MAAR HET IS
VROEG DONKER
IN VELE
HOTELLETJES
BIJ DE ARTIESTEN
Circusmensen
vieren
hun kerstnacht
in
eenzaamheid
DE GROTE, grauwe olifant aarzelt. Maar
opnieuw klinkt een scherp commando en
dan zet het logge lichaam zich opeens in
beweging. Het stormt met een onverwachte snel
heid op de jongeman af, die kaarsrecht in zijn
rode uniform voor de wipplank staat. De zware
voorpoot gaat omhoog en komt met een dreunen
de slag op de plank neer.
Als een bliksemflits schiet de jongeman omhoog
naar de circuskoepel, draait een gestrekte salto
hoog in de lucht en komt feilloos neer op de
brede rug van een tweede jumbo, die achter de
wipplank geduldig heeft staan wachten. Het ap
plaus golft door het Cirque d'Hiver, dat op deze
avond voor Kerstmis tot de laatste plaats is bezet.
Het orkest mengt zijn fanfares met de ovaties voor
de in de lichtkegels der schijnwerpers gevangen
jongeman, die zojuist zijn opmerkelijke olifanten
nummer heeft beëindigd. Gebel Williams dankt
voor het applaus en drijft zijn olifantenkudde naar
de stallen. Het publiek stroomt naar buiten, de
koude nacht in. Het verspreidt zich over de Rue
Amelot, de Boulevard du Temple en vêrdringt zich
bij de bushalte in de Rue Oberkampf en het me
trostation Filles du Calvaire.
Weemoed
Haast
OP HET BALKON van de di
rectiewagen stond 'n reus
achtige hutkoffer en tel
kens als Carola Williams
het trapje beklom wierp ze een
benauwde blik op deze zwijgende
norse wachter. Hij was de to
tempaal van de haast en de vij
and van de rust, die zij ook deze
wintermaanden zou moeten ont
beren.
Terwijl perschef Heinz Geier in
het hartje van Düsseldorf be=
sprekingen hield met de directie
van Kaufhaus Seiffert om een
speciale voorstelling voor de
klanten van dit warenhuis te en
gageren, regelde bedrijfsleider
Qtto Krietsch het transport van
de olifanten, de paarden en de
leeuwen van Düsseldorf naar Pa
rijs. De goederenwagons zouden
onmiddelijk na de laatste voor
stelling in Düsseldorf moeten ver
trekken. Over drie dagen immers
„Tante"
Een korte tik op de deur ou
derbrak het trieste relaas.
Een peuter van drie jaar
schoof naar binnen. „Tan
te Carola, vanmiddag wil ik ook
eens pony rijden". Tante Carola
lachte. „Dat is er een van Geier",
legde ze uit. „Alle kinderen noe
men me tante Carola, maar hij is
wel een bijzonder bijdehand ke
reltje. „Goed, mijn vlootje. Kom
me maar an de kassawagen ha
len. Dan mag jij van tante Caro
la paardje rijden".
De Geiers zouden de volgende
week naar hun huis in Gladbeck
rijden. Zij waren een van de wei
nig bevoorrechte families, die een
maandje vakantie konden nemen
en die morgen thuis gezellig het
kerstfeest vieren. Voor Carola
Williams, vóór de olifantendomp-
teur Gebel Williams, voor de
lecuwentemster Yvonne en voor
wagens op de binnenplaats. Het
doet haar meer leed dan ze wil
bekennen.
Een paar jaar geleden toen ze
zelf niet op reis was en ze zich
de luxe permitteerde van een
winterverblijf in haar luxe villa.,
die boven de kantoren van het
kwartier is gelegen, toen heeft ze
het kerstfeest van haar leven ge
vierd. Zelf speelde ze de kerst
man en nooit zal ze het tafereel
vergeten, toen ze de grote binnen
plaats betrad en alle wagens met
kaarsjes achter de vensters ver
licht zag. Zelfs de dieren vierden
In de lange paardestallen waren
met dennegroen versierde posta
menten neergezet, waarop de sui
kerbroden waren geplaatst.
Een kerstfeest in het circus. Wa
gen voor wagen werd door de
kerstman bezocht. Overal werd
in spanning op zijn komst ge-
startte het Cirque d'Hiver met
,,Ik ben bang voor die koffer"
bekende Carola Williams ons.
We zaten aan de eettafel, die
haar zuster Wilhelmine had voor
zien van voortreffelijke goulaseh
met spaghetti. Het Pekineesje,
de enige in deze gecompliceerde
samenleving, die zich niets aan
trekt van de bevelen van de chef
fin, dribbelde bedrijvig door de
wagen, buiten klonk het geronk
van een zware trekker en vaag
drong het gebrul van de leeuwen
tot ons door: Het bleef geruime
tijd stil aan onze tafel. Tóen
hervatte mevrouw Williams Het
gesprek
„Ik vraag me werkelijk af waar
om ik dit alles blijf doen. Mijn
oudste zoon heeft een eigen cow
boy-nummer. Hij is nu in Italië
en hij denkt er niet over mij op
te volgen. Weet U wat hij zegt?
Moeder, je bent gek. Ik werk 20
minuten per dag en de rest van
de tijd ga ik vissen. Geen kop
zorgen voor mij Houd uw circus
maar". Ze zweeg een ogenblik.
Langzaam draaide ze de spag
hetti rond in de lepel. „Ik had al
mijn hoop gevestigd op mijn
jongste zoon. Hij voelde veel voor
het bedrijf. Maar in België is hij
verongelukt". Ze had het hoöfd
gebogen en langzaam druppelden
de tranen op haar bord.
„Het is ook nog zo kort geleden",
verontschuldigde zij zich. „Het
meeste hindert mij, dat ik zo wei
nig aandacht aan de kinderen heb
kunnen besteden.
Een circus eist je voor meer dan
honderd procent. Altijd is er
werk. In de kassawagen, bij de
opbouw, bij 't transport. Het eni
ge wat ik niet kan in dit bedrijf
is een machine uit elkaar halen.
Voor het overige kunnen ze me
niets wijs maken. Maar de offers
zijn niet gering";
Jeannette de hoge-schoolrijdster
was er alleen maar de kale hotel
kamer, of misschien een onder
onsje in een van de wagens ach
ter 't Cirque d'Hiver.
„Komt U eens mee", zei me
vrouw Williams opeens, nadat de
kleine Geier de aftocht had ge
blazen. We verlieten de directie-
wagen en beklommen het trapje
van de slaapwagen, waar de cir
cusdirectrice 't beu wegsloeg en
de ruimte daaronder opende. Het
lag er vol met pakjes, truitjes,
schoenen, tafelkleden, dekens,
alles netjes ingepakt en voorzien
van de namen van het personeel.
Maanden tevoren begint Carola
Williams al haar inkopen te doen.
Zodra ze even tijd heeft wipt ze
de stad in, waar het circus zijn
voorstellingen geeft en zwerft ze
door dc warenhuizen. Elke koop
wordt afgewogen aan de behoefte
van degene, die het cadeautje
zal ontvangen. Ewald, de stal
meester gaat trouwen. Hij kan
een deken best gebruiken. De
kleine Günther is nodig aan
schoentjes toe. Die krijgt hij. Zo
gaat het maar door. Een paar
honderd cadeaus. Geen speelgoed,
want, zo oordeelt Carola Wil
liams, daar zorgen de ouders wel
voor. Ik geef liever een nuttig
geschenk.
Kerstman
MORGEN zal ze er niet bij
zijn als de cadeaus in het
winterkwartier in Keulen-
Mühlheim worden uitge
reikt. Ze zal de kerstboom in dc
Willinmsbau ook dit jaar niet
zien branden, noch de kaarsjes
achter de ramen van de woon
Ook in de stallen wordt het
kerstfeest gevierd. Op een met
gulden hulsttakken versierd
postement, staan suikerbroden
waaraan de paarden zich te
goed doen.
wacht en nimmer beleefde Caro
la Williams zoveel vreugde van
haar kerstinkopen. De foto's van
dit feest bewaart ze zorgvuldig
in haar prjvé-kantoor. Ze zijn
een kostbare herinnering aan
een van de schaarse kerstfees
ten, die ze zelf in haar rusteloze
leven heeft kunnen meemaken,
Ook morgen is het feest in de
Williamsbau, waar het techni
sche personeel van circus Wil
liams de woonwagens op de
binnenplaats bewoont. Maar de
cheffin zal er niet bij zijn. Zij is
in Parijs. In engagement, zoals
dat heet
IN HET BUREAU van het Pa-
rijse circusgebouw, waar zij
met de Bougliones de recette
heeft doorgenomen, staart Ca
rola Williams de bezoekers na.
Ze volgt ze in gedachten op weg
naar huis. In de propvolle metro
die pijlsnel van het ene arrondis
sement naar het andere schiet,
door de stil gevallen straten,
langs de loge van de concierge
naar hun appartementen. Ze kan
het zich zo goed voorstellen. Hoe
de ganse familie gezellig bijeen
zit, een fles wijn ontkurkt en de
kerstboom ontsteekt. Morgen
zullen de geschenken worden uit
gedeeld; er wordt iets speciaals
gebakken. Met de kerstdagen is
iedereen immers thuis, in de fa
miliekring.
Iedereen
De 51-jarige eigenaresse en direc
trice van het Duitse circus Wil
liams zucht. Voor de zoveelste
keer zal ze de kerstdagen moe
ten doorbrengen in de kille, on
persoonlijke sfeer van een hotel
kamer. En speciaal op deze avond
de „Heiligenaberid" zullen haar
gedachten zijn bij haar zoon, die
vier maanden geleden tijdens de
toernee in België dodelijk ver
ongelukte. In hem had ze de toe
komstige circusdirecteur gezien
tot deze dromen ruw werden ver
scheurd. Het was niet de enige
harde slag, die het leven dit cir
cuskind toebracht. Het noodlot
sloeg ook toe op die winterdag
in 1950 toen haar man. Harry
Williams tijdens een voorstelling
in de Londense Harringay arena
uit een Romeinse strijdwagen
werd geslingerd en de dood vond
tegen een mast. Van die dag af
stond Carola alleen voor de gro
te circusonderneming, een be
drijf dat de mensen geen minuut
rust gunt, dat voortdurend im
pulsen nodig heeft om zich slaan
de te kunnen houden en dat
van een directie zakelijk inzicht,
kundige kennis, een straffe lei
ding cn tegelijkertijd veel tact
eist.
Dapper
VAN DIE DAG in 1950 af
kreeg circus Williams een
chef met lippestift, die zich
dapper door de moeilijkhe
den heensloeg cn al spoedig liet
merken, dat met. haar niet te
'spotten viel. De cheffin wist haar
gezag in deze reizende maat
schappij van 250 mensen te la
ten gelden. Was zij niet een doch
ter uit de oude circusdynastie
van de Althoffs Had ze niet als
17-jarig meisje van vader Domi
nique opdracht gekregen er in de
wintermaanden met de paarden
op uit te trekken om te zorgen,
dat er geld binnenkwam Had
ze niet eerder als meisje van 23
jaar een bescheiden circus gehad
in Zweden. Nu dan.
Circus Williams bleef bestaan. De
witte wagens met hun blauwe op
schrift bleven rollen over dc
wegen van Europa, 's Zomers in
Duitsland, Frankrijk, Oostenrijk
of België, 's winters in Spanje of
Italië. Soms stonden ze geduren
de de winter in het moderne
kwartier te Keulen-Mülheim,
soms ook kon men ze aantreffen
bij de schaarse vaste circusge
bouwen, die Europa telt. Bij
't Cirque Royal in Brussel, het
Cirque d'Hiver of Medrano in
Parijs, dan wel het Sportpalast in
Berlijn.
op de brede boulevard Filles du
Calvairewaarvan de verlichting
op dit uur niet beantwoord aan
wat men in de „Ville lumière"
zou verwachten. Ze trekt haar
bontmantel vaster o.m zich heen.
Het is alsof ze zich wil bescher
men tegen de stille vacht, die-
haar slechts met weemoed en
droeve herinneringen vervult. Dan
wenkt ze de taxi, die zachtjes na
derbij is gegleden. In haar hotel
kamer blijft het licht niet lang
branden. De circusvrouw kan van
avond het harde, naakte schijnsel
van de elektrische lampen niet
verdragen. Zij, die elke dag in de
wereld van schijnwerpers ver
keert. verlangd vanavond nog
slechts naar de beschermende
sluier van het nachtelijk duister.
Het lijkt alsof de eenzaamheid
dan minder lastbaar is. Morgen
zal het allemaal weer anders zijn.
weet ze. Dan. zal -ze de geschen
ken te voorschijn halen, die ze
meegenomen heeft naar Parijs.
Voor het raste personeel van het
circus, voor de artiesten, die al
vele jaren bij haar werken. Nu
hoopt se alleen maar, dat de
slaap spoedig komt.:
In vele artiestenhotelletjes in de
wereld gaat vanavond het licht
vroeg uit. Bij madame Van Win
kel bijvoorbeeld in de Antwerpse
Breidelstraat, in hoteldes Arca
des aan de Rue des Bouchers in
Brussel of bij madame Fran qo is
in de Chedid Rue Riozallah in
Beyrouth. Het doet er eigenlijk
weinig toe waar. Maar overal
verspreid vieren circusartiesten
hun kerstnacht in eenzaamheid.
Voor hen is er weinig rust in deze
wereld. Ze trekken van het ene
engagement naar het andere,
zonder zich enige adempauze te
gunnen.
Mevrouw Carola Williams beken
de het ons toen we enige weken
geleden een bezoek brachten aan
haar circus, dat zijn zomertoer-
nee beëindigde in Düsseldorf.
Afscheid
ER HEERSTE een nerveuze
sfeer in de eïreusstad op de
Staufenplatz. Zij was merk
baar in de directiewagen, In
de stallen, de bureauwagen
en in de camping van de arties
ten. Over zes dagen volgde de
sluiting van liet zomerseizoen en
het was het naderende afscheid.
dat de gesprekken beheerste. In
dc bureauwagen deelde Mario de
paspoorten uit en in de wagens
werden do prullaria, de steige
rende porseleinen paardjes en het
paarse vaasje met de kunstbloe
men al ingepakt. Een donkerogi-
ge Italiaan stond in het café aan
de overzijde te telefoneren. Hij
liad de deur van de cel wijd open
staan en maakte beweeglijke,
drukke gebaren tot zijn makkers,
die om de ronde tafel zaten en
de illustraties met luide kreten
waardeerden. De Italiaan bleek
zich opeens het filmsterretje in
Berlijn te hebben herinnerd, dat
hij deze zomer ergens had ont
moet. Hij sprak drie kwartier en
het onderwerp was de liefde.
Ook achter de gardine onder de
orkestbak stond het einde van de
toernee als achtergrond van d'e
conversatie. De artiesten, die wel
dra zouden moeten optreden, wa
ren bezig zich los te maken. De
Aleffs draaiden de ene salto na
de andere; een meisje, dat zich
langzaam achterover boog om tot
een handstand te komen sprak
uit deze ongewone houding met
een jongleuse over de pullover,
die ze die middag nog in de stad
had gekocht. Vlak naast ons
stonden twee leden van de Bully-
troep. De een ruslte met zijn
hoofd op dat van de ander en als
of dit niet de minste inspanning
kostte hadden zij ondertussén
met het par-force rijdster»je over
hun vertrek naar Amerika.
Acht maanden lang waren al de
ze mensen met elkaar rondge
trokken. Straks zon deze reizen
de maatschappij uiteen vallen.
Hun wagens hadden acht maan
den lang op amper een meter af
stand van elkaar achter de cha-
piteau gestaan. Ze hadden elkaar
leren kennen als geen ander. En
straks werden ze weer vreem
den. Straks reisde de een naai'
het engagement in een Münchens
variété, dc ander naar Amerika
en een derde naar het Zuidafri-
kaanse Boswell of dc Londense
kerstcircussen. Misschien zouden
ze elkaar over een paar jaar weer
ergens ontmoeten, misschien ook
niet.
DE LICHTEN in het Cirqui
d'Hiver zijn nu gedoofd. De
requisiteurs en de ouvreuses
hebben hun uniformen verwisseld
voor burgerkleren en de artiesten
die nog aan de slotparade hebben
moeten deelnemen, komen naar
buiten. Ook Carola Williams ver
laat het gebouw. Ze staat verloren
Carola Williams doet de lange witle baard om achter welke
vermomming zij door het met kaarsen verlichte woonwagenkamp
gaaf om de wagens in het winterkwartier te bezoeken.
