nul
20
De dagen werden maanden en jaren van
barre eenzaamheid
TIEN JAAR OOSTELIJK FLEVOLAND
He
AMSTERDAM VRAAGT IJ-TUNNEL
PER GRAMMOFOONPLAAT
MEESTER HARVEY BOUWT EEN
ZWEMBAD BIJ ZIJN SCHOOL
MAANDAG 10 OKTOBER 1960
PROVINCIALE ZEEUWSE CO U RANT
7
IN HET POLDERWERK volgen de geslach-
ten elkaar sneller op dan in de elf pro
vinciën van het ou.de, vertrouwde land.
Het is nu tien jaar geleden, dat twee pon
tons met in totaal een vijftig man erop
over het IJselmeer kwamen gevaren. Op
de kaarten stond een kruisje bij het punt,
waarop de eerste paal voor Oostelijk
Flevoland, na de Wieringermeer en de
Noordoostpolder de derde IJselmeerpol-
der, te water en in de bodem moest wor
den gelaten. Terwijl rondom geen land in
zicht was en de horizon een grauwe
streep trok waar wolken en water bij
elkaar kwamen, werd op dat punt met
het kruisje een baken geplant. Met een
vlagje erop. Zo werd de eerste paal ge
slagen. Nu zijn tien jaren voorbijgegaan,
de eerste oogsten van Oostelijk Flevoland
zijn al binnengehaald, ongeveer een vier
de deel van het vierenvijftigduizend hec
taren grote gebied is in cultuur, wij eten
er al van. Maar toen wij ter gelegenheid
van het nergens gevierde tienjarig
jubileum van de polder nog eens terug
gingen naar het punt met het kruisje,
waarop indertijd de eerste paal werd ge
plant, was daar bijna niemand meer van
de eerstelingen die het spits nee, niet
hebben afgebeten, maar moeizaam heb
ben afgekloven op lange barre dagen, die
maanden werden en zelfs jaren van een
zaamheid. Deze mannen later ook
vrouwen en kinderen van het eerste
uur werken al lang weer ergens anders,
verderop in het IJselmeer of bij het Delta
plan of ook wel in het buitenland, waar
onze polderbouwers graag geziene mede
werkers zijn. Nog onlangs kregen v/ij een
kaart uit Japan, van een opzichter. ,,Het
is hier net als toen", schreef hij, „alieen
duurt het nog wat langer voprdat we
weer eens thuis zijn". Zo vonden wij in de
polder bijna niemand meer yan de oude
garde. Want in het polderwerk volgen de
geslachten elkaar sneller op dan overal
elders in het oude, vertrouwde land.
Maar de herinneringen blijven,
waar ter wereld de dragers ervan
ook mogen zijn. Precies op hef daartoe
uitgestippelde plekje is al korte tijd nadat
de werkers er waren gekomen het eerste
stukje dijk boven water gebracht. Dat was
grond, een wereldje in wording met een
eigen scheppingsverhaal. Het groeide en
er kwam een dag, waarop de eerste ba
rakken konden worden gebouwd. Toen
hadden de eerste mensen een huis. Vanuit
hun bruggehoofd van klei en zand en ba
saltblokken begonnen zij het stuk zee dat
polder zou worden in te spinnen met een
negentig kilometer lange dijk en het zou
zes jaar duren, voordat de twee uiteinden
van die^ dijk elkaar raakten. Af en toe
kwamen er journalisten van kranten uit
binnen- en buitenland. Sommigen van hen
schreven verhalen over „pioniers", waarin
zij veel superlatieven gebruikten. Ach, het
was geen wonder, want waar elders zag
je zoiets? Maar wanneer een krant met
zo'n verhaal toevallig overwaaide naar
de mensen over wie het was geschreven
werd er gelachen en ook wel gescholden,
en de kranten werden gebruikt om er huis
vuil in te verpakken, dat begraven zou
worden of prijsgegeven aan de zee.
Want het woord „pionier" werd hier als
een soort belediging opgevat en de stre
lende meewarigheid met een tikje natio
nale trots lustte men hier niet. Er werd
gewerkt en wie er niet bij hoorde, hoorde
er niet bij. En wie er niet bij hoorde, moest
ook geen schouderklopjes-verhalen schrij
ven voor de elf miljoen Nederlanders op
het „oude land". Hef leven was zonder
dat al zwaar genoeg.
D IT WERD NIET ANDERS toen de eerste
vrouwen kwamen. Schrokken zij al
van de barre samenleving waar hun man
nen hen hadden heengevoerd, zij lieten
het niet merken. Terwijl in de bouwputten
werd gewerkt aan de gemalen die nader
hand hef water uit het ingesloten gebied
zouden wegdraaien, legden zij achter hun
houten huisjes tuinen aan. Wanneer 's
nachts uit het eindeloze donker de storm
wind kwam en de stengels van hun bloe
men knakte, lieten zij van het vasteland
nieuwe bloemzaden en bollen komen. Het
weggewaoide wasgoed van de lijn werd
met evenveel gelijkmoedigheid op de ver-
lieslijsf'gezef. Er werden ook kinderen ge
boren. Wanneer de dokter het onder deze
primitieve omstandigheden niet aandurf
de, moest de moeder met een boot naar
Harderwijk worden gebracht, drie uur va
ren, en niemand kon tegen de kapitein
zeggen dat hef sneller, sneller moest,
want de man deed wat hij kon. Later
kwamen moeder en kind terug in het land
van slik en harde arbeid. Wanneer het
kind gincj huilen omdat de golven van het
IJselmeer over de dijk heen tegen het hou
ten huisje sloegen, zong de moeder een
liedje voor het kind en zweeg zij tegen
haar man. En wanneer de kranten met de
verhalen kwamen was ook zij bij de wer
kers die erom 'achten of erop scholden.
f ET HANDJEVOL EERSTELINGEN heeft
hier zo enkele jaren geleefd en ge
werkt. Zij waren blij, toen de eerste kap
per zich hier vestigde en de komst van de
schoolmeester was een festijn van nog
groter formaat. Hij begon een schooltje
waarin het a-b-c vredig samenging met
hef voorbereidend middelbaar onderwijs
voor de ouderen, die naderhand naar Har
derwijk zouden gaan. De meester begon
met zeven leerlingen, die hun eerste op
leiding intussen al van de dokter hadden
gekregen. Af en toe, van heel ver, bereik
ten ook de uitzendingen Yan de school
radio hef klasje. Voor de kinderen waren
hef stemmen uit een andere wereld. Voor
hen zal de polder nooit meer dan een
vage herinnering zijn. Maar de ouderen
moeten er zeker nog vaak aan denken.
Zij mogen blij zijn geweest om hun ver
lossing uit de eenzaamheid, zij mogen ook
heimwee hebben het hangt er ook al
van af waar zij later terecht zijn gekomen.
Maar wanneer mén nu zou vragen hoe het
in Lelystad was toen een van hen bedol
ven werd onder een lading kleileem die
door een kipper werd uitgestort juist toen
hij daar liep, zijn zij weer bij elkaar. Hij
was een van hen en de kleine samenleving
op de dijk leed aan zo'n ongeluk meer
dan aan grotere rampen, die tegelijkertijd
plaatsvonden elders op de wereld. Ook
is er de dag geweest, waarop de Lely-
stedelingen met een gehuurde autobus
naar een klein Overijsels dorp gingen om
nog een andere collega, die plotseling
was overleden, te begraven. Mannen uit
de polder droegen de kist door de stra
ten van hef dorp naar hef kerkhof, de
klokken luidden en de mensen stonden
stil aan de kant van de weg. Iemand zei
naderhand in de kantine.- „Carve their
name with pride". Het heeft dagen ge
duurd voordat men hem weer aankeek.
Want zulke dingen zeg je nu eenmaal niet.
HET IS ALLEMAAL VOORBIJ, tien jaren
zijn snel voorbijgegaan en ook deze
kleine wereld is onherkenbaar veranderd.
Het woord is aan de Directie IJselmeer-
polders, die de pas verworven gebieden
binnentrekt nadat de Dienst Zuiderzee
werken eruit is verdwenen, met achterla
ting van nog enkele posten voor de af
wikkeling van waterbouwkundige wer
ken. Er is al een fikse oogst gehaald van
de ingesloten gronden, die nu droog lig
gen en vruchtbaar willen zijn. Er moet nog
geld bij natuurlijk, zelfs in het wonder
land van de IJselmeerpolders krijgen wij
het niet cadeau, maar er is een gezonde
basis gelegd voor de winst die komen
gaat. Zoals ook in de Wieringermeer en
in de Noordoostpolder is gebeurd, zullen
na een periode van staatsexploitatie boe
ren van heinde en ver komen om de schu
ren vol te maken. De inpolderingen geven
ons, naast andere voordelen, iets terug
van ons areaal cultuurgrond dat ieder
jaar door stadsuitbreidingen en wegen
aanleg drieduizend hectaren verliest. Naar
raming zullen tegen de driehonderddui
zend landgenoten blijvend werk kunnen
vinden op de nieuwe gronden van alle
polders die gemaakt zijn of worden ge
maakt. Graag blijft de Staat der Neder
landen in deze projecten ieder jaar vijf
gulden per inwoner van ons land steken.
Wij citeren een publikatie van de Directie
IJselmeerpolders, waarin aan dit alles in
klare taal nog wordt toegevoegd: „de
nieuwe arbeidsmethoden in deze gebie
den, gefundeerd op uitgebreid weten
schappelijk onderzoek, oefenen een stimu
lans uit op hef produktiepeil in hef gehele
land. Van betekenis zijn ook de goodwill
die de inpoideringswerken opleveren in
het buitenland, alsmede de toeristische
aantrekkingskracht".
ER IS IN DiT POLDERGEBIED een weten
schappelijke spankracht, waarvan
slechts zij die er voortdurend mee te ma
ken hebben zich een voorstelling kunnen
maken dat geldt dan niet alleen voor
de waterbouwkundige werken, maar ook
en niet minder voor het bewoonbaar ma
ken van de polders. Vanuit de gehele we
reld komt men er naar kijken, waarbij het
werk wordt vergeleken met soortgelijke
ondernemingen in andere landen en we
relddelen. Die vergelijking valt dan wel
in ons voordeel uit. Sinds Hendric Stevin
in een „voorstel" beschreef „hoe het ge-
welt en vergif der noortzee uijter ver-
eenïgf Nederlant te verdrijven sij" is het
vak van vader tot zoon gegaan. Van tijd
tot tijd horen en lezen wij er weer iets
van. Niet iedereen denkt daarbij aan de
kleine figuren van het eerste uur en daar
om is dit verhaal ten dele aan hen ge
wijd. Wanneer zij het toevallig lezen, zul
len zij misschien met het gebaar dat wij
nog kennen uit de tijd van tien jaar ge
leden hun etensafval verpakken in het
nummer van deze krant, en het hele ge
val begraven in de grond of prijsgeven
aan de zee, ergens op een plaats waar
opnieuw in eenzaamheid wordt gewerkt.
Daaraan valt niets te doen. Wij zullen
eten van de vruchten die-het nieuwe land
ons geeft en wij zullen tevreden zijn.
Ernstig onderwerp
luchtig benaderd
(Van één onzer verslaggevers)
Heeft de Zaanstreek de ministers en
de leden van de Staten-Generaal eer
tijds per chocoladeletter eraan her
innerd dat dit gebied een tunnel
waard is, Amsterdam heeft vrijdag
alle leden van Eerste- en Tweede-Ka»-
mcr, de leden van het kabinet en de
staatssecretarissen per post een
grammofoonplaat thuisgestuurd met
een origineel pleidooi voor de LJ-tnn-
nel.
Het is een gezellige plaat met strofen
uit vele liederen, waarin door de eeu
wen heen Amsterdam bezongen werd,
maar ook met talloze geluiden die
eigen zijn aan de hoofdstad. De zil
veren klanken van het carillon,
draaiorgelmuziek, het razen van het
stadsverkeer, het bonken van de hei-
j machines, het motorgezoem van de
rondvaartboten, het gillen der
scheepsfluiten. het belgeluid dat weer
een afvaart of aankomst van een IJ-
pont aankondigt, enzovoort, enzo
voort. En dan spreekt tenslotte bur
gemeester mr. G. van Hall een ern
stig woord, waarin hij zegt dat de
nood hem ertoe heeft gebracht de le
den van de Staten-Generaal op deze
ongebruikelijke manier te benaderen
met het probleem van Amsterdam, de
IJ-tunnel.
Kruiwagen
Alexander Pola die de plaat samen
stelde, heeft een kruiwagen documen
tatie doorgewerkt om de essentie van
deze originele boodschap te vatten,
vertelde mr. Piet Mijksenaar, Am
sterdams voorlichtingsnian nummer 1,
leden van de Staten-Generaal schier
bedolven worden onder boeken en an
dere documentatie-paperassen. Deze
grammofoonplaat bedoelt een aange
namer voorlichtïngsvorm te zijn. Juist
dit moment is gekozen, omdat zeer
binnenkort bij de beg'- 'mg van wa
terstaat de tünnel-kw .ie ongetwij
feld aan de orde zal komen.
Deltawerken
Niet wrang, maar ernstig wordt er
dan tenslotte ook nog aan herinnerd
dat Amsterdam met zijn 870.000 in
woners, 8 procent van de bevolking
van ons land, 12 procent bijdraagt In
het totale nationale inkomen en 16
procent in de belastingen.
Dat daarmee ook 16 procent wordt
bijgedragen in de Deltawerken, die.
ook de trots van de Amsterdammers
zijn en 16 procent in de Lauwerszee-
projecten, waarvan ook de Amster
dammers de noodzaak inzien, omdat
de belangen van Nederland ook de
belangen van Amsterdam zijn, wordt
tenslotte ook nog gezegd.
„U draait 0 20", is de plaat genoemd,
870.00 Nederlanders vragen uw aan
dacht is de ondertitel. Duizend exem-
laren testte Philips er van. De plaat
omt niet in de handel. Het is een
hartekreet van de hoofdstadtegen
over onze volksvertegenwoordiging.
Behalve deze ontvingen ook de raads
leden van de hoofdstad de plaat, om
dat het een gesproken brief van het
stadsbestuur is. Bovendien werd het
originele document, dat een documen
taire is geworden, naar 130 kranten
redacties en de omroepverenigingen
i gestuurd.
In de regeUctmer rats de opnamestudio, by de geboorte ran de grammofoonplaat
~U draait nul 20", waarin de Burgemeester van Amsterdam voor de bouw van
de IJ-tunnei pleit. In bet midden: Burgemeester Van Hall; rechts: de directeur
van bet Bureau Voorlichting on Representatie, mr. P. Mijksenaar.
Toen de plaat vrijdagmiddag laat ten
doop gehouden werd in de raadzaal
van Amsterdam, werd burgemeester
Van Hall bij deze gelegenheid voor
het eerst in zijn ambtsperiode met
luchtige amusementsmuziek inge
haald.
Als excuus voor de ongebruikelijke
vorm voor deze boodschap zei burge
meester Van Hall dat hij (als Eerste
Kamerlid) uit ervaring "weet hoe de
Militaire hulp van V.S.
aan Laos opgeschort
Ambtenaren van het Amerikaanse
ministerie van buitenlandse zaken
hebben vrijdag meegedeeld dat de
Verenigde Staten het militaire hulp-
program aan Laos tijdelijk hebben
opgeschort.
Het ministerie had eerder reeds be
kendgemaakt dat de Verenigde Sta
ten een einde hebben gemaakt aan
het uitbelalen van de soldij aan leden
van de 30.000 man tellende strijd
krachten. Volgens het ministerie was
de splitsing van het leger van Laos
de belangrijkste reden voor deze
maatregel.
MET BEHULP VAN DE OUDERS
Karwei, dat navolging
Tijdens opruimingswerkzaamheden
in Neurenberg verdwenen graafma
chine 'en vrachtauto plotseling in een
groot gat. Wie een kuil graaft root
een ander
verdient
Na zoveel geklaag over een te
kort aan zwembaden voor de
jeugd overal in het land is het
eigenaardig, dat men niet eer
der op het idee is gekomen, dat
thans in Hoorn en Den Helder
wordt uitgewerkteen bad
uiteraard van beperkte afmetin
gen in een doodgewoon huis.
3n dit laatste geval is sprake
van particulier initiatief, maar
er Is een ander voorbeeld, irit
Engeland, dat men een „school"-
voorbeeld zou kunnen noemen.
De heer E. Harvey in Otley, zo
schrijft de Guardian, is hoofd van
een lagere school en hij ondervond
dagelijks hoe nijpend het gebrek aan
zwembaden kan zijn. De heer Har
vey besloot ten langen leste er iets
aan te doen en na langdurige ge
sprekken met de autoriteiten, die
deze zaken aangaan, was de zaak
beklonken: er zou, bil de school, een
zwembad komen. Meester Harvey
ontwierp het bad zelf en zes dagen
nadat hij de plannen bij de betrok
ken instanties had ingediend, kwam
reeds de goedkeuring. De haast die
de overheid maakte bewees hoezeer
men het initiatiefvan de heer Har
vey apprecieerde. De overheid ging
nog verder. Zij beloofde het mate
riaal voor het. zwem bad-beschikbaar
te zullen stellen, wanneer de ouders
der leerlingen bereid waren het zelf
te bouwen.
Meester Harvey kreeg een graaf
machine te leen en twee dagen
later, op een ouderavond, werd
liet karwei besproken. Van alle
kanten kwam hulp. Geestdriftige
moeders brachten geld bijeen
voor het geval de steun van de
overheid onvoldoende mocht blij
ken, vaders zorgden voor een be
tonmolen (ook al geleend) en
voor het verdere gereedschap.
Reeds korte tijd later kon het zwem-
bad worden geopend. Het was van-
I zelfsprekend een bijzonder feesteli i-
ke dag. die in geheel Engeland be
langstelling trok. Het ziet er zelfs
naar uit, dat het bad van meester
Harvey het prototype zal zijn voor
een hele reeks soortgelijke baden.
Veilig
Het zwembad meet vijf bij tien me
ter en heeft een diepte van raïm zes
tig tot bijna negentig centimeter.
Het is dus veilig voor kinderen en
het bevindt zich op een plaats, die
vanuit de school in het oog kan wor
den gehouden.
De bouwkosten bedroegen in totaal
2000. Het geld dat de moeders
overhielden heeft men bestemd voor
een filtreerinstallatie, die in 1961 zal
worden gebouwd. Het bad kan ook
slechts gedeeltelijk worden gevuld,
waardoor het dus ook mogeiijk is
jonge kinderen de eerste beginselen
van het zwemmen bij te brengen. En
meester Ifarvey heeft de toegang
opengesteld voor alle kinderen uit
de buurt. Een idee. welks verwezen
lijking de moeite en de kosten van
het navolgen waard ts.