Achter kwijnend Belgisch gezag dreigt in
Roeanda-Oeroendi stammenstrijd
DE KERKEN
SOWJET-imiE STEUNT EEODAAL GEZAG VAN
BATOETSI OVER MASSADER BAH0ET0E
beva
bevalt u
'beva
beter
■k
1
►J
KERK EN WERELD BESTAAT
DEZE HERFST 15 JAAR
DUITS PREDIKANT RUllDE
MET AMERIKAANS AMBTGENOOT
maatschappij
MAANDAG 5 SEPTEMBER 1960
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
Brussel heeft geen ambitie omtrustgebied te houden
(Van onze speciale verslaggever E. Evenhuis).
Oesoemboera (Roeanda Oeroendi). Het drama in Kon
go heeft de Belgen zo geschokt, dat zij niet alleen hun
defensie-uitgaven willen verminderen, maar ook hun mandaat
over het in 1919 van de Duitsers overgenomen Roeanda-
Oeroendi willen opgeven. „Grootmoedige gebaren leveren
niets op", zei onlangs de Belgische premier Gaston Eys-
kens nogal verbitterd, en dat sloeg kennelijk ook op de hou
ding, die de Belgen jegens hun trustgebied in het oosten zul
len aannemen.
Ten tijde van de overneming verwachtten de Belgen hier
aanzienlijke rijkdommen te zullen vinden. Maar toen bleek,
dat het hier integendeel twee minusgebieden betrof, hebben
zij zich niet aan hun verantwoordelijkheid onttrokken. Zij
pasten het grootste deel van het tekort op de begroting bij,
zonder er veel meer dan een uitstekende koffiesoort uit te
ontvangen, koffie, die zij er zelf introduceerden en die voor
een deel door de bevolking wordt verbouwd. Dit jaar be
loopt de begroting van Roeanda-Oeroendi een gebied zo
groot als België en Nederland samen en evenzeer onderschei
den en verwant een dikke vijftig miljoen gulden, maar vol
gend jaar zal dit bedrag al oplopen tot zo'n zeventig miljoen.
deel van de 4,5 miljoen zielen
Financiële behoeften en politieke
moeilijkheden gaan hand in hand.
Het vorig jaar braken er in Roe
anda hevige stamtwisten uit, die
de Belgen noodzaakten troepen
van de basis Kamina in Kongo aan
te voeren.
De duizend a tweeduizend
Belgische militairen, die de no-
vemberonlusten van vorig jaar en
een opleving ervan in maart
jongstleden voornamelijk door 't
blote feit van hun aanwezigheid
bedwongen, zouden in dit trust-
gebied gemakkelijk een operatie-
centrum kunnen vinden. De Bel
gen hebben echter genoeg van het
Koloniseren en beheren; er is geen
kans, dat zij „iets willen houden,
omdat zij al zoveel hebben weg
gegeven". Het lot van Roeanda-
Oeroendi zal nooit de Belgische
sentimenten opwekken in een re
actie op hetgeen er in Kongo voor
valt.
Nu doet zich in dit gebied ech.
ter het merkwaardige ver
schijnsel voor, dat een groot
een voortduren van de Belg
sche aanwezigheid is gekant.
Voor de Bahoetoe, die zo'n 85
procent van de bevolking uit
maken, begon de laatste jaren
een licht te gloren, dat zij
voordien niet hebben gekend.
De Bahoetoe, een Bantoestam,
leven al eeuwen in een staat
van horigheid jegens de Ba-
toetosi (het voorvoegsel ba is
een meervoudsvorm), die
waarschijnlijk uit het Nijldal
afkomstig zijn. De Batoetsi
zijn beroemd om hun lengte
een Toetsi van twee meter is
geen uitzondering en om
hun dansen, waarvoor de film
makers in Hollywood enige
malen interesse hebben ge
toond. De Batoetsi zijn de feo
dale heersers van het land en
tot voor kort aanvaardden de
Bahoetoe dit als een van God
gegeven rangorde. Zij hebben
een eigen scheppingsverhaal,
dat dit standenonderscheid
verklaart en ordonneert en dat
aan de Batoetsi de heerschap
pij over het vee toekent.
Op de heuveltop B
Mwami van Roeanda.
merkwaardigerwijze vriendelijk
werden opgenomen door de Bagi-
ka, een nauw met de Bahoetoe
verwante stam.
ïfw,
Op de markt in Roeanda-Oeroendi.
De Bahoetoe zijn landbouwers;
zij weiden runderen van de
Batoetsi, met wie zij verder
in heuvelgemeenschappen samen
leven. Boven aan de heuvel wonen
de Batoetsi; meer naar beneden
de Bahoetoe. De oliegemeenschap-
pen, die men hier en daar ter we
reld aantreft en waar de hoogste
bazen ook het hoogst in de heu
vels wonen, vinden hier een merk
waardige pendant. Behalve de Ba
hoetoe en de Batoetsi kent men
dan nog in deze tweelingstaten de
kline lsatwa, een pygmeeënvolk,
dat van oudsher als jager en pot
tenbakker een mager bestaan
leidt en dat in nog sterkere mate
dienstbaar is aan de Batoetsi dan
de Bahoetoe. Toen de Iaatsten te
gen de traditionele heersers in
verzet kwamen, spoorden de on
danks hun trotse voorkomen wat
verwijfde Batoetsi hun dwergach
tige dienstbaren tot wraakneming
op de Bahoetoe aan. Aandere Ba
toetsi vluchtten het land uit, on
der meer naar het onder Brits be
stuur staande Oeganda, waar zij
Onderdrukking
Tot voor; kort regeerden de
Belgen het land met behulp
van de Batoetsi en dat de
imposante veehouders zich effi
ciënt van die taak kweten, blijkt
uit het feit, dat slechts een 150
Belgische ambtenaren en nog geen
twintig Belgische politiemensen
voldoende zijn geweest om de lan
ge jaren rust in deze dichtstbe
volkte gebieden ten zuiden van de
evenaar te bewaren. Het opstaan
van een Multatuli werd bi] onze
zuiderburen belemmerd doordat
lange tijd slechts weinig bekend
was van de sociale geslaagdheid
in het land: eerst de laatste tien,
twintig jaren zijn er onderzoekin
gen verricht, die aantoonden in
welk een grote mate de Batoetsi
de beide andere bevolkingsgroe
pen onderdrukten. Het werd de
telgen langzamerhand ook duide
lijk, dat de pax belgica feitelijk
die onderdrukking had versterkt,
aangezien zij de wraakneming der
Bahoetoe bij al te hoog lopende
spanningen onmogelijk maakte.
De Bahoetoe misten de veilig
heidsklep, die zij bezaten voordat
het keizerlijke Duitsland de belde
koninkrijken in bezit nam.
De Belgen kwamen overigens niet
alleen om politieke redenen met de
Batoetsi in conflict. Zij beijver,
den zich, het levenspeil ondanks
de grote bevolkingstoeneming
gevolg van de goede koloniale ge
zondheidszorg nog te doen toe
nemen en voerden daartoe de ter-
rasbouw op de heuvels in. Ook be
perkten zij hier en daar de weide
grond van de Batoetsi, wier run
derrijkdom zo'n 900.000 stuks
met een armzalige melkgift
eigenlijk de plaag van het land
is en dat zette nog meer kwaad
bloed.
De veehouderij van de Batoetsi is
met een mystiek waas omgeven.
Hun runderen worden als godde
lijke wezens beschouwd, waaruit
opnieuw de verbondenheid met het
stroomgebied van de Nijl tot
uiting komt. Het oude Egypte
heeft een dergelijke runderver
ering gekend. Het koningschap
heeft ook merkwaardige elemen
ten. De beide bami (meervoud
van mwami) oefenen een soort
van aartsvaderlijk gezag uit: zij
zijn de opperrechters en opper-
heersers; zij moesten in het verle
den tegelijk met de zon opstaan,
opdat dit hemellichaam niet in
zijn baan zou worden belemmerd
en zij mochten niet schuilen voor
een regenbui, omdat dit een grote
droogte tot gevolg zou hebben.
Wanneer er in vroeger jaren een
mwami stierf, mocht er een tijd
lang geoogst noch gezaaid worden
en daar leden dan in het bijzonder
de Bahoetoe onder.
Dansende
veehouders
De opstandigheid der Bahoetoe
jegens de Batoetsi werd niet
alleen door de Belgen in
direct dan maar ook door do
omstandigheden gestimuleerd. Ve
le Bahoetoe vonden werk in Bel
gische ondernemingen in Kongo en
zij leerden daar een geheel andere
maatschappij kennen, een maat
schappij waarin in elk geval alle
inheemsen gelijk waren. Het on
afhankelijkheidsstreven in dé an
dere Afrikaanse landen trok uiter
aard ook in de beide koninkrijken
de aandacht. De rooms-katholieke
kerk, die er een grote aanhang
heeft er zijn al vele Batoetsi-
geestelijken en zelfs een Batoetsi-
bisschop kon uiteraard moeilijk
prediken, dat het overgeleverde
scheppingsverhaal der Bahoetoe
op enig punt door het r.-k. geloof
werd ondersteund. Het politieke
streven der Batoetsi en der Ba
hoetoe loopt echter uiteen.
De eersten willen de onafhanke
lijkheid, de anderen ageren in de
eerste plaats tegen de feodaliteit
en zijn zelfs bang voor de vrij
heid, wanneer die een bestendiging
van de heerschappij der dansende
veehouders zou meebrengen. En
daar zijn de Batoetsi kennelijk
op uit: zij zien de onafhankëlijk-
heid als het beste middel om de
Belgen uit het land te verwijderen
en de Bahoetoe weer de oude
mores te leren. Hoe zij hun wil
echter aan de opstandige meerder
heid willen opleggen is duister.
Politieke omwentelingen kan men
soms nog in een andere richting
leiden, maar sociale emancipatie
heeft een minderheid nooit blij
vend ongedaan kunnen maken.
Rol der Sowjets
De Batoetsi geven de Belgen
de laatste tijd de schuld van
alles en dat valt nog sterker
dan vroeger van hun misprijzen,
de gezichten af te lezen. Zij bewe
ren, dat de Bahoetoe, die hen aan
vielen, werden geleid door blanken
en dat de Belgen de vorige mwami
van Roeanda hebben vergiftigd.
Deze sterk feodaal ingestelde ko
ning stierf, toen in cie hoofdstad
Oesoemboera besprekingen voerde
met Belgische ambtenaren en de
Batoetsi willen nog altijd niet ge
loven, dat een hartverlamming de
doodsoorzaak was. Kort na dit
voorval een van die inciden
ten, die in een verwarde tijd ab
normale proporties kunnen aanne
men en ae loop der dingen op een
grillige manier kunnen beïnvloe
den deden de Bahoetoe hun
eerste aanvallen op de Batoetsi,
die er nu helemaal van overtuigd
waren, dat de Belgen het op hen
hadden gemunt.
Arme Belgen, zij hebben hun best
gedaan en zij zijn er zeker in
Iloeauda en Oeroendi niet op uit
geweest te verdelen en te heersen.
Die eer komt toe aan de Bussen.
De Sowjets hebben contact ge
maakt met uitgeweken Batoetsi
en de vorige week werd voor ra
dio-Moskou het reisverhaal voor
gelezen van een verslaggever van
het regeringsblad „Izvestia", die
na de onafhankelijkheidsfeesten in
Kongo door het Belgische trustge
bied reisde. De Russische journa
list toonde zoals al eerder iu
't Joegoslavische partijblad „Bor.
ba" was geschied veel begrip
voor het standpunt der feodale
heersers. Hij ondersteunde het
streven van hun politieke bewe
ging naar onafhankelijkheid en
verweet de Belgen, dat zij de
twist tussen de stammen aanwak
kerden. De verworpenen der aar
de is in Roeanda-Oeroendi het
ontwaken nog niet gegund.
Miljarden weg
Intussen zijn de Belgen genood
zaakt, een scheiding tussen
hun trustgebied en hun vroe
gere kolonie Kongo -door te voe
ren.
Er zijn nog talrijke andere kno
pen, die in de toekomst moeten
worden ontward. Zo is een be
langrijk deel van het kapitaal der
inheemse en Belgische sociale
verzekeringsfondsen aan de ande-
Negenhonderdduizend runderen
met armzalige melkgift..—
re kant van de grens geïnves
teerd. Of die van Roeanda-Oe
roendi iets van deze miljarden
franken zullen terugzien, is na
tuurlijk de vraag. De bankbiljet
ten aan beide zijden van de
„groene grens" zijn uitgegeven
door de Centrale Bank van Bel-
gisch-Kongo en Roeanda-Oeroen
di en ook dat probleem zal in de
gegeven omstandigheden niet zo
gemakkelijk een oplossing vin
den. De Belgen, zo bleek mij uit
de gesprekken, putten daarbij
hoop uit het feit, dat zij tenslotte
maar beheerders zijn en dat uit
eindelijk de Verenigde Naties de
verantwoordelijkheid voor de
trustgebieden dragen, maar men
merkt aan alles, dat de Belgen
slechts moeizaam wennen aan de
realiteiten en een daarvan is de
ondankbaarheid van de Inter
nationale politiek.
Bami
(Advertentie)
Beva, betere vakkleding
past iedere vakman
blijft in de maat door krimpvrij Sanfor
GED.MERK
Er zijn in Roeanda pas verkie
zingen gehouden voor lokale
raden de Bahoetoe wonnen
met ruime meerderheid en in
Oeroendi staan ze te gebeuren.
Dit is de aanloop tot zelfbestuur.
De bami zullen na verloop van
tijd constitutionele hoofden wor
den, hetgeen voor hen en hun
middeleeuwse hofhoudingen een
omwenteling betekent-, ook al zul
len zij hun hofballetten mogen
houden en hun legendarische, met
grote geheimzinnigheid omgeven
trommels, waaraan volgens de
verhalen gedroogde resten van
verslagen vijanden hangen. Voor
de ruim twee meter lange mwami
van Roeanda is deze verandering
moeilijk te verteren, voor de iets
kortere en veel vlottere mwami
van Oeroendi zal het gemakkelij
ker zijn.
Deze sportieve vorst, die sterk
verenropeest is en die een uit
zondering in deze streken de
voorkeur geeft aan Vlamingen bo
ven Walen, is onlangs met
zijn jonge zoon Charles naar
Brussel gereisd om met de Belgi
sche regering overleg te plegen.
Voor hem is belangrijk, dat hij er
financieel niet op achteruit gaat.
zo zeggen sommige Belgen wat
cynisch, waarbij zij er op wijzen,
dat de Belgische regering de
vorst nog een toelage van ruim
zestigduizend gulden per jaar ver
strekt. Maar de bami zullen het
de komende jaren moeilijk heb
ben. In het „Zwitserland aan de
evenaar" zal nog lange jaren niet
de rust van het Europese berg
land heersen. Die spanning tussen
de horizontale lagen der bevol
king maakt, dat men in Roeanda-
Oeroendi eerder aan het Frank
rijk van voor de grote revolutie
dan aan het democratische Zwit
serland wordt herinnerd.
(Foto's afgestaan door de Kon.
vereniging Oost en West).
PRAESES SYNODE SPRAK TE DRIEBERGEN
Vernieuwing hervormde
kerk slechts „aanloopje"
Het instituut „Kerk en Wereld"
van de Hervormde Kerk in Drie
bergen zal 20 november vijftien
jaar hebben bestaan. In verband
met dit derde, lustrum is dit
weekeinde een lustruniconferen-
tie op „Kerk en Wereld" gehou
den. Het thema van de conferen
tie was: „Vandaag.... en mor
gen De belangstelling was over
weldigend; ongeveer 250 namen
aan de conferentie .deel.
De conferentie werd zaterdag
middag geopend door de praeses
van de hervormde synode, dr. A.
A. Koolhaas.
Bij deze opening zei de heer
Koolhaas ondermeer het volgen
de:
..De vernieuwing van de Hervorm
de kerk na de oorlog, waar zo
hier en daar hoog over opgege
ven wordt, is niet meer geweest
dan een aanloopje. De vernieu
wing van de kerk is dan ook geen
zaak, die zijn beslag heeft gekre
gen, al is een beweging als Ge
meente-Opbouw in onze situatie
onherhaalbaar".
„Er is veel in de Hervormde
kerk gebeurd dat reden tot
vreugde geeft zo betoogde hij
voorts, Niettemin is er een te
grote leegte tussen de leiding
van de kérk en kerkleden, een
tekort aan solidariteit met de
kerk ala geheel, W» leven in
een kerk met grotendeels ge
meenten die geen wezenlijke
kennis hebben van wat het be
tekent kerk van Christus in
deze tijd te zijn, aldus dr.
gelijks werk?" en „Vandaag en
morgen in de vrije tijd?"
Van „Kerk en Wereld" is, zo
als bekend, Johan Eykman
(1892-1945) de geestelijke va
der. Naar hem is ook het Eyk-
manhuis op het terrein van
„Kerk en Wereld" genoemd.
In „Kerk en Wereld" heeft het
apostolair roepingsbesef, dat
in de Hervormde Kerk in de
oorlog doorbrak, een zichtbare
gestalte gekregen. In „Kerk en
Wereld" wordt het apostolair
werk van de Hervormde Kerk
voorbereid, gecoördineerd, be
werk en het kerkedagwerk.
Als „Kerk en Wereld" op 20 no
vember vijftien jaar bestaat, wil
len de vrienden van „Kerk en
Wereld" het instituut een passend
geschenk aanbieden. Zij hopen
een bedrag van zesduizend gul
den bijeen te brengen voor de
nieuwbouw- en uitbreidingsplan
nen van „Kerk en Wereld". Men
wil o.a. de oude, houten barak
ken, waarin de aanstaande wika's
gedurc :de hun studietijd moeten
wonen, vervangen door een nieuw
internaat. Hiervoor is een bedrag
van 340.000 nodig.
en
de
Koolhaas.
's Avonds voerde de toneelgroep
Puck uit Amsterdam het stuk
„Korczak en de kinderen" op.
Zondagmorgen was er een open-
luchtdienst met medewerking
van dr. J. J. Buskes uit Amster
dam en de radio-predikant van
het IKOR ds. A. Klamer in het
openluchttheater van „Het Gro
te Bos", het grote recreatieter
rein achter het terrein van
„Kerk en Wereld", 's Middags
werden de aanwezigen in vijf
discussiegroepen verdeeld. ïn
elke groep hielden twee spre
kers een korte inleiding van een
kwartier. Zo spraken in de
groep, die het. onderwerp „Van
daag en morgen in de gemeen
te?" behandelden prof. dr. H.
Kraemer en dr. F Boerwinkel en
in de groep „Vandaag en morgen
in de maatschappij?" o.a. prof.
dr. W. Baning. Er waren verder
groepen, die spraken over „Van
daag en morgen met de jeugd?",
„Vandaag en morgen In ona da
geleid en ook theologisch en
wetenschappelijk gefundeerd.
In „Kerk en Wereld" ontmoe
ten kerk en wereld elkaar en
tracht de Hervormde Kerk
haar taak in de wereld te ver
vullen.
Op het terrein van „Kerk en
Wereld" is o.a. de academie „De
Horst" gevestigd, die de werkers
in kerkelijke arbeid, de wika's,
opleidt. Sinds 1953 is aan „Kerk
en Wereld" de School voor
Maatschappelijk Werk verbon
den. Een ander onderdeel van de
arbeid van „Kerk en Wereld" is
liet conferentiewerk, dat zich
vooral op beroepsgroepen, ambts
dragers en uiteraard de gemeen
teleden richt. Als straks het
nieuwe seminariegebouw van de
Hervormde Kerk in Driebergen
gereed is, zal het Eykmanhuis
geheel vrij komen voor het con
ferentiewerk. Verder zijn allerlei
takken van kerkelijk-apostolaire
arbeid op „Kerk en Wereld" go-
reatlgd, zoals het Open Deur-
Wereldraad van
Kerken steunt
Kongo
De Wereldraad van Kerken heeft
een oproep doen uitgaan tot alle
172 aangesloten kerken om finan
ciële steun te geven aan een actie,
die tot doel heeft hulp te bieden
aan Kongo.
De afdeling voor Interkerkelijke
Hulp van de Wereldraad heeft
reeds 25.000 dollar beschikbaar
Sesteld aan de Christenraad van
bngo.
De gelden ook die welke in de
toekomst binnenkomen zullen
vooral bestemd zijn voor medische
hulp en voor opleiding van Kon
golezen. Ook zal een persoonlijk
vertegenwoordiger van de Wereld
raad "naar Kongo gaan om de
hulpverlening te regelen In samen.
Onlangs ruilden twee Nederland
se predikanten van kansel en van
gemeente. Hun voorbeeld wordt
ook in het buitenland gevolgd,
zij het niet zo drastisch, of mis
schien toch nog wel drastischer.
Een Duits en een Amerikaans
predikant kwamen ook overeen
om van kansel te ruilen, zij het
slechts voor een jaar.
De gemeenten gingen akkoord
met hun eslissing en een jaar
geleden stond op een Duitse kan
sel de Amerikaan en op diens
Amerikaanse kansel de Duitser.
werking met kerkelijke organisa
ties.
Al deze beslissingen zijn genomen
nadat een rapport was uitgebracht
door een delegatie van mensen uit
verschillende kerken, die kort ge
leden in Kongo is geweest. Deze
delegatie was uitgezonden door de
Internationale Zendingsraad en de
Wereldraad van Kerken.
Volgens dit rapport heeft onge
veer 75 van de protestantse
zendelingen in Kongo hun post
moeten verlaten tijdens de onlus
ten. Doch het rapport dringt er op
aan dat de zendelingen zo spoedig
mogelijk weer terug zullen gaan.
De christenen in de gebieden, waar
zij zich vestigen zullen dan van
tevoren de verantwoordelijkheid
voor hun veiligheid op zich moe
ten nemen.
Zendelingen, die terugkeren zullen
slechts helper en raadgever moe
ten- zijn. Zendelingen die zich niet
bij de nieuwe verhoudingen kun
nen aanpassen, moetên niet terug
gaan, aldua het rapport.
Het jaar is voorbij. De belang
rijkste conclusie van beiden is:
„Het evangelie is overal hetzelf
de. We stonden niet als Duitser
of als Amerikaan tegenover de
gemeente, maar als christen".
De Duitse predikant, ds. Dennig,
die met een Amerikaanse vrouw
is getrouwd en in Baden de ge
meente van Haslach dient, had
het ongetwijfeld het gemakkelijk
ste. Hij sprak de Engelse taal en
bad op verzoek van de Oecume
nische Raad reeds een semester
aan een theologisch seminarium
in de Verenigde Staten gestu
deerd. Hij kende dus de Ameri
kaanse mentaliteit een beetje.
De Amerikaanse predikant, ds.
Currier ran Mountain Lake in
de staat met' de duizend meren,
Minnesota, had het heel wat moei
lijker.
Hij sprak maar een mondjevol
Duits. Toch won hij al spoedig
liet vertrouwen van zijn vreemde
gemeente, die buitengewoon in
genomen was met de ruit. en
spoedig werd hij in de omgeving
bekend als een uitstekende, diep
gravende prediker. Toen hij zijn
laatste dienst vervulde was het
kerkgehouw van die kleine stad
in het Zwarte Woud tot de laatste
plaats bezet.
Belden zijn nu weer terug ln hun
eigen gemeente. De Duitser
spreekt weer Duits, de Amerikaan
weer Engels. De Duitse gemeente
weet nu dat de Amerikanen toch
niet zo oppervlakkig zijn als zij
wel dachten en de Amerikanen
weten dat het evangelie ook nog
in dat oude, dwaze, geestelijk
verwaterde (zoals zij het zien)
dikt.
Europa yrordt gepradik
