PALMENEILAND DJERBA: MARKANTE
DORPEN EN PRACHTIGE STRANDEN
Joden in Moslimse omgeving
bewaarden oeroud geloof
INGENIEURS VAN SCOTLAND
YARD LOSSEN MISDADEN OP
VERVALSINGSCENTRALE VAN
RUSSEN STICHT VERWARRING
DE WERELD
VERANDERT
MAANDAG 13 MAART 1961
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
7
TRIP DOOR TUNESIË
(Van een onzer redacteuren)
YY7 as het de zeer schilderachtige grijsaard, wijsgerig zijn
V* nargileh (Turkse waterpijp) rokend, gehuld in een gro
tesk aandoende jutezak, maar nog veel meer in een onaandoen
lijk stilzwijgen, wiens beeld mij voor de geest zal komen zodra
de naam Djerba als een flits door de gedachten schiet
Ik zat vlak bij hem onder de luifel van het met kaartende en
domino-spelende mannen gevulde koffiehuis, maar hij achtte de
vreemdeling geen blik waardig, kennelijk had hij genoeg aan
zichzelf. Of was het de niet minder markante stuurman, die mij
op zijn antieke maar stevige bootje van het Afrikaanse vaste
land naar dit in de Kleine Syrte en vlak bij de Libysche grens
gelegen eiland voerde, een eiland, waarop men niet uitgekeken
raakt, althans als men van bont en door de historie geadeld
volksleven houdt? Of was het het jodenjongetje, dat mij de
synagoge Het zien, een synagoge zo merkwaardig als er weinig-
op de wereld bestaan
De toeristische folders noemen
Djerba wel eens „het eiland van
Circe", daarmede dan vaststel
lend dat hier de befaamde en ver
leidelijke tovenares gewoond moet
hebben die Odyseus tijdens zijn om.
zwervingen een jaar wist vast te
houden, een jaar dat voor haar vol
gens het oude epos van Homerus
niet zonder gevolgen is gebleven.
We hebben in wetenschappelijke
boeken geen bevestiging van deze
lokalisering van het mythische eiland
kunnen vinden, maar het kan natuur
lijk waar geweest zijn.
Meer kans is er evenwel dat hier het
land der Lotophagen heeft gelegen,
het wonderlijke land der Lotus-eters,
waar Odyseus terechtkwam toen
hij door de wind uit de koers was
geslagen en na negen dagen einde
lijk weer een kustlijn in het oog
kreeg. De dromerige atmosfeer, het
paradijselijke aanzien, de geheim
zinnige aantrekkelijkheid, die de le
zers van 's werelds schoonste reis
verhalen kennen, het past hier alle
maal bijzonder goed bij dit eiland.
Maar ik vergeet alles wat er met
Odysseus na de val van Troje ge
beurd is. zodra ik aan Houati
Cohen denk, de dertienjarige jon
gen die de jongste beschermer is
van wat een der aandoenlijkste
heiligdommen van het oude Is
raël mag heten. Terwijl hij mij
voorging in het uitdoen van zijn
schoenen, hoorde ik door de open
staande deur de mussen in het
heiligdom sjilpen. Psalm 84 was
plotseling waar geworden, al was
het dan ook in de diaspora. Zoals
hij de kaars aanstak, mij de wets-
rollen toonde, de lucht met zijn
lichte wierookstaafje parfumeer
de en in zijn zeer eigenaardige
toonaard een van de oeroude ge
beden van zijn volk zong, zó dicht
zal ik wel nooit meer bij de he
vige en innige wereld van het
oude testament komen.
Bimah
Van bulten was er aan deze syna
goge, die de „Ghriba" (de won
derlijke) wordt genoemd, niet
zo heel veel bijzonders te zien. Wit
en blauw zijn de kleuren die alle
huizen op het eiland vertonen. De
Houati Colien en zijn zusje in de
deur van de voorhof die naar de sy
nagoge „Ghriba" (de wonderlijke)
leidt: een intelligente knaap die veel
begrijptal verstaat hij geen vreem
de talen.
1 voorhof heeft met zijn vele en bonte
tegelwerk wel iets van de ornamen
tiek van een moskee, al is alles veel
minder grillig en listig. De synago.
ge zelf vertoont in haar indeling het
gewone beeld dat men overal op de
wereld zal aantreffen. In het midden
de verhoogde, afgeschutte „bimah"
(preekstoel) waar de voorlezer staat.
Tegenover de ingang de bewaar
plaats van de wetsrollen; daarvoor
de zevenarmige kandelaar. De man
nen en de vrouwen zitten apart. Een
muur is met motieven als overla
den, de vloer is met matten en kle
den bedekt.
Dat is dan de uiterlijkheid. Maar
te weten dat deze synagoge rondom
een steen gebouwd moet zijn die na
de verwoesting van de tempel van
Jeruzalem uit de muur werd weg
genomen en die door de woestijn
werd' gezeuld, vele duizenden kilo
meters ver, te weten dat hier al
sedert meer dan tweeduizend jaar
enkele joodse diaspora-gemeeuten
bestaan, een gemeente waartoe Si
mon van Cyrene behoord zou kunnen
hebben, te weten dat hier te mid
den van een zeer grote islamitische
meerderheid enkele duizenden Israë
lieten op een voorbeeldige wijze
trouw gebleven zijn, niet alleen aan
het geloof, maar ook aan de gebrui
ken en de cultische handelingen van
de tempeldienst, dat maakt zulk
een bezoek tot een hart en ziel aan
grijpende zaak.
Sommigen zeggen dat deze immi
granten hier vlak na de babyloni-
sche ballingschap al zijn gekomen.
Anderen beweren dat het joden zijn
die het na de verwoesting van de
tweede tempel door de Romeinen
niet meer in hun eigen land konden
uithouden, omdat de heidenen nu
hun erfdeel hadden ingenomen. In
twee dorpen op Djerba hebben zij
zich gevestigd, in Hara Kebira en
in Hara Srira. Tot voor weinige ja
ren waren er nog zo'n zesduizend,
maar het getal neemt af, want ein
delijk is het land Israël weer het be
loofde land geworden dat zijn poor
ten voor de kinderen van Gods volk
openzet. Schaap- en geitenherders
zijn het, boeren, goudsmeden soms
ook en in dat geval haast altijd
kunstenaars in hun vak. Romeinen
en Vandalen, Noormannen en Span
jaarden, Fransen en Italianen, in de
laatste wereldoorlog ook een tijd
lang Duitsers, zij hebben het eiland 1
in bezit gehad, maar zij hebben de
joodse gemeenschap nooit in haar
wezen kunnen aantasten.
Trouw gaven de ouderen het dier
baarste wat zij hadden aan de jon
geren over, gemengde huwelijken
kwamen haast niet voor, de waardi-
Djerba heeft zo'n zesduizend putten
en waterbronnen: een uitkomst voor
dit droge eiland! De vrouwen doen bij
zulk een put de was; de kameel trekt
de zware watersak omhoogdie dan
in het wasbassin wordt uitgestort.
ge opperrabbijn zorgde dat de ken
nis van de Thora niet verloren ging.
Duizenden malen is er hartstochtelijk
tot God gebeden of Hij zijn kinde
ren eens wilde terugvoeren. Het kan
nu niet lang meer duren, zeggen de
meesten. Reeds zijn de eeuwenoude
wetsrollen naar Jeruzalem vervoerd
en heeft men er iets jongere en
minder kostbare voor in de plaats
gekregen. Maar nog gaan ieder jaar
vele joden uit Noord-Afrika naar
„de Wonderlijke" op pelgrimage; 't
huis tegenover de synagoge doet dan
steeds op de 23ste dag na Pasen,
dienst als karavansera.
Miljoenen palmen
Ook afgezien van de kleine jood
se bevolkingsgroep is Djerba
een karakteristiek eiland. De
bouwstijl vertoont er een grote een
heid en een eigen trant. Het eiland is
overdekt met palm- en olijfbomen; er
moeten wel miljoenen staan, lijkt
mij zo. De bevolking heeft alle uiter
lijke kentekenen van de Berbers.
Men ontdekt er de prachtigste typen,
koppen die Rembrandt gebiologeerd
zou hebben. De taal schijnt nogal wat
van die van het vasteland af te wij
ken, de kleding in enkele opzichten
ook.
Staan de joden op de getrouwe hand
having van hun geloof, de muzel
mannen niet minder. Een zoon van
het eiland vertelde mij dat er zo'n
250 moskeeën zijn, en dat op een be
volking van nog geen 60.000 zielen!
Sommige dorpen hebben een eigen
geloofskleur. Ook de Islam heeft zijn
richtingen en sekten en liier op Djer
ba zijn de orthodoxen, de puriteinen
en de liberalen niet alleen vertegen
woordigd, maar als het zo uitkomt
ook in een dogmatische of ethische
strijd gewikkeld.
Zwemmen
De gewone toerist die van Amster
dam of Parijs over Tunis naar Djer
ba vliegt, zal zich in dat alles wel
niet lang verdiepen. Hij vindt hier
een kostelijk verblijf voor een win-
tervakantie, goede hotels, redelijk
goed onderhouden wegen, boeiende
markten (souksj, veel visserij, en
heerlijke stranden.
Terwijl wij er waren, in februari,
was de zee 's morgens vroeg twaalf
en 's middags ongeveer zestien gra
den, voor de ook toen reeds en weer
aanwezige Duitsers geen beletsel om
te gaan zwemmen. Overigens lijkt het
ons een eiland te zijn waar jongge
huwde paren gaarne hun wittebroods
weken zullen doorbrengen/Zij konden
slechter plaats uitzoeken dan dit
schone en stille eiland van Circe!
Velen, die in de komende jaren op
het kleiner geworden Europa uit
gekeken raken, zullen graag eens
een ontdekkingsreis naar Noord-
Afrika gaan doen. Het is voor niet
al te lege beurzen wel doenlijk een
reis naar Djerba te maken: voor
wie niet het toppunt van luxe en
comfort begeert, kan het er ook
bijzonder prettig zijn. Vooral zij
die plezier hebben aan de mensen,
aan de wevers en de pottenbak
kers en de handige kooplieden en
de ondernemende vissers en de be
gaafde goudsmeden, zij zullen op
Djerba iets vinden wat elders ner
gens in zulk een overvloed op een
eiland van 28 km lang en 22 km
breed aanwezig is. Als we de
eilanders goed hebben geschoten,
zullen zij zeker ook niet zo spoe
dig bereid zijn hun typische le
vensgewoonten in ruil voor wat
toeristische inkomsten op te ge
ven. En dat is iets wat van de Ne
derlandse toeristeneilanden onmo
gelijk gezegd kan worden.
TWINTIG VOOR ÉÉN TWINTIG
ELEKTRONISCHE APPARATEN
Val voor dr. Crippen
zorgvuldig uitgezet
Nederlandse bedelde in
straten van Genoa
Een Nederlandse onderwijzeres die
donderdag door de politie in Genua
werd aangehouden wegens bedelarij,
zei. dat zij In de straten van deze
Italiaanse stad om liefdadigheid had
moeten smeken omdat haar bagage
was gestolen.
De vrouw zou 64 jaar oud zijn en uit
Rotterdam afkomstig. De politie
maakte bekend dat zij door een 'agent
was aangehouden, terwijl zij liep te
bedelen in de Via Venti Settemebre.
Zij was vervolgens naar de vreem
delingendienst gebracht.
Zij had aan dc politie verteld dat al
haar bagage, inhoudende haai- kle
ren en geld, zondag j.l. in Milaan
1 geïïolan,
De stuurmandie ons op zijn oude
veerbootje van Djorf naar het haven
plaatsje Adjim op zijn schone eiland
Djerba heeft gébracht, een pracht-
type.
Een telegram, geadresseerd aan
„Handcuffs, London" (Handboeien,
Londen) zette een punt achter één
van de beroemdste vallen uit de ge
schiedenis van de misdaad: de arres
tatie van dr. Crippen! Het verhaalt
niet alleen van de succesvolle af
sluiting van de jacht op volle zee op
een misdadiger, maar was in zekere
zin het meesterstuk van de nog jon
ge radiotelezrafie in dienst van de
criminalistiek. Want slechts hierdoor
gehikte het dr. Crippen, de moorde
naar van zijn vrouw Bella Elmore,
gevangen te nemen, voordat hij met
zijn geliefde het Amerikaanse con
tinent bereikte.
Met het Crippen-telegram begon een
nieuw tijdperk in het ophelderen van
misdaden. De uitrusting van een po
litieapparaat als Scotland Yard, staat
zeker op de dag van vandaag weer
in scherpe tegenstelling tot de mo
gelijkheden uit het jaar 1910. Weten
schap en vorderingen op het gebied
van de radiotechniek geven de politie
gestadig nieuwe wapens in handen.
Tegenwoordig behoort de Britse po
litie tot de voornaamste afnemers
van radiotoestellen en elektronische
apparaten. Pas veertien jaar geleden
seinde ze voor de eerste maal vinger
afdrukken en foto's van verdachten
draadloos naar andere landen over.
Nog een paar maanden geleden werd
op deze wijze een voortvluchtige mis
dadiger op de Fidschi-eilanden in de
Stille Oceaan geïdentificeerd.
Scotland Yard heeft elektrotechni
sche ingenieurs, die plannen voor
nieuwe toestellen om misdaden aan
het licht te brengen, geleverd.
Met de inrichting van een informatie
lokaal met het noodnummer 999 in
het jaar 1934 werd reeds een verbin
ding in code met de patrouillewagens
ingesteld, voordat in 1946 een F.M.-
radiosysteem deze werkwijze overbo
dig maakte. In 1956 werd elke tijdro
vende handenarbeid in het informa
tielokaal door de inbouw van moder
ne elektronenapparaten tot een mi
nimum beperkt.
Scotland Yard werd tegelijk de Brit
se centrale van Interpol, met welks
hoofdkwartier in Parijs zij, evenals
19 andere Europese landen een tele
foonverbinding heeft. Om beter met
de politietroepen in de provincie te
kunnen samenwerken werd kortgele
den een nieuw telexapparaat aange
kondigd, dat 1000 woorden per mi
nuut verwerken kan.
Radioposten
Tot de radio-uitrusting van Scot
land Yard behoort ook een appa
raat voor politiepatrouilles op
lichte motorfietsen. Het wordt in
de regel slechts op een signaal
vanuit het hoofdwwartier in weig
hing gesteld. Maar als een poli
tieman zijn motorfiets 's avonds
eens onbeheerd moet achterlaten,
bewaakt het apparaat zijn voer
tuig en licht hem bovendien na
zijn terugkeer in of hij in de tus
sentijd in de centrale nodig was.
Zak-radioapparaten (Walkie-talkie)
voor korte reikwijdten worden sinds
korte tijd daar gebruikt, waar mas
sabijeenkomsten de aanwezigheid van
de politie wenselijk maken.
De verkeerscontrole „van boven" be
proefde Scotland Yard voor het eerst
in 1920, aanvankelijk met ballons en
luchtschepen, later met vliegtuigen.
Tegenwoordig gaat men er toe over
het normale verkeer in de straten
met televisietoestellen te regelen.
Een systeem maakt het de politieman
zelfs mogelijk vier verkeersstromen
tegelijk te regelen en dit in het bij
zonder bij ongunstig weer en bij
werkzaamheden aan de straten. Maar
ondanks deze opmerkelijke vernieu
wingen is niet te voorspellen welke
methoden de politie reeds binnen en
kele jaren zal gaan volgen.
HOOFDBUREAU IN OOST-DUITSLAND
De Engelse journalist Victor Zorza
heeft in de „Guardian" een artikel
gepubliceerd over liet werk van een
Russische vervalsingscentrale, die ge
bruik maakt van velerlei middelen
om geheime en zeer geheime, doch
nagemaakte, documenten in omloop
te brengen.
De algemene doelstelling van de.se
tak van de Russische geheime dienst
is ontevredenheid en onrust te zaaien.
Zo was door deze dienst een brief
opgesteld op officieel postpapier
en voorzien van de gebruikelijke ken
merken die door een functionaris
van de Amerikaanse ambassade te
Bonn, Elim O' Shaugnessy, aan het
ministerie van buitenlandse zaken in
Washington zou zijn gezonden.
In deze geheel vervalste brief, waar
van Zorza een fotocopie had gezien,
adviseerde de schrijver het ministe
rie om reactionaire, ultra-nationalis
tische groepen in West-Duitsland
metterdaad te steunen. De brief werd
in Milnchen gepost.
In dezelfde periode, waarin deze
brief naar Amerika ging, heerste
in Parijs grote verontrusting over
'n aantal brieven van het „Kampf-
verband für ein Unabhangiges
Deutschland", waarin teruggave
van Elzas Lotharingen werd ge-
eist. De organisatie bestaat alleen
in de fantasie van de Oostduitse
gShflöJMhtóaSSÏa
i Gebleken is dat de „brief van O'
Shaugnessy' 's mans handteke
ning was nagebootst vervaardigd
was op dezelfde schrijfmachine waar
een aantal andere raadselachtige
brieven uitkwamen.
Deze instantie is de „Hauptverwal-
ting Aufklarung", een tak van de
Oostduitse geheime dienst. Ze werkt
onder Russische leiding en heeft bij
voorbeeld al een campagne achter
de rug tegen de pers in West-Europa,
die gebombardeerd is met brieven
die, als ze gebruikt waren, grote op
schudding hadden kunnen veroorza
ken.
Verwarring
De Russische geheime dienst ge
bruikt de „Hauptverwaltung Auf
klarung" volgens Zorza ook om
verwarring te stichten bij de Ame
rikaanse en Engelse geheime
diensten, want als de vloed van
„inlichtingen" te groot wordt,
kan geen goede selectie meer wor
den toegepast het belangrijkste
werk van de leiding en wordt
het kaf niet meer van het koren
gescheiden.
Volgens Zorza heeft de Russische
geheime dienst voor het „documen-
tenwerk" een bureau in Oost-Berlijn.
Bijkantoren van deze onderneming,
de „Hauptverwaltung", zijn in Tokio,
New Delhi, Accra en Havana ver-
k»«*
Experimenten met
plastic geld
ff De Britse koninklijke munt
H experimenteert met plastic-
geldstukken. Als men de mo
ll gelijkheid van valse munterij
p voldoende kan uitschakelen,
zal de koninklijke munt dat
geld misschien gaan gebruiken
H om opdrachten van buitenland-
se regeringen uit te voeren.
Een beambte van het ministe-
rie van financiën zeide dat er
een toekomst voor plastic kan
zijn in onderontwikkelde lan-
den, waar geldstukken van ge
il ringe waarde worden gebruikt.
Men is met experimenteren be
ll gonnen omdat de aanmaak van
sommige metalen geldstukken
meer kost dan ze m het geld-
p verkeer waard zijn. Er wordt
gedacht aan plasticgeld in de
H kleuren blauw, groen en rood.
H Maar voor het ogenblik wordt
er niet aan gedacht Engelse
ee pasmunt van plastic te maken.
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii!
iiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiniiii
E]±e dag gebeurt er iets. Er
komen nieuwe staten bij,
men vervangt ponten door tun
nels, records worden verbeterd
er is spanning en ontspanningr
elke dag een krant vol nieuws.
Maar ook in het kleine verandert
de wereld. Mensen verhuizen, la
ten hun baard staan, kopen nien-
we^kieren, gaan over op sigaar-
Heeft U het nieuwe sigaartje van
?eProbeerd: de
CHARMANT? Het sigaartje dat
regelmatig brandt, met prachti
ge witte as - en dat niet uitgaat!
Ze kosten maar één gulden per
aoosje - en in zo'n doosje gaan
er twintig! Kunt U nog verande
ren, verander daarnae. t 7-aJ n
beetleeetiea*