Tandbederf: nog sieeds de meesf
verbreide volksziekte I
ZELF DOENZELF MAKEN
EEN BOEK VOOR DE JEUGD
ZATERDAG 26 NOVEMBER 1960
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
19
f Advertentie)
(Adevertentie).
van hoofdroos
kScalpol/^n^v
(met garantiebewijs)
r een (j/oury) produkt
Eert halve eeuw voorlichting over mondhygiëne
„Ivoren Kruis" besixat vijftig j&xr
(Van onze redactrice)
VIJFTIG JAAR IS HET GELEDEN dat de Nederlandse ver
eniging voor mond- en tandhygiëne „Het Ivoren Kruis" werd op
gericht. Die oprichting vond plaats op de eerste maart van het
jaar 1910: als doel stelde de nieuwe vereniging zich „het be
vorderen van mond- en tandhygiëne door propaganda en voor
lichting onder alle lagen van de bevolking in het belang van de
volksgezondheid".
Een halve eeuw na deze oprichting een halve eeuw van onver
moeid werken en propaganda maken zegt de tegenwoordige
directeur van het Ivoren Kruis, de lieer J. Weevers: „Nog
steeds is in Nederland, evenals in 1910, het tandbederf de meest
verbreide volksziekte. Eigenlijk staan we dus nog voor dezelfde
taak als vijftig jaar geleden
Waarmee niet gezegd vil zijn dat het Ivoren Kruis gevestigd in het
Flevogebouw in die halve eeuw niets zon hebben bereikt! De vereni
ging kan terugzien op een stuk voorlichtingswerk dat een belangrijke
bijdrage aan de volksgezondheid betekent, maar een permanente waak
zaamheid en een intensieve propaganda voor de goede mondverzorgïng
staan ook vandaag-de-dag nog bovenaan op 't programma van de vereni
ging. En die waakzaamheid, die propaganda dienen vooral gericht te zijn
op de tandverzorging van de kleuter en het schoolkind.
land kent. Die schooltandverzorging
in 1921 in Dordrecht begonnen
brengt de propaganda-theorieën van
het Ivoren Kruis dus wel op doel
treffende wijze in praktijk, al gaat
de schooltandverzorging zeer zeker
gebukt onder het veelbesproken
..landartsen-tekort" in Nederland.
Ook die schooltandverzorging heeft
als een der belangrijkste richtlijnen
„voorkomen is beter dan genezen",
terwijl daarnaast onvermoeid op de
voorlichting aan de jeugd gehamerd
wordt: door het uitreiken van pro-
Hoe broodnodig dit laatste is. kan
de heer Weevers met'het nodige cij
fers aantonen. „Men kan zonder
overdrijving spreken van een veront
rustende toename van het tandbe
derf bij kleutersBijzonder
sprekend zijn in dit opzicht wel de
cijfers van een tweetal enquêtes, in
1948 en in 1957 op een aantal Ne
derlandse kleuterscholen gehouden.
De vergelijkende gegevens wezen uit
dat in minder dan tien jaar tijds het
aantal gave kleutergebitten met 40
procent daalde!
Niet alleen een onvoldoende ver
zorging is debet aan zulke weinig
opwekkende resultaten; een ver
keerde voeding is van even grote
invloed. Het zijn (alweer) cijfers
die dit laatste duidelijk aantonen.
De gevolgen van de sobere oor
logsvoeding resulteerden vlak na
de oorlog in bijvoorbeeld het vol
gende vergelijkende cijfermate
riaal: In 1945 had 65 procent van
de kleuters tussen anderhalf en
zes jaar een gaaf gebit; dat per
centage steeg in 1946 nog tot 70
procent, om vervolgens drastisch
terug te lopen, tot zelfs 26 pro
cent in 1951! De slechte invloed
van „welvaartsvoeding", als men
het zo mag noemen, wordt wel
duidelijk uit deze cijfers.
Vroeg beginnen
Over dat tandbederf bij kleuters
valt oneindig lang te praten; het is
dan ook iets dat onherstelbare scha
de tot gevolg kan hebben. „Teveel
ouders denken nog dat het melkge-
bit van de kinderen niet zoveel zorg
nodig heeft", zegt dc lieer Weevers.
„Ze realiseren zich daarbij niet dat
zieke melkkiezen bijvoorbeeld de eer
ste blijvende kiezen kunnen aan
tasten. Vroeg beginnen is hèt parool
voor de kleutertandverzoring, en an
derhalf jaar is hier wel de uiterste
leeftijd". En weer volgen er cijfers:
zelfs op die leeftijd van achttien
maanden is reeds zes procent van
de kleutergebitten door tandbederf
aangetast. „De heer tandwolf is ons
zelfs in de gunstigste gevallen vaak
toch nog vóór
Hoe men al deze verontrustennde
verschijnselen het' beste kan be
strijden? Door voorzorgsmaatre
gelen: door het tandbederf reeds
voor de geboorte te voorkomen,
door het melkgebit vanaf het
tweede levensjaar regelmatig en
systematisch te controleren en zo
nodig te behandelen, door toe
komstige moeders op zogenaamde
„moedercursussen" alles over liet
voorkomen van tandbederf bij te
brengen. De consultatiebureaus
van de kruisverenigingen kunnen
veel doen aan do kleutermond-
verzorging, en voorts kan ieder
een die met de opvoediug van
kleine kinderen te maken heeft,
door goede voorlichting een steen
tje bijdragen aan dit werk, dat
het vooral van preventieve maat
regelen hebben moet!
Op die manier zal ook een harmo
nische aansluiting kunnen ontstaan
tussen kleutermondverzorging en de
schooltandverzorging, die men tegen
woordig door bijna geheel Neder-
,rPoets je tanden zoals het moet, na
iedere maaltijd, dan blijven se goed!"
Deze illustratie is een exemplaar uit
een serie hinder prentbriefkaarten,
die het Ivoren Kruis ter gelegenheid
van het vijftigjarig bestaan uitgeeft,
en waaraan een kleur- en tekenwed
strijd voor de jeugd verbonden is.
paganda-materiaal, van tantenbörs-
tels en tandpasta.
„Wat dit voorlichting aan de jeugd
betreft, is er eigenlijk weinig veran
derd", aldus de heer Weevers. „Want
in 1896 verscheen in het tijdschrift
voor tandheelkunde al de vertaling
van een Duits opstel, handelend over
„Tandbederf in de volksscholen". De
schrijver van dat artikel wees ook
toen al op het belang van goede
voorlichting op de scholen inzake de
mondverzorging: leerlingen zowel als
kwekelingen dienden overtuigd te
worden van het nut der tandver
zorging.' leesboekjes zouden stof over
dit onderwerp moeten bevatten, in
schoollokalen zouden platen met af
beeldingen van het menselijk gebit
moeten worden opgehangen. Verge
lijk hiermee maar eens de Ivoren
Kruis-brochure „Leerstof voor de
lagere school betreffende het gebit
en de mondhygiëne" waarvan elk
jaar tienduizend exemplaren de deur
uitgaan!"
Terugziend op dat jaar .1896 komt
men dan automatisch terecht bij
bet prille begin van het Ivoren
Kruiswerk. Een historie die in
Rotterdam is begonnen: in 1901
reeds, toen de Rotterdamse tand
artsenvereniging het initiatief tot
doelreffende propaganda inzake
tie mondverzorging nam, en een
kliniek opende voor behandeling
van onvermogenden waar de tand
artsen bij toerbeurt werkten, en
tegelijkertijd de nodige voorlich
ting gaven.
Nadat in 1909 onder auspiciën
van de wereldvereniging van
tandartsen en de internationale
commissie voor hygiëne, ook in
ternationaal de propaganda op
gang was gekomen, werd in 1910
in Rotterdam de Nederlandse
Vereniging tot bestrijding van 't
tandbederf opgericht de naam
„Ivoren Kruis" kwam pas later.
Veel medewerking heeft men vooral
in~.die eerste bestaansjaren onder
vonden van de Groene-Kruisvéreni-
gingen, met name van het Zuidhol
landse Groene Kruis. Ook via de Ne
derlandse huishoudscholen krijgt de
mondverzo- ing voortreffelijke pro
paganda. i.i de reclamecampagnes
van de vele tandpastafabrieken ligt
uiteraard eveneens een concreet brok
propaganda, al is hier „het uiterlijk"
dan meestal het voornaamste aan
knopingspunt. En voorts is natuur
lijk elke vorm van voorlichting over
goede en verantwoorde voeding een
steun in strijd tegen 't tandbederf!
Daarom staat het Ivoren Kruis dan
ook vierkant achter de activiteiten
van het voorlichtingsbureau voor de
voeding, dat door middel van instruc
tieve brochures en speciale menu's
onvermoeid strijdt voor „de juiste
voeding", die (voor alle leeftijds
groepen) zoveel invloed heeft op de
toestand van het gebit.
Hoe de Nederlandse tandverzor
ging zich tijdens de afgelopen
halve eeuw ontwikkeld heeft in
vergelijking met andere landen.
De heer Weevers beantwoordt die
vraag voorzichtig; „Aan de tóp
staat Nederland bepaald niét.
Weliswaar is het niveau waarop
ll[lllllllllllllllllllllllllllll!illlllllllllllll|lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll|^
1 „Vier vaste regels1
-H „Vier vaste regels voor de
s mondverzorging" kan men
aantreffen in de folder „Wees
i§ kies-keurig", één van de pro-
paganda-brochures die het
Ivoren Kruis uitgeeft. De vier --
vaste regels zijn de volgende: ee
I. Borstel zo mogelijk na
iedere maaltijd, in ieder geval --
H voor het naar bed gaan en 's
ij morgens na liet ontbijt.
2. Beperk het snoepen tussen j|
de maaltijden tot het uiterste
f| en doe dit nooit voor het naar
H bed gaan, na het tanden poet-
h sen. ee
r; 3. Spoel de borstel krachtig
uit en Iaat hem drogen.
4. Ieder gezinslid gebruike n
een eigen tandenborstel.
M Vier vaste regels, die naast ff
EÊ elke wastafel en in elke bad-
kamer zouden moeten worden
opgeprikt.
éiiiiiiiiiiiiiiiim
TWEE „OUDERWETSE"
Hoe gemakkelijk 't
ook is om de al
oude vijf decem-
ber-lekkernijen als
borstplaat en speculaas
leant en klaar te ko
pen, vrouwen die graag
koken kunnen meestal
de verleiding niet
weerstaan om ze zelf
te maken, wanneer de
verjaardag van de sint
nadert. Nu is het ma
ken van borstplaat,
hoe eenvoudig het ook
lijkt, een bezigheid die
maar al te gauw kan
mislukken wanneer
men zich niet precies
aan de in een recept
vermelde hoeveelheden
houdt! Wanneer teveel
vocht wordt toege
voegd, blijft de borst
plaat zacht', wanneer
de massa op te hoog
vuur wordt gekookt,
versuikert-.se- meestal.
■Daarom nog eens het
„oude beproefde re
cept": neem op hon
derdvijftig gram bas
terdsuiker een halve
deciliter room en tien
gram boter, meng sui
ker en room met twee
theelepels cacaopoeder
door elkaar en laat dit
mengsel op een laag
vuurtje inkoken tot
druppels van de mas
sa tot een lange draad
trekken. Roer van het
vuur af de boter er
door, klop het meng
sel nog even op en giet
het dan snel in met
koud water omgespoel
de vormpjes die op 'n
vochtig houten plankje
staan. Zet de vormpjes
na enkele minuten op.
hun kant om de borst
plaat te laten drogen.
De cacaopoeder kan
door deselfde hoeveel-
neer men mokka- of
vruchtenessence wor
den vervangen, wan
neer men mocca- of
vruchtenborstplaat wil
maken,
t »oor het maken van
Y speculaas is een
speculaasplank 'n
wel aardig, maar toch
niet onmisbaar hulp
middel. Met een scherp
mesje kan men ook
leuke figuurtjes uit de
deeglap snijden, al val
len die misschien wat
minder fraai uit. Maak
I oor de speculaas een
deeg van tweehonderd
gram zelfrijzend bale
in eel, honderdvijftig
gram lichtbruine bas
terdsuiker, twee lepels
speculaaskruiden, een
lepel melk, wat gerasp
te citroenschil en wat
zout. Rol het deeg uit
tot ongeveer een halve
centimeter dikte voor
speculaasjes) of van
een centimeter dikte
voor dik speculaas).
Druk het deeg in een
met bloem bestrooide
speculaasvorm of vorm
er figuren van en bak
het in een matig war
me oven lichtbruin en
gaar. De baktijd vari
eert, al naar de dikte,
van twintig minuten
tot drie kwartier. Voor
amandelspeculaas wor
den vóór het. bakken
nog amandelen in de
deegmassa gedrukt.
de kunde der Nederlandse tand
artsen staat, heel goed, maar in
Amerika bijvoorbeeld is de pro
paganda veel intensiever (met
uiteraard gunstiger gevolgen), in
Scandinavië bijvoorbeeld besteedt
men meer aandacht aan de kléu-
tertandverzorging. En naar ver-
lioudingheeft men in het buiten
land de beschikking over een veel
groter aantal tandartsen; dit
laatste geldt zeker voor alle ons
omringende landen". De heer
Weevers meent dat sommige van
deze omstandigheden ook wel af
hangen van houding en belang
stelling van het publiek: „Ieder
volk krijgt die mondverzorging,
die het wil
Op dertig november viert het Ivoren
Kruis in het Rotterdamse A.M.V.J.-
gebouw het vijftigjarig bestaan. Tij
dens deze bijeenkomst zal onder
meer worden gesproken over de ver
ontrustende toename van het tandbe
derf bij kleuters, en bovendien, wordt
op deze dag een „reizende tentoon
stelling", gewijd aan de maatschap
pelijke betekenis van de mondver
zorging. in gebruik genomen. Een
expositie die onder meer een grote
hoeveelheid fotomateriaal omvat, en
waarin vanzelfsprekend ook het be
lang van mondverzorging door vol
wassenen onder de loep wordt geno-
nien.
Want niet alleen kleuter en school
kind, ook de volwassen Nederlander
mag op niondverzorgingsgebied ge
rust een „zorgenkind" genoemd wor
den: slechts twee van de honderd
Nederlanders immers hebben een
gaaf gebit, en 87 procent van de in
ons land in gebruik zijnde tandenbor
stels bleek, tijdens een enkele jaren
geleden gehouden onderzoek, niet aan
de eisen te voldoen. Zoals men bij het
Ivoren Kruis zegl: „Heel veel men
sen moeten nog leren, dat het tan-
denborstelen méér tijd en aandacht
waard is dan schoenenborstelen!"
Vier auteurs en twee illustratoren hebben liet boek „Zelf doen, zelf maken"
samengesteld; een werkje dat zojuist bij de Arbeiderspers te Amsterdam
verschenen is. Dat boek verschijnt op een wel bijzonder gunstig tijdstip:
vlak voor de deoemberfeestdagen en midden in de periode van de lange
en donkere wintermiddagen en -avonden. „Zelf allerlei dingen maken:
een fijne manier om je vrije uren te besteden, èn een bron van voldoe
ning", zo leest men in het voorwoord tot dit overvloedig geïllustreerde
boek, waarin tientallen mogelijkheden voor handenarbeid worden be
sproken.
Iecler kind tekent graag-maar uit
dit boek leert het hoe het, behalve
met een gewoon potlood, ook kan te
kenen met een houtje, met houts
kool, met pen of penseel of met krijt.
Aan lettertekenen wordt een apart
hoofdstuk gewijd, en van het letter
tekenen komen de auteurs op het
maken van mozaïeken op boetseren
en beeldhouwen, op het maken van
kettingen en het vlechten met raffia.
„Waardeloos materiaal" zoals schel
pen en kurken kan tot beesten en
poppetjes worden verwerkt, van
touw kunnen eveneens aardige dier-
figuurtjes worden gemaakt, en voor
kinderen die bijzonder handig zijn en
veel geduld hebben, geeft „Zelf doen,
zelf maken" complete handleidingen
voor het maken van een poppenkast,
een schimmenspel of een feestver
siering.
Voor de „gevorderden" op liet
terrein van de handenarbeid wordt
dan nog het maken van muziek
instrumenten, een „kijkdoos" en
diverse elektrische apparaatjes
besproken. Wie veel woelige sprui
ten heeft zoet te houden, kan van
dit boek onschatbaar veel ple
zier hebben. Om nog maar niet
te spreken van de technisch aan
gelegde vaders die voor „Zelf
doen, zelf maken" misschien nog
méér belangstelling zullen tonen
dan hun kinderen!
Logeren in een hotel
met zonneverwarming
Logeren in een hotel met centrale
„zonneverwarming": het lijkt een on
werkelijk toekomstbeeld, maar het
wordt realiteit in Frankrijk. In Per-
pignan, gelegen in het uiterste zui
den van dit land, vlakbij de Spaanse
grens, staat een hotel waar men bin
nenkort een praktisch gebruik wil
gaan maken van de overvloedige zon
newarmte. Het is de bedoeling dat
de zonnewarmte met holle spiegels,
wordt opgevangen en voor verwar
ming van het hotel gebruikt zal wor
den; ook het water uit de warmwa
terkranen zal door middel van de
zon, worden verhit. Het weekblad
„Hotelrevue" weet dit alles te mel
den en het voegt eraan toe, dat de
hoteleigenaar volgens deskundigen
op deze manier tachtig procent op
de brandstof reken ing kan besparen.
Beslagen ruitengéén
onoverkomelijk probleem
Zo gauw het buiten kouder wordt en
in de huizen de kachel aangaat,
krijgt de huisvrouw te maken met
een typisch-winters huishoudelijk
probleem: het probleem van de be
slagen ruiten. Een euvel waartegen
weliswaar geen afdoend middel be
staat. maar dat toch wel met rede
lijk succes bestreden kan worden.
Een schone doek, en wat vloeibaar
afwasmiddel zijn de hulpmiddelen
bij deze bestrijding. Wanneer de ra
men zijn gesponsd en gezeemd, wor
den ze nog een keer nagcvcegd met
een schone doek waarop een klein
beetje (vooral niet te veel synthe
tisch afwasmiddel is gesprenkeld.
Géén zorgen over de strepen die
hierbij op de schone ramen ontstaan:
die trekken na een paar seconden
vanzelf weg. Het vensterglas krijgt
op deze manier een „beschermend
laagje" dat hot beslaan in steYke
mate tegengaat. Automobilisten kun
nen van dit huishoudelijke hulpmid
deltje ook plezier hebben: wanneer
de autoruiten na elke zeembeurt een
dergelijke nabehandeling krijgen,
zullen ze veel minder snel beslaan.
Mochten de ramen op zeker ogen
blik toch beslaan, dan kunnen de vi
trages vochtig worden en lelijke
kringen krijgen. Ook hiertegen be
staat een handig huismiddeltje: haal
de vitrages na het wassen door een
waterafstotend middeltje dat bij de
drogist te koop is. en dat gebruikt
wordt om bijvoorbeeld regenjassen
waterdicht te maken. Vitrages die op
deze manier zijn nabehandeld, krij
gen beslist geen vlekken of kringen.
„Tonnetje-rond" zou men de-
jurk kunnen noemen die het
modehuis Dior heeft gemaakt
voor de vrouwen die een der
gelijke „veredelde ligne-sac"
kunnen dragen. Zwaar brokaat
is het materiaal voor dit op
vallende cocktailkleed.
Het modehuis Lanvin bracht
twee modesnufjes van deze
winter tezamen ï»i één man
tel: een jas die omkeerbaar
en bovendien kraagloos is. In-
plaats van een kraag is er
een afknoopbare pelerine bij,
eveneens tweezijdig te dragen.
De mogelijkheden zijn dus
vele: geruite jas, effen zwarte
jas, geruite jas met zicartc
pelerine, zwarte jas met ge
ruite pelerineEn tenslotte
kan het ensemble dus nog óf
geheel geruit, óf geheel effen
zijn.