we
„Omtrent de grens", nieuwe
bundel van A. Roland Holst
„Cleopntra" slokt miljoenen op
FILM „Zo
is Europa''
r-
Grooise afrekening met, en
bezwering van de dood
ZATERDAG 24 DECEMBER 1960
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
t
De dood, een van de grootste problemen zolang wij bewüst
leven, is ook een van de grootste drijfveren voor de poëzie,
voor alle kunst. Wellicht zijn van alle kunstuitingen deze het
schoonste, welke de dood harmonisch hebben verdisconteerd in
hun wezen. Datgene wat wij als tijdeloos, bovenaards, onder
gaan bij een kunstwerk, datgene wat ons bij het beschouwen
van een triomfantelijk schilderij uit de Italiaanse renaissance,
het beluisteren van een blijde compositie van Mozart, het lezen
van een ecloge van Vergilius opeens de tranen in de ogen kan
brengen: deze schrijnende weemoed, is meestal een facet van
de dood. van -het doodsbesef en de doodsaanvaarding. De kun
stenaar heeft dit facet in onvergankelijk-vergankelijke schoon
heid weten te besluiten.
De onmiddellijke nabijheid van
de dood werpt schaduwen en
licht die alles anders doen lij
ken. Alles verschuift, naarmate
men ouder wordt. De jonge
dichter coquetteert meestal
slechts, soms op aandoenlijke
wijze, met de dood; de dichter
tussen dertig en vijf en veertig
vecht er mee, de oudere dichter
leert er meer en meer mede sa=
men te leven als met een werke
lijkheid, en de oude dichter
overwint hem, geestelijk, wan
neer hij tot de sterke naturen
behoort. Deze strijd, die elke
dichter (elk mens) heeft te voe
ren, heeft vaak iets pathetisch
en aangrijpends. Hoe bewuster
de dichter leeft, hoe meer hij
zich in het nauw gedreven weet
tussen de horde wolven van het
leven die zijn laatste krachten
moordlustig belagen en die on
verbiddelijk wachtende dood,
hoe zwaarder eisen er worden
gesteld aan zijn vermogen om
„het oude hart als een druiven
tros uit te persen tot in de spie
ren van het vers".
mens die zijn teken heeft verloo
chend", „een gefaalde schim". Zoals
echt is het gebruiken van de oude
motieven, het wilde sneeuwen, het
sneeuwlicht. woorden als geheim,
heimwee, bezeten, voormenselijk, na
bestaan, de motieven van weemoed
om en onverbrekelijke verbondenheid
met de langgestorven vrouw, die aan
doods overzij leeft op een gelukzalig
eiland. Maar zij heeft de weg naar
het huis van de steeds op haar wach
tende dichter nooit ingeslagen, en
hij, hij is de gang naar haar graf
verleerd. Soms hoort hij haar zin
gen
„Zacht zong zij van haar overkant
en hoe voorbij dood's helder tij
daar altijd nog geleefd wordt"
(In het gedicht met de net iets te
„behaagzieke" titel „Voor viool").
Deze vrouw is veel meer dan de be
treurde gestorven en nu „zalige" ge
liefde: zij is de muze, de symbolische
Vrouw, Venus, mogelijk nog véél
meer (Zij landt zelfs „uit het
schuim"). In droom komt zij soms,
komen de paarden, allen laten zij
de dichter eenzaam achter omdat hij
nog niet is verlost. Als zij in werke
lijkheid komt, brengt de dood de
dichter dan het leven? Sterker dan
ooit blijkt de dichter een registre
rend medium, een schakel in een ke
ten waarvan begin en einde achter
kimmen verloren gaan. Dit maakt
dat de dichter, hoe persoonlijk Ro
land Holst ook blijft,"toch de indruk
Letterkundige kroniek
door IIA.VS HARREN
De nieuwe bundel van A. Roland
Holst, „Omtrent de Grens", be
vattende verzen uit de jaren
1958-1960, is een grootse afrekening
met- en bezwering van de dood.
Toonde de voorafgaande bundel. „In
Gevaar" .momenten van inzinking en
moeheid, deze bundel getuigt in ieder
vers van Roland Hoists onverminder
de scheppingskracht, en vele verzen
er uit behoren naar onze smaak tot
de schoonste die hij ooit heeft ge
schreven. Het. zo ongelooflijk een
voudige en mogelijk daardoor zo
verschrikkelijke gedicht „In Ver
hoor", het aangrijpende, prachtige
„De Paarden", het simpele „Even
sneeuw", „Na de bijslaap", „Twist in
de mist", met zijn homerische aan
hef. En ook -de kleine gedichtjes zijn
vaak van een onvergelijkelijk evoca
tieve kracht:
BEROEMD
Na de huldeblijken
hurkt hij bij zijn werk:
bij de zerk
van wat hij eens wou bereiken.
In het donkere lover
praat de regen erover.
Dit is dezelfde man die zich door zijn
tegenstander toe laat voegen (in
„Twist in de mist"):
„Nog nooit van praalziek falen
langs weg en omweg van genot
en van. behaagzucht moe?"
Tussen die twee polen vibreert dit
werk van leven, maar zelfs met
alle behaagzucht voor ogen ver
liest een gedichtje als „Beroemd"
zijn waarde niet, omdat het naast de
pose tevens waar is; zoals waér is
in deze verzen het gevoel van schro
melijk tekort geschoten te zijn: „een
Toeristische Impressies van ver
scheidene Europese landen zul
len worden gegeven in een
kleurenfilm, „Zo is Europa"
(Candid Europe), die Carillon
Films te Rijswijk nu in opdracht
van de K.L.M. maakt. Gerard J.
Raucamp, die tezamen met Emile
Brumsteede het scenario heeft ge
schreven, is belast met produk-
tie en regie van deze film, welke
een vertoningsduur van 28 minu
ten zal hebben.
De opnamen voor de film, die bovenal
bedoeld is voor Noord- en Zuid-
Amerika, zijn zojuist beëindigd.
De filmploeg heeft gewerkt in
Scandinavië, Groot-Brittannië,
België, Frankrijk, Duitsland
Oostenrijk, Zwitserland, Spanje.„
Italië, Griekenland, Turkije en ons
land. In Nederland filmde zij in
enkele kleinere Noordhollandse
plaatsen en te Amsterdam, waar
de schoonheid van de grachten
werd vastgelegd, voorts te Rot
terdam, waar zij de havenbedrij
vigheid filmisch registreerde. Er
zijn herhaaldelijk opnamen ge
maakt, die niet tevoren geënsce
neerd waren, bijvoorbeeld in de
keuken van een zeer groot res
taurant te Parijs.
Barbara Jefford, een actrice van de
Londense Old Vic", heeft in het
nieuwe De La- Mar-theater in Am
sterdam de wereldpremière gegeven
van haar solovoorstelling ,JIeroines
of Shakespeare", 's Middags trad zij
op voor leerlingen van middelbare
scholen en 's avonds in het open
baar. Tijdens de middagvoorstelling
waren (le ouvreuses er als de kip
pen bij om een handtekening van
de gevierde artieste te veroveren.
A. ROLAND HOLST
afrekening-
wekt een grote distantie te bewaren;
het is alsof hij geprojecteerd wordt,
en men vergeet dat de woorden „ik"
en „mijn" haast in elk gedicht voor^
komen.
Heel vank bekruipt ons het gevoel
dat het met de poëzie in Nederland
de laatste jaren, ondanks schijnbare
bloei, uiterst pover gesteld is. Doch
deze bundel bewijst dat er in onze
taal nog steeds poëzie geschreven
wordt die tot de hoogste toppen
reikt.
IN VERHOOR
Hij kon niet verder: het bleek wel
dat hem geen toeval daar deed
komen.
Hij werd verwacht; het werd bladstil
toen hij er staan bleef. Achter bomen
fronsten rotsen.
Ontbonden stand
een mens daar, tot zijn nooitvervlo-
gen
voortbestaan weergebracht op grond
dat hij zijn teken had verloochend.
Een vreselijke stilte ging
verhoor afnemen, en kreeg ogen.
Geen mens die ooit zijn lot ontging.
A. Roland Holst: Omtrent de Grens.
Bert Bakker/Daamen N.V. Den Haag
Nederlandse architectuur Tweemaal toneel in boekvorm
in foto expositie
Op het ogenblik is men in de studio
van Carillon Films bezig met de
montage. De film, die begin april
gereed zal moeten zijn, wordt °;e-
maakt in zeven talenversies: En-
gels, Spaans, Portugees, Frans,
'uits, Arabisch en Nederlands.
Zij wordt vervaardigd in tenmin
ste honderd kopieën. In de Vere
nigde Staten zal zij o.m. voor de
de televisie worden vertoond. In
totaal zal men met „Zo is Euro-
Ea" een 30 40 miljoen mensen
ereiken.
Een ander werk, dat Carillon Films
voor de K.L.M. maakte, Passen
gers... in person", behoorde tot
de 28 korte films, die vorige
maand uit honderden inzendingen
uitverkozen waren voor vertoning
in een internationaal festival te.
San Francisco. „Passengers.., in
person" deelde deze onderschei
ding met slechts twee andere
Europese films; de overige 25 wa
ren alle van Amerikaanse origine.
Voor een toernee door Oostenrijk ls
een collectie foto's van hedendaagse
Nederlandse architectuur gerevi-
deerd en aangevuld. De collectie zal
van 20 januari tot 12 februari wor
den getoond in het „Oesterreichische
Bauzentrum" in het paleis Liechten
stein in Wenen, onder de titel „Hol
land heute - Architektur in den Nie-
derlanden".
Na wenen zal de collectie nog ln
Graz en in Innsbruck worden geëx
poseerd.
Bij de organisatie van de tentoon
stelling zijn betrokken de Bond van
Nederlandse Architecten (BNA), de
ministeries van buitenlandse zaken,
van volkshuisvesting en bouwnijver
heid, van onderwijs, kunsten en we
tenschappen en de rijksvoorlichtings
dienst.
In 1953 werd voor het eerst een col
lectie foto's van de beste scheppin
gen van de hedendaagse Nederland
se bouwkunst na 1945 samengesteld.
Deze collectie is in 1953 in Londen
en drie andere plaatsen in Engeland
getoond. Hierna heeft zij een toer
nee gemaakt door een aantal steden
van de Verenigde Staten. Ook is zij
te zien geweest tijdens de derde
tweejaarlijkse tentoonstelling van
moderne architectuur in Sao-Paolo
(Brazilië) in 1955. In 1957 is de col
lectie geheel opnieuw samengesteld
en tot 1960 heeft zij in West-Duits-
land gecirculeerd, waar zij in to
taal in negentien steden te zien was.
Nieuwe Prismaboeken
DE RUSTELOZE VLAM verplaatst
ons eeuwen terug. Het is 354 na Chris
tus en Louis de Wohl schildert ons
de omgeving, waarin de kerkvader
Augustinus opgroeide, want dit boek
is de levensgeschiedenis van Augus-
tinus en tevens een stuk christelijke
geschiedenis. De vertaling van deze
319 bladzijden tellende roman is van
C. van Eijsden. Het werd door Ad.
M. C. Stok, Zuid-Hollandsche Uit
gevers Maatschappij in Den Haag
uitgegeven.
„Carrière", geschreven door Utta
Danella, werd uitgegeven door de
Zuidhollandse uitgeversmaatschappij
te Den Haag. In deze roman tekent
de schrijfster uitermate boeiend het
beeld van de Duitse naoorlogse sa
menleving. waarin vooral vrouwen
koortsachtig carrière proberen te ma
ken. Twee jonge mensen, die volko
men van de maatschappij vervreemd
zijn door de verschrikkingen die zij
doorstaan hebben, verdreven u:t de
Oostzone, proberen zich een nieuw
bestaan op te bouwen in West-Duits-
land.
TER OVERWEGING, uit de Pris-
maboekenreeks, van Het Spectrum
Utrecht-Antwerpen, geschreven
door de monnik Thomas Merton, is
een medidatieboek met hoofdstukken
als „De moraaltheorie van de dui
vel", „De- wortel van de oorlog is
angst". „Zuivere liefde" en „Zichzelf
zijn".
Aan de „handboeken" over het to
neelspelen is weer een exemplaar
toegevoegd en wel „Wat, waarom
en hoe Toneelspelen" door
Frank Arnoldi. Het verscheen bij
de uitgeverij J. Heijnis Tsz. te
Zaandijk.
Arnoldi heeft er zich niet bepaald
met een Jantje van Leiden afge
maakt; integendeel. Hij belicht
niet slechts hoofdzaken, zoals
bouw en keuze van een stuk, rol
verdeling, repetities, toneelaankle
ding en het grimeren, maar gaat
ook uitvoerig in op allerlei detail
kwesties, zoals stem, stil spel, lief-
MIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIH
Een gesprekpauze van regis- M
M seur Gerard Raucamp met en-
kele Turkse figuranten tijdens M
opnamen voor de muren van
Istanboel. H
Jhs kostbaar kwaattfi
(Van een speciale verslaggever)
r ekenlang zaten de roeiers van Cleopatra's galei in Londen
niets te doen. Achtennegentig Macedonische soldaten
van de wacht, 58 Romeinse legionnairs te voet en te paard,
twee Romeinse tribunen, 10 Egyptische edellieden, 30
Alexandrijnse mannen en vrouwen, 10 Egyptische hofdigni-
tarissen, 12 Nubische paleisslaven en een slavenopzichter, zij
allen wachten vergeefs op het teken, dat zij moesten opko
men, terwijl elf paarden, waaronder het strijdros van Marcus
Antonius, in de stallen van de studio's stonden en daar kost
baar voer tot zich namen. De gages van alle spelers en figu
ranten in de mammoet-film „Cleopatra" kosten ruim 30
miljoen moesten worden doorbetaald zonder dat zij er iets
voor behoefden te doen, alleen omdat de hoofdrolspeelster,
Elisabeth Taylor, er niet was. Nadat men van dag tot dag
tevergeefs op haar herstel had gewacht, werden de opnamen
„tijdelijk onderbroken".
Zoals ln een in het verkeer vast
gelopen taxi stegen de kosten
letterlijk van minuut tot minuut.
Zij hebben reeds een zo duizeling
wekkende hoogte bereikt, dat niet
alleen producent Spyros Skouras
van 20th Century Fox, maar ook
de 500 Londense verzekerings
agenten, bij wie „Cleopatra" is
verzekerd, zich de haren uit het
hoofd trekken.
Liz Taylor heeft 'waarschijnlijk
de duurste ziekte ter wereld. Voor
de opnamen onderbroken moesten
worden, kostte de nu al ruim tien
weken achter het schema aanlo
pende film per week meer dan
100.000 pond, dat is ruim een mil-
joen gulden. De betrokken Lon
dense agenturen alle specia
list in filmverzekeringen moe
ten. opkomen voor een scbade, die
teem «t# teetetia möjo-m giüdaa
beloopt. Alleen Elisabeth Taylor
is al voor bijna vijf miljoen ver
zekerd. Men schat, dat Cleopatra
de 20th Century Fox reeds een
dikke tien miljoen gulden heeft
gekost, waarvan ongeveer ander
half miljoen aan verzekeringspre
mies.
Ongeveer 2.3 miljoen der tot nu
toe bestede gelden zitten in de de
cors en gebouwen verwerkt, die
nu ongebruikt op het terrein van
de Pinewood-studio's staan. Een
zelfde bedrag moet worden be
steed aan de drie sterren, Elisa
beth Taylor, Peter Finch en
Stephen Boyd. Ongeveer vier en
een half miljoen gaan op aan
studiohuur, de gages voor de
„doublés", bijrollen, cameramen
sen. costumiers, fotografen van
„*üll«ra kortom aan dat hela ge-.
desscènes, ritme en tempo, licht
en kleur, enzovoort. Het boek is
uiteraard bedoeld voor de ama
teur-tonelisten en die kunnen er
ongetwijfeld heel veel plezier van
beleven. Het is met grote kennis
van zaken geschreven en Arnoldi
verstaat bovendien de kunst de
materie duidelijk uit de doeken te
doen. „Toneelspelen" is geïllus
treerd met een aantal fraaie foto's,
die tevens als instructie-materiaal
dienst doen.
Een heel ander werkje op toneelge
bied is het pocket „Tien jaar Ne
derlandse Comedie", verschenen
bij A. W. Bruna Zoon te Utrecht
en omvattend de seizoenen 1950-
1951 tot 1960-19G1. Naast een serie
mooie foto's van Lemaire en Wer-
mink en een repertoire-overzicht
wordt 't wel en wee van tien jaar
(Nederlandse) comedie in twee ar
tikelen beschreven, te weten door
W. Ph. Pos en door Simon Car-
miggelt als een „journalist die zo
nu en dan eens achter de coulissen
op visite komt". Het is bepaald
geen uitgave, waar „op gewacht
werd", maar voor de in het vader
lands toneel geïnteresseerden toch
wel een aardig boekje.
De foto het begin van een seizoen
is een illustratie uit „Tien jaar
Nederlandse Comedie".
weldige apparaat, dat nu .eenmaal
behoort bij een dergelijk'e mam
moet film.
Terwijl de producenten en re
gisseurs bezig waren althans
de nevenscènes op het cellu
loid vast te leggen, zaten de Lon
dense verzekeringsagenten trans
pirerend achter hun schrijftafels
hun verliezen te berekenen. In
tussen bleven de bedragen stij.
gen. Verschillende malen verwis
selde Liz Taylor haar kamer in
het Dorchester hotel,(2200 gulden
per week) voor die in de kliniek
(550 gulden per week). Het is in
tussen interessant, hieruit te con
cluderen. dal haar „normale" le
ven blijkbaar viermaal zoveel
kost als dat in een ziekenhuis.
Eindelijk konden dezer dagen de
verzekeringsmensen wat rustiger
ademhalen, want het werk aan de
film is tijdelijk stopgezet en
daarmee ook de uitbetaling van
de gages en salarissen. Maar hoe
zal het nu verder gaan?
Agenturen, die een film verzekerd
hebben, moeten zowel voor de de
finitieve stopzetting van het werk
als voor vertragingen door ziekte,
verwondingen of zelfs de dood
van beroemde sterren opdraaien.
De verzekeringspremies kunnen
1ot 5 procent van de totale pro-
duktiekosten bedragen. Het ge
middelde ligt bij ongeveer 3 pro
cent.
In de afgelopen tijd hebben de
filmverzekeringsniaat schappijen
enkele zeer zware verliezen gele
den: toen Tyrone Power tijdens
het werk aan de film „Salomo en
de koningin van Sheba" plotse
ling stierf, diende de filmmaat
schappij een schadecJa>"m in van
meer dan 7 miljoen dollar. Een
jaar geleden viel Audrey Hepburn
tijdens de opnamen van een En
gelse film van haar paard: de
vertraging; kostte de verzekeraar*
Toernee Sludenien orkest
De negende toernee van het Neder
lands Studenten Orkest zal op 16
januari beginnen met een concert in
Bergen (N.-H.). Het orkest, dat ge
heel uit studenten bestaat die zich
in hun vrije tijd aan de muziek wij
den, zal weer onder leiding staan
van Jan Brussen.
Als solist zal optreden de pianist
Hans Dercksen, die het eerste piano
concert van Beethoven zal spelen.
Verder staan onder meer werken
van Kraus en Haydn op het pro
gramma. Na een repetitieperiode van
twaalf dagen in Bergen, zal het
NSO dit jaar tien conceiten geven
in de belangrijkste Nederlandse ste
den, benevens twee concerten in het
buitenland.
Het traditionele galaconcert in het
Concertgebouw te Amsterdam zal de
toernee op 27 januari afsluiten. De
opbrengst wordt verdeeld tussen het
Nederlands Studenten Sanatorium en
het universitair asielfonds.
bijna twee miljoen gulden. Toen
de film „De wereld van Suzie
Wong" werd gedraaid kostte een
vertraging tengevolge van ziekte
van de hoofdrolspeler France
Nuyen de verzekeringsmaat
schappij eveneens bijna twee mil
joen gulden. De plotselinge dood
van Kay Kendall kostte hun een
kleine vijfhonderdduizend gulden
en dit ondanks het feit, dat de
film, waarin zij optrad nog kon
worden afgemaakt. Het is dus
wel zeker, dat de verzekeraars
met hun handen in het haar zit
ten over deze nieuwe strop.
LIZ TAYLOR
»,vij£ miljoen^
„Oud en sterk geworden
