Middelburg op de Grote Markt voor
de pui van het stadhuis. Zij moesten
niet alleen dienen als straf voor de
misdadiger, maar ook tot afschrik
king van anderen. In de nacht te vo
ren werd het schavot opgericht. Een
verkleinde namaak is in het mu
seum te zien. De terechtstellingen le
ken bijna op publieke vermakelijkhe
den, daar zij bijzonder veel volk trok
ken. Lange tijd voor de voltrekking
van het vonnis stond de Grote Markt
vol kijkers.
Sommige waren op de naburige
daken geklommen om aires beter te
kunnen zien. Achter de ramen ston
den ook veel toeschouwers. Als van
ouds was het publiek tuk op sensa
tie, hoe griezelig het ook was- Na de
terechtstelling werden de lijken ver
voerd naar het galgeveld, waar ze
lange lijd aan de galg bleven han
gen.
De plaats
Op vele platen in de kroniek van
Smallegange is te zien, dat elke stad
zijn eigen galg had, al had zij niet
altijd een eigen beul. Meestal werd
dezegehuurd uit een naburige stad.
De plaats, waar de galg gestaan
hééft is niet altijd meer niet juist
heid aan te wijzen. Enkele plaatselij
ke namen herinneren nog aan haar
vroeger bestaan. Tc Zierikzee is de
Galgenpolder, te Kortgene de Galgen-
dijk, te Veëre de Galgcnnolle. Van
hot dorp Koudekerke loopt de Galgen-'
weg naar de duinen, waar de galg
van Vlissingen heeft gestaan.
In dit artikel zullen wij het voorna
melijk hebben over de galg van Mid
delburg, die in de loop der tijden op
verschillende plaatsen heeft gestaan.
Het galgemaal
Voordat de executie werd voltrokken
werd in sommige steden eerst het
galgemaal gehouden. Aan de ver-,
oordeelde werd de keus gegeven, wel
ke spijzen hij voor zijn terechtstel
ling wilde gebruiken, al zal de lust
tot zijn lievelingspijs wel niet groot
e«n licht, geurio
sigaartje roken.
.EVENTJES'
n PALADIJN
Van .Eventjes'
eventjes rustig
genieten. Per
doosje van 20*
zijn geweest. De personen, die door
hun ambt inct 't pi'oces in betrek
king stonden, zaten mede aan de
maaltijd. De baljuw zat aan de rech
terkant en de predikant aan de lin
kerkant van de veroordeelde- Soms
werd enig publiek toegelaten, dat
door nieuwsgierigheid gedreven,
gaarne het nuttigen van de treur-
maaltijd aanzag en onderling zich
niet van spotternij onthield, (galge
humor). Van een afscheidsmaal
spreekt men schertsend wel eens van
een galgemaal.
Het rad
De galg bestond uit twéé in de grond
geplaatste palen, die van boven met
een dwarsbalk waren verbonden.
Hieraan werden de lijken met een
ketting opgehangen. Naast de galg
stond nog eén zware paal met daar
op een houten rad.
Was de veroordeelde, knielend en ge
blinddoekt op het schavot voor het
stadhuis onthoofd, dan werd zijn do
de lichaam op het houten rad gebon
den. Het boveneind van de paal was
tot een punt toegespitst, waarop het
hoofd werd geplaatst. Ook de licha
men van de vrouwen, die gewurgd
waren, werden op het rad gebonden.
De uitdrukking: opgroeien voor galg
en rad is nu wel duidelijk. De lijken
moesten op het galgeveld door de
„injuriën der lucht en het gevogelte
des hemels" worden verteerd, zoals
de doodvonnissen luidden.
De galg van Middelburg heeft op
verschillende plaatsen gestaan. H-
M. Kesteloo vermeldt in zijn beschrij
ving van de stadsrekeningen van
Middelburg, dat er in de oudst aan
wezige rekeningen (1365) reeds spra
ke is van een galg zonder echter de
plaats aan te wijzen waar zij stond.
Denkelijk was dat buiten de Noord-
dampoort. In 1469 werd een galg op
een schor tegen de Zuid-Arnedijk
opgesteld, goed zichtbaar ook voor
allen die per schip naar de stad
voeren.
De stad liet in 1601 een nieuwe galg
maken op het Stroodijkje, thans
Zaagmoiendijlc geheten. 'De oude
galg was versleten, ook was de weg
er heen vooral des winters slecht te
berijden.
Hadden dé lijken enige tijd gehan
gen, dan werden zij dicht bij
begraven, niet met het aangezicht
naar het oosten, zoals gebruikelijk op
het kerkhof, maar naar het noorden.
Bij latere afgravingen aan de oude
Arnedijlc zijn wel mensenbeenderen
gevonden, zelfs een stuk ketting, dat
in een strop halswervels omvatte.
Procedure
Arnemuiden protesteerde tegen het
plaatsen van de galg bij de Zaagmo-
lendijk, bewerende dat het schor aan
Arnemuiden behoorde. Arnemuiden
liet zelfs eigenmachtig de opbouw
afbreken. Begrijpelijk werd het een
procedure. Beide steden zonden een
procureur en een advocaat naar Den
Haag- Arnemuiden verloor ten laat
ste het proces en moest alle onkos
ten zijnde f 2052.57',4 betalen. De op
bouw van de nieuwe galg kostte
f 1801,62 Voor die tijd tamelijk
hoge bedragen.
Middelburg deed het beter dan eer
tijds Leeuwarden. Deze stad meende
een geheel nieuwe galg niet te kun
nen betalen.
Daarom werd de oude maar wat op
gelapt. Toen eens een veroordeelde
werd opgehangen, brak de galg. Van
daar worden de Leeuwardenaren
..Galgelappers" genoemd.
De Middelburgse galg is bij dé Zaag
moiendijlc blijven staan tot het jaar
1738. Toen uitbreiding van de hout
zaagmolens nodig was werd de galg
verplaatst naar de zuidzijde der ha
ven dieh bij de Welzingse polder, des
tijds een jcuip" tussen de zeedijk
van de polder Walcheren en de trék-
dijk langs de vaart van Welzinge.
Bouwland
Dé galg is daar blijven staan tot het
jaar 1810. Voor de laatste maal dééd
zij dienst op 20 september 1802, tóén
er twee lijken werden opgehangen,
namelijk dat van Jan Catoeri en
Francis Mesters, twee beruchte in
brekers en rovers. Tevoren waren de
ze rovers op de Grote Markt te Mid
delburg opgehangen en daarna wér
den hun lijken naar het galgeveld
gebracht Na 1802 zijn nog verschil
lende doodvonnissen voltrokken, doch
de lijken werden toen niet meer haar
het galgeveld bij de Welzingse pol
der gebracht.
Desverlangcl werden de lijken aan de
familie afgegeven of op het hoge
bolwerk achter het tegenwoordige
ziekenhuis begraven. Meermalen ook
werden de ter dood veroordeelden
door de koning begenadigd en werd
hun vonnis veranderd in levenslange
gevangenisstraf.
Het terrein, waar de galg van Mid
delburg gestaan heeft, bleef lange
tijd bekend als liet galgeveld. Na
dat in 1840 de Mortierepoldcr was
bedijkt 1$ het veld een perceel bouw
land geworden, en het is thans ïiiet
gemakkelijk nicer do juiste plaats
van liet galgeveld aaii to wijzen.
Ailr*rlr.nn? 1
Kies bij Uw winkelier uit: melk, puur, hazelnoot, pinda, mokka en Bisfcie (20 et)
I Parlementsleden naar
Nederlandse Antillen
j De vaste Tweede-Kamercommissie
voor de betrekkingen met Suriname
'en dd Nederlandse Antillen Iiecft èen
uitnodiging aanvaard 0111 een delega-
I tie af te vaardigen voor een bezoek
aan de Nederlandse Antillen 0111-
streek» half juli.
De delegatieleden zijn de heren Berk-
I houwer. De Kort. Meulink, Nederhötst
I en Diepenhorst. De griffier, mr, Sche
pel zal de delegatie begeleiden.
g Uit goede bron in Parijs is vernomen,
I dat in Moskou een jiddiscli tijdschrift .zal
I verschijnen getiteld „Sowjet-vaderland".
I Dit zou de eerste publikalie zijn sir.ds
I 1943, toen Stalin .alle uitingen van de jid-
I dische cultuur verbood.
LEZERS SCHRIJVEN
Wegwijzers op Walcheren
Als oud-Middelburger had ik het ge-
noegen de pinksterdagen in mijn ge-
boorteplaats door te brengen.
Natuurlijk bleef het niet bij Middel
burg alleen, maar kwam daar ook J
een tochtje ovèr Walcheren bij.
De mooie B-wegén (m.i. net een me-
tertje te smal) dwars over het ei
land voerden mij naar
ja waarheen eigenlijk, want hoe
mooi ik deze wegen ook vond, een j
wegwijzer of iets wat daar op lijkt j
kon ik niet bespeuren.
Van mijn voornemen om van West-
duin dwars over hét eiland vlug even
naar Oostkapèllè te rijden, kwam
dan ook niet veel tèrccht. Ik raakte
min of meer verdwaald totdat ik na
veel rondrijden eindelijk op èen
hoofdweg en voor mij bekènd terrein
kwam, waar een grote A.NW-B,-
wegwijzer mij dé weg weéS naai'
Aagtckerke.
Welke instantie en/of personen moé-
tën hier het initiatief nemén het
mooie eiland Walcheren van wegwij
zers, b.v. in de vorm van paddestoe
len, te voorzien
Dergelijke onmisbare hulpmiddelen
treft men toch in het gehele land
aan. In dit opzicht is Zeeland èen
uitzondering, terwijl de bezoekers
van Zeeland er dooi- middel van èen
groot bord op attent worden gé-
maakt dat zé „Zeeland" binnenrij-
den. hetgeen in geen enkele andere
provincie het geval is. Dit is dus ook j'
een uitzondering, en m.i. een zeer
goede, dié door toeristen zeker op
prijs zal worden gesteld. Maar met
wegwijzers óp Walcheren en mis-
schïcn nog in andere gedeelten van
Zeeland --- kunnen de Zeeuwèn
hén echter nog veel meer van dienst j
zijn. Daar ben ik van overtuigd.
Bevél-wijk.
2 juni
Vlissingèn
Terneuzén
Hanswcert
Zierikzee
Wemeldinge
W. Nijsen.
HOOG EN LAAG WATER
-f- nap -4- ttap - nap
uur meter uur meter uur meter
3.55 2.34 16.14 2.22 10.20 2.03
4.25
5.13
5.32
5.53
2.48
2.54
1.69
2 00
16.47
17.33
17.47
18.15
2.36
2.45
1.52
1.83
10.53
11.27
11.02
11.25
2.33
1.57
1.80
-- nap
uur meter
22.52 2.19
23.26 2.35
23.25
23.49
1.75
6 DAGEN EN 2 AVONDEN MEUBELEN KIJKEN
rcraandag
Ndinsdajjj/
woensdag
donderdag
vrijdag
zaterdag
IN BOUMAN's FABRIEKST00NZALEN
isf
I
2
3
Rotterdam: IJsselmondselaan |75 (Kralingseveer)
.mèi
/-\T uuk
/19-22 UURN.
ynei
juni
juni
juni -
Amsterdam: W. Leevendstr. 30 (bij station Sloterdijk)
/4-v UUK\
X-\ t uuV
Mt UUR
9-17 UUR
19-22 UUR
9-17 UUR
1802. „Naast de grote ziek-
teplageh eisten ook de re
gelmatig terugkerende ra
dio-actieve stormen hun tol.
Met tomeloos geweld blies
hun dodelijke reuzen-adem
over de wereld en alles wat
nog niet aangetast was,
leek ten dode opgeschre
ven. Het leven ging ech
ter voort en zekere anti
stoffen in het ménselijk li
chaam begonnen er
vooral bij de jongeren voor
te zorgen, dat zij een zeke
re graad van immuniteit
verkregen tegen de nood
lottige uitwerking van de
stormen. Toch voorspelden de meteorologen
dat het nog vele tientallen jaren zou duren
aleer de atmosfeer zijn vroegere samenstel
ling zou terugkrijgen.' Onweerstaanbaar als
het leven nu eenmaal is, begonnen de meest
energieke mannen aan de herorganisatie van
hun „verstoorde mierennest" en weldra ver
rezen de nieuwe gemeenschappen uit het puin
der voormalige woonplaatsen. De zwaarst ge
troffen steden echter liet men links liggen om
elders te beginnen met de bouw van super-
koepelsteden, die ook een veilige bescherming
zouden bieden tegen de gevreesde stormen".
De „Trooping the Colourdie wordt,
gehouden ter gelegenheid van de of
ficiële verjaardag van de Engelse
koningin, zal 10 juni plaatsvindén.
Voor de militairen, die hierbij inge
deeld zijn, is een inspannende tijd
van een aaneenschakeling van exer
citie aangebroken. In Londen wordt
grondig gerepeteerd. Zoals de foto
weergeeftlopen de. Guards, die hier
het: beeld beheersen, nog niét erg gr.-
riclit. Maar dit is dan ook één van de.
moeilijkste oefeningen.
EREDOCTORAAT VOOR
HAMMRSKJÖLD
Dag Hannnarskjöld, de algemene se
cretaris van de Verenigde Naties,
heeft gisteren in Oxford een eredoc
toraat in ontvangst genomen.
Hij verdedigde bij die gelegenheid de
opvatting die hij van zijn taak heeft.
De internationale ambtenaar, zei hij.
kan zich niet altijd buiten politieke
kwesties houden. Men kan hem niet
van partijdigheid beschuldigen als
hij in een omstreden kwestie een
standpunt gaat innemen. Hij moet
zich echter vrij van beïnvloeding we
ten en zich geheel laten leiden door
het algemene doel en de vastgestelde
regels.
Het is een kwestie van integriteit,
aldus Hammerskjöld. Juist door zijn
neutraliteit komt de internationale
ambtenaar soms in conflict met het
een of andere belang.
FEUILLETON a a M
DE VERDWENEN MINIATUUR
door Erich Kaatner
35
Zij maakte ruimte voor
deragenten die uit de poort kwamen
en ongeveer twintig er ernstig uit
ziende mannen escorteerden, die men
paarsgewijze met handboeien aan el
kaar bevestigd had. De gevangenen
werden op de beide auto's geschoven.
De DOlitiemannen klommen er achter
aan. De .utobussen reden weg.
En de menigte verscpreidde zich
langzaam.
Een van de kelners, die cle straat
was overgestoken om zijn licht op te
steken, kwant terug en wilde naai
het buffet gaan om daar zijn nieuws
uit te kramen. De componist Struve
hield hem aan de mouw vast. „Wat
is er gebeurd ober?"
„Een inbrekersbende is van de kel
der van het huis nummer 178 in 177
doorgedrongen! De portier heeft wat
lawaai gehoord en cle politie gewaar
schuwd. En toen de inbrekers door
het gat in de keldermuur kwamen
gekrópen, werdén zij netjes de een
I I I I I I I
na de ander door de politie ingere
kend."
„Wat was dc bende in 177 dan van
plan?" vroeg Rudi Struve.
„Als ik dat wist", antwoordde de
ober.
Joachim Seiler lachte. Misschien
wilde zij in de papierwinkel een paar
prentbiefkaarten kopen".
„Dat begrijp ik niet", Struve schud
de de componistenmanen. „Wat ter
wereld dreef hen er toe zich door de
ene kelder naar de anerc een weg
te banen! Dan konden zij toch even
goed direct 177 binnengaan! Waar
om eerst in het naburige huis!"
Misschien vonden zij de rechte weg
te eenvoudig", overwoog Seiler. „Er
zijn van die eigenwijze mensen".
De ober wist het beter. „Als ze di
rect 177 waren binnengegaan, had
men hen toch ontdekt"!
„Nu daarentegen zijn zij te rechter
tijd aan dc politic' ontkomen", zei
Seiler.
„Natuurlijk" zél dé kelner. Daarna
bezon hij zich. „Men heeft hen im
mers desondanks te pakken ge
kregen!" Hij overlegde bij zichzelf:
„Daaruit moet een mens nu maar
wijs worden! Maar dat van de kel
der moet kloppen!"
„Waarom dan wel?"
„De inbrekers zagen er erg ontred
derd uit. Met kaikvlckken op de
kleren.
Net als stukadoors. Die krijg je
niet zo maar".
Dc jongeman vond dit niet prettig
te horen. Mijn woning zal er mooi
uitzien, dacht hij gelaten. Maar een
geluk, dat ik haar" niet dadelijk kan
bekijken
Dc kelner verdween in het café.
kwam echter direct weer naar bui
ten. „Een bief voor mijnheer Seiler.
Hij is zojuist afgegeven". Seiler
scheurde de enveloppe open. De
brief luidde:
„WIJ HADDEN ELKAAR EER
DER MOETEN ONTMOETEN EN
NIET ALS CONCURRENTEN.
MAAR ALS COMPAGNONS. MIS
SCHIEN WAS U MIJ TE SLIM AF.
ALLE EER".
De jongeman stak de brief 111 zijn
zak. Hij keek rond naar een mijn
heer met een witte baar en dón
kere bril, Tevergeefs.
Hij liep het café in. „Juffrouw!"
riep hij naar het buffet.
„Wie heeft die brief afgegeven?"
„Een grote, oude heer".
„Met witte baard?"
„Neen, gladgeschoren".
„Natuurlijk", riep Seiler.
„De heer zag er uit als een geleer
de", meende de buffetjuffrouw.
„Die man had U moeten zien, toen
hij nog een baard droeg! Toen zag
hij er uit als een hele universiteit!"
Seiler rende de voortuin in en ging
weer naast Struve zitten, die op hét
marmeren tafelblad componeerde.
Hij had met een potlood vijf even
wijdige lijnen getrokken en stipte
de ene noot na de andere.
Seiler tuurde mismoedig in de
straat.
Eensklaps kromp hij als geëlektri-
seerd in elkaar én omklemde Stru-
ve's arm.
„Laat me met rust!" bromde de an
der. Hij floot zoetjes en zacht het
thema dal hij had genoteerd voor
zich heen. Hij leek wel een kind op
de speelplaats.
„Man!" Seiler schudde de toondich
ter door elkaar. „Zie je daar die
elegante man in de taxi?"
„Achter cle meubelwagen? Naast de
tram?"
„Ja! De taxi kan ér niet voorbij!
Wij hebben geluk! Luister, beste ke
rel! Als jij deze kerel heelhuids op
het Alex aflevert, krijg je van mij
een kusje op het voorhoofd".
„Laat dat!"
„Doe me het genoegen, Rudi"!
„Ik kan toch een mij volkomen on
bekende man niet gevangen laten
nemen
„Hij is cle aanvoerder van één die
venbende!"
„Als jij jé daarvoor interesseert,
grijp hem dan maar liever zelf!"
„Ik heb geen tijd", zei Seiler. ..Rudi!
Schiet op! Ik vertel je dan ook. wie
in Kopenhagen als mijnheer Struve
heeft rondgezworven!"
De componist leefde op. „Die onder
mijn naam gegapt heeft?'
„Ja!" Seiler vouwde dc handen. „E11
maak nu dat je wegkomt! De ver
huiswagen kan elk ogenblik uitwij
ken! Dan is de kerel weg!"
„Waar vanaan ken jij de valse Stru
ve".
Seiler boog zich iets voorover en
fluisterde de vriend wat in het oor.
Hij fluisterde het. opdat dc lezers
nog niet zullen vernemen, wat hij
zei).
„Aha! En jij wijst me dan m'n dub
belganger aan?"
„Nog dichter bij. Maar maak nu dat
je wég komt. En prent het autonum
mer in je geheugen!"
„Furioso in octaven!" riep Struve.
zette de hoed op cle manen, wenkte
een voorbijrijdende lege taxi en be
gon dc jacht in het wildeweg
Seiler betaalde de kelner en ging
naar de volgende straathoek waar
taxi's wachtten. Hij zette zich in de
eerste wagen en zei tegen de chauf
feur: „Yorckstrassc. Hoek Belle Al-
liancestrasse. Ik heb haast! Omrij
den kunt U zich besparen. Ik ken
de weg".. Irene Trübner had haar
verhaal beëindigd en slechts weinig
verzwegen.
Nu zit zij stom in dc zorgenstoel
van Josef II en wachtte op haar
vonnis.
„Bravo!" zei mijnheer Steinhövel.
„Bravo! U hebt U prachtig gedra
gen. Op de inval, mijnheer Külz de -
imitatie in plaats van het origineel
te geven, kunt U trots zijn.
En waarom maakt U zich eigenlijk
verwijten over de overval in War-
nemünde lieve kind, dc miniatuur
zou u in, het pikduistere lokaal in
elk geval ontstolen zijn. Hoe dan
ook. Wanneer niet door de valse
Sruve dan tocli des te zekerder door
de bende. De Holbein is verdwenen.
Ik ben desondanks over U tevre
den".
„U bent wel goed. mijnheer Stein-
hövcl".
„Goed?" vroeg dc oude heer ver
baasd. „Ik probeer rechtvaardig te
zijn. Een oud man valt dat niet al
te moeilijk".
De telefoon belde.
Mijnheer Steinhövel verhief zich en
ging naar het toestel. Hij nam cle
hoorn op. Na korte tijd lichtte zijn
gegroefd glaat op. „Werkelijk?"
riep hij. „Dat is schitterend! Wij
komen!"
Hij legde de hoorn weer neer cn
draaide zich om. „Wat zegt U daar
van? De miniatuur is op hét politie
bureau!"
Irene Trtibncr zei hees: „En mijn
heer Struve? Ik bedoel, de onechte
Struve, die ook?"
„Neen de beudc!"
„Maar die heeft de Holbein toch he
lemaal niet gestolen!"
(Wordt vervolgd).
