ftrótona
DAMME eerde nagedachtenis
van dichter Jacob van Maerlant
ik zie meer
ih 'h aristona
In Nagaland is het nog
onrustig en onveilig
MAANDAG 26 SEPTEMBER 1960
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
1
STANDBEELD EEN EEUW OUD
Academische zitting in raadszaal
van het eeuwenoude stadhuis
(Van onze Brugse correspondent)
Met wapperende leeuwenvlaggen, trompetgeschal cn gloedvolle
redevoeringen werd onlangs in het schilderachtige Zwinstadje
Damme hulde gebracht aan de nagedachtenis van Jacob van
Maerlant, de vermaarde letterkundige en geleerde, die in de 13e
eeuw door zijn krachtige persoonlijkheid en zijn uitzonderlijk
talent de Nederlandse didactische poëzie tot bloei bracht. Het
staat vast. dat Van Maerlant jarenlang in Damme heeft geleefd
en gewerkt. Hij was er naar alle waarschijnlijkheid „schepen
klerk" en wellicht behoorde hij ook tot de lagere geestelijkheid.
Hij overleed er omstreeks 1290 en naar alle waarschijnlijkheid
werd hij begraven onder de klokketoren van de prachtige kerk
- van Damme, maar zoals het met de ganse levensloop van deze
dichter het geval is, hebben de historici ook op dit stuk geen vol
ledige zekerheid.
Jarenlang hebben de geschiedkun
digen gediscussieerd over de
plaats, waar Jacob van Maerlant
geboren werd, over de streek
waar hij zich ging vestigen waar
hij begraven werd.
Dit was ook tijdens de hulde, die te
Damme aan deze uitmuntende letter
kundige werd gebracht, het geval.
Vooral pastoor Noterdaeme, van
Snellegem, een bekend historicus,
maakte ophef met zijn stelling over
de geboorteplaats van Jacob van
Maerlant. Aan de hand van talloze
argumenten kwam hij tot de conclu
sie dat hij het levenslicht zag in het
gehucht Maerlant, dat behoorde tot
de heerlijkheid Snellegem. Daar zou
hij ook gewerkt hebben om dan naar
Damme t.e verhuizen, waar hij het
ambt van schepenklerk aanvaardde.
In alle werken over de Nederlandse
literatuurgeschiedenis zal men ech
ter kunnen lezen, dat Jacob van
Maerlant wellicht in het Brugse Am
bacht, d.i. de streek tussen de Wes-
terschelde en de IJzer, geboren werd,
maar dat hij jarenlang koster is ge
weest in het Zuidhollandse dorp
Maerlant, dat nu deel uitmaakt van
de stad Brielle.
Taalschepper
Wel is ledereen het roerend eens over
de grote betekenis van deze letter
kundige en dit werd in Damme
krachtig onderstreept door prof. dr.
Baur, die van de pui van het eeuwen
oude stadhuis een feestrede hield,
waarin hij Van Maerlant een uitmun
tend taalbeheerser, taalkenner en
vooral taalschepper noemde, die in
tegenstelling met zijn voorgangers
zijn ideeën niet in het Latijn, maar in
zijn moedertaal, het Nederlands, tot
uitdrukking bracht. Hij was een
zeer belezen man, die even goed thuis
was in de klassieke geschriften als
in de werken van de Latijnse schrij
vers. Hij was tevens een uitmuntend
vertegenwoordiger van zijn tijd, zo
dat zijn gedichten in feite een spie
gelbeeld mogen genoemd worden van
de 13e eeuw. Van Maerlant ontpopte
zich ook als een moralist, die armoe
de en kuisheid als deugden prees en
die te velde trok tegen de gebreken
van zijn tijd. Hij verdedigde met
geestdrift de derde stand, voor wie
hij onderwijs bepleitte.
De plechtigheid op het Marktplein
van Damme werd besloten met een
dreunende uitvoering- van de „Vlaam
se leeuw" door een koor en door alle
aanwezigen.
Academische zitting
In de raadszaal van het stadhuis
werd een academische zitting gehou
den, die voorgezeten werd door de
burgemeester, de heer Houtave.
Vooreerst werd geluisterd naar de
merkwaardige uiteenzetting van pas
toor Noterdaeme over de geboorte
plaats en do jeugd van Jacob van
Maerlant. Uit de werken van de let
terkundige blijkt wel duidelijk dat
hij in het Brugse Ambacht geboren
is. Daar hij zich zelf echter „Jacob
die Costere van Merlant" noemde,
heeft men lang aanvaard dat hij kos
ter is geweest van het dorpje Maer
lant in Zuid-Holland.
Dit is volgens spreker volkomen
ongegrond. Uit jarenlange ouder I
zoekingen in de oudste geschiede
nis van Snellegem is hij, zoals ge
zegd, tot de overtuiging gekomen
dat Van Maerlant. niet alleen in
deze gemeente geboren is, maar
dat hij er ook een vrij groot ge
deelte van zijn leven heeft door
gebracht, namelijk als klerk van
do Oostvlaamse familie Roden,
die eigenaar was van de heerlijk
heid Snellegem. De klerk van de
ze familie noemde inderdaad Ja
cob die Costere van Merlant. Pas
toor Noterdaeme ontdekte even
eens, dat er in de geboortestreek
van de dichter een geliuoM bad
bestaan, dat de naam Maerlant
droeg. In dit gehucht woonde in
de 12e cn de 13e eeuw een familie
„die Costere".
Het is dus meer clan waarschijnlijk
dat Jacob, de dichter, een afsl-mme-
ling is van deze familie en dat „die
Costere" niets te maken heeft met
een ambt, dat hij in Zuid-Holland
zou uitgeoefend hebben, maar dat
men hier wel te doen heeft i met een
family wam. Jacob van Maerlant
noemt zich dus in werkelijkheid Ja
cob i'ie Costere. terwijl Van Maer
lant eigenlijk zijn schrijversnaam
zou zijn, die hij later zou hebben aan
genomen.
Leenmannen
Het gehucht Maerlant lag rond de nu
nog bestaande waterloop, do Mare-,
loet, tussen Houthave en Meetkerke.
Uit verdere onderzoekingen heeft de
heer Noterdaeme weten uit te vissen
dat de leden van de familie die Cos
tere leenmannen waren van de Oost
vlaamse heren van Roden, eigenaars
van de heerlijkheid Snellegem. Het
is dus geenszins te verwonderen, dat
een lid van de familie die Oosterse
in dienst is getreden van de Heren
van Roden.
Volgens pastoor Noterdaeme was
het door tussenkomst van de heren
Van Roden, dat Jacob van Maerlant
talrijke vererende opdrachten mocht
vervullen voor de Zeeuwse en Hol
landse groten.
Hij zou volgens deze historicus ech
ter nooit Vlaanderen verlaten heb
ben. De familie Van Roden verliet
Snellegem in 1257 en Jacob, die hier
door zijn betrekking verloor, zou
dan enkele jaren later naar Damme
trekken, waar hij schepenklerk zou
worden.
Graaf Floris V
Vroeger werd steeds aanvaard, dat
Van Maerlant koster is geweest van
de kerk van het Zuidhollandse dorp
Maerlant in Oost-Voorne, waar hij
de bescherming zou genoten hebben
van Albrecht van Voorne, raadsman
van de Hollandse graaf Floris V. Dit
alles blijkt meer op overlevering en
op een verkeerde interpretatie van
de teksten van de grote letterkundi
ge te berusten, dan op nuchtere ge
schiedkundige feiten, aldus de heer
Noterdaeme, die al deze bevindingen
ook heeft gepubliceerd. Zijn zienswij
ze heeft tot op heden echter vooral in
Nederland weinig weerklank gevon
den.
Uit de nasporingen van deze histori
cus is nog gebleken, dat de dichter
waarschijnlijk geboren is tussen 1220
en 1225 te Houtave, waarin het ge
hucht Maerlant lag. Hij bezocht de
Brugse kapittelschool, die gehecht
was aan de kerk van St.-Donaas, die
hij herhaaldelijk in zijn boeken ver
meldt. Zijn ouders waren landbou
wers, die goed hun brood verdienden.
Al deze gegevens zijn natuurlijk ge
steund op de hypothese, dat Jacob
van Maerlant werkelijk de klerk zou
geweest zijn van de Oostvlaamse fa
milie Van Roden.
Grafsteen naar Sluis
De heer R. Vandenberghe, gewezen
schoolhoofd te Danune, schetste
voorts op levendige wijze de zeer
drukke bedrijvigheid en de welstand,
die er ten tijde van Jacob Van Maer
lant in Damme heersten. Toen was
dit stadje, dat thans een zekere her
opleving kent dank zij het toerisme
immers de rijke en machtige voorha-
ven van Brugge.
De conservator van het Gezellemu-
seum te Brugge, de heer Antoon
Viane, eveneens een bevoegd ge
schiedkundige boeide de aanwezigen
met een uiteenzetting over de even
merkwaardige als zonderlinge ge
schiedenis van de grafsteen van Ja
cob van Maerlant.
Aan de hand van talloze getuige
nissen mag men het nu wel als
vaststaand beschouwen, dat Jacob
van Maerlant onder de klokketo
ren begraven ligt, al kan men niet
steunen op archeologische over
blijfselen om dit te staven. De
grafsteen, die eens de laatste
rustplaats van deze grote Vlaam
se dichter heeft bedekt, is inder
daad spoorloos verdwenen. Men
heeft echter kunnen achterhalen,
dat deze steen omstreeks 1829
werd verkocht aan de gemeente
Sluis voor het bouwen van een af
sluiting rond het kerkhof. Natuur
lijk is er thans niets meer over
gebleven van deze grafsteen, al
hebben archeologen wel hun best
gedaan om deze te ontdekken.
De toenmalige pastoor Van Damme
was destijds overigens heel geluk
kig „bevrijd" te zijn van deze eigen
aardige steen, die talloze toeristen
aanlokte, onder wie vooral Nederlan
ders. Al die belangstelling gold ech
ter Jacob van Maelant niet, zoals
men toch zou kunnen verwachten,
maar wel een andere, ongetwijfeld
even beroemde telg uit Damme, na
melijk Tijl Uilenspiegel. Of deze olij
ke nar, die wel eens als de geest van
Vlaanderen wordt afgeschilderd, ooit
in werkelijkheid heeft bestaan en of
hij dan te Damme heeft geleefd in de
16e eeuw, zoals de legende het ons
voorhoudt, laten we hier in het mid
den.
Een feit staat echter vast: op de
grafsteen van Jacob van Maerlant
moet na de zestiende eeuw een of an
dere grappenmaker de naam Tijl
Uilenspiegel in gewoon Romeins
schrift hebben gebeiteld, samen met
de afbeeldingen van een uil en een
spiegel. Meer was er natuurlijk niet
nodig om levendig tot de volksver
beelding te spreken. Volgens histori
cus Viane is het onweerlegbaar, dat
deze inscripties en afbeeldingen na
de zestiende eeuw werden aange
bracht. Dit blijkt uit getuigenissen,
die in de literatuur werden terugge
vonden. De oorspronkelijke grafsteen
van Van Maerlant vertoonde slechts
Latijnse inscripties, evenals verschil
lende afbeeldingen, waaronder deze
van een wijsgeer.
Standbeeld
In 1860 hebben de Dammenaars Ja
cob van Maerlant in hun stadje als
het ware in ere hersteld door voor
hem een standbeeld' op het Markt
plein op te richten en deze gebeur
tenis van een eeuw geleden, was
thans aanleiding geworden om te
feesten.
In 1889 zorgde het gemeentebe
stuur overigens voor een nieuwe
grafsteen, deze keer zonder een
Uilenspiegel. De geest van Uilen
spiegel waart echter wel nog
rond in Damme en het zou nie
mand verwonderen wanneer deze
legendarische figuur uiteindelijk
eveneens zijn standbeeld zou krij
gen in dit sympathieke Vlaamse
stadje, waar de politieke harts
tochten, zoals men zich wellicht
zal herinneren, zo hoog kunnen
oplaaien'dat er over gesproken en
geschreven wordt tot zelfs in Ja
pan en Amerika
Het standbeeld van Jacob van Maer
lant voor het raadhuis in Damme.
(Advertentie)
Dc contrastwaarde van het ARISTONA-beeld is inderdaad
100%! De klankwaarde is uniek. Bovendien biedt ARISTONA
méér automatische snufjes en... service die er zijn mag!
Iedereen ziet meer in een ARISTONA
IN ÉÉN WOORD: FANTASTISCH!
Begroting van marine:
Vernieuwing vaartuigen
loodswezen
In de memorie van toelichting op de
begroting van marine voor 1961 wor
den enkele bedragen genoemd voor
het Nederlandse loodswezen. De be
dragen, die nodig worden geacht voor
de normale exploitatie van de dienst
zijn in totaal praktisch gelijk aan die.
welke in vorige jaren ter beschikking
zijn geweest.
Voor de verdere vernieuwing van de
loods- en betonningsvaartuigen is een
bedrag van 2.790.000 opgenomen. De
specificatie hiervan is: loodsafhaal-
vaartuig „Albatros" 620.000; loods-
af haal vaartuig „Zeekoet", eerste ter
mijn ƒ250.000; twee kleine af haalbo
ten ƒ700.000; het reservevaartuig
„Lichtschip 7" ƒ600.000 en de be-
tonner „IJsselmeer" 620.000.
Vertoning Von Braun-film
in Antwerpen verboden
Socialisten en oud-verzetslieden
hielden demonstraties
Het gemeentebestuur van Antwer
pen heeft gisteren besloten in zijn
stad de vertoning te verbieden van
de film „Ik mik op sterren", over
het leven van de in Duitsland gebo
ren Amerikaanse raketdeskundïge
Wernher von Braun. Dit besluit werd
genomen na een rumoerige demon
stratie van jonge socialisten en le
den van verzetsbewegingen voor de
bioscoop waar de film gisteren op
het programma was genomen. Ant
werpen was de stad die in België
het zwaarst werd getroffen door
Duitse V-2 raketten in de Tweede
Wereldoorlog.
De demonstratie begon, toen bet
reclamemateriaal werd aangeplakt
van deze film, waarin de Duitser
Curt Jargens de hoofdrol heeft.
Sommige demonstranten, die recla
mebiljetten en filmfoto's afrukten,
kwamen in botsing met de politie,
die hun namen noteerde. Arrestaties
werden niet verricht. De directie liet
onmiddellijk de deuren van de bio
scoop sluiten en bezoekers moesten
via nooduitgangen vertrekken.
Tweede groep Nikes en
eerste Hawks in 1963
(Van onze Haagse redactie)
Het luchtmachtplan dat opgemaakt is
voor de komende drie tot vier jaren
waarbij men uitging van de veronder
stelling dat de Amerikaanse regering
bereid zal zijn de nodige hulp te ver
lenen is gericht op de totstandko
ming van:
a. vijf squadrons jachtvliegtuigen voor
de defensieve taak; b. een squadron
tactische verkenningsvliegtuigen; c.
vier esquadrons jagerbommenwerkers
voor de offensieve taak; d. twee groe
pen Nike-geleide wapens; e. twee
groepen Hawk-geleide wapens; f. een
transportsquadron, dat in het begin
van 1961 geheel zal worden uitgerust
met de Fokker f-27 Friendship en
Troopship.
7
P:
OOK NA TOETREDING TOT INDIASE UNIE
Radicalen begonnen er
een gruwelijke terreur
NAGALAND een gebied met
ongeveer vierhonderdduizend
inwoners wordt de zestiende
staat in de Unie van India. Pre
mier Nehroe maakte dit bekend
aan het begin van de zittingspe
riode van het Centrale India-
sche parlement. Het besluit is
het resultaat van de onderhan
delingen, die tussen de premier
en alle Nagastammen zijn ge
voerd. Met deze regeling denkt
de regering te Nieuw-Delhi de
eerste stap te hebben gedaan
om tegemoet te komen aan de
wensen van stammen, die al
meer dan tien jaar onrustig
zijn. Aldus schrijft G. L.
Leszcykski in de Frankfurter
Allgemeine.
De Nagas vallen uileen ln 'n twaalf
tal stammen, die elk een ander dia-
lekt spreken. Ten tijde van de Brit
se overheersing was Nagaland ver
boden gebied, waar alleen ambtena
ren, natuuronderzoekers en zendelin-
;en toegang kregen.
De bevolking had weinig contact
met overig India en zocht er ook
geen omgang mee. De buitenwe
reld wist, dat ze van zang, dans
en vrouwen hielden en dat ze zïcli
nu en dan toelegden op het kop
pensnellen, dat ook vandaag aan
dag nog niet helemaal is uit-
Engeland volgde de politiek zich niet
te bemoeien met de aangelegenheden
van onderontwikkelde stammen en
liet de moeilijkheden aan de Nagas
zelf over. Tijdens de laatste wereld
oorlog, toen de Japanners reeds in
Burma waren, verscheen een schil-
delegatie met oor-
Nieuw-Delhi om de
lulp aan te bieden. Het
verzoek werd aangenomen en de Na
gas werden uitgerust met moderne
wapens. Zij ontpopten zich als voor
treffelijke junglevechters en gueril-
lastrijdersVelen namen later
dienst in het Indiase leger. Toen In
dia vrij werd, verlangden ook de
Nagas hun onafhankelijkheid. Zij
waren teleurgesteld toen de regering
hun verzoek als „absurd" van de
hand wees. Sedertdien is het in het
land onrustig.
Hardhandig
Het ontwikkelde deel van de bevol
king vormde dadelijk na de oorlog
de NNC (Naga National Council),
waarvan Phizo leider werd. Omdat
deze voor een „hardhandige" oplos
sing van het Nagavraagstuk was,
ontstond er vrij spoedig een split
sing in de partij, die eindigde met
de moord op Shakries, de leider van
een meer gematigde richting.
De radikalen kregen de overhand
en ln Nagaland begon een gru
welijke periode van terreur, met
moord, brandstichting en onder
drukking. De Indiase regering zag
zich gedwongen een aanzienlijke
troepenmacht het zijn thans
omstreeks 30.000 man naar 't
land te zenden om het vredelie
vende deel van de bevolking te be
sehermen.
En hoewel jaar ïn, jaar uit werd be
weerd, dat men de toestand in de
hand had, bleef het een feit, dat
steeda w«e? ppnieuw militaire eenh«»
lÉffe
Een grote wegenbouw firma in Duits
land, welke bezig is met het aanleg
gen van een grote verkeersweg tus
sen Neurenberg en Frankfort aan
de Main, heeft van de betrokken in
stanties toestemming gekregen om,
gezien de omvang van het karwei,
voor controle doeleinden gebruik te
maken van een DO 27 vliegtuigje,
waarin de opzichter zich snel langs
het tracé kan bewegen. Bij Frauen-
aurach langs de route is een klein
vliegveld aangelegd (foto), xoaarvan
het toestelletje gébruik maakt. De
mechanische schop op de voorgrond
kost driemaal zoveel als het vlieg
tuig.
Nederlandse, Belgische. Zwitserse en
Westduitse bromfietsclubs hebben zich in
de Westfaalse stad Gladbeck tot een
internationale brornfietsvereniging aan
eengesloten. onder voorzitterschap van de
Zwitser Willi Wegmann uit Zürich. Doel
van de vereniging is coördinatie van
sportprogramma's en bevordering van de
verkeersopvoeding. Jaarlijks zal een Euro-
pa-sterrit georganiseerd worden.
den door vijandige Nagas werden
overvallen. Verder werd 't verkeer
langs de grote verbindingswegen tel
kens lamgelegd en het reizen in het
land bleef absoluut onveilig.
Politiek probleem
De regering zag het vraagstuk niet
als een militair, maar als een politiek
probleem. Zij wilde de vredelievende
Nagas tegen de rebellen in bescher
ming nemen en deze laatster, door
overreding tot andere gedachten,
brengen. Het leger werd door dit
standpunt sterk geremd, hetgeen
door de gewelddadige rebellen tot
het uiterste werd uitgebuit.
Het blijft twijfelachtig of de beslis
sing van de regering over het vormen
van een gescheiden staat Nagaland
het probleem oplost. Zelfs de leider
van de Naga-delegatie, die het ak
koord ondertekende, ilr. L Ao, geeft
toe, dat de gematigde Nagas, die hij
vertegenwoordigt, slechts één vierde
tot één derde deel van de bevolking
vormen.
De vijandige groep Is ongeveer even
groot. De rest wacht af, welke rich
ting da overhand krijgt.