Rechtstreekse radioverbinding
Nederland-Indonesië opgeheven
Infiltratiepoging
in Nieuw-Guinea
Cujé en Allonsius in cross der
„Azen" op ereplaats
MAANDAG 21 NOVEMBER 1960
PROVIN CIALEZEEUWSE COURANT
Jaren twintig: pionierstijd van machine
zenders en kortegolfexperimenten
(Van een onzer verslaggevers)
Een kort routine-persbericht van de P.T.T., door de leek mis
schien nauwelijks opgemerkt, heeft de radiomensen van de
P.T.T. en dan speciaal de ouderen pijn gedaan. Het luid
de:
„Met ingang van 17 november zullen de rechtstreekse radio-
telegraaf- en telefoonverbindingen met Indonesië, op verzoek
van de Indonesische regering worden opgeheven".
Dat betekent het heel stille einde van een eens roemruchte
radioverbinding, verbonden aan namen als dr. ir. C. J. de
Groot en ir. later prof. Koomans, aan de kloof van Ma
labar, Sambeek, Kootwijk en Meyendel. Het is een stuk radio-
geschiedenis uit de twintiger jaren, dat toen even sterk op de
fantasie werkte van de Nederlander als de Indië-vluchten van
de K.L.M. en later de Uiver-race.
Fabriekshal en bedstee
In de eerste wereldoorlog werd
pijnlijk ondervonden hoe storend
en soms ook gevaarlijk liet uit
vallen van de telegrafische ver
binding met Nederlands-Indië
was. De Britse kabels waren
overbelast en het contact tussen
Nederland en Indië was daardoor
zeer onvolkomen. In Indië onder
vond men dat het scherpst en het
was radiopionier ir. De Groot, die
een eerste, eenzijdige verbinding
tot stand bracht over de 12.000
kilometer tussen Java en jiet
moederland. Over de kloof van
Malabar spande hij een kilome
ters lange antenne. Zijn zender
energie ontleende hij aan een
enorme vlamboogzender, eerst
van 75 kw, later met een grotere
energie en al spoedig kon men in
Nederland vrij geregeld de signa
len van Bandoeng opvangen.
Nederland kwam ook !n actie: bij
de Duitse Telefunken-maatschap-
pij niemand geloofde in 11)19
dat Nederland zelf zo iets zou
kunnen werd een zendinstalla-
tie besteld, die met een energie
van 300 kilowatt op een golfleng
te van 17.500 meter de 12.000
kilometer zou gaan overbruggen.
Die zender kwam in Kootwijk, in
een kathedraalachtig en Duits-
solide bouwwerk van enorme om
vang, dat wel nodig was voor de
apparatuur van toen. Want de
energie, die aan de antennes in
de 210 meter hoge zendmasten
moest worden afgegeven, werd
opgewekt door enorme wissel-
stroomgeneratoren tot een ver
mogen van 400 kilowatt meer
dan menige middelgrote fabriek
verbruikt. Het was een soort
fabriekshal.
De ontvanger kon veel eenvoudi
ger zijn. In Sambeek in Limburg
werd deze 'ondergebracht in een
eenvoudig gebouwtje. Er kon
slechts enkele uren van de dag
in Nederland van de middag en
avond gewerkt worden. De sig
nalen waren vaak onduidelijk en
soms luisterden drie telegrafisten
eenzelfde bericht af. De meeste
stemmen golden dan. Kwamen zij
er. helemaal niet meer uit, dan
vroegen zij om het gemiste
woord. Was het goed geraden,
dan kregen zij een streep terug
uit Bandoeng, was het verkeerd,
dan seinde Bandoeng punten, die
meestal weer slecht werden ont
vangen. „Het was", vertelt de
heer Van Ingen, een van de wei
nige telegrafisten uit die tijd, die
nog bij de P.T.T. is, „altijd weer
een vechten tegen de tijd. Om elf
uur 's avonds kon je alles nog
De sint is zaterdag weer in Zeeland
gearriveerd. In Vlissingen maakte
de Spaane gast zijn entree, gezeten
op zijn paard.
(Foto P.Z.C.)
helder ontvangen, een kwartier
later was het afgelopen. Vooral
in Sambeek was de hele dienst af
hankelijk van de radiotelegrafis
ten zelf. Het was altijd weer een
race om nog zoveel mogelijk tele
grammen binnen te halen. Later,
in de kortegolftijd, gingen we
naar Meyendel. Maar daar zijn
we al gauw weer verdreven door
de auto's, die daar tot diep in de
nacht voorbij reden en de korte-
golfontvangst stoorden. „De bed
stee van Den Haag" noemden ze
Meyendel in die dagen...".
Ontroering
De machinezender PCQ roem
ruchte roepletters in de Neder
landse radiogeschiedenis werd
op 7 mei 1923 officieel geopend.
Hare Majesteit de Koningin
stuurde het openingstelegram.
Boze tongen beweren, dat het in
Indië niet goed ontvangen werd
en dus ook nog eens over de toen i
weer beschikbare kabel werd ver
zonden, maar dit station van
Duitse afkomst, besteld in een t
tijd, dat de Nederlandse technici
weinig zelfvertrouwen hadden,
werd binnen twee jaar achter
haald door de kortegolf.
Dat gebeurde op 13 juni 1925.
Het is nu historie, maar het bleek
al gauw ook een historisch mo
ment te zijn geweest. De korte
golf had het gewonnen. De be
nodigde energie kon terugge
bracht worden tot een fractie van
wat voordien nodig was. De om
vang van de apparatuur even
eens. De heer Van Alphen schrijft
over die avond nog: „Ir. Koomans
kwam ogenblikkelijk naar het la
boratorium. Van gereserveerd
scepticus was hij als bij toverslag
veranderd in een groot enthousi
ast. De hele avond bleef men sei
nen met Bandoeng en steeds ble
ven de tekens goed doorkomen.
Dit kon geen toeval zijn. Dit was
het inluiden van een nieuwe pe
riode in de radiotechniek".
Daltrna is het heel snel ge
gaan. Op de radïotelegrafische
verbinding tussen Nederland
en Indië volgde, in 1929 offi
cieel de radio-telefonische.
Eerst nog vanuit een speciale
kamer in het gebouw van het
P.T.T.-hoofdbestuur aan de
Kortenaerkade In Den Haag,
later van huis tot huis. Groot
was het rechtstreekse telefoon-
en t'elegraafverkeer tussen Ne
derland en Indonesië niet moer
de laatste tijd. Maar het be
stond nog. Nu is het geruisloos
geëindigd. De laatste rest van
de Holland-Indië-veroinding,
die geboren werd in een ma
chinehal en een tropische val
lei, die omweven was met ro
mantiek in de eerste korte-
golf-periode, die Nederlandse
technici wereldfaam heeft be
zorgd, is verdwenen. Kadiotele-
grafist Van Ingen hij heeft
allang een andere functie
zegt „Ik heb het begin mee
gemaakt, ik ondervind het als
iets, wat me persoonlijk Wordt
aangedaan-'. Zijn chef, die
eveneens herinneringen heeft
aan die periode, zegt: „Hier
mee is een enorm brok radio-
geschiedenis afgesloten".
Prins Bernhard introduceerde
radio- en t.v.-actie Toltèn
Prins Bernhard heeft gisteravond de hulpactie van de N.T.S. en de
N.R.U. voor het Chileense rampdorp Toltèn ingeleid met een toe
spraak, die om 8.00 uur over de beide radiozenders en in het N.T.S.-
programma werd uitgezonden.
De prins zei o.m. „Op het ogenblik, dat in 1953 de dijken in Zee
land braken cn de grote ramp over Zuidwest Nederland kwam,
was ik juist in New York aangekomen.
De berichten, die ik daar kreeg, waren eerst niet erg duidelijk. Er
was een dijk gebroken en bepaalde stukken land stonden blank. Er
waren enkele slachtoffers.
Op zichzelf erg genoeg, maar niets wees er in dat verre New York
op, dat er zo'n ramp over ons land was gekomen.
De berichten werden in de loop van de dag alarmerender en ik be
sloot mijn bezoek aan Amerika af te breken en terug te gaan.
Pas toen ik thuis kwam, drong de omvang van de ramp werkelijk
tot mij door. Door de verhalen van hen, die het hadden meege
maakt, door de radio-berichten en vooral door wat ik zelf zag tij
dens een vliegtocht, die ik de dag van mijn aankomst boven het
rampgebied maakte.
Ik vertel U dit om aan te tonen hoe moeilijk het is zich de wezen
lijke betekenis voor te stellen van iets wat ver weg gebeurt.
In Chili is in mei van dit jaar een aardbevings- en overstromings
ramp gebeurt van zo'n omvang en ernst, dat het land en zijn be
volking zich slechts met grote moeite zullen kunnen herstellen.
We hebben het allemaal gelezen en hebben zeker medelijden gehad
met de vele slachtoffers en daklozen. Maar helemaal gerealiseerd
hebben wij het ons toch niet.
De Nederlandse radio en Leievisie hebben dit beseft en willen een
poging doen om ons volk te laten helpen.
Op U allen, radio-luisteraars en televisiekijkers doe ik een beroep
om deze actie te doen slagen".
Advertentie;
Motie tegen Frans
kernzwaard
De oppositie in de Franse nationale
vergadering heeft vrijdag een motie
van afkeuring ingediend tegen het
voorstel van president De Gaulle voor
een Franse atoomstrijdmacht.
Gisteren had premier Debré meege
deeld dat de regering de vertrouwens
kwestie verbond aan de tweede lezing
van dit wetsontwerp in de nationale
vergadering. Het debat zal vermoe
delijk dinsdag plaatshebben.
Verolme zal twee werven
bouwen in Peru
De maatschappij van Verolme en de
Peruaanse regering zijn een over
eenkomst aangegaan over de bouw
van twee scheepswerven in Peru. De
overeenkomst is vrijdag te Lima ge
tekend.
Voor Peru tekenden schout-bij-nacht
Torres, de commandant van de ma
rine, en kapitein-ter-zee Pereja, di
recteur van het materieel. Voor de
Nederlandse maatschappij tekenden
de directeur, de heer C. Verolme, en
twee andere functionarissen van het
bedrijf. De Nederlandse ambassadeur
in Peru, mr. C. W. A. baron van
Haersolte, zette eveneens zijn hand
tekening onder het akkoord.
De werven zullen in de haven van
Callao en die van Chimbote komen.
De maximumcapaciteit ervan zal
30.000 ton zijn. De werf te Callao zal
alleen schepen van meer dan 1000
ton bouwen om de kleine scheepsbou
wers die vissersvaartuigen maken,
niet te duperen.
In verlaten streek
Berichten nog
zeer vaag
(Van onze Haagse redactie)
De gouverneur van Nieuw-Guinea
heeft, dit weekeinde aan liet ministe
rie van binnenlandse zaken bericht
dat vijf dagen geleden een Infiltra-
tiepoging op de zuidwestkust van
Nieuw-Guinea is ondernomen. De
berichten uit Hollandia zouden nog
zeer summier zijn en volgens een
woordvoerder van het ministerie in
Den Haag zou op dit ogenblik nog
niet met volledige zekerheid te zeg
gen zijn of de infiltranten er in ge
slaagd zijn het land binnen te drin
gen.
De infiltratiepoging is gedaan in een
vrijwel verlaten en zo goed als on
toegankelijke streek. Met geen mo
gelijkheid is thans vast te stellen,
aldus de ministeriële woordvoerder,
hoe groot de groep infiltranten ge
weest is. Of zij hulp hebben gekre
gen uit het binnenland van Nieuw-
Guinea is eveneens nog onbekend.
V^n Hollandia uit zijn de nodige
maatregelen genomen om de infil
tranten, die mogelijkerwijs het
eiland zijn binnengedrongen, te ar
resteren. Over de aard en de om
vang van deze maatregelen kon het
ministerie in Den Haag eveneens
nog niets mededelen. Men wacht er
gespannen nadere berichten van het
gouvernement in Hollandia af.
Jachtopziener won
gevecht met gorilla
Een jachtopziener uit Kampala
(Oeganda) won vrijdag tijdens een
jachtexpeditie een gevecht op leven
en dood tegen een gorilla. Volgens
een verklaring van de regering zou
de man, die op jacht was naar go
rilla's, één uur lang boven in een
boom verbeten om zijn leven hebben
gevochten.
De jachtopziener was ccn gorilla na-
geklommen, toen hij deze in een
boom zag vluchten. Hij joeg het dier
van de ene tak naar de andere. Toen
de man de mensaap zover in het
nauw had gedreven, dat het dier
geen uitweg meer zag, ontstond er
een verbitterd gevecht, tussen man
en dier, om hun leven. De jachtopzie
ner, die zware verwondingen had op
gelopen, wist de aap tenslotte met
een mes te doden.
ZEEUWS-VLAMING - VOOR BELGIË LOPEND - VIERDE
Zeeuwen weerden zich in
cross Le Soir geducht
De Belg Gaston Koelants heeft zijn
revanche voor de nederlaag, die hij
vorig jaar in de Cross des Nations
in Glasgow tegen Abdallah Rhadi
leed, niet gekregen. Ook op het mi
litaire vliegveld van Everë in Brussel
tijdens de Cross van Le Soir was de
Marokkaanse sregeant onbetwist de
stekste. Hein Cujé van het Middel
burgse Dynamo was de beste Neder
lander. Cujé liep niet zo sterk als
we van hem gewend zijn, maar be
zette toch nog een keurige 12e plaats.
Een andere Zeeuw deed het echter
nog beter dan Cujé. Dat was ue
Westdorpenaar Eugène Allonsius, die
echter voor de Belgische club Rieine
uitkomt. Allonsius legde nu beslag'
op een prachtige 4e plaats, -waarmee
hij de 3e Belg was. In de volkscross
leverden de Nederlandse atleten uit
stekende prestaties, waaraan de Dy
namo-atleten een best deel leverden!
Het was een enorm zware modder
poel, die de atleten op het Brusselse
vliegveld te doorploegen hadden. Roe-
lants drong de „Azen" onmiddellijk
na de start een hoog tempo op. Na
2V£ van fte ruün km hadden hij en
Rhadi de leiding, op korte afstand
gevolgd door Allonsius, en onder
meer de Nederlanders Jan Keesom en
Hein Cujé. Met een keiharde tussen-
sprint stelde Rhadi zijn eerste plaats
veilig, vóór een „legertje" van 10
Belgen
Aanvankelijk leek het er op, dat
Keesom de beste Nederlander zou
worden, maar in de laatste ronde
ging Cujé zijn landgenoot voorbij
en stelde zich met rond 50 meter
voorsprong in het bezit van de
..plak" van de Nederlandse Am
bassade. Zowel Cujé als Keesom
liet daarbij gerenommeerde
cracks als de Brit Stan Eldon
vorig jaar 2e achter Roelants
en de Fransman Boddiaf achter
zich.
Ereplaatsen
In de volkscross legden de Nederlan
ders beslag op talrijke ereplaatsen.
Dick de Bruin en Fons Veldhuizen
beiden komen naar de St.-Nicolaas-
cross vau Dynamo werden achter
elkaar 4 en 5, terwijl ook de Dyna
mo-atleten in de hoogste regionen
eindigden. Cas Mulder werd 85e en
Hans Bostelaar 36e. Ook Wïm Kal-
jouw die overigens niet zo best
„ging" en Ad Bouwens vielen als
226e en rond de SOOe nog in de prij
zen, want wanneer we vermelden, dat
er zo'n 2800 de modder doorkruisten,
worden de prestaties van de Middel
burger* nog sprekender. Jammer ge
noeg slaagden ze er net niet in de
interclub- én interstedenprijs te win
nen: die gingen mee met de lopers
van FC Kdln.
De Belg Jos Lemberechts won de
volkscross voor zijn landgenoten
Cocquereaux en Vandendriessche. De
plaatsen van de andere Nederlanders:
Aad Steijen 8e, Henk Christ 9e, joop
Schillemans 57e, Piet Bleeker S3e
Van Eekelen 13 le. De Belgische we
reldrecordhouder op de 800 meter,
Roger Moens, werd 16e.
Bij de junioren werd De Nijs 4e. C.
Allonsius, een broer van Eugène
werd 12e, Leo de Bruijn uit Hulst 13e
en Frans Briquet uit Axel 38e. Jan
van Uden, die in 1958 en 1959 bij de
scholieren won. slaagde er niet als
A-junior op één der ereplaatsen be
slag te leggen.
De uitslag van liet criterium der Azen
was:: 1. Abdallah Rhadi (Marokko)
31.04; 2. Gaston Roelant (België)
31.23; 3. Marcel Vandewattyne (Bel
gië) 31.53; 4. En géne Allonsius (Bel
gië) 32.01; Pierre de Pauw (België)
32.04; 6. Vanderhoeven (België)
32.13; 7. Aurele Vandendriessche
(België) 32.15; 8. Clerckx (België)
32.23; 9. Van Onselen (België) 32.25;
10. Saenen (België) 32.27; 11. Fro-
mont (België); 12. Hein Cujé (Ned.)
32.36; 13 Jan Keesom (Ned.) 32.42;
14. Eldom (G.B.) 32.46; 17. Bcddiaf
(Fr.) 33.10; 20. Frans Kunen (Ned.>
33.19; 25. Joep Delnoya .(Ned.). 34.29^
