„MUSEUM zonder muren": een
bloemlezing uit de kunst
Zweden probeert de
„Wasa" te lichten
li
ZATERDAG 22 APRIL 1961
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
II
BOEKEN OVER KUNST
Bijzonder fraaie foto's in
„Het raadsel der Etruriërs"
Eric Newton is Professor van Schone Kunsten te Oxford, en
een bekend kunstcriticus. Als scheppend kunstenaar ver
vaardigt hij o.m. mozaïeken. Er staan reeds enkele boeken
op zijn naam, waarvan „The Arts of Man" een der origineelste
is. De uitgeverij W. Gaade in Deii Haag bracht dit boek uit onder
de titel „Museum zonder muren" en liet de tekst door R. E. Pen
ning vertalen. De opzet van dit boek is heel oorspronkelijkhet
geeft een „bloemlezing" uit de menselijke kunst van alle tijden,
waarbij alle technieken vertegenwoordigd werden, en ook aan
andere beschavingen dan de westerse enige aandacht werd be
steed. Aan de hand van 174 kunstvoortbrengselen, die alle ge
reproduceerd werden (117 in vier kleuren) geeft de schrijver
ons in 174 hoofdstukjes of paragraafjes een levendig beeld van
de kunst der mensheid.
Uiteraard is deze bloemlezing
zeer beknopt, maar toch is New
ton er door zijn voorbeelden
zeer zorgvuldig te kiezen in ge
slaagd een min of meer doorlo
pend beeld van de kunst te ge
ven. De niet-westerse bescha
vingen werden uiterst summier
behandeld. Nu spreekt 't eigen
lijk vanzelf, dat niemand van
alles op de hoogte kan zijn, en
daarom is dit boek, dat boven
dien een zo groot mogelijk pu
bliek wil bereiken, wel eens op
pervlakkig en willekeurig. (Dat
merkt pien het beste als men op
bepaalde gebieden zelf goed
thuis is).
De persoonlijke voorkeur van de
schrijver maakt dat opvallende, vrij
wel onbekende werken opgenomen
werden, als de „Johannes in de
woestijn" van Domenico Veneziano,
en Nijinski als Faun, van Léon Bakst
(een der boeiendste schilderkunstige
voortbrengselen van de Art Nou
veau) om er slechts twee te noemen.
De opstelletjes bij ieder plaatje zijn
instructief, leggen verband, en ma
ken de lezer op vele details opmerk
zaam. Detailkritiek heeft hier weinig
zin; dat b.v. de laatgothïsche Chris
tus van Perpignan (pag. 280) geen
Spaans, maar Duits werk is, illus
treert des te duidelijker wat de schrij
ver terechtover het. weergeven van
intense lichamelijke pijn en geestelijk
lijden door Spanjaarden en Duitsers
mededeelt op pag. 136.
Wonderlijk, en een beetje ergerlijk is
liet paragraafje over Vermeer „De
schilder in zijn atelier". Zó irritant
dat de vertaler er een nogal felle
voetnoot bij plaatste waarin Newton
een geduchte tik op de vingers krijgt.
Doch, hoe begrijpelijk ook, is dit de
taak van een vertaler? De reproduk-
tïes in dit boek zijn, de prijs van het
geheel in aanmerking genomen, van
zeer redelijke kwaliteit.
Langzaam maar zeker nadert het
omvangrijke standaardwerk „De
Kunst der Oudheid" van dr. A.
W. Byvanek (E. J. Brill, Leiden) zijn
voltooiing. Het vierde deel, geïllus
treerd met 331 afbeeldingen op pla
ten en 174 tekstfiguren, is onlangs
van de pers gekomen. Byvanek be
handelt hierin de Hellenistische pe
riode (300-30 v. C.), de Ètruskische
kunst en de Romeinse kunst geduren
de het eerste gedeelte van de Romein
se keizertijd (eerste en tweede
eeuw), globaal gesproken dus de pe
riode van 300 vóór tot 200 na Chr.,
waarbij uiteraard de Griekse kunst
in het centrum van de aandacht komt
te staan.
Uit deze korte vermelding volgt
reeds, dat dit boek een buitenge
woon belangrijk, doch lang ver-
Verdachten in proces te
Osnabriick veroordeeld
In het internationale valsemunters
proces te Osnabriick zijn gisteren de
vonnissen geveld.
De 48-jarige Nederlandse chemigraaf
en lithograaf A. O. uit Haarlem die
de ziel van de voorgenomen onder
neming ten gunste van de Algerijnse
opstandelingen was genoemd, is ver
oordeeld tot tweeëneenhalf jaar ge
vangenisstraf, de 58-jarige Duitser
H. S. en de 38_jarige Algerijnse za
kenman A. A. kregen ieder twee jaar
gevangenisstraf. Voor alle drie geldt
aftrek van voorarrest. De kosten van
het proces komen voor rekening van
de veroordeelden. De in beslag geno
men machines van de drukkerij in
Osnabriick zijn verbeurd verklaard.
Minimumprijs bloemkool
In verband met de grote aanvoeren
van winterbloemkool op verschillende
Nederlandse veilingen, heeft het cen
traal bureau van de tuinbouwveilin
gen besloten met ingang van 19 april
voor dit produkt een minimumprijs
vast te stellen van 4 per 100 stuks.
Beneden deze prijs zal geen winter
bloemkool, dat is kool welke in het
volle veld is gegroeid, verkocht mo
gen worden. Bij eventuele doordraai
krijgt de teler geen vergoeding, ter
wijl er over het produkt dat wordt
verkocht, 'ook geen heffing verschul
digd is, Tot deze minimumprijs is
besloten om te voorkomen dat kool
van minderwaardige kwaliteit tegen
afbraakprijzen op de markt wordt ge
bracht. Het centraal bureau van de
tuinbouwveilingen gaat er van uit
dat zowel teler als consument hier
mede niet is gediend.
onachtzaamd gedeelte, van de
kunstgeschiedenis bestrijkt. Een
ongelooflijke hoeveelheid feiten en
kennis is hier op zeer overzich
telijke wijze gerangschikt, en het
betoog wordt doorlopend geïllus
treerd door de vele honderden
zeer goede afbeeldingen, waaron
der vele van tamelijk onbekende
kunstvoortbrengselen. Men ge
bruikt dit boek voor studie, maar
evengoed voor het genoegen, het
is in één woord voortreffelijk.
Wetenschappelijk, maar niet „droog"
(dat waren de voorafgaande delen
hier en daar wel eens). Een litera
tuurlijst van maar liefst dertig pa
gina's gecomprimeerde druk, geeft
een schat van aanwijzingen voor ver
dere studie. De delen van „De kunst
der oudheid" zijn los verier
maar deze serie mag eigenlijk bij
geen enkele kunstliefhebber in de
boekenkast ontbreken, terwijl het
werk o.i. op scholen en in openbare
bibliotheken onmisbaar is.
Geruime tijd geleden verscheen
over de Etrusken en de Ètrus
kische kunst, die de laatste ja
ren zeer in de belangstelling is ge
komen, een uitstekend, min-of-meer
populair.wetenschappelijk boek van
Sibylle von ClesReden, leerlinge
van de archeoloog prof. Ludwig Cur-
tius „Het raadsel der Etruriërs".
Het is een vertaling van „Das ver,
sunkene Volk", en het boek werd uit
gegeven door de Uitgeverij In den
Toren, te Baarn.
Nu dreigen we met de term popu-
lair-wetenschappelijk een wat ver
keerde indruk te wekken: Sibylle von
ClesReden formuleert weliswaar
geen nieuwe cultuurhistorische
archeologische thesen, maar zij
blijkt niettemin bijzonder goed op de
hoogte te zijn van de etruskologie, en
kent uit eigen aanschouwing de stre
ken en voorwerpen waarover zij
schrijft. Zij vertelt daarover op poë
tische, haast meeslepende wijze, maar
vervalt niet tot fantasie. Behalve de
boeiende tekst heeft dit boek echter
nog iets wat het uiterst waardevol
maakt, en dat zijn de 79 foto's van
Franehesi (Parijs) en Trineano (Ro
me).
Deze foto's, of ze nu buitenopnamen
van grafheuvels e.d. zijn dan wel de
tailopnamen van kunstwerken, zijn
buitengemeen fraai en ook zeer goed
en op flink formaat gereproduceerd.
Wie zich voor dit fascinerende volk
met zijn onbekende oorsprong, dat
zo lange tijd „vergeten" geweest is,
interesseert, schalie zich dit fraaie
boek alsnog aan
Nationaal monument van het verleden
Wrak van trots
vlaggeschip
(Van onze correspondent)
In Zweden zijn er vele dingen, die
aan het roemrijke Wasartijdperk
herinneren. In de zestiende en ze
ventiende eeuw hebben vorsten
uit het Wasahuis niet alleen in
Zweden maar ook in Polen gere
geerd. Wasa is een klinkende
naam in Zweden. De Wasa-orde,
in 1772 ingesteld, is een onder
scheiding, die iemand een waar
dig decorum geeft. Hef bekende
Wasa-brood heeft een wereldre
putatie. De Wasa-schoenen gaan
lang' mee en Wasa-bier wordt
thans in Zweden geserveerd om
de kosten van „Operatie Wasa"
te helpen dekken. De brouwerij,
die dit bier in de handel heeft ge
bracht, staat een deel van de
winst vrijwillig af aan het Wasa-
cornité, dat verantwoordelijk is
voor de berging en restauratie
van 't wrak van de in 1628 ver
ongelukte „Wasa", het trotse
vlaggeschip van de toenmalige
Wasa-koning Gustaaf II Adolf.
In een hangmat
Iedereen zal nu begrijpen waarom de
operatie Wasa voor het Zweedse
volk een nationaal en historisch
project van de eerste rang is. Al
een paar jaar houden de ber
gingswerkzaamheden de span
ning erin. Ongeveer anderhalf
jaar geleden is men er in ge
slaagd het wrak te lokaliseren en
met veel lamst- en vliegwerk uit
de modderige bodem te lichten en
in een hangmat van kabeltouwen
tussen pontons in, naar de kade
van Kastellholmen in Stockholm
te slepen. Het was de tweede
tocht van de Wasa.
In 1628 maakte het vlaggeschip zijn
officiële proefvaart, 't Was een
feestelijke gebeurtenis, want de
nieuwe oorlogsbodem mocht er
zijn in die dagen. De steven en de
geschutspoorten waren versierd
met kostbaar beeldhouw- en hout
snijwerk. De formidabele gal
joensleeuw had gouden manen.
De bewapening bestond o.a. uit 64
koperen kanonnen, de bemanning
uit 133 koppen en in het ruim
konden nog een driehonderd sol
daten worden ondergebracht. Op
10 augustus 1628 werden de an
kers gelicht. Er waren ruim vijf
tig hooggeplaatste persoonlijkhe
den, vrouwen en kinderen aan
boord.
Ramp
Het plezierreisje eindigde echter met
een verschrikkelijke ramp. Het
schip bleek niet op gang te kun
nen komen. Het maakte al dade
lijk slagzij en na nog geen twee
uur manouvreren verdween de
Wasa in de golven. Was het schip
te zwaar uitgedost en beladen?
De deskundigen zijn er nooit ach
ter gekomen. De beste duikers
werden, naar Stockholm ontboden
om nog te redden wat er te red
den viel. Er konden slechts een
dertig koperen kanonnen worden
opgedoken. Het wrak lag 32 me
ter diep.
I jangzamerhand raakte de Wasa in
het vergeetboek. Naderhand heb
ben avonturiers nog wel eens po
gingen ondernomen om naar
schatten van het schip te zoeken,
maar de resultaten waren niet de
moeite waard. Pas na de laatste
wereldoorlog begon men weer aan
de Wasa te denken. Het lichten
van scheepswrakken werd een
rage. De technische hulpmiddelen
waren geperfectioneerd en in
Zweden kwam na enkele energie
ke initiatieven de operatie Wasa
op gang. Een groot aantal waar
devolle voorwerpen o.a. de reus
achtige galjoensleeuw werdén
door de duikers boven water ge
haald.
De laatste etappe staat nu voor de
boeg. Denk liever niet dat er nu
een sehoon gewassen oorlogsschip
van bijna 3% eeuw oud boven
water zal komen. Wat er nu in
Kastellholmen vijftien meter on=
der de waterspiegel ligt, lijkt op
een reusachtige, wanstaltige en
ontoonbare modderpraam. Dui
kers en kikvorsmannen van de
marine zijn dagelijks in de weer
om de ergste kluiten eraf te krab
ben en het wrak steviger te ma
ken. Verder moeten ze duizenden
kleine gaten met houten pluggen
dichtmaken. De ijzeren bouten,
die in de romp zaten, zijn in de
loop der eeuwen volkomen wegge-
roest. Het. wrak is één grote zeef.
Er wordt koortsachtig gewerkt
om tijdig klaar te komen voor de
dag, waarop het overschot van de
Wasa het daglicht zal zien.
Vermoedelijk op 24 april wordt het
wrak uit de leemachtige bodem
gelicht, leeggepompt en geplaatst
op een speciaal gebouwde ponton
van 56 meter lang. Als alles vlot
verloopt zal"de Wasa met ponton
en ai in het Gustaaf-Adolf-dok
worden geschoven, daar zoveel
mogelijk worden opgekalefaterd
en aan het publiek worden ver
toond- Daarna wordt de laatste
tocht ondernomen, namelijk naar
het permanente Wasa-museum.
Het ligt in de bedoeling van de
Zweden om in de tweede helft van
juni een groot Wasa-feest "te or
ganiseren en hiervan een unieke
toeristenattractie te maken.
Attractie
Het lijkt erop, dat de Wasa ook veel
buitenlanders naar Stockholm zal
lokken. De Zweedse 'reisbureaus
organiseren in mei sightseeing
tochtjes „in het zog van de
Wasa". De toeristen kunnen dan
zien waar de Wasa werd ge
bouwd, waar het schip is veron
gelukt en wat er na 332 jaar van
over is. Intussen is het Wasa-
comité bezig op alle mogelijke
manieren geld in te zamelen. Het
heeft kortgeleden een kwart mil
joen gulden aan loterijgelden ge
kregen. Er zijn speciale Wasa-
munten in 'omloop gebracht,
radio- en televisie-acties gevoerd
en er wordt nu een het gehele
land omvattende collecte voor de
Wasa gehouden. Dit jaar zal er
een drie miljoen gulden in de
Wasa-pot moeten komen.
Het museum, waar liet schip en de
honderden historische vondsten
worden tentoongesteld, zal ook
een paar miljoen gulden kosten.
VVat de Zweden bij de financiële
berging van „het nieuwe nationa
le monument" in hoge mate er
gert is, dat de regering zicli afzij
dig houdt. Er wordt zware druk
uitgeoefend op de minister van
financiën opi alsnog op korte ter
mijn een fiink bedrag voor het
Wasa-project uit te trekken.'
TELEVISION-ELECTRONICS FUND, INC
EEN BELEGGING IN DE SNELST GROEIENDE INDUSTRIE VAN AMERIKA
Het grootste gespecialiseerde beleggingsfonds ter wereld meteen vermogen
van 420.000.000 belegd in circa 130 elektronische ondernemingen.
Dagelijks worden Ier beurze
van Amsterdam verhandeld
certificaten van 10 aandelen.
Koers ca 340,-.
Rendement uit inkomsten en
gerealiseerde kapitaalwinst 5
Nederlands jaarverslag 1960 met talrijke gegevens over dit beleggingsfonds
en de elektronische industrie thans verschenen en verkrijgbaar bij uw bank of
commissionair of bij de firma D. W. Brand, Keizersgracht 215, Amsterdam.
EVEN NADENKEN
HORIZONTAAL:
1. herbergier; 7. bijwoord; 9. vogel;
ÏO. bergplaats; 11. gril; 14. vervaar
digen; 17. landbouwgereedschap; 18.
opschrift o/e enveloppe; 19. page; 21.
mopperen; 27. gedachteloos gevolgd
gebruik; 28. werkelijk; 30. zelfde;
31. martelwerktuig; 32. maanstand;
33. honingdrank; 35. noot; 36. groet.
VERTICAAL:
1. water in Groningen; 3. boom; 4.
als eerder, (afk.); 5. prozaverhaal;
6. zwemvogel; 8. snuif tabak; 10.
slim; 12. dichterbij komen; 13. pl. in
Drente; 15. gravin van Holland; 16.
gekijf; 20. huisdier; 21. plaats; ,22.
deel v. e. dag; 23. deelteken; 24. vo
gel (Z.N.); 25. bijb. figuur; 27. mu-
ziekteken; 29. vers; 34. lengtemaat.
Hoger dividend Calvé
Commissarissen en directie der
Franseh-Hollandsehe olief abrieken
Nouveaux Etablissements Calvér
Delft N.V. te Delft zijn voornemens
aan de algemene vergadering van
aandeelhouders voor te stellen het
dividend der gewone aandelen te be
palen op 25 en het dividend der
6 cumulatief preferente aandelen
op 7,9% (V.j. resp. 23,5 en 7,75%).
Hogere omzetten van Kon.
gist- en spiritusfabriek
De omzetten in de verschillende bin
nen- en buitenlandse bedrijven van
de Koninklijke Nederlandse Gist- en
Spiritusfabriek N.V. te Delft zijn in
1960 opnieuw gestegen. De concern-
omzetten in geld overtroffen die van
1959, blijkens het verslag, met ca. 8
pet.
Als saldo winst rest. f 3,02 min
(f3,00 min), waaruit zoals ge
meld een onveranderd dividend
van 10 pet wordt voorgesteld.
Onder het waakzaam oog van moe
der Marina maakt de kleine dro
medaris Oasis zijn eerste wandeling
in het buitenpark van de Zoo in Ant
werpen, gekoesterd door het voor
jaarszonnetje...
AMSTERDAMSE EFFECTENBEURS
Kalm bij weinig handel
BEURSOVERZICHT.
Er heerste gistermiddag ter beurze een
stemming zoals men vaker op een vrij
dag pleegt aan te treffen. Dè animo om
iets te ondernemen was niet" bepaald
groot. Noch het publiek, noch de daghan-
del of de arbitrage legden grote kooplust
aan de dag. Vandaar dat de affaire de
gehele middag een bijzonder kalm verloop
gaf, waarbij het koersniveau van de in
ternationale fondsen in een min of meer
onregelmatige richting ging. De beurs
verkeert in afwachting van het jaarver
slag der Kon. Petroleum Maatschappij en
hoewel de voornaamste gegevens hiervan
reeds in voorafgaande mededelingen zijn
bekendgemaakt, is de Koninklijke toch
een zocjanig topeoneern dat de gegevens
uit het jaarverslag veelal met de groot
ste belangstelling worden tegemoet gezien.
In afwachting daarvan was de stemming
gistermiddag voor olie aarzelend en bleef
de koers beneden f 150.
Wederom trok de koersbeweging van
Hoogovens extra de aandacht. Na de for
se stijging van donderdag vormde vrij
dag een reactie. Het fonds noteerde ex 14
pet. dividend maar hedenochtend had dit
geen verder gevolg. Toen werd nog 1094
genoteerd, gistermiddag echter liep het
fonds plotseling lot 1005 omlaag waarna
een herstel volgde tot circa 1075, De ove
rige internationale fondsen waren onge
animeerd. Unilever herstelde zich tot het
niveau van donderdag na een zwakke
opening, Philips was een zestal punten
beter bij zeer kalme handel en A.K.U.
was goed prijshoudend zonder meer.
Ook in de overige afdelingen bleef de af
faire beperkt. De scheepvaart kon zich
moeilijk handhaven. Het zijn vooral de
minder gunstige aspecten over de gevol
gen van de revaluatie van de gulden die
hier remmend werken. Scheepvaart Unie
liep zelfs 3 punten achteruit. In de cul
tures kwam vrijwel geen verandering, al
leen trok I-I.V.A. 2 punten aan.
Er is een vrij drukke claimhandel op de
beurs, gevolg van diverse-emissies zoals
vaïi Zwanenberg-Organen, waarvan de.
claim gistermiddag geadviseerd werd op
5'65, voorts Kempkes Meubelfabriek
claim adviesprijs f 225. Een nieuwe claim
deed zijn intrede door de dubbele emissie
van de lijm- en gelatinefabnek „Delft",
die zowel aandelen als converteerbare
obligaties uitgeeft, beide in de vorm van
certificaten a pari. Over de geadviseerde
claimprijs viel nog weinig definitiefs te
vernemen. Hierover werd langdurig onder
handeld. In het verdere verloop kwam er
niet veel wijziging in de algemene stem
ming zodat de markt bijzonder kalm
sloot. Prolongatie 3% pet.
20 april 21 april
Nederland 1939 (4%) i03fr 102*j
Nederland 1951 (3%) 98.H 98*4
Nederland 1948 (3%) 92% 92%gb
Nederland 1055 (3%) 93% 93-^gb
Nederland 1947 (3%) 95& 95
Nederland 1937 3 95 94%
Gunstig jaar voor Olveh
Blijkens liet jaarlijkse verslag1 dat de
directie van De Olveh van 1879 aan
de deelnemers uitbrengt, is 1960 we
derom een gunstig jaar geweest. De
netto vooruitgang van het verzekerd
bedrag was 71.000.000 tegen
62.300.000 het vorig jaar, waardoor
het totaal verzekerd bedrag steeg
van 839.500.000 tot 910.50(1.000.
De premiereserve eigen rekening ver
meerderde tot 190.052.000 (vorig
jaar 176.800.000).
Het belegd vermogen nam toe met
17.456.000 tot 205.706.000.
Amsterdamse
wisselmarkt
CONTANTE PRIJZEN.
Londen 10.04%—10.05%. New York
3.59 iïi3.59,v.-. Montreal 3.63%—
3.63%. Parijs 73.29%—'73.34'/>. Brus
sel 7.17%7.18%. Frankfort 90.49
90.54. Stockholf 69.55—69.60. Zürich
83.03%—33.08%. Milaan 57.83%—
57.93%. Kopenhagen 51.92%—51.97%.
Oslo 50.22—50.27. Wenen 13.73—
13.79. Lissabon 12.53—12.54%.
Dollarlening 1947 3 90
Investeringscert, 3 lODAgb
Nederland 1962-64 3 100'ft
Ned. ïridië 1937 3 100
6 Vo Woningbouwlenïng 1957 111%
Grootboek 1946 3 94%
Ned. Handelmij. 314
Alg. Kunstzijde Unie 504%
Berghs' en Jurgens 310
Calvé-Delft 868%
Hoogovens n.r. .1116 1
Ned. Kabelfabriek 716gb
Philips 1164gb
Unilever 872
W i 11 _n-p'e ij gr; o 1 310
Billiton
Kon. Petroleum Mij. 132.90
Amsterdam Rubber 120%
Holland Amerika Lijn 170%
Kon. Paketvaart 180%
Rotterdamse Lloyd 165%
Scheepvaart Unie 178
Stv. Mij. Nederland 189
K.N.S.M. 208*4
Ver. H.V.A. Mij. N.V. 143>4
Deli Mij. 170
Bank voor Ned. Gem. 4% 102
Bank voor Ned. Gem. 5-1958 101 v
Van Berkels Patent 405gb
Albert Heijn 335
Bronswerk 130 '4
Centrale Suiker 5fi5
Kor. Mij. De Schelde N.B. 340
Intern. Nickel 71
American Motors. 17V
Anaconda 57'4
Bethlehem Steel 48*4
General Motors 45
Kennecott 87%
New York Central
Pennsylvania 14
Republic Steel 63%
Shel Oil Comp. 43,
Tide Water 24'/
U.S. Steel 88
Nat. Can. Corp. 12i/
PREMIELENINGEN,
Amsterdam 1951
Breda 1954 83%
Eindhoven 1954 82%
Den Haag 1952 I 92 y,
Den Haag 1952 II
Rotterdam 1952 I 93%
Rotterdam 1957 100%
Utrecht 1952 92%
Amsterdam 1936 I 82%
Amsterdam 1956 IT 95%
Amsterdam 1956 III 95%
Amsterdam '33 (C. -{- A.) 109
Dordrecht 1956 82%
Alkmaar 1956 83
Zuid-Holland 1957 98%
ÏÏ4
1170%
152.10
Si
«5
S5t
A.N.P.-C.B.S.
Int. Concerns
Industrie
Scheepvaart
Banken
Handel enz.
Algemeen
BEURSIND1CES.
19-4 20-4
641.23 652.93 6
413.06 415.63 4
200.31 201.20 2'
237.03 237.15 2:
173.80 178.16 1'
498.08 464.36 41
