Smoutebollen voe de
kossemisse
Dae
zienge
de
iengeltjes
ee, anders 'k 'r deur den
band aoltied zoo geen erg
in... 'k Zie de guus graag as ze
zoo mie mekaere doende bin, mè
nae 't kerstfeest te gaen, aol die
blieë gezichtjes van de kinder
tjes te zien... Nee, nee! 'k Zou
't nie kunne! 'k Zou 't 'r nie uut
kunnen ouwe! 'k Zou 't uut
schreeuwe.Nee, dat zou 'k nie
kunnen verdraege!"
Leuntje d'r oogen keke noe nie
nae buten, mè ze doften op 't
schienkblad op den tafel, ,,'k A
nog tegen z'n ezeid: m'n ldnd, gae
noe nle. aols te varre en maekt, da
je voe den doenker tuus bintEn
om 'n uur of drie keek ik al is deur
't raam, of da 'k 'n nog nie an zag
komme. 't Wier a vier uren, aolf vu-
ve en aol mè doenkerder.
Ik liep mè es en des. De lampe op-
steke!? 't Was, of da 'k 't nie durf
den. Of da 'k meenden, da 't nog
Ze snikten en mie moeite kwam
't uut d'r kele: ,,'t Ei nie egol-
pe'n Stuitje over achte,
daer oorden me voetstappen, 'k
Sprong overèud. Dae.... Mè nee, ze
wazze te zwaer.... Ik vlóóg nae de
deure en.... dae stieng 'n vèlwach-
ter,,'k Gaf een schreeuw, dat
weet ik nog goed, mè wat of 'n aol
vertelden... Nee... de man probeer
den 't zeker verzichteg, mè m'n óef-
den nie meer te verschrikken. Me
wiste 't toch wè en toch O, o, oe
erg oe vreed erg! 'n Errebeier
a 't ezie tusschen Overzande en Ter-
nissc: 'n gat in 't ies; op 'n waeter-
gank. En die was gauw nae 't dorp
eloope, nae die vèlwachter. Die zag
geliek wien da' 't was, want die a
'n 's mirregs ezie bie 'n boer.
'n Stuitje laeter wier 'n tuus ebrocht
op 'n boerenwaegen... Op stroo lag
'n mie 'n paeredeken over z'n ene.
'k Was gek van verdriet... En toen
'n goed en wel binnen lag..., toen-
toen 'k z'n andjes beet epakt...
stieve bevroze. En z'n ïeskoud ge-
zichje—, 'k 't ekost... 'k
En in z'n broekszaksje zatte twee
en twintig losse centen... 't Erreme
zieltje 1 Ie a geen nieuw petje mi
noodeg...
D'r ood viel op d'r bost en ze snik
ten zachjes.' D'r schoeren schokten.
Illlllllllllllllllllllllllllllllllllillllllllllllllllllillllllllllllllllllllllllllllllllillll
Q P DEZE PAGINA drukken wij een tweetal schetsen af
van D. A. Poldermans uit het (reeds lang uitverkochte)
bundeltje „Langs dieken en wegen". Voor de oorlog waren
de boekjes met Zuidbevelandse schetsen wijd en zijd bekend
en terecht. Poldermans schreef uitstekend in dialect en zijn
verhalen ademen een eigen Zeeuwse sfeer. Zij hebben een ge
voelige toets en een milde humor, maar zijn bovendien van
een zodanig gehalte, dat ze na al die jaren nog niet verou
derd zijn.
D. A. Poldermans werd in 1877 te ELlemeet op Schouwen-Duiveland
geboren als zoon van een hoofdonderwijzer. Op 14-jarige leeftijd ging
hij naar Middelburg als leerling van de rijkskweekschool. In 1896 werd
hij benoemd tot onderwijzer te Goes, waar hij tot 1909 verbleef. In
dat jaar werd hij benoemd tot hoofd van de school te 's-Gravenpolder.
Hij overleed in 1939.
lillllllllllllllllllllllllllllilllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllillll
Leuntjes d'r ood schodden zachtjes.
D'r otiwe oogen staerden tusschen
de gerdïeiien deur nae buten, mè ik
Jcust om zoo te zeggen, voèle, dat
die ooge de snèèuw nog 's geen eens
zaegedie mie dikke klodders op de
daeken lag. -D'r oogen droomden.
En oogen, die droome, die kieke nie:
die dienke. En Leuntje d'r droom-
oogen staerden over de daeken, over
de boenkege wolteedotten, die zwaer
leuge tusschen 't fiene kanteweefsel
van de groote olmeboomen op clen
diek.
„Ie was mie den vuuftienden No-
vemmer negen jaer eworre. 'k Zie
't nog, oe blieë dat 'n was, toen Ko,
z'n vaoder, 'n koeie voe z'n mee
brocht van den toondag, mie z'n
naem d'r op: Kees. Een van 'n stu-
ver; mè blieë was 'n d'r mee.
„Noe a d'n allanlc evroge, of dat 'n
mie de Kossemisse of daerom-
trent neturelik ök mie de koen-
kelpot mocht. En dat moch 'n. Voe
de centen oefden 't nie te doen. Voe
óns teminste nie, want m'n a d'r mè
èèntje en dat wasdat was üm.
Voe 't gene, dat 'n op aelden, zou 'n
dan 'n Sondagsche pette koope, want
die was nie erg mooi meer't
Is zonde nog toe: 'n Sondagsche pet-
te voe koenkelcenten! Mè affijn!
Wat of t'r dan te korte was, dat
zou ik t'r bie doe. Dat a 'k 'n be
loofd. Goed, Ko miek de koenlcel-
pot voe z'n, mè ie kust 'r nie mie
wachte tot nae de Kossemisse, want
tusschen de Kossemisse en ouwe jaer
is 't pas den eigentlikken koenkel-
ticd, liek as je weet. Ie ieuw op
dien Dunderdag nie op, of ie zou
d'r noe al op uut. 's Anderëndaegs
zou 't Kossemisse weze.
,,'t Was erg koud, want Ko a net 's
Weunsdags de petaten wat zwaerder
edekt, da 't was gae vrieze. Mè zoo
a 'k zegge: „urn a geen ruste en op
z'n besten was 't goed en wel licht,
of um d'r mie z'n koenkelpot onder
z'n erm vandeur. Boterammcn a
'n ök bie z'n... A 'k 'n nie lacte
gae
a laeter zou liekenen, as da 't was....
En toen z'n. vaoder tuus kwam
toen was 'n d'r nög nie! O, zoo on
gerust a 'Ie was en Ko nie minder!
Die verschrok t'r offenof van, toen
da'k zei: Noe is Kéésje nog nie
tuus. „Kéésje nog nie tuus?"
vroeg 'n. ,,'t Is toch wè geen waer
zeker?
As 'n
Mè ie durfden 't zeker nie te zeggen,
wat of 'n docht. „Ko", zeg 'k, ,,'k
weet geen read Gaet 'n toch zoeke!"
Mè zoek jie mè is! Wae móst 'n zoe
ke! Toch gïenge me saemen den
uzen uut en nae buten, de kant van
Ter Nisse. 'k Wou roepe: „Kees
Kees!" mè m'n arten aemerden in
m'n drooge kele, dat 'r geen geluud
uut kwam. Ko kilst 't. Die riep zoo
ard as 'n kust. En a gauw kvvamme
d'r mensche nae buten om te vrae-
gen, wat T omgieng. En dae waere
Mè toen ze wat bedaerden, stieng
z' op en ze gieng nae 't kammenet.
„Ier", zei ze en noe schreiden ze
ardop, „Ier, die lag op 't ies... Z'n
koenkelpotje... nog eel... Z' a 't mee
ebrocht... 'k E 't aoltied nog be-
waerd en... de centjes ok...
,Jïooit 'k m'n rouwgoed of kunne
legge, aol die jaeren. Ik kust 'r nie
toe komme en noe da m'n man voe
drie jaer stierf... 't Zou bovendien
■nie meer de moeite weze... 't Is voe
mien aoltied rouw' ebleve... Aoltied...
'k Bin benauwd voe de Kossemisse.
En ddn... a' 'k z'n in de varte nog
mè oore...! O, grooten God... oe kus
je 't laete gebeure!... As 'k z? oore,
dan oore 'Jc nóg zien stemmetje: „In
't andere land is 't vee beter as ier..
„Dae zienge de iengéltjes...!"
d'r, die méé zochte en die ök riepe
'k Oore 't nög. Nog oore 'k 't.
Mè oe datte me zochte, oe dat ze
riepeNiks! En op 'n ende gien-
ge me wee vrom. Meschiens was 'n
a wè tuus! A je 't wist, wa 'k
voelden toen me korter bie uus
kwaeme! Ik vlóóg op 'n drafik
snokten de deur' open en ik riep:
„Kees bi je d'r nog niet?"
Leuntje deurlee aolles wee zoo du-
delik. Ze zag aolles wee. D'r stem-
me beefden en d'r rolden traenen
langs d'r gerumpelde kaeken. Ze
zweeg even en voog mie d'r neus
doek, die in d'r schoot lag, langs
d'r schreioogen.
„Niks!"
„Ko stak de lamp' op. Mè in uus a
m'n geen van beien ruste. Den een-
nen liep ier en den anderen daer en
den eenen wou voe den anderen nie
zegge, wat of 'n docht, wat of 'n
vreesden. Twinteg mal, önderd mal
a 'k 't' zachtjes ezeid: „O, goeien
God, elp toch. Geef toch ons Keesje
vrom!"
Het was den drie en twintigsten december en liek as iede-
rendeen weet, zou 't over 'n paer daegen Kossemisse
weze.
Griete en Jan zatte in den uzen; èur zetten 'n stik in
Jan z'n boezeroen en üm zat bie de plattebuuskachel mie z'n
eene voet d'r van onder tegen, z'n aren op de sporte van z'n
stoel, z'n puup' in z'n mond en mie z'n rik zoo'n bitje schuin-
cachtig nae de lampe, want ie a de kranten in z'n anden. Die
leesden ze mie z'n vuvenKees van Siene, Wullem Koole, de
Spreeuwe, de scheeve Kao en üm.
Vee van lezen was Jan nie en in zoo'n krante stieng d'r 'n
eelenboel dae d'n toch niks om gaf ok, zooas fuleton en be-
richten uut butenland, mè d'affertensies en d' ongelokken en I
zoo, die leesden 'n toch, en dae a d'n gemeenlienge meer as j
'n ure werk over. Want leze da's 'n dienk, da je veew mot doe,
anders gae 't nie zoo erg vlot. Ma affijn, 't gieng toch en
somstemets las 'n Griete zoo is 'n ennetje voor.
,,'k Leze wè nie as 'n domenic",
zei t'n, „mè..."
„Domenies die leze nie, die prce-
ke", meenden Griete.
Um zweek as 'n leesden neturelik
en eur zweeg en flieweke a d'n
zoo zitte leze, dat z'n krante op
de buze van de kachel lag en z'n
ood lag zoo ja nee op de kachel
roe, toe dat 'n ineens goed wakker
schrikten deur dat Griete riep:
„Jan, past toch op! Je broek zoolt
en je krante rookt. Vandaege of
merge vlieg je nog is in brand,
jie, flak bie de kachel!"
,,'kZat te lezen", bi'omden Jan.
„Jaes, dat begriepe 'k, mè oudt 'r
dan in 't vervolg je 'n oogen bie
open en zurgt 'r voe, da je pupe
nie uut je mond vaolt. Kiek mè,
dae leit 'n bie de koolbak."
Mè noè was 'n wakker, want ie
leesden ies, dae d'n... Nee
mè! „Zeit, Griete, lus jie
oliebollen?" „Smoutebollen bedoe
je zeker? Ikke wè! Jie?"
„Ja, mè dae staet: oliebollen.
Nou!" „Wae staet"t?" „Ier in de
krante. Reekept voor— o—ol-olie-
bollen. Dat binne smoutebollen.
Zou je t' kunne?" „Bakke? Wou
'k werentig nie! Moeder dee 't aol
z'n leven as vaoder verjaerden en
mie de Kossemisse gebeurden 't
ok wè is. Lees 't is!"
„Eén pond bloem." „Blom dus.
Terve blom". „Tweê ons kren-ten.
Drie onsen rozen-rozijnen, wat
bist, melk, eên weinig sukelade."
„Sukelade?"
„Dienk je da 'k nie lezen kan?
Bakken in olie of vet." „Sukelade
m'n eden! Sukelade in smoutebol
len; daer 'k nog nooit van
egoord".
„Ja, jie! Mè je begriep neturelik,
in zoo'n krante zette ze zoo mè
geen ordenaire errebeierd smou
tebollen. 't Bin d'r op z'n burgers,
da spreekt van eiges, mè da ze
lekker zulle weze, dae ka je wè
van op an. 'k Zou ze wel is luste
mie de Kossemisse, jie nie?"
„Ikke wè!" noe, doe 't dan is.
Ik za bie d'n bakker de spullen
d'r wè voe aele. Sukelade ei je
nog 'n bitje van Goesche mart, mè
waffoe olie zoue ze bedoele?"
„Moeder dee 't gemeenlienge in
dermvet: en den joeën?" ,,'k Weet
't nie. Ze dee 't nie dikkels. Doe
je 't dan?" „Mien goed." „Dan
gae 'k 'r merg' om. Zou Wannes-
je d'r...?" „Bin jie noe nie wies
der! 'n Kind van vier maenden
smoutebollen! En weet je, wa 'k
doe a 'k z' eroerd „Eroerd?"
„Noe ja, as 't deeg klaer is."
„Bakke zeker?" Mè noe schoot
Griet' in de lache. „Nee mè, dan
zou jie lekkere smoutebolle ete,
m'n jongsje. Motte ze dan nie rie-
ze zeker Anders bin ze zoo
zwaer as 'n sliepsteen. Ze motte
rieze en dan zett' 'k ze in Wan-
nesje z'n wiege, 't deeg, an 't
voetènde in die steene teèle, die
'k van de zummer kocht bie die
veint, mie z'n eenen rem."
NOE 'T DURP
Ie merkt, dat Griete en Jan nog
nie zoo eel lank etrouwd wae
re. Ja kan 't wè zoo 'n bitj' uut-
rekene, want Wannesje was
ekomme toen da ze bienae elf
maenden etrouwd wazze. Ze
weunden 'n ennetje buten 't dup
en ze waere, zooas je ziet, mie
z'n drieën, as je teminsten de
katte nie mee rekenden. Jan en
Griete rekende dn nie mee, mè
dae kuste ze nog wel is anders
over dienke.
Noe goed, d'n aren dag gieng on
ze maat nae 't durp. Voe de siku-
righeid a. d'n die krante bie z'n
in vin binnenzak. Dan oefde 'n nie
benauwd te wezen, dat 'n wat zou
vergeten. Ie trof 't, want um was
den eenigsten in de wienkel van
den bakker. Betje ielp 'n en Jan
las dudelik voor, wat dat 'n noo-
dig a.
„Want Griete ze voe de Kosse
misse van aehtemirreg smoute
bollen bakke", zeit 'n. „In reu
zel doe ze die me nog."
„Smoutebollen" vroeg Betje, „mie
sukelade? Daer 'k nog nooit
van g'oord. Staet dat 'r?" „Lees
't zelf. Kieksusu
„Sukade. Mè geen sukelade. J'
ei nie goed ekeke. Oe vee mo je
dae van ,(,Dat weet 'k ök nie.
Daer ei Griete niks van ezeid. Ik
docht van sumè zou dat 'r
beslist in motte?" ,,'t Kan d'r ge
rust uut bluveKiek, da's den
blom, de rezienen, de krenten,
vuuf cent gist; da'slae'k is
zieda's negen cent;; een en
twintegtiene en vuve
da's net persies negen stuvers."
Jan betaelden, dee aolles in z'n
zaksje en gieng d'r mee op stap.
Azze me noe egeilen dan za
'k z'eest roere", zei Griete;
„dan verdoenkeke me nie,
want bie de lampe is 't niks
waerd, dan ku je nie goed in de
panne kieke of da' ze bruun ge
noegt bin. 'k Za zie da'k om 'n
uur of twee begunne. Zoek jie
noe de krenten en de rezienen
uut; aol de steeltjes d'r of, de
stokken d'r uut en keik goed of
dat 'r geen steenen in zitte. Ier,
flak bie 't raem."
Jan begon, mè ie was nog mè 'n
stiutje doende, of ie zei: „M'n
viengers kleve van die krenten as
te flikker." „O wacht ier ei je de
scheuteldoek. Dae kelf je ze mè
an of."
Zooas Griet ezeid a, dee ze. Goed
eên ure was z' an 't roeren en Jan
zat 'r flak bie. „Ou je vule pupe
wig!" zei ze; „as je d'r assie in
smost is 't te laete." Mè Jan pas
ten wè öp. „Zie zoo. da's klaer.
Noezou 'n slaepe?" Jan keek
eventjes deur 'n garretje van 't
wiegkleed en ie zei: „Ie slaept as
'n verksje. Verziehtig noe mè. Ier,
ik za de dekentjes een bitj' op-
lichte. Zoo!"
Jan gieng na 't of om 'n zoo
spruutjes te trokken en toen 'n
d'r mie klaer a, most 'n nog een
bitje kachelout kappe en 'n eemer
mie eierkolen gereed zette voe
merrege, de Kossemisse. Net per
sies kwam 'n mie z'n eierkolen,
an 't straetje bie d' achterdeure,
toen dat 'r twee guus kwamme
mie de koenkelpot.
Griete a zeker ok al ezie, want ze
stieng: in 't deurgat. „Magge m'n
asjeblieft is
„Jaes, koenkele julder mè is. Je
binne ok mè erreme guus."
En de twee kinders zonge en ze
koenkelden as t's toe en ze krege
'n solve stuver van Griete. „As je
'n uurtje laeter ekomme was, a
'j' ielk 'n smoutebolle kunnen
kriege. 'k Mo ze nog bakke. Mè
uust is. As j' over 'n ureMot
te je nog varre weze?"
„Ginter bie die uusjes en dae gin
ter achter den diek." „Da kom
goed uut. Da's nog 'n eel ennetje.
En as je dan vrom komt, dan zu
je d'r ielk een 'n Wermen!" De
kinders gienge, mè ze wazze op
z'n besten goed en wel op de
grienwegt, of Griete verschrikten
d'r eigen 'n aap. „Gauw, gauw,
Griete!" oo:rden ze Jan roepe,
,,'n ongelok! Gauw toch!"
Ze strukelden ovei 't vnulte-
blik en tumelden den uzen
binnen. Dae stieng Jan bie de
wiegc mie ies in z'n rechsen and.
mè 7.e zag zoo gauw nie, wat of
't was. „Die miserabele katte!"
riep Jan; „dien beroerden aap!
Kiek noe toch is!" Griete stieng
mie d'r mond wied open, stokstie-
ve. Noe zag ze 't. Groote klodders
deeg, koekedeeg, drope van de
katte z'n pooten en z'n staert, zoo
mè op de matten. Lange, lange
drellen. Je kust 'r a gauw geen
katte uut kenne, mè ie spartelden
mie z'n pooten.
Jan ieuw d'n nog aoltied bie z'n
deegnikke. „A 'k nae m'n gemoed
te werke gieng, dan neep 'k de
smeerlap z'n kop d'r of",
schreeuwde 'n. „Dien lammen,
dooien doerak is awee in de wieg"
ekrope, diepe onder de dekens,
onder Wannesje z'n dekens, en
zoo in de smoutebollen. Wat
noe!
SCHANDAOL
,,'t Is vreed!" kwam 't mie moeite
uut Griete d'r kele. „Vreed? 't Is
'n schandaol, dien luien ier en
ginter. Dat ei je d'r noe van. 'k
E j'a zoo dikkels ewaerschoed:
mieter t'n uut die wiege en noe
zie je 't is!" „Aol 't deeg
„Meer as d'n elt kleeft 'r an z'n
smerige flikker. De teel' is
Zou 'k 't 'r nie of kunnen krauwe
mie de rik van 't broormes?"
„Foei! Smoutebollen mie katt'aer.
'k Zou d'r geen een van luste.
Laet 'n noe mè gerustNee,
nee, nee, nie ier in d'n uzen! Gooit
'n buten zoo varr' as vliege wil,
dan kan 'n z'n eigen öf lekke en
as 'n 't arte in z'n ziel' eit om
vrom te kommen, slae 'k 'n mie
de poker z'n nikk' in!"
„Dae zitte me noe wè. En dat
kleine bitj' ier."
„Dienk j'e, da 'k dae wat van lus
te? Wien weet wat of die vuul-
poes d'r in edaen eit. En kiek is
op Wannesje z'n dekens! Aol
krenten en rezienen en zoo. Noe
'k wè wat anders te doen" as
smoutebollen te bakken. Gae mè
gauw uut de wegtPast op!
J'ei deeg an je kousens.Kiek
toch, wae da je trapt! 'k E nog
geen tfoep genoegt zeker?"
Over 'n stuitje kwamme de
guus van de koenkelpot, mè
Griete zei: ,,'k Bin d'r nog
nie mie bezig, mè ier julder ielk
'n grooten babbalaer." Zoo zie je,
oe dat Jan en Griete wè degelek
gewaer wiere, dat 'r 'n katte in
uus was.
Jan a 'n onplezierige kosse
misse, Griete a 't ok glad nie
nae d'r zin. En de katte? Die
lag op den vuuf en twinteg-
sten december den eelen dag
achter de kachel, schoone eu
mie 'n buuk zoo dikke, dat
Jan zei: „Kiek is nae um, z'n
poke is nog zoo dikk' as 'n
tunne. Jie ei 'n plezierege
Kossemisse: mè ons kunnen
't zonder smoutebollen doe
en da's joe schuld, akeleg-
