Rompslomp rond dienstregelingen
REISGIDS KOST ROND EEN
JAAR AAN VOORBEREIDING
Van Boschkapelle naar Ter Hole...
Construeren van iets dat niet bestaat...
PLANNEN VOOR BUSLIJN
MIDDELBURG
KAMPERLAND
ÉÉN ZEEUWSE REISGIDS
ZOU EEN WELDAAD ZIJN
Oud-hoofdredacteur
„M.C." nam initiatief
PUZZEL OVER REIZIGERS-
EN BEDRIJFSBELANGEN
Passen en meten
WANNEER MEN Zeeland wil „bereizen" slaat
men er even de Zeeuwse reisgids op na en in
enkele tellen is het duidelijk hoe laat de bus uit
Boschkapelle aansluiting geeft naar Ter Hole.
Maar wat de Zeeuwse reizigers in één oogop
lag uit het boekje met bus-, spoor- en bootver
bindingen lezen, kosttte de vervoersonderne-
mers in Zeeland en ook daarbuiten ontelbare
uren van voorbereiding. Ruwweg geschat zijn
Spoorlijn als „ruggegraat"
Het heeft dus nog al wat voeten in de aarde voordat de reisgids is samen
gesteld, Juist omdat het zo mogelijk tot ieders tevredenheid moet ge
schieden. Bij de samenstelling van hun dienstregeling gaan de busonder
nemers uit van hetgeen zich er gedurende de acht reisgids-wintermaanden
en de vier -zomermaanden zal afspelen op de „ruggegraat" van het Zeeuw
se vervoer: de spoorlijn. Want wat de N.S.-dienstregelaars beslissen, ls
toonaangevend voor het grootste deel van het busvervoer. De eerlijkheid
gebied daarbij overigens te vermelden, dat de spoorwegmannen hoe
voortreffelijk hun dienst ook is geregeld het de busvervoerders soms
wel eens lastig kunnen maken.
ters als vertegenwoordigers van de
zes streekcommissies van plaatse
lijke overheden er het hunne over
opmerken, dan volgen besprekingen
met de ondernemers en na dit voor
overleg de halfjaarlijkse „dienstrege
ling-vergadering'
Deze conferentie, die wordt gepre
sideerd door de rijkshoofdinspec
teur voor het verkeer, wordt bij
gewoond door vertegenwoordi
gers van liet provinciaal bestuur,
de spoorwegen, de kamers van
koophandel, de P.T.T. (voor het
postvervoer), de plaatselijke
overheid en uiteraard ook door de
ondernemers. Gedurende twee we
ken kunnen de ondernemers de
opmerkingen uit deze vergadering
in hun dienstregelingen verwer
ken en dan kan eindelijk het ver
lossende telefoontje van de in
spectie worden verwacht: „Laat
uw dienstregeling maar druk
ken" Daarna is alleen de offi
ciële goedkeuringsbeschikking nog
nodig, teneinde in de tussenlig
gende tijd eventuele beroepen te
kunnen behandelen.
In Groningen
Want als de N.S. bijvoorbeeld in
Groningen het treinenschema veran
dert, dan werkt dit verschil via de
diverse Nederlandse spoorwegknoop
punten door tot op de Zeeuwse lijn,
met het gevolg, dat de bussen in de
nieuwe gids een kwartier, twintig
minuten of een half uur eerder of
later moeten vertrekken. En dan
moeten de busdirecties maar uitplui
zen hoe zij daarbij de belangen van
duizenden scholieren, ambtenaren en
industrie-arbeiders kunnen beharti
gen
Voor de nieuwe zomerdiensticgeling,
die nu ongeveer eind mei mag wor
den verwacht, is het ontwerp van de
Nederlandse Spoorwegengids begin
december bekendgemaakt. Toen kon
den dus de busondernemers aan het
werk. Op 1 maart moesten zij hun
ontwerp hebben ingediend bij de
rijksverkeersinspectie in Middel
burg.
Wanneer het eenmaal zover is, ko
men de chef van de afdeling perso
nenvervoer bij deze dienst, de heer
J. C. Matzingcr, en zijn mensen in
het geweer. Want zij zijn het, die de
dienstregelingen moeten goedkeuren;
gemiddeld zijn ze een half jaar met
de tabellen-in.ontwerp bezig
De rijksverkeersinspectie moet na
gaan: 1. Of de dienst uitgevoerd kan
worden zonder dat de ondernemers in
strijd komen met de wettelijke be
palingen (maximum snelheid enz.);
2. Of in voldoende mate aan de be
hoefte van de reizigers wordt vol
daan; 3. Of de nodige aansluitingen
worden gegeven en 4. Of de belangen
van de andere ondernemers niet op
onredelijke wijze worden geschaad.
Bovendien moet de rijksverkeersin
spectie de tarieven goedkeuren.
Elke busrit
Vier punten dus, maar om te onder
zoeken ol' de ondernemers daaraan
voldoen moet elke busrit worden uit-
gepuzzeld. Hoeveel is er veranderd,
en waarom; is er voldoende tijd voor
ziekenhuisbezoek; moeten de boot
reizigers niet te lang wachten; en de
treinreizigers; en de reizigers, die
willen overstappen? Allemaal vra
gen, waarop de heer Matzinger aan
de hand van de ontwerpen een ant
woord moet kunnen vinden.
Vervolgens moet de rijkshoofdinspec
teur er zijn fiat aan geven, verder
kunnen de zes Zeeuwse burgemees-
Niet alleen voor de recreatie,
maar ook voor de N.V. Streek
vervoer Walcheren opent de
dam door het Veerse Gat per
spectieven. /ij liet perspectie
ven van bescheiden aard. Als de
nieuwe weg over de dam klaar
is, zal de N V. Streekvervoer
Walcheren namelijk haar bus
lijn MiddelburgVeereVrou
wenpolder doortrekken naar
Kamperland. Een desbetreffen
de vergunning is reeds aange
vraagd. Hoe hoog de frequen
tie wordt weet directeur J. 1*. L.
van Manen van de N.V. Streek
vervoer Walcheren nog niet om
dat dit van het vervoersaanbod
afhankelijk is. Over de nieuwe
lijn heeft de N.V. Streekvervoer
overeenstemming bereikt met
de A.M./., die reeds geruime
tijd vanuit Goes een busdienst
op Kamperland onderhoudt,
de ondernemers er bijna het hele jaar mee be
zig om ervoor te zorgen, dat hun reizigers op de
minuut af de „gangen" van de honderden bus
sen op de Zeeuwse wegen kunnen volgen. In de
winter beginnen ze al aan de voorbereidingen
van de zomerdienstregeling en als de zomer
dienst-reisgids eenmaal verschenen is, dan
duurt het niet lang meer of de busdirecties bui
gen zich al weer over de cijfertjes, die de win-
tergids vullen.
In de uit al deze dienstregelingen ge
vormde Zeeuwse reisgids staat dan
ook letterlijk alles, wat maar enigs
zins verbinding is. Bootdienstjes, die
welhaast nergens te vinden zijn, zo
als Yerseke - Gorishoek, Stavenisse
Hoek van Ouwerkerk en Zijpe-Hoek
van St.-Jacob bij Oude Tonge, ge
zoekt ze niet vergeefs in de reis
gids. Ook buiten Zeeland gelegen
verbindingen zijn vermeld, waarvoor
de betrokken ondernemers elk half
jaar trouw hun tabellen naar de
rijksverkeersinspectie opsturen, zo
als die van Hulst-St.-Niklaas met de
verbinding naar Antwerpen, of
Knokke-Brugge, in Brabant naar
Steenbergen en Oud-Vossemecr, Ber
gen op Zoom-Putte plus de aanslui
ting naar Antwerpen, of de verbin
ding naar „Vrederust".
We zouden geen Nederlander zijn
wanneer we nimmer iets op de
dienstregelingen hadden aan te mer
ken. Soms moet de rijksverkeersin
spectie er nog een aantal weken ex
tra voor uittrekken om de klachten
te behandelen Maar aan de an
dere kant ondervinden de onderne
mers ook medewerking, zoals kort
geleden van Zeeuwse scholen, die hun
lesroosters wijzigden om de busdirec
ties niet voor onoverkomenlijke moei
lijkheden te stellen. En zo wordt in
eensgezinde samenwerking en na
maanden van voorbereiding een reis
gids verkregen, die de Zeeuwse reis-
lustigen in staat stelt om zonder
veel hoofdbrekens bus-, trein- of
bootroute te kiezen. In een paar
tellen
Problemen over de verbinding
van de beide Z.-Vlaanderens
Bijna tijdens elke halfjaarlijkse conferentie van de autoriteiten en onder
nemers, die bij de samenstelling van de zomer- en winterdienstregeling
zoals die in de Zeeuwse Reisgids wordt opgenomen, betrokken zijn, worden
er opmerkingen gemaakt over de verbinding tussen Oost- en West-
Zeeuwsch-V laander en. Het „oosten" kan namelijk via Oostburg nimmer
snel doorreizen naar Cadzand of Belgisch Knolcke, het „toesten" van
West-Zeeuwsch-Vlaanderen moet altijd wanneer het via Oostburg rijdt
wachten op de doorverbinding tiaar de overige gemeenten.
Onderling sluiten de bussen in Oostburg wel aan, maar dan naar en van
Breskens-boot. Zij moeten datmet het oog op sluitende verbindingen, wel
doen. Dit aansluitingsprobleem tussen „oost" en „west" is alleen op te
vangen met extra bussen, maar de opbrengsten in dit gebied laten het
niet toe om meer bussen in te lassen.
In ettelijke tientallen enorme folio-vellen krijgen de ambtena
ren van de rijksverkeersinspectie in Zeeland het ontwerp van
de dienstregelingen door de busondernemingen toegezonden.
Rit voor rit moeten zij onderzoeken of aan de belangen van
reizigers en collega-ondernemers is gedacht. Eerst na een
lange weg te hebben afgelegd komt de Zeeuvjse reisgids in de
vorm, zoals rechts op de foto te zien is, in handen van de
reislustige Zeeuwen.
V^AA^^A/VVVVVVWVWV^VWVVVW*WVVVW**V*V*/*/***
DE „VROLIJKE TIPPELAARS" ZEIDEN:
„EEN ALGEMENE Zeeuwse
reisgids zou een weldaad
zijn". Dat zeiden „De vrolij
ke tippelaars" tot elkaar,
toen zij op een mooie zomer
dag in mei 1938 ergens op
een Zeeuws kruispunt op een
bus stonden te wachten
Die „Vrolijke tippelaars" waren en
kele Middelburgse ingezetenen,
die elke zondag een wandeltocht
door een bepaald deel van de pro
vincie maakten, waarheen zij zich
per bus of tram begaven. Maar
ze wisten bijna nooit, wanneer ze
aansluitende bussen of trams had
den. Soms bracht een reisgids wel
uitkomst, maar meestal beschik
ten ie niet over een dienstrege
ling van de bus, waarmee zij hun
tocht moesten vervolgen.
Een van die tippelaars, dr. S. S.
Smeding, de oud-hoofdredacteur
van de Middelburgse Courant, op
perde toen op die meidag van
1938 het idee van één Zeeuwse
reisgids. Dr. Smeding stapte de
volgende dag naar de toenmali
ge rijksinspecteur van het ver
keer, die hij enthousiast voor het
plan wist te krijgen. En de man,
die ging uitzoeken wat er zo al
nodig was voor een allesomvat
tende reisgids en die later de ge-
De Zeeuwse Reisgids. Hoeveel
Zeeuwen hebben dit nuttige
boekwerkje in de 23 jaar van
zijn bestaan al niet ter hand
genomen om in één oogopslag
aan de weet te komen hoe laat
hun bus vertrekt of ivanneer
hij aansluiting geeft naar de
plaats van bestemming?
„Construeren van iets dat niet bestaat".
Zo noemt de heer M. A. P. de Vries,
chef exploitatie van de N.V. Streekver
voer Walcheren zijn puzzel: het in elk
aar zetten van een dienstregeling.
Tweemaal per jaar wordt de lieer De
Vries hiermee geconfronteerd. In de
winter laat hij zijn gedachten gaan
over de komende zomerdienstregeling
en wanneer in de zomermaanden Wal
cheren overstroomd wordt door toeris
ten, buigt de heer De Vries zich in het
kantoor op de Middelburgse Markt
reeds over de nieuwe tabelletjes voor de
winterdienst.
Tweemaal per jaar een puzzel, waarbij twee
belangen tegen elkaar afgewogen moeten wor
den: het belang van de reizigers en de bedrijfs
resultaten. Geen gemakkelijke opgaaf, want
beide komen nogal eens in botsing met elk
aar. Zo'n hoog mogelijke frequentie? Goed,
maar dan moet er ook een vervoersaanbod zijn
en hier schort het wel eens aan. Vooi"al gedu
rende de wintermaanden, wanneer de meeste
van de negen lijnen waarvoor een organisa
tie van tachtig man en dertig bussen ingescha
keld is nog een verlies te zien geven. De
zomer biedt gelukkig betere perspectieven.
En hiermee wordt bij de samenstelling van
de zomerdienstregeling uiteraard rekening ge
houden. Reeds in februari heeft de heer De
Vries zijn gedachten laten gaan over de nieuwe
regeling, met als uitgangspunt de zomerdienst
van de N.S.
Bijtijds ontvangt hij het ontwerp van het
spoorwegboekje, waarop verder wordt gewerkt.
Op papier wordt er gepast en gemeten. Bus
sen vertrekken en komen aan. andere diensten
worden er op aangesloten en langzamerhand
komt een regeling tot stand, waarna een grafi
sche voorstelling van de materieelomloop ver
vaardigd wordt. Aa.i de hand daarvan wordt
een zo gunstig mogelijke „omloop" op de lijnen
vastgesteld, die ook weer afhankelijk is van
het vervoersaanbod. En daarover is in Zeeland
bepaald niet te juichen. Bij de samenstelling
gaat echter de in de voorgaande jaren opgedane
ervaring ook een rol spelenzoals iedere zaken
man weten de busondernemingen op dit gebied
zo ongeveer wel wat er te koop is
Een ander punt, waarmee rekening gehouden
moet worden is de snelheid, die op bepaalde
trajecten gereden kan worden. Dit is voor een
belangrijk deel afhankelijk van het aantal bus
haltes, het vervoersaanbod en de wegen
Wanneer dc heer De Vries de talrijke proble
men heeft opgelost en zijn ontwerp vervolgens
de „vcrkeersconferentie" is gepasseerd kan de
nieuwe dienstregeling naar de drukkerij om
ln de Zeeuwse reisgids gepubliceerd te worden.
gevens bundelde, werd nog en
thousiaster. Die eerste samenstel
ler van de Zeeuwse reisgids is de
huidige directeur van de provin
ciale stoombootdiensten, mr. J. L.
Nieuwenhuis, toen ambtenaar op
de rijksverkeersinspectie, waar
van hij later ook rijksinspecteur
werd.
Op zaterdag 20 augustus 1938 werd
de Zeeuwse reisgids „geboren" en
uitgegeven door een uit enkele
Zeeuwse dagbladen bestaande uit
geversgroep. Gedurende de oor
logsjaren verscheen de reisgids
zeer onregelmatig en na verloop
van tijd werd de uitgave zelfs
stopgezet. Na de oorlog werd de
uitgave weer ter hand genomen
door de tegenwoordige uitgevers,
nog steeds zoals voorheen
in nauwe samenwerking met de
rijksverkeersinspectie en de ver
schillende ondernemers.
REIZIGERS OP
„zijgraatjes"
De „ruggegraat" van bet Zeeuwse
vervoer is de spoorlijn, waarheen da
gelijks tientallen bussen vin ontel
bare dwarsverbindingen of „zij
graatjes" de reizigers vervoeren.
Daarvoor zorgen in Zeeland zes
streekvervoersmaatschappijende
R.T.M. op Sehouwen-Duiveland, de
T.A.D. op Tholen, de N.V. Streek
vervoer Walcheren op Walcheren, de
A.M.Z. op Zuid- en Noord-Beveland,
de S.B.M. en de Z.V.T.M. in Z.
Vlaanderen. Zij verzorgen twee soor
ten vervoer: het doorgaande, dat
over het algemeen op de „rugge-
graat"-centra is gericht, en het
plaatselijke.
De Walcherse dorpen zijn verbonden
met Middelburg, waar de bussen de
aansluiting op de treinen verzorgen.
Noord-Beveland en de „zak" van Z.-
Beveland zijn geöriëteerd op Goes,
de rest van Zuid-Beveland heeft zelf
stations, terwijl van Kruiningen een
busdienst naar de veerdienst Krui-
ningen-Perkpolder rijdt. Het weste
lijk deel van West Zeeuwseh-Vlaan
deren bereikt de „ruggegraat" via
Breskens en de veerdienst naar Vlis-
singen, overig Zeeuwsch-Vlaanderen
uit het oosten ook via Bres
kens en via Perkpolder-Kruiningen
het Kruiningse station, waarbij nog
de verbinding zij het als tertiair
aangeduid Terneuzen-Hoedekens-
kerke naar Goes komt. De derde
groep eilanden de noordelijke
is voor het grootste deel op het sta
tion Bergen op Zoom geörienteerd,
met uitzondering uiteraard van de
reizigers, die via Zierikzee en
straks de Katser veerhaven naar
Goes en verder reizen.
Het plaatselijk verkeer op Walche
ren is gericht op Middelburg en Vlis-
singen met extra bussen voor
groepsvervoer naar „De Schelde".
Het Bevelahdse vervoer is op Goes
gericht, terwijl Zeeuwsch-Vlaande
ren verschillende streekcentra heeft:
Oostburg, Terneuzen, Sas van Gent,
Axel en Hulst. In het noorden richt
het interne vervoer zich naar Zie
rikzee en "s zomers bovendien naar
het Westhoek-strand, en wat Tho
len betreft gedeeltelijk naar de
stad Tholen en gedeeltelijk naar Ber
gen op Zoom. Voor het grootste deel
betreft het hier dus afgeronde ver
voersgebieden.
