Bouwmeesters van het vierde uur
DEKKER
,<S5lö <£nglanb'
HET ROTANHUIS
N.V. Dordtsche Glashandel
Kwekerij M. H. DEKKER
ten, op perkament of op papier
zetten, zij zijn teruggetreden
achter de coulissen van het to
neel der Abdij-geschiedenis.
Deze anoniemen uit de middel
eeuwen waren de ambachtelijke
bouwers van het eerste uur, de
gildemeesters, die met liefde en
vakmanschap het klooster op
trokken. Zij werden opgevolgd
door die van het tweede uur,
eveneens onbekenden. Maar het
is wellicht beter, dat zij onbe
kend blijven: zij immers negeer
den het verleden totaal en „fat
soeneerden" de gebouwen zo
danig, dat zij in feite ernstig
werden verminkt.
Zo trof men in de vorige eeuw de Abdij
aan:
„In de vergaderzaal van Gedeputeerde
Staten was een oorspronkelijk vijfen
tachtig centimeter dikke buitenmuur
eenvoudig weggehakt tot op een dikte
van een halve steen en de open ruimte
met lichte schotxoerken dichtgetimmerd.
Deze halve steens muur bleek ten over
vloede zó slecht, dat alle samenhang
verbroken was. Wanneer men nu weet,
dat boven deze lokaliteit een verbazend
gewicht van archieven was opgestapeld
dan moet men met ontzetting denken
aan het gevaar, waaraan de bezoekers
van die zaal lange tijd zijn blootgesteld
geweest. Door het wegbreken van een
enkele lat ontstond reeds een scheur,
die zo snel toenam dat onmiddellijk uit
gebreide maatregelen moesten worden
genomen om door schoorwerken het
kwaad te stuiten: het gehele Staten ge
bouw was anders zeker in puin geval
len
In de vorige eeuw werd een architect
aangewezen, die men de bouwer van het
derde uur zou kunnen noemen: J. A. Frede-
riks. Hij trachtte te herstellen wat in de
loop der eeuwen verminkt was en verval
len. Dat was hard nodig, waarlijk, de toe
stand van Middelburgs Abdij was onhoud
baar geworden. Geen enkel raam toonde
meer zijn oude vorm, er was domweg door
vele muren en gothische profileringen
heengebroken en de technische toestand
van de gebouwen was zodanig, dat zij die
er in moesten wonen en werken, groot ge
vaar liepen. Frederiks was de man, die de
Abdij heeft behoed voor verder „in puin
vallen".
In onze tijd zijn de bouwmeesters van het
vierde uur gekomen. Zij konden niet voor
komen, dat het klooster tot puin werd: op
17 mei 1940 werd de Abdij tot een trieste,
uitgestrekte puinhoop met macabere sta
ketsels, overeindstaande mnurresten. Zij
nu, de architecten van deze tijd, moesten
hier gaan restaureren, dat wil zeggen: uit
het puin het oude herscheppen, maar te
vens op sommige plaatsen iets nieuws
creëren, dat met het verleden rekening
hield en nochtans aan de eisen van nu
voldeed.
De architecten, aan wie het ontwerpen van
deze restauratie en nieuwbouw was toe
vertrouwd, hebben niet geschroomd bij alle
eerbied voor het verleden, terdege met de
eisen van het ogenblik rekening te houden.
Wil een historisch bouwwerk een functie
in de huidige samenleving blijven vervullen, 1
dan dient het een „levend organisme" te
zijn, dan mag het niet verstarren tot een
historisch stuk. Vijf bouwmeesters hebben
aan dit grootse project leiding gegeven: ir.
H. de Lussanet de la Sablonière, prof. ir.
J. F. Berghoef, ir. A. Rothuizen, ir. H. van
der Kloot Meyburg en Jan de Meyer.
Jan de Meyer maakte de „nieuwe" Lange
Jan, de ingenieurs Rothuizen en Van der
Kloot Meyburg herstelden de Abdijkerken,
professor Berghoef en ir. Lussanet de la
Sablonière ontwierpen het gebouw voor
de nieuwe provinciale griffie en de laatste
had de leiding van het herstel der rijks-
abdijgebouwen.
In feite was ir. De Lussanet de man,
die de restauratiewerkzaamheden co
ördineerde voor zover dat nodig was. Als
architect van de rijksgebouwendienst
kreeg hij in 1940 opdracht het „rijks
gedeelte" van de Abdij te herstellen,
hetgeen vrijwel het gehele complex is
met uitzondering van de kerken. Hij dus
is de „opvolger-in-rechte-lijn" van J. A.
Frederiks, de grote pionier van de Abdij
restauratie rond de eeuwwisseling.
Twintig jaar werkt ir. Lussanet thans aan
de Abdij. En het ziet er naar uit, dat er
nog wel. enkele jaren bij zullen komen.
Men zou derhalve mogen stellen, dat deze
Deze kundige, maar bescheiden architect
houdt er niet van zichzelf te etaleren. Het
werk staat bij hem bovenaan en daarvoor
doet hij alles. De velen, die in de afgelo
pen twintig jaren bij hem kwamen aan
kloppen om inlichtingen of om voorlichting
bij excursies, kwamen nooit tevergeefs.
Zij ontmoetten in het hoofd van de Abdij
restauratie een sympathiek man, die nooit
of te nimmer zijn bezoekers afscheepte,
maar steeds trachtte hen te helpen.
Zijn naam en het klinkt alweer pathe
tisch zal verbonden blijven aan het glo
rieus herstelde Abdijcomplex. Reeds voor
1940 kende hij de gebouwen, want kort
voor de verwoesting was onder zijn leiding
het notarishuis (thans kantoor van de
rijksgebouwendienst) gerestaureerd.
Daarop kwamen diverse opdrachten tot
verder herstel van de Abdij, maar de oorlog
maakte daaraan een abrupt einde. Het leek
er op alsof de Abdijhistorie een definitief
slot tegemoet ging. Wanneer deze verwoes
ting zich zou hebben afgespeeld in de vo
rige eeuw, dan zou men zich over de her
bouw weinig bekommerd hebben. Men den-
ke slechts aan het trieste voorbeeld van
Zierikzee, waar destijds de majestueuze
Grote Kerk afbrandde. Het werd niet nodig
geacht om tot restauratie over te gaan en
de muren van het gebouw werden door ge
niesoldaten met kruit omvergeblazen
Deze eeuw dacht er (gelukkig) anders over
Direct na de verwoesting van de Abdij
kreeg lr. Lussanet de leiding van de restau
ratie, die thans voor een groot deel is vol
tooid. De nieuwbouw het provinciehuis
is thans gereed en het wachten is nu
op het herstel van de gouverneurswoning.
Daarna komt de nieuwbouw van het rijks
archief en het herstel van de kanunniken
woningen aan de orde, het gedeelte dat in
1940 werd gespaard. Maar voor het zover
is, zullen er nog wel wat jaartjes over-
heengaan.
De bouwmeesters van het eerste
uur zijn vrijwel onbekend. Zij
gaven in een ver verleden de Ab
dij gestalte en vorm. Hun opvol
gers van vandaag, de ons welbe
kende architecten van het vier
de uur, hebben in feite hetzelfde
werk gedaan: namelijk het
scheppen van een vorm, waarin
de mens van het heden kan wo
nen en werken. Een restauratie
mag zich niet uitsluitend op het
verleden richten. Het monument
mag geen museumstuk zijn,
maar het moet gebruikt worden
in het leven van vandaag en in
het leven van morgen. Wie de
Abdij in haar huidige vorm kent,
weet dat de bouwmeesters van
deze tijd stipt deze opvatting
hebben nageleefd. „Monumen
tenzorg kan niet zijn een zich
vermeien in de schatten van het
verleden en zich koesteren in
een sfeer van vroeger, maar
dient mee te bouwen aan het Ne
derland van de toekomst",
schreef onlangs ir. R. Meischke,
directeur van de Rijksdienst
voor de Monumentenzorg.
De bouwmeesters van nu hebben
dit begrepen. En daardoor is de
Abdij van Middelburg niet al
leen 'n aan deze generatie over
gegeven pand uit 't verleden, dat
behoed en beschut moet worden,
maar ook een praktisch bouw
werk, waarin kan worden ge
leefd en gewerkt.
Deze fraaie luchtfoto toont hoe de
Abdij van Middelburg xoerd hersteld
en opgebouxvd door de „bouwmees
ters van het vierde uur", een in
drukwekkend complex in het cen
trum van de stad.
Foto K.L.M.-aerocart.)
In vele toonaarden hoorden wij al de lof
bezingen over onze nieuwe voorjaars- en
zomer-collectie.
Komt U ook eens een kijkje nemen?
Nieuwe KOSTUUMS en
SPORTCOMBINATIES,
LIGHT-WEIGHT-kleding in
vele variëteiten,
en een keurcollectie van hèrenmode-artikeien
hebben wij in grote keuze voorradig.
Exclusieve herenmode
Delft 38 - Telefoon 3325
HERENMODE TIP!
weekendshirts met een
geheel eigen cachet in
moderne dessins en
modellen zijn er van
„TRIGON"
„METZGER"
„KERKO"
MIDDELBURG
Binnen enkele jaren werd HET ROTANHUIS
een begrip voor iedereen, die zijn huis modern,
sfeervol, anders en gezelliger wil inrichten.
Geen wonder, een ongelooflijk grote collectie
ROTANMEUBELEN
voor prijzen die verbluffend laag zijn, en prach
tige collecties moderne
VLOERBEDEKKING
GORDIJNSTOFFEN
en
VITRAGE
geven vele mogelijkheden voor het inrichten van
de ideale woning.
Langevielc 48-50 -, MIDDELBURG - Telef. 3478
Boschstraat 67 - BREDA - Telefoon 39407
Voor het nieuwe provinciehuis te Middelburg
leve-den wij ca. 600 m2 glas in lood.
DORDRECHT - Kuipershaven 44-45 - Tel. 01850-7245
Snoezige jurkjes voor kleine
meisjes
Vlotte, „anders
dan anders"
modelletjes
in vrolijke kleuren.
Let op de prima
afwerking.
Alle jurkjes
hebben
verlengzomen
en zijn
gemakkelijk te
Gunstige prijzen.
Lange Delft 72—74
MIDDELBURG
DSHtJls
zorgt voor de bloemen,
planten en zaden
in de kamer
in de tuin
artistiek
bindwerk
voor
alle
gelegenheden
sfeervolle zaalversieringen
Langevielesingel 34-38 - Telefoon 01180-2661
MIDDELBURG
ook op de
Maandag: Breskens-Hulst
Dinsdag: Goes
Woènsdag: Oostburg
Donderdag: Middelburg
voor het stadhuis
Vrijdag: Sluis
Zaterdag: Middelburg en
Vlissingen.
Plaats uw familieberichten
in de P.Z.C.
ZIJ ZIJN VRIJWEL onbekend,
de eerste bouwmeesters van de
Middelburgse Abdij. Men kent
wel de namen van hun bouw
heren, de abten van Middelburg
en weet zo om en nabij wat on
der hun bewind tot stand kwam.
Maar zij, die de plannen maak-
restauratie het „levenswerk" van deze
architect betekent. Maar ir. De Lussanet
wil dit woord zeker niet gebruiken, want
het is geladen met pathetiek en hij is wars
van alle pathetiek. In de loop der jaren heb
ben wij vaak contact gehad met hem, jour
nalistiek contact over het herstel van de
Abdij. En het opvallende daarbij was
steeds, dat ir. De Lussanet onmiddellijk tot
de kern van het onderwerp doordrong, in
dien het hem mogelijk was de gewenste
inlichtingen verschafte, maar er tevens
zorgvuldig op lette, dat niet hij, maar het
werk in de publikaties werd vermeld.
