Herinneringen van
Markies de Bradomin'
Nieuw-Guineafilm naar Cannes
DAG AMSTERDAM"
Nieuwe schouwburg in
Nijmegen 9 april klaar
Openbaar Kunstbezit: nu
ruim 100.000 leden
Nederlandse werken
naar internationale
expositie
Filmfestival Cannes
Vocalisten-concours '61
in Den Bosch
ZATERDAG 1 APRIL 1961
PROVINCIALE ZEEUWSE COTJRANT
1T
In reeks „Onsierfelijken"
Goed vertaald door L. P. J. Braat
De herinneringen van de Markies de Bradomin" van Ramón
del Valle-Inclan, die onder de hoofdtitel „Liefdessonates"
in de reeks „De Onsterfelijken" van Contact verschenen, be
staan uit vier delen, vier „sonates" de Lente-, Zomer-, Herst
en Wintersonate. Zij verschenen afzonderlijk van 1902-1905.
Valle-Inclan, geboren in 1869 in Galicië (en gestorven in 1935)
was dus vóór in de dertig toen hij aan de creatie van zijn be
faamde markies begon.
Dit omvangrijke werk is een ty
pisch tijdverschijnsel, een uit-
bloeisel van het fin-de-siècle,
maar dat het nog steeds gaarne
gelezen wordt en bewondering
weet te wekken, bewijst dat het
boven zijn tijd uitreikt, en in
die zin inderdaad onsterfelijk
mag heten. Want een zo door
en door esthetisch, geraffi
neerd, morbide, de leuze ,,1'art-
pour-l'art huldigend boek moet
wel bijzondere kwaliteiten heb
ben om heden ten dage nog te
kunnen boeien.
Letterkundige kroniek
door RANS WARREN
De sonate-titel wijst al op die eigen
aardige vermenging van muziek en
literatuur, die in de loop van de ne
gentiende eeuw onstaan was een
samengaan op zo geheel andere voet
dan véél vroeger, toen muziek en li
teratuur bij elkaar hoorden, toen
een epos, een gedicht, gezongen, be
geleid moesten worden. Heel sterk
was de literaire inslag b.v. van Wag
ner talloos de componisten die hun
werken „legende", „poème", „rapso
die" etc. noemden. Soms versmol
ten muziek en literatuur haast vol
komen, zoals in „Pelléas en Mélisan-
de" van Debussy-Maeterlinck. Van
hun kant gingen dichters en schrij
vers do muzikaliteit van de taal meer
en moor uitbuiten, en zij eigenden
zich muzikale termen toe om hun
wei-ken aan te duiden nocturne,
madrigaal, aii-, sonate. Schilderkunst
en literatuur gingen in die tijd even
eens vaak een soort fusie aan ook
hiervan treft men vele voorbeelden
aan in het kunstige, barokke proza
van Valle-Inclan.
Hij is in de „Sonates" eigenlijk
voornamelijk dichter, een over
dadig, lyrisch dichter. De
pracht van zijn taal, van zijn beel
den, de intensiteit waarmee hij stem
mingen weet op te roepen, bepalen
voor het grootste gedeelte de waar
de van het werk, want de structuur
van de verhalen is tamelijk wankel,
men moet daar niet kritisch aan tor
nen. Men dient zich over te geven
aan dit prachtige, evocerende ver
tellen, aan de lusten van oor en in
nerlijk oog, en de kritische zin moet
zich in slaap laten wiegen. Het is
een poëzie van murmelende fontei
nen, van ziekelijke, beeldschone
vrouwen met brandende moorse
ogen, van rozen die ontbladeren on
der een azuren hemel, van mooie,
jonge meisjes met goudblond gol
vend haar en trillende witte duifjes
in de hand. En ook een poëzie met
morbide en amorele onderstrpmen
in de kelk van de prachtige geurige
bloemen schuilt een droppel dodelijk
vergif. Ook dit was van de tijd
Valle-Inclan doet vaak denken aan
Barbey d'Aurevilly (de markies van
Bradomin noemt' hem ergens zijn
vriend), en verder heeft hij veel te
danken aan de Franse symbolisten
en impressionisten, aan Verlaine,
Maeterlinck met name, en aan die
andere grote uit de tijd d'Annunzio.
Het Nederlands Ballet studeert
onder leiding van Serge Li far
„Les Mirages" in, een nieuw
ballet dat binnenkort in pre
mière gaat. Op de bijgaande
foto zien we v.l.n.r. Serge Li-
far met Joan Cadzow en Peter
Appel, met Marianna Hilarides
irlens een van de repetities.
Dan zijn er als invloeden de do
lende ridder Don Quichot, en bo
venal Bradomins voorganger Ca
sanova, althans voor wat de gees
telijke structuur van de markies
aangaat, want deze is een zwer
vende Don Juan, die vanaf de
tijd dat hij lange blonde lokken
droeg totdat hij sneeuwwit en
éénarmig geworden was alle
schone, edele meisjes en vrouwen
in liefde deed ontvlammen.
De vier sonates vertellen van zulke
liefdes het zijn vier grootse
lyrische stemmingsbeelden
waarin de markies grote, voorbije
liefdes oproept. In de Lentesonate
is het de liefde voor een pril meisje
dat op het punt staat in een klooster
te gaan, in de Zomersonate de liefde
voor een vurige Mexicaanse, een
liefde onder exotische, tropische he
melen, in de Herfstsonate de huive
ringwekkende liefde voor een schone,
stervende vrouw van even in de der
tig, in de Wintersonate de laatste
liefde voor een vijftienjarig kind'en
voor een eveneens zieke gravin, die
hem dwingt afscheid van haar te ne
men. Dit alles speelt zich, daar de
Markies de Bradomin een der eerste
Spaanse edelen is, af in een verfijn
de, luxueuze omgeving vol pracht en
praal. Doch de markies kent ook de
andere zijden van het leven, en hij
is tevens een man van buitèngewone
moed wanneer zijn arm op primi
tieve manier afgezet moet worden,
uit hij geen klacht. „Veracht de an
deren en bemin uzelf niet" was zijn
devies, en die dubbele negatie be
paalt sterk de sfeer van het boek,
dat, zoals zoveel fin-de-siècle litera
tuur intens morbide, decadent en
haast amoreel is. En vaak „onmoge
lijk" voor de lezer van heden, men
accepteert vele dingen enkel in het
kader van de tijd waarin zij ontston
den.
Ik streef er niet naar, leerzaam
te zijn, ik wens slechts te ver-\
strooien. Mijif ganse doctrine
ligt besloten in een enkele zin Leve
de bagatel Voor mij is te hebben
leren glimlachen de grootste over
winning van de mensheid" roept de
Markies in de Wintersonate uit.
Overdrijvend, maar met een grote
kern van waarheid.
En elders (pag. 315) „Ik beken
dat ik bewondering heb voor die
ongekunstelde zielen, die voor de
toekomst der volken nog vertrou
wen op oude en strenge deugden.
Ik bewonder hen en heb medelij
den met hen, omdat zij blind zijn
voor ieder licht en nimmer besef
fen zullen dat volken, evenals
stervelingen, slechts gelukkig zijn
wanneer zij datgene vergeten wat
wij historisch bewustzijn noemen,
om te geraken tot het blinde ge
loof in de toekomst, die de top
van goed en kwaad is en de dood
overwint. Er zal echter een dag
komen waarop in het geweten
der levenden de zware uitspraak
omhoog zal rijzen, die de nog niet
geborenen veroordeelt. Welk een
volk van transcendentale zonda
ren. dat het waagt de zotskap te
zetten op het gele doodshoofd dat
de zielen der oude kluizenaars
met sombere gedachten vei*vulde!
Wat een volk van sierlijke cynici,
dat de wet aller dingen door
breekt, de hoogste wet, die de
mieren met de sterren verenigt,
en weigert leven te verwekken en
zich in een vrolijke badplaats op
de dood voorbereidt Zou dit niet
het vermakelijkst denkbare einde
van de wereld zijn, de bekroning
van Sappho en Ganymedes
De taal waarin dit grandioze, deca
dente, lyrische boek geschreven is,
eist het allerhoogste van de verta
ler. L. P. J. Braat heeft zich van
deze taak gekweten op een wijze die
speciale vermelding verdient. Zijn
Nederlands is prachtig, het heeft de
muzikale verfijning, precisie van uit
drukking, barokke overdaad, raffine-
ir
„DAG AMSTERDAM"
ii de titel van een
grootscheepse fototen
toonstelling, die tot 8
mei wordt gehouden
in het Stedelijk Muse
um in Amsterdam. Een
definitie van deze ex
positie is moeilijk te
geven. Met een motto
als bijvoorbeeld „Men
sen van Amsterdam"
komt men er niet. De
vele foto's, die de op
bouw bepaalden, zeg
gen méér. De collectie
vertelt als het ware
een verhaal over Am
sterdam, gecomponeerd
door Han G. Hoekstra,
die er zelf dichter
lijk het volgende
over schreef:
de stad is er al maar
we maken haar over.
ze is een warm, koel
ding dat telkens van
kleur verschiet; een
harde korst bekleed
met zacht mensenvlees,
vlees van onbereken
bare, in elkaar grij
pende door elkaar le
vende mensen,
de stad is een stenen
magneet, we stormen
op haar af. we omar
men haar. we kruipen
in haar ingewanden
en knikken elkaar toe
uit de ramen van onze
collectief beleefde een
zaamheid. wat v/e
vandaag verder ook
zijn, we zijn tijdgeno
ten.
en amsterdam is am-
sterdam is amsterdam.
Op de foto: „de nieu
we generatie", zoals
Bart Sprenkeling die
zag.
ment en suggestieve kracht die het
origineel eist. Het is een herschep
ping van buitengewone kwaliteit,
wat het esthetische en wat veront
rustende genot van deze lectuur niet
weinig verhoogt.
Liefdes-
Vert. L. P. J. Braat.
Uitgave Contact/Amsterdam.
Een interieuropname van de
nieuwe Stadsschouwburg te
Nijmegenwelke op ,9 april a.s.
doos de minister van 0.7c. en w.
officieel zal worden geopend.
De foto geeft een beeld van
het (zeer diepe) toneel.
Bij de stichting Openbaar Kunst
bezit heeft het aantal inge
schrevenen op de radiocursus
de 100.000 overschreden.
Hiermee is in deze sinds 5 jaar be
staande cursus voor kunstzinnige
vorming, die destijds met een ra
diotoespraak en opwekking tot
deelneming door H.K.H. Prinses
Beatrix werd ingeleid, een nieuw
record bereikt, dat bijna 8000 ho
ger ligt dan op dezelfde datum
van het vorige jaar.
Aan de 100.000ste cursist, zowel als
Nederland zal met een belangrijke
inzending vertegenwoordigd zijn op
een internationale tentoonstelling,
„Franse schilderkunst van Dela
croix tot Picasso", die in april en mei
in de Wolfsburger Stadthalle wordt
gehouden op initiatief van prof. dr.
ing. H. Nordhoff, directeur-generaal
van een autofabriek.
Nederland zal zestien werken inzen
den, waaronder een Seurat, een Van
Gogh, een Renoir en een Sisley uit
het Kröller-Müller-museum.
De expositie in Wolfsburg is de groot
ste tentoonstelling van Franse wer
ken uit de afgelopen 120 jaar, die
ooit in Duitsland werd gehouden.
„De hemel en
de modder
(Van een onzer redacteuren)
Naar wij vernemen zal de
film, die de Frans-Ne
derlandse expeditie onder lei-
ding van de journalist-schrij-
ver-ontdekkingsreïziger Pier
re Dominique Gaisseau vorig
jaar op Nederlands Nieuw-
Guinea heeft opgenomen, op
het filmfestival in Cannes
worden gepresenteerd onder
de titel „Le ciel et la boue"
„De hemel en de modder".
In Frankrijk zal deze rol
prent, die tot nu toe slechts
in enge kring is vertoond,
zeer vermoedelijk na de pre
sentatie in Cannes in roula
tie worden gebracht.
Het is nog de vraag of dat ook in
Nederland het geval zal kunnen
zijn; er blijken namelijk tal van
opnamen in voor tc ltomen, die
het zelfs in Frankrijk moeilijk
hebben gemaakt de keuring te
passeren. Voor vertoning in Ne
derland zou er fors de schaar in
moeten worden gezet, wat de
film, volgens ingewijden, veel af
breuk zou doen. De vele magische
rituelen, die er in verwerkt zijn,
zouden het evenwel onmogelijk
maken de film in haar oorspron
kelijke vorm op het witte doek te
brengen. Overigens schijnt de
heer Gaisseau er de voorkeur aan
te geven, de plannen, die hij met
betrekking tot „Le ciel et la
boue" heeft, pas bekend te maken
nadat-zij in Cannes is vertoond..
Tot de autoriteiten, die haar
reeds hebben gezien en be-
wonderd-behoren onder an
deren president De Gaulle en pre-
mier Macmillan, die beiden zeer
onder de indruk waren van Gais-
seaus verrichtingen. Nederlan
ders, die de film uit hoofde van
hun functie hebben gezien, be
schrijven haar als adembene
mend; niet alleen om de fraaie
natuuropnamen, maar vooral om
de wijze waarop tal van tot dus
verre onbekende gebruiken van
onbekende stammen op het cellu
loid zijn vastgelegd.
H2t zal op 2 april precies een
jaar geleden zijn, dat de heer
Gaisseau en de leden van zijn
expeditie na een doorsteek van
kust tot kust op het schiereiland
Hotekang tegenover Hollandia in
de bewoonde wereld terugkeerden.
Zeven maanden daarvoor was
men met vijf prauwen gestart in
Kepi in Zuid Nieuw-Guinea. De
expeditie, waarvan ook een Ne
derlandse bestuursambtenaar deel
uitmaakte,, bestond uit 73 man.
aan de instelling die zich indertijd
als allereerste liet inschrijven,
resp. mej. L. H. Verbeek, Regu
liersgracht 98, Amsterdam en de
Stichting Christelijk Nijverheids
Onderwijs te Alphen a/d Rijn zal
een dezer dagen een werk van
een levend Nederlands kunste
naar ten geschenke worden aan
geboden.
Tevens heeft het bestuur van Open
baar Kunstbezit ter gelegenheid
van dit heuglijke feit een fonds
gesticht, waaruit leerlingen van
kweekscholen en de hogere klas
sen van middelbare scholen bui
ten de grote centra, in staat wor
den gesteld dóór groepsreizen, on
der deskundige leiding de vele
Nederlanse musea te bezoeken om
ons vaderlandse cultuurbezit beter
te leren kennen.
In totaal 29 landen zullen deelnemen
aan het veertiende internationale
filmfestival van Cannes, met een
vijftigtal inzendingen.
Aan het festival, dat van 3 tot 18
mei zal worden gehouden, zullen tal
van acteurs, producenten en regis
seurs luister bijzetten.
De eerste filmtitels die naar prijzen
zullen meedingen zijn al bekend.
West-Duitsland komt met „Der
letzte Zeuge", Engeland met „The
Mark", Noorwegen met „Linie" en
Japan met „Ototo".
Polen zendt in „Moeder Joanna van
de engelen", een film die in het land
zelf op heftige kritiek is gestuit van
de zijde van de katholieke kerk. Het
gegeven gaat over kloosterzusters,
die van de duivel bezeten zijn en
worden bezworen door een priester,
:hte
Van 2 t.m. 6 september zal in 's-Her-
togenbosch het internationaal voca
listenconcours 1961 worden gehou
den. Er zijn vier eerste prijzen, be
staande uit een medaille met een
daaraan verbonden geldprijs van
van 1000 en vier tweede prijzen
van 500 beschikbaar gesteld. Aan
de beste operazanger kan de prijs
van de Nederlandse Opera, bestaan
de uit een optreden met de Neder
landse Opera, worden toegekend. De
beste vocalist van het concours ont
vangt de prijs van d - stad 's-Herto-
genbosch. Bovendien wordt een stu
dietoelage van 500 als aanmoedi
gingsprijs beschikbaar gesteld voor
een talentvolle niet-prijswinnaar.
De jury bestaat uit: Manus Wil-
lemsen, voorzitter, Frans van Amels-
voort, Helene Bouvier, Scipio Colom
bo. Lode Devos, Roy Henderson, Eli
sabeth Hongen, Julius Patzak, Frans
Vroons - en Annie Woud.
