Koningin onthult gedenkraam in
zijbeuk van Delftse Oude Kerk
BARON
BLUFF
INDISCHE NEDERLANDERS UIT
NIEUW-GUINEA NAAR EUROPA
BRUYNZEEL
BALPENNEN
10
PROVINCIALE ZEEUWSE C O U RANT
VRIJDAG 25 NOVEMBER 1960
WACHTER OVER HET PRINSENHOF
Restauratie van dit monument
kost ongeveer 31/z miljoen gulden
Vandaag onthult koningin Juliana in de Oude Kerk te Delft het
Willem de Zwijgerraam, dat werd gemaakt door de glazenier
Joep Nicolas voor de kop van de Noorder-zijbeuk, aan de kant
van het Prinsenhof, eens Willem de Zwijger residentie". Het
werd geschonken door mevrouw A. H. E. M. Pliïlips-de Jongh.
Bij de onthulling staat koningin Juliana niet in een mooie, gave
ruimte. Rondom haar zullen misschien even de hamers en beitels
zwijgen, maar de muren zijn er nog ruw, op de vloer van de
Noorder-zijbeuk is een tijdelijk plankier en het is nauwelijks
mogelijk, de moderne stalen steigers volledig te camoufleren.
In dit deel van de kerk is het restauratiewerk nog in volle gang.
De restauratie van de Oude Kerk, die zo'n rol speelt in de vader
landse geschiedenis en die van het Huis van Oranje, begon in
1948. Men is nu dus twaalf jaar bezig en heeft drievijfde van
het werk aan de kerk klaar. Toch zal het nog maar tot het voor
jaar van 1961 duren voor de restauratie geheel is voltooid. Dan
is één van Nederlands mooiste en kostbaarste cultuurmonumen
ten weer voor een hele tijd gered. De restauratie van de toren
zal pas eind 1961 gereed zijn.
door de glas-in-lood-ramen, waarvan
er enkele zijn van Joep Nicolas.
Prachtig zijn het Delflandraam en
het Bevrijdingsraam. Dit deel van de
kerk is ook weer in gebruik geno
men.
De verwarming vormde een spe
ciaal probleem. De oplossing is
eigenlijk niet gevonden. Zou men
een kerk als deze met een inhoud
van vijftigduizend kubieke meter
onder de gewelven op zondag re
delijk warm willen hebben, dan
zou men donderdags al moeten
beginnen met stoken. En dan nog
zou alleen maar de ergste kou er
uit zijn. Men heeft nu onder de
stoelen en banken een voetverwar
ming aangebracht en in de kro
nen elektrische stralers, die onge
veer de zitplaatsen bestrijken.
Ideaal is het niet, maar een for
sere verwarming zou onbetaalbaar
zijn, zeker voor een kerk, die
slechts op zondag wordt gebruikt.
En dan door misschien zevenhon
derd mensen, terwijl de kerk er
gemakkelijk 5000 kan bevatten.
De historie van de Oude Kerk is boei
end en heeft vele malen bijna tot zijn
ondergang geleid. De toren dateert
uit het eind van de 12c eeuw. Ver
moedelijk bevond zich ter plaatse een
Romaanse kapel. Omstreeks 1370
zijn het schip en de Zuiderzijbeuk
gebouwd. In het begin van de vijf
tiende eeuw kwam het koor, in de
tweede helft de Noorderzijbeuk er
bij. Dwarsschip en vrouwenkoor, als
mede de St. Joris- (of Delfland)-
kapel dateren van omstreeks 1500.
Zij zijn van één der bouwmeesters
uit het geslacht Keldermans. In 1536
teisterde een enorme brand Delft en
daarmee ook de kerk.
Toen in 1654 het kruithuis ont
plofte zijn bovendien vele ramen
uit de kerk geslagen. En sindsdien
is er eigenlijk niet zo veel meer
aan de kerk gedaan. De brand
van 1536 had de stenen kolommen
ernstig aangetast. Zij waren wel
bepleisterd, zodat men de wonden
niet zag, maar van binnen door de
hitte verteerd en voos geworden.
De Oude Kerk was een gevaarlijk
bouwwerk geworden. De enige
werkelijke poging tot restauratie
is in de vorige eeuw gedaan, toen
de Zuider-zijbeuk afbrandde en
werd herbouwd, naar de inzichten
van die tijd. De kerk was ver
waarloosd en het geld voor res
tauratie ontbrak.
In 1948 werd besloten tot een algehe
le restauratie. De kosten hiervan be
dragen op net ogenblik 3% miljoen
gulden (in 1948 lager geraamd). Het
rijk neemt hiervan 65 voor zijn re
kening, provincie Zuid-Holland en ge
meente Delft elk 15 en de her
vormde kerkvoogdij 5 In het be
gin van de restauratie kon per jaar
ongeveer .een ton worden verwerkt.
Daardoor ging het langzaam. Sinds
de gemeente Delft over de brug
kwam met voorfinanciering kon 5Va
ton per jaar worden verwerkt en dit
verklaart dan ook, dat het laatste
twee-vijfde deel van het werk, waar
aan natuurlijk reeds eerder was be
gonnen. nu binnen een half jaar ge
reed kan zijn.
Dik boek
De heer D. van der Linde, hoofdop
zichter. 70 jaar en al veertig jaar in
dit vak van restaureren, heeft iets
verteld over he werk. „Wij zijn niet
voor grote en onplezierige verrassin
gen komen te staan. Er is eerst een
steiger door de hele kerk gebouwd
om alles nauwkeurig te onderzoeken
en op te meten. Toen is er een begro
ting opgesteld". Die begroting is een
dik boekwerk, zeker een honderd pa
gina's met cijfers. Die cijfers deugen
intussen niet meer, alles is duurder
geworden. Aan de fundering behoef
de niets te worden gedaan: in 1948 is
alles opgemeten en die meting is in
'54 en '55 herhaald. De muren waren
nog geen millimeter gezakt. Het dak
van de kerk daarentegen moest vrij
wel geheel worden vernieuwd. Vele
balken waren vermolmd. Er is zeer
veel nieuw eikenhout verwerkt voor
de balken en spanten en vurenhout
voor de houten dakbedekking.
Eikenhout kan hiervoor namelijk
niet worden gebruikt, omdat de ko
peren nagels, die de pannen vasthou
den door het looizuur in eikenhout
worden aangetast. De zware pijlers
van het middenschip het Viering
zijn opnieuw ontmanteld, niet meer
met zandsteen de arbeidswet ver
zet zich tegen het verwerken van
zandsteen maar met Frans kalk
steen. Eén kolom is geheel vernieuwd,
andere gedeeltelijk. Men heeft rt'ïet
de methode gevolgd in de oude om-
manteling van de kolommen een be
tonnen „binnenwerk" te maken.
„Daar zijn we tegen, het is te star.
Er moet een paar millimeter „bewe
ging" in kunnen zitten", zegt de heer
Van der Linde.
Oud lood
Voor het dwarsschip, dat een zacht
glooiend, met lood bekleed dak heeft,
liet men het oude lood opsmelten en
weer tot platen verwerken. De sa
menstelling van het oude lood bleek
namelijk beter te zijn, dan die van de
thans verkrijgbare loodsoorten. Vijf
tien ton lood liggen op dit dak. De
benodigde kalksteen was vaak moei
lijk te krijgen in de grote stukken,
die voor deze restauratie nodig wa
ren.
Koor, vrouwenkoor, zijbeuk en Delf
landkapel zijn nu klaar. Zij vormen
samen reeds een indrukwekkende
ruimte met hun hoogopgaande da
ken en het zachte licht dat binnenvalt
Advertentie
De toren, eigendom van de gemeente
Delft, kost nog eens een miljoen aan
restauratie. Met uiterst moderne pre-
cisieinstrumenten heeft men nage
gaan of de toren wellicht zakt. Dit
bleek niet het geval. Wel zit er een
ietsje beweging in. Bij harde wind,
als de zon er sterk op geschenen
heeft en ook als ergens ter wereld
een aardbeving is geregistreerd (de
toren werkt dan als seismograaf) zit
er in oost-west-richting drie millime
ter beweging in. Wonderlijk genoeg
met in de noord-zuid-richting.
Leeuwekoppen
Door het vinden van enkele fragmen
ten van stenen leeuwekoppen tussen
het metselwerk van de toren kwam
men tot de conclusie, dat de klok, die
tot dusverre slechts aan oost- en
westzijde wijzerplaten had, er vroe
ger ook aan noord- en zuidzijde moet
hebben gehad. Deze zijn thans weer
aangebracht. Er is veel speurwerk
in archieven verricht om tot de re
constructie te kunnen komen van de
tails. Er zijn ook verbeteringen aan
gebracht. Zo moest een raam, dat
men in vroeger jaren had dichtge
metseld, weer worden opengemaakt.
Er kwamen veertigduizend bakste
nen uit, genoeg voor anderhalve ar
beiderswoning. En toen dit raam een
maal open was, besloot men de ijze
ren dwarssteunen door brons te ver
vangen, omdat dit minder wordt aan
getast.
Jarenlang hebben de Delftenaren
hun Oude Kerk niet anders gezien
dan in de steigers. Dat is nu bin
nenkort afgelopen. Dan staat
daar weer de Oude Kerk, een na
tionaal monument, aan één der
fraaiste grachten, die Nederland
heeft, tegenover het schone Prin
senhof met zijn middeleeuwse
glorie.
Adevertentie)
SWAN GEEFT
DE MODE AAN
IN ZAKDOEKEN!
Het Amerikaanse bureau voor de
volkstelling lieeft meegedeeld dat don
derdagochtend de bevolking van de Ver
enigde Staten de 182 miljoen heeft over
schreden. Dit betekent dat de bevolking
sedert april van dit jaar met twee mil
joen zielen is toegenomen. Elke zeven
en-een-halve seconde wordt er iemand in
de Verenigde Staten geboren en om de
twintig seconden overlijdt een Ameri
kaan. Bovendien komt er elke minuut
een landverhuizer het land binnnen en
vertrekt er elke 23 minuten één.
Op deze foto nog met twee wijzer
platen staat dacir de toren van de
Oude Kerkmarkant met zijn vijf
spitsenals wachter over liet mid
deleeuwse Prinsenhof.
Neo-fascisten vernielden
gedenkplaat van vermoorde
Italiaanse socialist
Drie jonge neo-fascisten hebben
woensdagmorgen een marmeren
plakkaat van een gedenkteken van
een dooi- fascisten tijdens Mussolini's
regime vermoorde socialistische lei
der gestolen.
Dc politie wist één van de jongelie
den op te sporen en te arresteren en
liet gestolen voorwerp in beslag te
nemen.
De jongeman, Aldessandro Puecinel-
li, zei dat hij lid was van de neo-fas-
cistisclio partij. Hij is 24 jaar.
Russische gelukwens voor
jarige Franse president
Dc Russische ambassadeur in Parijs,
Serge Vinogradov, heeft woensdag
avond een kort onderhoud gehad met
president De Gaulle, vermoedelijk
om hem te feliciteren met zijn zeven
tigste verjaardag".
NA JAREN SPAREN VOOR OVERTOCHT
Zij
In do kleuren
rood, groen,
blauw en zwart.
In etui
nemen het zekere
voor het onzekere
(Vah een onzei- redacteuren)
Kond de december-feestdagen wordt
in Nederland het regeringsschip de
Groote Beer verwacht, met aan
boord een groot aantal (voor het me
rendeel Indische) Nederlanders, die
onder dwang van de omstandighe
den Nieuw-Guinea hebben verlaten.
Voor verscheidene' van deze repa
trianten zijn de onlangs door minis
ter Toxopcus gedane toezeggingen
omtrent hun rechtszekerheid of te
laat gekomen, of voor hun oren met
te weinig overtuigingskracht uitge
sproken. Tot hen behoort ook de eer
ste groep ex-detawerkers, die na tien
jaar hun aanspraak op toelating in
Nederland hebben laten gelden. Naar
ons van de zijde van het ministerie
van maatschappelijk werk is mee
gedeeld, zullen zij in Nederland op
dezelfde manier tegemoet worden
getreden, ais de repatrianten, die uit
Indonesië afkomstig zijn.
Deze ex-detawerkers hebben, na de
soevereiniteitsoverdracht, gebruik
gemaakt van de mogelijkheid naar
Nieuw-Guinea uit te wijken, in de
hoop daar in het vertrouwde klimaat,
aan de slag te kunnen. Jonge Onge
schoolde Indo-Europese arbeids
krachten, die over het algemeen
sleclijts de lagere school en die in
veel gevallen nog slechts gedeeltelijk
- - hadden doorlopen. Jonge mensen
dus, die vier kampjaren achter de
rug hadden en er tegenop zagen
naar Nederland te gaan. Zij werden,
onder meer in Hollandia, onderge
bracht in comfortloze barakken,
waar zij vooral de eerste jaren een
troosteloos bestaan hebben geleden,
zonder enig uitzicht op een behoor
lijke werkkring.
Het valt niet te ontkennen, dat dc
ontwikkeling in Kongo stellig een
aantal Nederlanders heeft bewo
gen niet langer met repatriëring
te -wachten maar het is een feit,
dat reeds van 1953 af een duide
lijk streven naar het zoeken van'
mogelijkheden buiten Nieuw-Gui-
nca gaande is.
Kolonisten, lagere en middelbare ad
ministratieve krachten en kleine
zelfstandigen, waren echter te slecht
bij kas om hun voornemen op stel
en sprong uit te voeren. De meesten
dienden voor de overtocht naar Ne
derland intensief te sparen: boven
dien moesten zij een reserve aanleg
gen om de eerste tijd in Nederland
zonder al te veel zorgen door te kun
nen komen.
Aangezien deze Indische Nederlan
ders salarissen genoten, die over het
algemeen tussen de driehonderd en
vijfhonderd gulden per maand lagen,
heeft het voor de meesten van hen
die terug willen tot 1960 geduurd,
voor zij zover waren. Dit wordt door
dezelfde waarnemers beschouwd als
voornaamste oorzaak van 't plotse
ling sterk toegenomen vertrek naar
Nederland. Vrees voor politieke ont
wikkelingen is er bij een aantal men
sen wel, maar het wordt niet de
overheersende drijfveer genoemd.
AMSTERDAMSE EFFECTENBEURS
Markt aan de vaste kant
BEURSOVERZ1CHT.
De beurs gaf donderdagmiddag een fors
koersherstel te zien voor aandelen Kon.
Olie en die van Philips. De handel had
meer te betekenen dan de voorgaande
beursdagen liet geval is geweest. De ove
rige internationale waarden konden even
eens koerswinsten noteren. In het koers
verloop in Wallstreet zit nog steeds geen
vaste lijn. De markt aldaar is. evenals
die op de Europese beurzen, aan wissel
valligheden onderworpen. De Nederland
se hoofdfondsen stonden in New York
weer in de belangstelling en gaven koers-
vei'beteringen te zien. Wallstreet bleef gis
teren, wegens „Thanksgiving day", ge
sloten. Hierdoor was er donderdagavond
in Amsterdam geen handel in het telefo
nische verkeer. De tendentie op dc West-
duitse beurzen was donderdag eerder aan
de vaste kant. Mede hierdoor kwam het
Damrak donderdagmiddag met hogere
koersen voor de dag. Aandelen Philips
liepen het koersverlies van woensdag van
9 punten niet alleen geheel in. doch kwa
men daar zelfs nog boven tiit bij een no
tering op 1217. tegen woensdag als slot-
koers 12032. A.K.U.'s liepen op van 461%
tot 464 en monteerden 3 punten. Hoog
ovens avanceerde op 836 ruim 3 punten.
Unilevers 7 punten hoger op 797. Aan
delen Kon. Olie stegen van f 125.50 tot
f 125.90. bij een voorgaande slotnotering
van f 122.80. De stukken werden voor
Londense rekening uit de markt geno
men. Ook bet publiek gaf van goede
kooplust in deze hoek blijk. De belang
stelling voor dc olie-aandelen was gedu
rende de gehele beursduur vrij levendig.
Vandaag nabeurs zullen de derde kwar
taalcijfers van de Kon./Sbell-groep wor
den bekend gemaakt. Deze cijfers worden
door de beurs met een zeker optimisme
tegemoet gezien. Het Damrak liep er
donderdagmiddag reeds op vooruit en
kocht de stukken. Wanneer de cijfers eens
mochten meevallen, dan is deze
Nat. Handelsbank
Ned. Handelmij.
Alg. Kunstzijde Unie
Berghs' en Jurgens
Calvé-Delft
Hoogovens n.r.
Ned. Kabelfabrick
Philips
Ünilever
Wilton-Feijenoord
Biiliton
tegenvaller reeds lang in de koers van de l' Amsterdam Rubber
Amsterdamse
wisselmarkt
CONTANTE PRIJZEN.
Londen 10.61%10.62%, New York j
3.77ft—3.77ft, Montreal 385vi—3.86%
Parijs 77.01', 277.06%, Brussel
7.59%—7.60'/,. Frankfort 90.49—90.54
Stockholm 72.93—73.03, Zurich
87.64—87.69, Milaan 60.82'/»—60.87Va,
Kopenhagen 54,79—54.84, Oslo
52.97%53.02'/», Wenen 14.52—14.53,
Lissabon 13.2213.23',;.
V\*VWV*\VWWWVWwWVV
Holland a 99 pet. bestond ter beurze een
matige belangstelling.
Prolongatie 3% procent.
Nederland 1959 (4%)
Nederland 1951 Cv:)
Nederland 1948 (3VO
Nederland 1955 (3%)
Nederland 1947 (3D
Nederland 1937 3
Dollarlening 1947 3
Investeringscert. 3
Nederland 1962-64 3
Ned. Indië 1937 3
23 nov. 24 now
•100% lot
96% 96% b.
olie-aandelen verdisconteerd, aldus rede
neert de beurs. En nu maar afwachten,
wat er vandaag uit de bus komt.
Scheepvaarten een weinig hoger. Cultu
res lichtelijk verdeeld. Staatsfondsen
praktisch onveranderd.
Zo langzamerhand stromen steeds meer
tussentijdse berichten van Nederlandse
ondernemingen over de gang van zaken
over 1960 binnen. Dc tot nu toe ver
strekte mededelingen over de bereikte re
sultaten in het nieuwe boekjaar gaven
door elkaar genomen een gunstig beeid
te zien. De beurs venvacht dan ook in
het algemeen hogere dividenden over 1960,
ten opzichte van het vorige boekjaar.
Nieuwe aandelen Rotterdamsche Droog
dok Maatschappij werden in de lokale
afdeling op 470 h 475 (462) geadviseerd.
Voor de inschrijving op f 1.0 min. 4% pet.
40-jarige obligatie 1961 provincie Zuid-
f Adv-ertenttet
44. De plotselinge omzwenking van
de fietstaxi had tamelijk onverwach
te gevolgen. Voor het oog van de
Runderlose ingezetenen joeg het in
volle vaart over de berm van het
vriendelijke landweggetje en ver
dween in een terzijde staande hooi
schelf.
Werd de trouwe knecht, die achter
het stuur zat. geheel aan het oog
onttrokken, baron Bluff blééf zicht
baar, zij het, dat hij uit zijn zit
plaats werd geslingerd en in-een ver
heven positie op de schelf raakte.
Onmiddellijk verdrongen dc onvrien
delijk gestemde dorpelingen en ook
de ter plaatse verschenen boeren zich
als belegeraars rond de hooiberg.
„Betalen moet je!" schreeuwen ze.
„Het gespring met die auto heeft
onze boel vernield!" Een mengsel
van kreten volgde, over kapotte win
kelruiten. platgestampte markt-
kraampjes en bedorven pootgoed.
Het deed aan als een slecht geoefend
spreekkoor.
Baron Bluff veegde zijn lorgnet
schoon
Holland Amerika Lijn
Kon. Palcetvaart
Rotterdamse Lloyd
Scheepvaart Unie
Stv. Mij. Nederland
K.N.S.M
Ver. H.V.A. Mij. N.V.
Deli Mij.
Bank van Ned. Gem.
Bank van Ned. Gem.
Van Berkels Patent
Albert Heijn
Brons werk
Centrale Suiker
Kon. Mij. De Schelde F
Intern. Nickel
American Motors
Anaconda
Baltimore en Ohio
Bethlehem Steel
General Motors
Kennecott
New York. Central
Pennsylvania
Republic Steel
Shell Oil Comp.
Tide Water
U.S. Steel
Nat. Can. Corp.
PREMIELENINGEN.
Amsterdam 1951
Breda 1954
Eindhoven 1954
Enschede 1951
Den Haag 1952 I
Den Haag 1952 II
Rotterdam 1952 1
Rotterdam 1952 II
Rotterdam 1957
Utrecht 1952
Amsterdam 1S56 l
Amsterdam 1956 II
Amsterdam 1956 III
Amsterdam '33 (C. en A
Dordrecht 1956
Alkmaar 1956
Zuid-Holand 1957
99 ft
99%
S '57 1091j
109%
225
227
297%
298'.'»
459 gb. 4
64 gb.
287
285', 4
785 gb. 7
89 gb.
831%
835%
626
621
1202 1212
gb.
789
796V»
518
518
112% 112% gl.
14IV»
141%
136%
137
149 150 gb.
146%
147:%
165V»
166
149% 147
gb.
173.20
174.90
98Vi
■1958 103%
103%
340
340
415
405
148
147%
419%
B. 324'/»
326
54%
55
19', 8
45
46%
27
'10%
40',
42
41%
77%
79
16 b.
D
10'. 4
10%
54%
54%
80%
80%
72% 72% b.
82% gb. 82%
A.N.P.-C.B.S.
Intern, concerns
Industrie
Scheepvaart
Banken
Cultures enz.
Algemeen
BEURSIND1CES.
22-11 23-11 24-11
567.11 563.07 570.05
337.20 333.12 333.43
170.94 171.60 171.38
218.51 216.39 219.49
151.08 151.87 151.34
398,27 395.37 398.89
In Denemarken heerst nu een myxo-
matose-epidemie onder d«- konijnen die.
naar de veterinaire autoriteiten menen,
niet meer is tegen te houden. De landen
die gewoonlijk Deense konijnen importe
ren zljri gewaarschuwd.