Zweedse strafkolonies
steeds volgeboekt
Scheveningse pier 19 mei open
Bezinning op drie eeuwen van
Amsterdams jodendom
10
f ii O VINCI ALE ZEEUWSE COURANT
DONDERDAG 4 MEI 196 L
De officiële opening van de
pier te Scheveningen is vast
gesteld op vrijdag 19 mei
's ochtends om ca 10.30 uur.
De opening zal worden ver
richt door prins Bernhard,
die een scheepssirene in wer
king zal stellen, op het ge
luid waarvan het toegangs
hek tot de pier openschuift.
Tegelijkertijd zullen alle
vlaggen van de pier voor het
eerst worden gehesen.
De feestelijkheden, die om
ongeveer kwart over negen al
beginnen, zullen worden op
geluisterd met muziek van
de koninklijke militaire ka
pel, de marinierskapel en het
korps tamboers en pijpers
van de koninklijke marine, de
koninklijke luchtmachtkapel
en de Haagse politie muziek
vereniging „Onderling Kunst
genot". Na afloop van de ge
beurtenissen op de pier vindt
een feestelijke samenkomst
plaats van genodigde autori
teiten en andere gasten
waaronder een groot aantal
deputaties van de arbeiders,
die de pier hebben gebouwd
om ongeveer twaalf uur in
de Kurzaal.
's Avonds om negen uur zal
voor het eerst de avondver
lichting van de pier worden
ontstoken gevolgd door een
afsteken van vuurwerk op
het strand.
Op deze eerste dag zal de
pier uitsluitend voor de ge
nodigden toegankelijk zijn.
AMSTERDAMSE EFFECTENBEURS
Koersverbetering van alle
internationale waarden
2 mei 3 mei
Nederland 1959 (4%)
103%
103%
98}Sgl
Nederland 1951 (3%)
Nederland 1948 (3%)
92%
93
Nederland 1955 (3%)
94%
94
Nederland 1947 (3%) 3
95
95g!
Nederland 1937 3
95'/»
Dollarlening 1947 3
91
91%
Investeringscert. 3
lOO'/sgl 100 %gl
Nederland 1962-64 3
1003%
lOOrt
Ned. Indië 1937 3
100
6 s"® Woningbouwlening
1957 111%
111%
Grootboek 1946 3
95%
95%
Ned. Handelmij.
322
Alg. Kunstzijde Unie
496
504gl
Berghs' en Jurgens
305%
Calvè-Delft
874
878
Hoogovens n.r.
lllTgl
1130g
Ned. Kabelfabriek
710
Philips
980
Unilevers
156%
156%
Wilton-Feijenoord
- 310%exd. 312%
Billiton
630
Kon. Petroleum Mij.
150.30gl
151.50
Amsterdam Rubber
120gb
119gb
Holland Amerika Lijn
215
Kon. Paketvaart
176%
178
Rotterdamse Lloyd
165"/.
163%
Scheepvaart Unie
170
171
Stv. Mij. Nederland
186%
187
KNSM
205
206%
Ver. H.V.A. Mij. N.V.
143gl
144%
Deli Mij.
167
167
Bank voor Ned. Gem.
4% 102%
Bank voor Ned. Gem.
5-1958 106
106%
Van Berlcels Patent
408
407
Bronswerk
190% 186'Aexd
Albert Heijn
675
690
Centrale Suiker
bl. excl.
Kon. Mij. De Schelde N.B. 338
336
Intern. Nickel
74%
74%
American Motors
19ft
19
Anaconda
60%
59 ft
Baltimore en Ohio
30%
30%
Bethlehem Steel
47%
48%
General Motors
45
45%
Kennecott
90%
90%
New York Central
18%b
Pennsylvania
13ft
Republic Steel
61
60%
Shell Oil Comp.
42% 42%exd.
Tide Water
24ft
24%
U.S. Steel
83%
87%
PREMIELENINGEN.
Amsterdam 1951
87%
88
Breda 1954
83%
Eindhoven 1954
82%
Enschede 1954
84 %b
87
Den Haag 1952 I
93%
93%
Den Haag 1952 II
97%
97
Rotterdam 1952 I
94%
95
Rotterdam 1952 II
94%
95%
Rotterdam 1957
101%
100%
Utrecht 1932
93
Amsterdam 1956 I
82%
86%
Amsterdam 1956 II
82%
95%
Amsterdam 1956 III
96
95%
Amsterdam '33 (C. en A.)
108%
108%
Dordrecht 1956
83
83%
Alkmaar 1956
82%
82tf
Zuid-Holland 1957
981
97%
ANP-CBS BEUHSINDICES
Intern. Concerns
Industrie
Scheepvaart
Banken
Handel enz.
Algemeen
28-4 2-5 3-5
649.08 651.89 603.15
420.92 423.87 430.08
109.87 196.77 198.54
240.07 243.67 242.98
182.27 181.91 183.87
464.68 467.00 473.99
De optimisten van dinsdag, die voor
woensdag een vaste markt hadden ver
wacht. hebben gelijk gekregen. Bij kalme
handel vertoonden alle internationale
waarden hier en daar koersverbeteringen.
Weliswaar werd dinsdag door de Ameri
kanen de ruimtevaartproef voor minstens
42 uur uitgesteld, doch dit was voor
Wall Street geen aanleiding om liet lioold
te laten hangen. Integendeel, de stem
ming op de New Yorkse beurs was aan
de vaste kant, mede in verband met de
ontspanning in de internationale poli
tieke situatie in Laos. Bij toenemende
handel boekte Wall Street flinke koers
winsten. Dit stimuleerde de Europese
beurzen, waarvan vooral het Damrak. De
Philipswaarden, die dinsdagavond reeds
vast in de markt lagen door Amerikaan
se aankopen, boekten gisteren op 1185
een koerswinst van circa 20 punten, ver
geleken met de vorige slotkoers. De
handel bleef in deze hoek binnen nau
we grenzen. Hoogovens, welk fonds een
paar weken geleden op gelijke hoogte
van de Philipsaandelen noteerde, verbe
terde gisteren op 1129, circa 16 punten.
AKU's zetten de opmars van dinsdag ver
der voort. Deze aandelen noteerden we
derom boven de vijfmaal parikoera op
502 (495%). Er worden in Amerika
maatregelen beraamd ten gunste van de
textielindustrie aldaar. Mogelijk dat de
American Enka (dochtermaatschappij
van het AKU-concern) hiervan te zijner
tijd de vruchten zal bunnen plukken.
Unilevers deden van zich spreken met een
koerswinst van circa 12 punten op 880.
De beurs in Londen was vast, die van
West-Duitsland gaven iets hogere koer
sen te zien. Al naar gelang de beursduur
vorderde werd de handel stiller. De be
haalde koerswinsten konden de hoofd
fondsen vrijwel geheel handhaven.
Ook de scheepvaartfondsen waren vast,
De handel was echter gering. Cultures
iets beter voor certificaten Deli en aan
delen HVA. Staatsfondsen praktisch on
veranderd met weinig zaken.
Duizenden Gereformeerde
jongeren naar Utrecht
Op de bondsdag van de bond van
Gereformeerde J eugdveren igingen
die op Hemelvaartsdag in Utrecht
wordt gehouden, verwacht men onge
veer elf-en-een-half-duizend jongens
en meisjes uit alle provincies van het
land.
De Margriethal van de Koninklijke
Nederlandse Jaarbeurs zal voor deze
gelegenheid feestelijk worden ver
sierd. Een van de hoofdmoten van
het bondsdagprogramma is het spel
„Er wordt op je gewacht", waaraan
160 mensen meewerken. Dc samen
zang staat onder leiding van Kees
Deenik.
Verscheidene predikanten zullen tij
dens de vijf onderdelen van het spel
een kort woord spreken, dat aansluit
op de diverse klankbeelden.
De Hemelvaartsviering, waarmee de
dag begint, wordt geleid door ds.
J. F. Colenbrander, terwijl ds. Lam
mens het openingswoord zal spreken.
0 De in het Jiddisch publicerende joodse
schrijver Naftali Hertz Kalm is in Polen
gearresteerd, aldus is van betrouwbare
zijde in: Parijs vernomen. Kahn werd
reeds in 1937 in de Sowjet-Unie gearres
teerd, bij het uitbreken van de oorlog
vrijgelaten en in 1948, ten tijde van de
anti-joodse actie, opnieuw In hechtenis
genomen. In 1959 ging Kahn naar Polen.
LENINPRIJS VOOR
SEKONTOURÉ
De president van Guinee heeft be
kendgemaakt, dat hem de Leninprijs
is gegeven door de Sow jet Unie. Hij
liet er onmiddellijk op volgen, dat hij
geen communist was.
Hij vertelde, dat hij ook aan presi
dent Leonid Breznev van de Sowjet
Unie had verteld, dat hij geen com
munist was. Verder had hij gezegd,
dat zijn „democratische partij" geen
communistische partij was. Het was
wel de enige partij in het land.
Van de lokale waarden was de advies-
koers, voor aandelen Bijenkorf 1170, tegen
dinsdag 1215 laten en een laatstgedane
notering van 1225. De maatschappij stelt
een dividend voor van 15 (14) Een
bescheiden dividend, volgens de beurs.
De redenen voor de hoge koers van dit
fonds liggen, volgens de beurs in een ge-
heel ander vlak. Men verwacht te zijner
tijd een emissie Bijenkorf met een flinke
claim, in verband met de uitbreidingen.
Woensdag kwamen voor het eerst aan
delen claims en obligatie claims Stokvis
in de handel. De adviesprijzen waren
respectievelijk f 500, neerkomende op
300 procent voor een nieuw aandeel en
f 90, neerkomende op 127 procent voor
een obligatie. Claims VRG-papier, waar
voor dinsdag een grote belangstelling be
stond hij een prijs van f 2100. werden
honderd gulden hoger op f 2200 geadvi
seerd.
Amsterdamse
wisselmarkt
CONTANTE PRIJZEN.
Amsterdam 3 mei 1961.
Londen 10.04 10.04%: New
York 3.59ft3.59 ft; Montreal
3.63K—3.64ft: Parijs 73.31—73.36:
Brussel 7.16—7.16%: Frankfort
90.43%30.48%; Stockholm 69.62%
—69.67%: Zurich 82.98—33.03: Mi
laan 57.88%—57.93%: Kopenhagen
51.90—51.95: Oslo 50.18—50.23; We
nen 13.77'/*—13.78%Lissabon
12.33—12.54%.
VWWWWVWWWWW
HET JONAS DANIEL MEYERPLEIN
Een periode werd afgesloten
(Van een medewerker)
Twee synagogen markeerden het plein. Aan de ene kant de ver
maarde Esnoga van het Portugees Israëlitische Kerkgenoot
schap, aan de andere zijde de Grote synagoge van de Neder
lands Israëlitische Hoofdsynagoge.
Op de grote ruimte tussen beide synagogen aan het Amsterdam
se Jonas Daniël Meyerplein speelde het joodse leven zich af. Hier
werden de leden van het koninklijk huis door de joodse gemeen
schap ontvangen. Op dit plein liep men te hoop bij vreugde en
leed. Eeuwenlang was hier het centrum van de joodse gemeen
schap van Amsterdam. Op dit plein was het ook, waar de Duit
se horden op sabbat 22 en zondag 23 februari 1941 de 425 joodse
jongemannen tussen de 25 en 35 jaar verzamelden als buit van
hun eerste razzia. Slechts een van hen keerde weer.
Mari Andrïessens beeld De Dokwer
ker staat thans op het plein als her
innering van de solidariteit met de
getroffen joodse gemeenschap door
een deel van het Nederlandse volk
dat als gevolg van deze razzia in sta
king ging. Het beeld staat op de
plaats, waar voorheen joodse kin
derkoren aubades brachten aan ko
ninklijke bezoekers. Er zijn geen
joodse kinderkoren meer, die dat zó
kunnen die het plein kunnen be
volken. Tot de zes miljoen vermoor
de joden, van wie honderdduizend
uit Nederland afkomstig, behoorden
één miljoen kinderen.
Niet meer
Niet langer is het Jonas Daniël Mey
erplein het hart van de joodse ge
meenschap van Amsterdam, van Ne
derland. De Grote synagoge, waar
beroemde opperrabbijnen werden ge
ïnstalleerd bestaat niet meer als
joods bedehuis. De administratieve
zetel van de joodse gemeente van
waaruit de impulsen gingen naar ge
heel joods Nederland en vaak ook
ver over de landsgrenzen is op dit
plein uitgebroken.
De drie andere synagogen, oud in
leeftijd, van belang uit geschied
kundig oogpunt zijn niet meer in
gebruik. Zij waren dat al vele
jaren voor de catastrofe niet re
gelmatig. In de nieuwe stadswij
ken van Amsterdam werden sy
nagogen gebouwd, omdat daar
heen vele joden trokken.
Doch al werd de Amsterdamse jo
denbuurt door niet meer dan om
streeks tien procent van de joodse
gemeenschap van dc hoofdstad be
volkt, het Jonas Daniël Meyerplein
bleef bet hart. Uitgebroken werd de
grote synagoge in de oorlog. Vanda
lisme vierde hoogtij in de joodse be
dehuizen.
„Op de droeve oorlogsavond van 28
september 1943 gingen de deuren
van de grote synagoge voor het
laatst open. In de daaropvolgende
nacht werd het merendeel van de
nog van deportatie vrijgestelde jo
den weggevoerd'. Toen de Amster
damse arts I. Dasberg de volgende
ochtend, op Erew Rosj Hasjana 5704,
voor het gebouw (waar hij zou voor
gaan in de dienst) verscheen, vond
hij de deur gesloten.
Een voorbijganger vertelde hem
wat er die nacht was gebeurd. In
de Grote sjoel bleef het voor het
eerst op de dag voor het joodse
Nieuwjaar donker. Voor de eerste
maal sedert 1671 werd onder
de hoge koperen kroonluchters
niet geoord (gebeden). Er zou in
„VOORWAARDELIJK" KENT MEN NIET
Dronkenschap achter het
stuur wordt duur betaald
(Van speciale correspondent)
j n 1960 werden in Zweden
4000 mannen en vrouwen
veroordeeld wegens dronken
schap achter het stuur. Over
eenkomstig de Zweedse rechts
praktijk werden zonder uitzon
dering gevangenisstraffen op
gelegd en geen voorwaardelijke
straffen. Zodra de vonnissen
rechtskracht gekregen hebben
moeten de straffen in speciaal
daartoe ingerichte strafkolonies
worden geboet.
Een dezer kolonies is Smalteryd,
een grote boerenhoeve uit de acht
tiende eeuw die 200 jaar gele
den do'or de kroon in West-Zwe
den werd gebouwd en aan een ge
pensioneerde majoor als woon
plaats werd toegewezen. Van de
trap van het herenhuis kan men
zijn blik laten gaan over een vre
dig landschap tot aan het Lygnern-
meer en een bos op een zachtglooi-
ende helling. De weg naar de witte
kerk in Satila, het dichtsbijzijnde
dorp is omzoomd door oude wei.
den. Maar de mannen die alleen of
in kleine groepen deze weg afleg
gen hebben geen oog voor het
idyllische landschap. Ze gaan ern
stig en zwijgend naar de boeren
hoeve want het zijn „Rattfylleris-
ter", wegens dronkenschap'achter
het stuur veroordeelden, die hun
vrijheid hebben verloren en zich
voor het uitzitten van hun straf
moeten melden.
In bos en werkplaats
De gevangenenkolonic Smalteryd. die
dertig kilometer ten oosten van
Küngsbacka en niet ver van de grens
van de provincie West-Gotha ligt,
heeft plaats voor 47 gestraften. De
hoeve met zijn grote bospercelen en
akkers, een timmermanswerkplaats
in de stal en een houtzagerij is voor
dit doel bijzonder geschikt. In de win
ter werken de gevangenen in het bos.
In het vroege voorjaar transporteren
ze hout met sleden en paarcfen naar
de zagerij en in de zomer vervaardi
gen zij, voor zover zij niet op de ak
kers moeten werken in de timmer
manswerkplaats eenvoudige houten
voorwerpen voor de staat. Als bezoe
ker ervaart men onmiddellijk de
vreugdeloosheid en de geestelijke
druk die op de mannen in hun blauwe
overalls met schorten voor en een
gestichtsmuts op, drukt. Behalve de
werkbaas bestaat het toezicht uit
slechts drie politiemannen.
Binnen de kolonie kent men geen
speciale straffen. Wie zich niet aan
de reglementen van de inrichting
houdt, wordt door een gevangenis
bewaarder gehaald en in een geslo
ten inrichting opgesloten. Het erg
ste is het in Smalteryd, wanneer
de jeneverfles door een „goede
de Grote sjoel nooit meer geoord
worden: het zou er altijd duister
blijven".
Dit schrijft dr. Jaap Meyer in het
in opdracht van het kerkbestuur
van de Nederlands Israëlitische
Hoofdsynagoge te Amsterdam ge
schreven boek (Uitg. J. H. de
Bussy, Amsterdam).
Het Jonas Daniël Meyerplein be
zinning- op drie eeuwen Amsterdams
jodendom. Met dit boek, waarvan
het eerste exemplaar onlangs werd
aangeboden aan Amsterdams burge
meester mr. G. van Hall heeft de
joodse gemeente definitief afscheid
van haar gebouwen genomen; haar
synagogen, scholen, vleeshal, admi
nistratieve lokalen en kerkelijk bad
aan het Jonas Daniël Meyerplein en
aangrenzende straten. Aan het roem
rijke jodendom van Amsterdam dat
aan de wieg stond van vele joodse
gemeenschappen in andere landen is
een einde gekomen met het symbol i-
lisch overhandigen van de geschiede
nis van dit jodendom.
T oekomstmanifest
Geen einde is echter gekomen aan
de taken van de joodse gemeente.
Op dezelfde dag dat de roemrijke
historie werd aangeboden, een histo
rie die zich afspeelde hoofdzakelijk
in en om de gebouwen aan dit plein,
gaf de joodse gemeente een toe-
Komstmanifestatie uit. Want vertien
voudigd zijn de taken van de Neder
lands Israëlitische Hoofdsynagoge.
Dc feitelijke overdracht van de sy
nagogen, die drie eeuwen belichaam-
schiedenis in Nederland belichaam
den, heeft reeds eerder plaatsgevon
den. Reeds in 1954 vond de over
dracht plaats van de gronden en op
stallen aan de gemeente Amsterdam.
De zakelijke transactie van toen, en
de plechtige overhandiging onlangs
heben definitief een periode afge
sloten, waarvan het einde 10 mei
1940 begon.
In zijn boek zegt dr. Jaap Meyer In
de Verantwoording: „Na anderhalve
eeuw emancipatiestrijd heeft het
Zionisme zijn doel volbracht, door de
stichting van de joodse staat. Wil
len wij, diaspora-joden, ons naast en
ten behoeve van Israël, handhaven,
dan moeten wij ons de vraag durven
voorleggen: hoe kan een jood, die
niet naar Israël gaat, respectievelijk
is gegaan, zich handhaven als zoon
van zijn volk. Het antwoord op deze
vraag kan simpel aldus worden ge
geven, dat het voor ons het ge
slacht in de woestijn uiterst nood
zakelijk moet worden geacht ons te
bezinnen op de legale joodse bronnen
en de zuivere joodse historie.
Juist de stichting van de staat Is
raël, met al zijn nivellerende na
tionale invloed, maakt het voor
ons noodzakelijk ons opnieuw te
oriënteren op de oude status der
„Joodse Natie" en haar eeuwen
oude Kehillot (gemeenten). Laten
wij desnoods het getto geheel
vergeten, maar moge van ons ge
slacht nimmer worden gezegd,
dat wij geen begrip hebben kun
nen opbrengen voor de eeuwige
lamp van het jodendom, die bran
den bleef boven alle puinhopen
der diaspora".
vriend afhalen aan de rand van
het bos" vergeten opduikt. Dit
soort vrienden komt zeer zeker tot
schade van dc hier opgesloten ge
vangenen, steeds weer op de prop
pen....
Volgeboekt....
De leider van de inrichting, die elke
verkeerszondaar ontvangt, vertelt van
mensen die aan het begin van hun
strafperiode als kleine kinderen hui
len of volkomen tegenstelling
volslagen onverschilligheid voorwen
den. Velen van hen werden na zes
maanden in Smalteryd de straf-
norm waarop weinig uitzonderingen
bestaan in Zweden geheelonthou
ders. Anderen beschouwen de hele
zaak als een ongelukkig toeval of als
gevolg van eenmalige pech.
In elk geval zijn alle 47 bedden van
het oude landgoed voortdurend bezet.
Dit geldt ook voor de andere kolonies,
waar straffen wegens dronkenschap
achter het stuur geboet moeten wor
den. Zo kan het weken en maanden
duren voor liet bevel van strafvol
trekking bij de veroordeelden thuis
komt, want ondanks het harde von
nis; ondanks de aan een gevangenis
straf verbonden schande, ondanks de
gevolgen van het gerechtelijk vonnis
voor de gehele familie en ondanks de
voor de meesten ongewone harde ar
beid blijft de curve der Zweedse
„Rattfyllerister" van jaar tol jaar
stijgen.
Dit is mr. Maurice Patin, president
van een van de kamers nan het hof
van cassatie in Parijsdie zal optre
den als president van het militaire
hoge tribunaal, dut de deelnemers
aan de militaire revolte in Algiers
zal berechten.
„Week van de fotografie"
(Van een onzer verslaggevers)
Onder auspiciën van de Stichting ter
bevordering van de amateur fotogra
fie en de algemene Nederlandse ver
eniging voor vreemdelingenverkeer
zal van 13 tot en niet 20 mei de „week
van de fotografie" worden gehouden,
aan welke manifestatie een nationale
fotowedstrijd met een hoofdprijs van
f 750,is verbonden, die de titel „Uit
in eigen land" heeft meegekregen.
In deze week die op 12 mei in liet
Scheveningse Kurhaus met een fees-
telke bijeenkomst wordt ingezet,
zijn in tal van plaatsen attracties ge
organiseerd, waardoor gedeeltelijk de
fotohandel, gedeeltelijk de plaatselijke
fotografenverenigingen tekenen. Zo
staan er flitsbals, lezingen, projectie
avonden en fotoraly's op liet pro
gramma en voorts zal in een groot
aantal steden een tentoonstelling wor
den georganiseerd.
Interieur van de Grote Synagoge te
Amsterdam. Oolc dit Joodse bedehuis
kwam, gelijk zovele, geruïneerd uit
de oorlog. Zij, eens de oudste sy
nagoge na de N.I.H.S. te Amsterdam,
is thans niet meer als synagoge in
gebruik.