BELLE VAN ZUYLEN: ,een Venus,
uit de zee opgerezen
Kongolese soldaten keren zich
tegen de blanken
PLUIMVEEHOUDERIJ IN 1960
WOENSDAG 10 MEI 1961.
PROVINCIALE ZEEUWSE. COURANT
13
„Godin der Nederlanden"
Expositie herinnert
aan bijzondere vrouw
(Van een medewerker)
Belle van Zuylen werd in 1805 begraven op een
kerkhof, dat nu fungeert als tennisbaan.... Maar
op die zonnige tennisbaan in het deftige Franse
deel van Zwitserland zal zich nooit zoveel char
me, romantische verliefdheid, zoveel harteleed
ook kunnen voordoen, zal geen enkel lief en
geestig meiske zo lulrijke en aanzienlijke aan
bidders hebben als deze Belle, geboren aan de
oevers van de Vecht, eens door Zijne Majesteit
de koning van Pruisen „de godin der Nederlan
den" genoemd... Er waren zelfs destijds geen
andere meisjes, die (15 jaar oud) bij haar in
troductie in de salons van Utrecht en Den
Haag, de deftige douairières zo schokten door
haar verschijning, dezen zelfs zo pijnlijk met
haar ouderdom confronteerden dan deze Belle
van Zuylen, die de Hertog van Brunswijk op
een bul in Den Haag deed uitroepen: „U bent
als een Venus, die opgerezen
mende zee..."
Er zullen dan ook weinig vrou
wen uit het Nederland der acht
tiende eeuw zijn, wier leven ons
in deze superverlichte tijd nog
zo weet te boeien als dat van deze
vrouw, die er als jong meisje van
droomde een „salon" te houden als
die van Madame de Pompadour en
daarover in haar dagboek schreef:
„Ik wil een menagerie hebben,
maar dan van mensen". Er zullen
weinig Nederlandse vrouwen zijn
aan wie thans de herinnering in
documenten, brieven, muziekbla
den, boeken en schilderijen is ver
spreid over gans Europa. Uit
A'dam, Breda, Brussel, Lausanne,
Londen. Neuchatel, Parijs, Den
Haag, Colombier, Zeist en Zuilen
heeft men die herinneringen aan
deze telg uit het befaamde ge
slacht Van Tuyll van Seroosker-
ken thans bijeengebracht. Na eni
ge tijd te zijn tentoongesteld in
het „Institut Néerlandais" in Pa
rijs, is de verzameling nu (tot 4
juni) ondergebi'acht in drie zalen
van het Amsterdamse Rijksmu
seum.
Een gelukkig idee, waarmee men
recht doet wedervaren aan een
bijzondere vrouw, .wier naam nog
geen anderhalve efihw terug op
de lippen was van een ieder, die
zich rekende te behoren tot de lei
dende aristocratische en weten-
schapswereld van dat wonderlijke
achttiende eeuwse Europa, dat nu
in al zijn luister, charme, jaloezie,
koketterie en verfijning van
geest in de tentoonstelling „Belle
van Zuylen en haar tijd" opnieuw
voor ons gestalte krijgt.
Een tijdperk
Belle van Zuylen. Een vrouw, een
tijdperk. Wanneer aan de stoere
stamboom van adellijke families
een jonge telg ontsproot, werd de
ze meestal tedere loot met uiterste
zorg gekoesterd en behoed door
getrainde hoveniers (lees gouver
neurs en gouvernantes). Vooral de
adellijke jonge dochter kreeg wei
nig kalis zichzelf te zijn, werd bij
het opgroeien ernstig onderwezen
in wat nodig was om haar met
ere te kunnen uithuwelijken aan
een partner, die veelal niet haar
eigen keuze was.
Aanvankelijk scheen het óók zo te
zullen gaan met Isabella Agneta
Elisabeth van Tuyll van Seroos-
kerken, op 20 oktober 1740 ge
boren op het thans nog steeds
luisterrijke en door schilders
graag op het doek gezette kas
teel Zuylen aan de Vecht ten
noorden van Utrecht. Ze was de
eerste van de zeven kinderen van
Diederik Jacob, de zeer rijke ba
ron van Tuyll en Helena Jacoba
de Vicq, een al even gefortuneer
de Amsterdamse patriciërsdoch
ter, afkomstig uit Brabant, een
vrouw wier geest en humor men
afleest van het fraaie portret op
de tentoonstelling, waarop ze
prijkt in een joyeus met rijk kant
versierd blauw gewaad. Ook de
kleine Isabella kreeg n.l. in haar
kinderjaren eerst de bekende kas
plantjesverzorging, 's zomers op
het kasteel en 's winters in de
statige woning der Van Tuylls
aan een van Utrechts grachten.
Naar Genève
Alen kan zich voorstellen welk een
bijzondere wending zich in het
leven van het jonge, leergierige
kind voordeed, toen zo het één
leerling zijn op het kasteel en
vooral de triestheid van liet win
terhuis in Utrecht op aanwijzing
van vrienden kon verwisselen voor
een klas vol leerlingen op het In
stituut „Pierre Colombo" in Genè
ve. Ze was daar niet meer Isabel
la Agneta maar een opfleurend
kind onder velen luisterend naai
de naam Belle de Zuylen.
Belle sprak op haar tiende jaar
al vlot Frans, de taal waarin zij
praktisch zou gaan denken en
waarin tal van door haar geschre
ven boeken en memoires het licht
zouden zien. De gevreesde Fran
se letterkundige-criticus Sainte-
Beuve zou een halve eeuw later
haar proza: „de authentieke taal
van Versailles" noemen! Geen ge
ring compliment. Met gouvernan
te Prévost reisde de tienjarige via
Parijs naar Holland terug, waar
haar opvoeding werd voltooid. Zij
zong, speelde klavecimbel, schil-
uit de schui-
derde, danste, ontwierp haar eigen
kleding, studeerde tuinaanleg en
-architectuur en las Racine, Mo
lière, La Fontaine, Voltaire en
Pascal.
Toen Belle 15 jaar was en voor
het eerst in de salons verscheen,
was ze mooi, was haar kennis
zo uitgebreid en haar geest der
mate scherp, trad zij zo vrijmoe
dig en zelfverzekerd op, dat men
al direct mompelde, dat het niet
eenvoudig zou zijn voor Belle de
juiste huwelijkspartner te vin
den
Dat gemompel bleek in wezen een
sinistere, droeve toekomstvoor-
'spelling. Belle studeerde wiskun
de en filosofie, wist meer dan de
meeste van haar mannelijke jaar
genoten en toen ze twintig was
voelde ze zich de wanhoop nabij,
omdat zij nog steeds niet ge
trouwd was. Intussen choqueerde
zij de hoge kringen in den lande
door de wijze, waarop ze in haar
boekje „Le Noble" (Amsterdam,
1763) de vooroordelen en soms
lachwekkende gedragingen van
de adel in het zonnetje zette.
Kerstbal
Op de vooravond van Kerst 1759
gaf de hertog van Brunswijk in
Den Haag een schitterend bal.
Belle ontbrak niet en daar bij
kaarslicht en vioolmuziek leerde
zij de man kennen met wie ze
vele jaren middels zeer aangrij
pende brieven contact hield, de
enige (al was hij bijna tweemaal
zou oud), die ze met hart en ziel
heeft bemind en met wie ze toch
niet tot het felbegeerde huwelijk
kwam: David Louis Constant
d'Hermenches, baron de Rebecque,
kolonel van een Zwitsers regiment
in Hollandse dienst. De vrouw A an
de kolonel toefde op haar land
goed, zijn maitresse, een Franse
artieste, was in Parijs achterge
bleven.
De ervaren d'Hermenches moest
toegeven: „vandaag heb ik op het
bal van de hertog de mooiste
vrouw van heel Europa ontmoet".
In de daaropvolgende jaren don
gen aanzienlijken uit alle wind
streken van Europa naar haar
hand.
Doch als er maar een kleine kans
was Constant te zien, zetté Belle
alles op alles om dit mogelijk te
maken. Hun brieven bereikten het
doel langs geheime' wegen. En
kele ervan liggen nu op de ten
toonstelling. Het waren geen
haastbrieven van twee „kantjes".
Vele vellen werden vol geschre
ven. In die jaren had men daar
toe nog de tijd. De briefschrijf-
Belle van Zuylen, geschilderd in
Genève omstreeks 1777 door Jans
Jtiel.
kunst vierde hoogtij. Het was
werkelijk een kunst, een gedach-
tenwisseling van bijzonder hoog
gehalte geschreven met zwier in
rijk en soms zelfs subliem proza!
Prins Hendrik van Pruisen bracht
een bezoek aan Holland en werd
spoorslags verliefd op Belle. Zij
ging niet naar Berlijn, noch naar
elders aan de arm van de Schot
se lord Wemyes, doch trok ten
slotte als echtgenote van de vrij
arme gouverneur De Charrière op
31-jarige leeftijd via Parijs (waar
ze nog schilderlessen nam) naar
het dorp Colombier bij Neucha
tel. Heel deftig Holland, het Hof
incluis, stond verbaasd. Waarom
toch ging Belle dit huwelijk aan
met een leraar, die om zijn ge
laatsuitdrukking door zijn pupil
len de bijnaam „het Zwitserse
uurwerk" kreeg? Belles huwelijk
bracht geen geluk. Wel was ze
nog zowel in Neuchatel als Genève
het middelpunt der aanzienlijke
kringen, en ook hier nam ze haar
omgeving op de hak in haar „Brie
ven uit Neuchatel". Maar haar
veel bewonderde roman „Caliste"
over een ongelukkige vrouw sprak
voor hen, die haar kenden, duide
lijke taal. Een neef van Constant
d'Hermenches, Benjamin, bracht
nog enige tijd fleur in haar hart.
Hij corrigeerde haar manuscrip
ten, besprak de muziek, die ze
schreef en beiden voelden zich ge
lukkig. Totdat de befaamde ma
dame De Staell, die het werk van
Belle zeer bewonderde, op bezoek
kwam. Benjamin raakte geheel in
de ban van deze vrouw en verliet
Belle. Belle zelf bleef schrijven,
werkte nog aan een opera, doch
om haar heen werd het steeds een
zamer. Slechts enkele getrouwen
omringden haar toen voor „de
godin der Nederlanden" in 1805
in het verre Zwitserse land de
laatste strijd aanbrak.
(Wie door deze korte aanteke
ningen en mogelijk het bezoek
aan de tentoonstelling in Am
sterdam nader wil kennismaken
met Belle van Zuylen, deze zo
aanzienlijke vrouwe der Lage
Landen, geven wij hierbij nog
een korte literatuurlijst: „Mada
me de Charrière" door dr. Titia
J. Geest, uitgave Van Gorcum en
Co. 1955 te Assen; „Belle van
Zuylen" door Joh. v. d. Wonde
en de zojuist verschenen Elsevier-
pocket „De godin van Ond-Zuilen"
door Dorothy Farnum.)
zondag -14 mei
Moederdag
bloemendag
//te/ &ce//ie/t
(Advertentie)
Op de inhoud komt 't tuinl
Met één theebuiltje zet
u een flinke pot heer
lijke krachtige thee
voor heel de familie!
VAN NELLE's
„Afternoon"
theebuiltjes.
doos van 20 stuks
98 ct
«r>
Resultaat goed
rij in
digend
het jaa
De resultaten van de pluimveehoude-
Nederland over 1960 zijn bevre-
:d geweest. Dit wordt gezegd in
jaarverslag van het produktschap
voor pluimvee en eieren, dat vandaag
op de openbare vergadering van dit
produktschap in Utrecht zal worden
gehouden.
De bruto-produktiewaarde van alle
pluimveehouderijprodukten heeft zich,
volgens het jaarverslag, in 1960 ten
-"-»*«•- inen ontwikkeld.
constateren
tot 882 miljoen gulden. De
produktiewaarde van eieren vertoont
een zekere stabiliteit, die van gevo
gelte steeg daarentegen in het afge
lopen jaar met 21,4 procent.
Het aantal fokbedrijven is in 1960 met
10 stuks gedaald tot 148. Op deze be
drijven waren ongeveer 325.000 vol
wassen hennen van legrassen aanwe-
Jeugdige moordenaar
De 15-jarige Darryl Moss, die be
kend heeft zijn ouders' te hebben
vermoord, is maandag door een
rechter te Weavervilie in Californië
(Ver. Staten) naar een opvoedings
gesticht gestuurd. AJs de leiding van
dit gesticht dit verantwoord acht,
kan hij over zeven jaar op erewoord
worden vrijgelten. Darryl schoot op
22 februari j.l. zijn vader met een
geweer dood, omdat deze hem irri-
Zijn moeder, die op dat ogenblik
teerde door tijdens een televisiepro
gramma op de tafel te trommelen,
binnenkwam, werd ook doodgescho
ten door de jongen. Darryl had ook
een buurvrouw neergeslagen en 425
dollar gestolen van de padvinders-
groep waarva nhij deel utmaakte.
Mary Bignal trouwde
De olympische ver-springster Mary
Bignal is dinsdag getrouwd met de
26-jarige olympische roeier Sidney
Rand, aldus wordt uit Londen ge
meld.
Zij maakten voor het eerst kennis
met elkaar, nadat zij door de lange
afstandloper Gordon Pirie op Goede
Vrijdag j.l. aan elkaar waren voor
gesteld. Bij de burgerlijke stand
trad Pirie als getuige voor het paar
op.
Mary Bignal is verloofd geweest met
de Nederlandse Lienkaniper Eef Ka
merbeek.
Pssst... vers! Proef... lekker!
Sandwichspread van Calvé
lekker en vers uit de
vacuümpot: pssst... proef!
U MAAKT ER MÉÉR
VAN MET CALVÉ!
Aan vermeerderingsbedrijven werden
2.785.000 henkuikens geleverd.
In 1960 werden ruim honderdmiljoen
broedeieren meer geproduceerd dan in
1957, namelijk 249 miljoen. Hiervan
werden er 86 miljoen geëxporteerd,
56 miljoen meer dan in 1957. De ge
middelde opbrengst per geëxporteerd
broedei daalde echter in deze drie
jaar van 27 tot 23 cent.
Van de 5.285 miljoen kippeneieren die
die 1960 in Nederland werden gelegd,
gingen er 3.302 miljoen naar het bui
tenland. De gemiddelde Nederlander
at in 1960 twee eieren minder dan in
1959, namelijk 199.
De prijzen van de consumptie-eieren
lagen in de eerste maanden van 1960
aanzienlijk onder die van 1959. Latei-
liepen ze echter zodanig op, dat de
gemiddelde opbrengst over het gehele
jaar op 1,95 per kilo kwam te liggen,
tegen ƒ1,86 in 1959.
Openluchtvoorstellingen
tijdens filmweek Arnhem
Evenais in voorgaande jaren zullen
ook thans tijdens de internationale
filmweek van 5 tot en met 10 juni
in Arnhem filmvoorstellingen in de
openlucht worden gehouden.
De voorstellingen worden gegeven op
het parkeerterrein naast de stads
schouwburg.
Bij A-orige gelegenheden trokken de
openluchtvoorstellingen steeds zeer
grote aantallen bezoekers. Naar
schatting waren gemiddeld per voor
stelling tienduizend toeschouwers
aanwezig.
Door middel van de openluchtvoorstel
lingen is men erin geslaagd brede
lagen van de bevolking bij de film
week te betrekken.
VLUCHT IN HET BOS
Zweedse sergeant ontsnapte
Zijn collega gedood
De Zweedse sergeant Egon
Aberg, die maandag uit Kongo
in Stockholm is teruggekeerd na
als lid van de UNO-politiemacht
de strijd in Port Franqui
(Frankenliaven) te hebben mee
gemaakt, heeft slechts één
wens:
nooit meer terugkeren naar
Kongo. Op 4 mei was hij, teza
men met nog een sergeant en
een luitenant van liet Zweedse
leger, alsmede drie Britse offi
cieren, te Frankenliaven door de
Kongolezen gearresteerd. Deze
Kongolezen waren 150 man
sterk en zij brachten hun arres
tanten naar een hotel in de
stad.
„Eerst dachten we dat er Ghanese
soldaten in het hotel waren en dat de
Kongolezen hen wilden ontwapenen,
maar de Kongolezen bleven maar
schreeuwen dat zij de blanken wil
den hebben. Een Kongolese officier
trachtte tussenbeide te komen maar
kon er allemaal niets aan doen. Wij
werden met geweerkolven mishan
deld en opgesloten in een huis, dicht
bij het hotel.
„Later kwamen twee nonnen in een
jeep, die ons bevrijdden en naar een
ziekenhuis brachten. Wij dachten
dat alle gevaar voorbij was, maar
de volgende ochtend waren de Kon
golezen er weer. Zij sleurden ons uit
bed en bonden ons met de armen
aan elkaar vast. Toen moesten we
het oerwoud inlopen.
Schieten
„Ik begon te vermoeden", aldus ser
geant Aberg, „wat er zou gebeuren
en dacht aan ontsnappen. In het oer
woud kwamen we sergeant Liedgren
tegen, die daar door een gewapende
Kongolese soldaat naar toe was ge
bracht. Liedgren kreeg order langs
het pad te lopen. Bij een bocht ver
dween hij uit het gezicht. Zijn be
waker begon te schieten. We hoor
den Liedgren schreeuwen. We hoor
den nog een schot en toen was het
stil."
„Ik was de volgende. Ik kreeg bevel
vooruit te lopen. Ik zag mijn bewa
ker zijn geweer laden. Ik greep die
kans en rende het bos in. De Kongo
lezen begonnen te schieten en ik
hoorde de kogels langs me fluiten.
We hadden alleen onze broeken nog
aan en de struiken verwondden mijn
lichaam en mijn voeten".
„Ik verstopte me en hoorde de sol
daten overal zoeken. Een soldaat
(Advertentie)
Sinds
1842
'stond op een gegeven ogenblik nog
geen tien meter van me af, maai
bij zag me niet.
In de rivier
„In de ochtend kwam ik bij een ri
vier en klom ik in een palmboom
om meer uitzicht te hebben. Ik werd
ogenblikkelijk ontdekt door een
groep Kongolese soldaten en zij be
gonnen meteen te schieten. Ik
sprong uit de boom in de rivier en
wist me onder drijvende struiken
verborgen te houden, terwijl de ko
gels rondom me in het water sloe
gen".
„Nog later zat ik op de oever van de
rivier uit te rusten.
Een Kongolese officier ont
dekte me. Ik was volkomen uitge
put, na drie dagen zonder voedsel of
water, en ik riskeerde het maar met
hem. Hij beloofde me veilig naar het
ziekenhuis te zullen brengen.
Terug
„Hij bracht me terug naar het kamp.
waar ik me baadde en mijn wonden
liet verzorgen. Ik kreeg bijna een
hartverlamming toen ik daar de sol
daat tegenkwam die in het oerwoud
mijn bewaker was geweest en op me
geschoten had. Hij verontschuldigde
zich tegenover de andere soldaten
dat hij me niet had kunnen raken,
maar deed geen poging om mij in
het kamp lastig te vallen. Ik durfde
hem niet te vragen waar de beide an
dere Zweden waren".
Aberg vertelde nog dat hij er genoeg
van had: hij had zijn contract met
de UNO verbroken en had om terug
zending gevraagd. Hij was vastbe
sloten nooit van zijn leven nog een
voet in Kongo te zetten.
Een patrouille van de UNO-politie
macht heeft Frankenliaven later be
zocht en Abergs pistool terugge
haald. Ook het verscheurde paspoort
van Liedberg, en 2000 francs die zijn
eigendom waren geweest, kon de
UNO nog achterhalen maar de
soldaten die Liedberg vermoord had
den en met Aberg hetzelfde hadden
geprobeerd konden niet achterhaald
worden.