Polder Waarde kreeg een nieuw gezicht
Vele agrariërs hebben klachten
over egalisatie en drainage
„Verdronken" land rond vroegere vliet
Men kan niet wennen aan
de nieuwe situatie
I „ALTIJD WEL IETS, DAT
NIET 100 GOED IS"
ZATERDAG 28 MEI 1960
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
HERVERKAVELD WAARDE heeft sinds en
kele jaren een nieuw gezicht, maar de nijvere
boeren en tuinders in deze streek kunnen er
niet aan wennen.... De kronkelende weggetjes
van vroeger zijn verdwenen, evenals de talrij
ke grillig lopende sloten, de waterbeheersing
kan bij wijze van spreken tot op de centimeter
nauwkeurig worden geregeld en van vele klei
ne percelen is één groot kavel gemaakt; des
ondanks is een groot deel van de agrarische
bevolking van Waarde ontevreden met de re
sultaten van de handen vol geld verslindende
herverkaveling.
Er zijn verbeteringen. Zeker! Niemand in het
herverkavelingsblok Waarde zal dat ontken
nen, maar naar de mening van vele landbou
wers en fruittelers zijn toch teveel fouten ge
maakt. Fouten, die de laatste drie a vier jaar
Al het „oude zeer" wordt thans weer opgerakeld. Half mei is namelijk de
akte van toedeling gepasseerd, waarmee officiéél werd aangetoond, dat
de cultuur-technische en kadastrale maatregelen in Zeelands kleinste her-
verkavelingsgebied hun beslag hadden gekrgen. In de Zeeuwse dagblad- en
landhouwpers werd hiervan aan de hand van door de Cultuur Technische
Dienst en de Herverkaveling verstrekte gegevens uitvoerig melding ge
maakt. In Waarde betoogt men nu, dat een volkomen verkeerde voorstelling
van zaken is gegeven. Alleen de goede dingen zijn genoemd, de minder
goede zijn zonder meer verzwegen. Na twee dagen het herverkavelings-
gebied Waarde van noord tot zuid en van oost tot west doorkruist te heb
ben, zijn wij tot de conclusie gekomen, dat er slechts weinige landbouwers
en fruittelers in Waarde zijn, die tevreden zijn over de herverkaveling.
Waarde is er bekaaid afgekomen, zeggen ze in dit Bevelandse dorpje.
Verbeteringen zijn er, maar ook
komen tal van fouten aan het licht
In 1953 werd Waarde zwaar door
de watersnoodramp getroffen. Kol
kend baande het water zich 'n weg
door de dijken, overstroomde de
vruchtbare 'landerijen en verander
de 't gebied rond Waarde in korte
lijd in een woestenij. Aanvankelijk
richtte de Dienst Landbouwherstel
de werkzaamheden erop do oude
toestand te herstellen. Midden 1953
kreeg het herstel een geheel ander
aspect, want toen werd Waarde
als herverkavelingsgebied aange
wezen. De ingelanden van het wa
terschap konden daarmee akkoord
gaan. zij spraken zich met 17
tegen 3 stemmen uit voor een oor
deelkundige herverkaveling. De
ontwatering zou verbeterd kunnen
worden, evenals het wegennet en
de kavelvorm, zo werd gesteld. Het
zou ook niet nodig zijn de gehele
Polder „op de schop te nemen.
T egenvallers
Wat zijn nu de bezwaren tegen de
herverkaveling? „Wel, het werk is
niet behoorlijk afgeleverd. Aan de
afwerking mankeert heel wat. Voor
de 4,6 miljoen gulden, die de herver
kaveling heeft gekost, had men beter
werk kunnen achterlaten", meende
een landbouwer. Wij hebben met
een groot aantal boeren en tuin
ders gesproken en op een enkele uit
zondering na hadden zij klachten over
de egalisatie, de drainage of de kwa
liteit van de grond. Wat bijvoorbeeld
te denken van een oude weg, waarvan
de verharding slechts gedeeltelijk is
opgeruimd en die thas onder een laag
grond in de kavel ligt. Niet alleen
komen er tientallen, ja zelfs honder
den keien en brokken steen aan de
oppervlakte, maar ook de stand der
gewassen is op de plaats waar de weg
gelegen heeft bepaald minder.
Dan zijn er de boeren, die rondom de
vroegere Krabbendijlcse Vliet wonen.
De lage gronden van de Vliet zijn op
gehoogd met zand van de overspoelde
landerijen en met grond van de hoger
gelegen percelen langs de kreek. Het
resultaat en de praktijk liegt er niet
omis, dat de afgegraven gronden
bedorven zijn en tot nu toe vrijwel
ieder jaar zijn „verdronken" en de
nieuwe kreekgronden ook niet overal
geschikt blijken te zijn. Op een uitge
strekt perceel zagen we daar bijvoor
beeld nog resten van blauwmaanzaad,
klaver en koolzaad, die hetzelfde jaar
waren gezaaid, maar successievelijk
tot mislukking waren gedoemd. Nu
groeit er wintertarwe, die er (nog!)
foed voorstaat.
o zouden we door kunnen gaan.
j
Overal op onze tocht dtvars door het
herverkavelingsgebied ontmoetten we
landbouwers en fruittelers, die niet te
spreken waren over de egalisatie. Vele
percelen lijken wel zeeën hij een ste
vige bries, zo golven zij. Natuurlijk
hebben de boeren begrip voor de moei
lijke situatie waaronder gewefkt
moest worden, maar inmiddels zit
ten zij bij een zware regenbui of
langdurige regenval met de narigheid.
Dan blijft het water in de laagten
staan met de kans, dat de gewassen
rotten. Het is meermalen voorge
komen.
W egenperikelen
Als goede kanten van de herver
kaveling zien de agrarisch geörien-
teerde inwoners van Waarde de be
tere, rechte wegen, een betere wa
terbeheersing en een betere kavel-
vorm. Wij spraken een klein-land-
bouwer, die voorheen 7 gemeten
grond had, verspreid over vijf ver
uit elkaar liggende plaatsen. Nu
heeft hij twee blokken, waarvan
het grootste in de onmiddellijke
aan liet licht zijn gekomen en die velen finan
cieel nadeel hebben bezorgd. Voor meer dan de
helft is de 840 ha grote Folder Waarde „op de
schop" geweest. En juist daar, waar door de
herverkaveling veel is veranderd, heeft een
vrij groot aantal agrariërs klachten over drai
nage, egalisatie en de kwaliteit van de grond.
De stemming in Waarde is allang niet meer
pro-herverkaveling. „Als we met dit resultaat
voor ogen nog eens mochten stemmen, dan zou
er beslist geen meerderheid zijn", redeneert
men. Dat is niet de gedachte van één man,
maar van velen, zeer velen zelfs, die teleurge
steld zijn over de uitvoering en afwerking van
de herverkaveling en daar nu de wrange
vruchten of eigenlijk in het geheel geen
vruchten van plukken!
omgeving van zijn woning. Dat
zijn de positieve voordelen van de
herverkaveling.
Met de wegen is men overigens niet
zo gelukkig geweest, vertelde ons de
vroegere dijkgraaf van het water
schap Waarde, de heer M. van Fraas-
sen, die sedert het begin van de her
verkaveling vice-voorzitter is van de
agrarische subcommissie. Voorzitter
van deze commissie is de heer C. Phi-
lipse uit 's Heer Arendskerke. Zo treft
men bijvoorbeeld in het gehele her
verkavelingsgebied Waarde geen
landbouwweg A aan, in tegenstelling
tot bijvoorbeeld Tholen, Schouwen-
Duiveland en de Zak van Zuid-Beve
land. De Plasseweg, de verbinding
tussen Waarde en Krabbendijke,
waarvan 'n druk gebruik wordt ge
maakt, was aanvankelijk niet meer
dan 3 meter breed.
Op kosten van het toenmalige wa
terschap Waarde is aan weerszij
den van de weg nog een verharding
van 25 centimeter aangebracht. Niet
dat de agrarische subcommissie niet
aangedrongen heeft op een landbouw
weg A. In de notulen van de vergade
ringen wordt daar herhaaldelijk op
aan. gedrongen. Zonder succes even
wel. Inmiddels zijn ook al verschillen
de nieuw aangelegde wegen van een
nieuwe sluitlaag voorzien moeten
worden, vertelde de heer Van Fraas-
sen.
Een ander punt, dat bij velen nogal
wat wrevel neeft gewekt, is de kwes
tie van de verdeling van de gronden
en de sanering. Zo was er een land
bouwer, die 4o ha inbracht en graag
in aanmerking wilde komen voor een
bedrijf in de N.O.P. Volgens de her-
verkavelingswet is dat mogelijk, maar
de betrokken landbouwer kon in de
N.O.P. slechts een bedrijf krijgen van
36 ha. Hij accepteerde dat niet en het
resultaat is, dat hij nog in Waarde
woont. Uiteraard betekende dat 45
lia minder voor sanering. Over de ver
deling van de gronden is ook niet
iedereen het eens, maar daarbij spelen
vaak persoonlijke gevoelens een rol,
die wij liier beter kunnen laten rusten.
Hoe het echter ook zij: Waarde is
niet gelukkig met zijn herverkaveling,
De vele uitspraken van tal van agra
riërs hebben ons dat wel duidelijk
gemaakt.
Illllllllllllllllllllllllllllllilllllillllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllilllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
COMMENTAAR IR. FRIEL1NG j
i De hoofdingenieur bij de Cultuur Technische Dienst in 1
g Zeeland, ir. G. Frieling uit Goes, die nauw bij de herver- f§
H kaveling uit Waarde betrokken is, verklaarde ons na inzage §j
1 van de op deze pagina gepubliceerde artikelen teleurge-
steld te zijn over de reacties van de Waardenaren. 1
1 „Er blijft altijd wel iets over, dat niet voor de volle hon- g
1 derd procent goed is. Dat is echter geen maatstaf", aldus
1 ir. Frieling. De bezwaren tegen de drainage noemde liij g
g niet reëel. „De minder goede drainage is een gevolg van
g de structuur van de grond, die de tijd zal oplossen", zo 1
1 meende hij. Overigens wees ir. Frieling erop, dat gelegen- g
g heid heeft bestaan klachten tegen de toedeling via de Raad 1
1 van Beroep naar voren te brengen. „Het is uiteraard niet g
j§ altijd zo, dat de klachten steeds tot volle tevredenheid van
g de mensen worden opgelost. In elk geval zijn de bezwaar- g
g schriften op objectieve wijze behandeld. Wanneer men 1
g geen gelijk krijgt, betekent dat toch nog niet, dat de be- g
slissing verkeerd is", aldus ir. Frieling. g
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiüü
GESPREKKEN MET BEWONERS
A.POLEY
....extra kosten...
Sanering voor
velen uitkomst
„Mij heeft de herverkaveling
niets dan narigheid gebracht.
Vroeger had ik hier tien geme
ten goede grond. Moet je nu eens
kijken! Drie jaar lang zijn de
gewassen grotendeels verrot,
doordat mijn vroeger zo góede
land thans vrijwel jaarlijks
„verdrinkt". Een flinke regen
bui kan alles grondig bederven.
Voor mij nooit geen herverka
veling meer!" Deze bittere'
woorden sprak de landbouwer
Jan Overbeeke, die wij aantrof-
fen op een perceel grond nabij
de Krabbendijkse Vliet in het
herverkavelingsblok Waarde.
Leunend op zijn schoffel keek hij
peinzend over zijn landerijen uit en
schudde het hoofd. „Als het wat flin)<
regent lijkt het wel een vijver". En
schamper voegde hij eraan toe: „Ze
hebben me al eens spottend ge
vraagd, waarom ik geen visakte aan
vraagZelfs vorig jaar nog, het
bij uitstek zo droge jaar voor de
landbouw, rotte de tarwe op het land.
Dat kwam doordat op koninginnedag
een grote hoeveelheid regen viel, die
de grond van de heer Overbeeke niet
kon verwerken. Hij heeft al extra
kosten moeten maken om 't land tot
een diepte van 60 a 70 cm om te
woelen, maar veel resultaat ziet hij
nog niet. Wèl heeft hij drie jaar ach
ter elkaar geld moeten toeleggen.
De landbouwer A. van Weele is een
jonge boer, die aan de Plasseweg
woont en daar ook zijn landerijen
heeft. Hij zit met dezelfde moeilijk
heden als de heer Overbeeke: afge
graven grond voor ophoging van de
Vliet, dié thans herhaaldelijk „ver
drinkt". „Het eerste jaar was het
geen doen. Toen moest ik geld toeleg
gen", vertelde hij.
W. KOOTSTRA
....tevreden....
Zelfs heeft hij het land nog heel
wat opgeknapt, want na de her
verkaveling was het slordig en
vuil achtergelaten. En alsof hij
dat bewijzen wilde, kwam de be
jaarde vader van de heer Van
Weele van het land terug met uit-
Imilende zakken. „Stenen op het
and gevonden", verklaarde hij
zich nader. De heer Van Weele,
die 15 gemeten land heeft, is zelfs
naar de directeur-generaal van de
landbouw geweest om zijn klach
ten over de herverkaveling te
uiten. Het gaf hem dit voordeel,
dat een gedeeltelijk nieuwe drai
nering werd gelegd.
Fruitteeltgrond
De grieven tegen de herverkaveling
zijn bij ieder weer andere. De land
bouwer-fruitkweker .T. Weststrate
aan 't eind van de Plasseweg, tegen
Krabbendijke, ilet zich in minder par
lementaire woorden uit over de agra
rische subsommisie, die volgens hem
bij de toedeling van de grond zich
door bepaalde belangen heeft laten
leiden. ,.Acht ha voor de fruitcultuur
geschikte grond heb ik ingeleverd,
maar ik heb slechts vijf ha van deze
soort grond teruggekregen. De ande
re drie ha is totaal ongeschikt. Ik
heb daarvan het bewijs van het fruit-
teeltconsulentschap. Het heeft alle
maal niet gebaat. Ik heb geen andere
grond gekregen". Aldus de heer
Weststrate. Ook heeft hij slecht ge-
egaliseerde grond teruggekregen,
waarop hij nu al 200 kubieke meter
grond heeft gebracht. Uiteraard op
eigen kosten!
De landbouwer W. J. Kersten, die
een bedrijf van 45 ha heeft in het
westen van de gemeente Waarde, is
een van de zwaarst getroffenen door
de ramp. Hij wilde naar elders ver
trekken en daar een nieuw bedrijf
stichten. De herverkavelingswet
biedt deze mogelijkheid, want in zo'n
geval komt er grond vrij voor sane
ring. Maar Kersten kon slechts een
bedrijf van 36 ha in de Noord Oost
Polder krijgen. Hij bleef in Waarde,
waar hij nu met tal van moeilijkhe
den zit.
Van acht ha van zijn landerijen was
de kleilaag volkomen weggespoeld.
Het land was bedekt met een laag
zand van 20 cm tot 1.20 meter. Het
zand is afgegraven en op de grond is
nieuwe specie gebracht. Hij zaait er
elk jaar, maar aan oogsten komt hij
nooit toe. De heer Kersten is ook in
verschillende procedures gewikkeld
geweest. „Straks als de tweede schat
ting van de grond bekend wordt ge
maakt en vast staat hoeveel de bij
drage zal zijn, komt er nog eens een
last bovenop", aldus de heer Kersten.
..Neen het is niet zo best met de
herverkaveling. Een herverkave
ling kan goed zijn. Daar wil ik
niets van zeggen. In Waarde is
het echter niet goed". Dat zei de
heer C. van Dijl, die op een per
ceel aan de Vroonweg bezig was
zijn gladiolen te schoffelen.
„Kijk", zei hij, wijzende naar een
laagte in het land, „als het even
door wil regenen, staat het land
onder water". Ik heb ook zeven
gemeten grond in de nabijheid van
de Vliet, maar daar verdrink je
helemaal", voegde hij eraan toe.
Gelukkigen
Het is echter niet zo, dat In de Pol
der Waarde geen tevreden mensen
wonen. Mensen, die de herverkave
ling meer en betere grond hebben ge
bracht. Twee van hen zijn de gebroe
ders M. en J. de Leeuw, die hun
grondgebied zagen uitgebreid van 2
tot bijna vijf ha, waar ze met twee
gezinnen van leven. „Wij zijn erg
blij, dat we van de gesaneerde grond
hebben gekregen", vertelden zij.
Over de kwaliteit van de grond zijn
ze best te spreken. Het eerste jaar
hebben de gebr. De Leeuw wel wa
teroverlast gehad, maar nu de struc
tuur verbeterd is, hebben ze haast
geen wateroverlast meer.
Over de afwerking zijn ze echter niet
ten volle tevreden. Onder het land
liggen de resten van een oude weg,
die de herverkaveling slechts gedeel
telijk heeft opgeruimd. „Vorig jaar
konden we aan de stand van de ge
wassen precies zien hoe de weg
loopt', verklaarden zij. Trouwens,
een spoor van keien en stenen laat
er geen twijfel aan bestaan, dat der
tig a veertig cm onder de oppervlak
te van het land een weg loopt.
Ook de heer W. Kootstra, een gebo
ren Fries die al vele jaren in Waar
de woont, behoorde tot de weinigen,
die meer grond kregen, dan zij had
den ingebracht. Vroeger had hij ze
ven gemeten, verspreid over vijf per
celen, nu heeft hij tien gemeten, uit
twee stukken land bestaande. „Over
het algemeen ben ik tevreden, al is
er hier en daar op de afwerking wel
wat aan te merken", aldus de heer
Kootstra.
In alle opzichten tevreden is de 75-
jarige J. A. Ruissen aan de Veerweg.
Waarde, een rustig plattelands
dorpje in een vernieuwd land. Van
de toren van de herv. kerk af
heeft men een fraai uitzicht op het
dorp en de landerijen.
(Foto P.Z.C.)
C. DIJL
....gladiolen en laagten....
Vroeger had hij goede grond en nu
ook. Wat wil je dan meer wensen?
Minder goed getroffen heeft het
de landbouwer A. Poley, die een
bedrijf heeft van rond 29 ha. Een
gedeelte van zijn landerijen zijn
gelegen in de opgehoogde Krab-
endljkse Vliet. „De Vliet heeft
me vorig jaar 6000.gekost",
vertelde hij. Deze landbouwer
heeft daar 8 ha slechte grond.
Vorig jaar zaaide hij eerst blauw
maanzaad, dat in de regen van ko
ninginnedag „verdronk". Vervolgens
klavers gezaaid, die al evenmin wil
den gedijen en in augustus volgde
koolzaad. „Dit voorjaar heb ik het
uit moeten rijden. Het was de moeite
van het oogsten niet waard. Het
koste me totaal 6000.—", voegde de
heer Poley eraan toe. Ook vindt hij.
dat de drainage niet goed is. Velé
buizen zijn verzakt, waardoor van
een geregelde waterlozing geen spra
ke is. „Ik ben vóór herverkaveling
geweest, maar dat ben ik al lang niet
meer", zo merkte deze landbouwer
op.
Ook de heer K. Schier, die een per
ceel heeft aan de Plasseweg, heeft
wateroverlast. Zelfs bij de regenbui
en van de laatste dagen „verdrinkt"
zijn land. Ik heb er al heel wat geld
in moeten steken om verbeteringen
aan te brengen, zei hij. Voor de her
verkaveling was het goede grond. De
grond wr.s noch te nat. noch te droog.
Het is vorig jaar voorgekomen
hoe droog was die zomer niet! dat
een gedeelte van mijn aardappelland
verdronk.
Dit is slechts een kleine bloemlezing
van de vele klachten. De hier be
schreven gevallen staan niet op zich
zelf. Tientallen agrariërs liebben
klachten. Zo gehoord heeft de lier-
verkaveling het in Waarde voorgoed
verbruid
