Nieuwe historische roman van
mevrouw S. Greup-Roldanus
FESTIVAL-IMPRESSIES UIT CANNES
Rotterdams Kamerorkest
moet worden opgeheven
Den Hertog optimistisch
over Nederlandse Opera
H
Plannen voor een Picasso-
Barcelona
museum m
Debuut van Noors documentarist
ZATERDAG 14 MEI 1960
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
13
„DE DRAAIKOOI
Drie vrouwenfiguren uii de
achttiende eeuw in pittig boek
Het is ondankbaar en onwellevend te laten merken, dat men
iets anders verlangd had dan men gekregen heeft, vooral
als dit gekregene toch iets heel moois is. Toch kunnen we er ons
nog steeds niet helemaal bij neerleggen, dat mevrouw S. Greup-
Koldanus na haar verrassende debuut „De humeuren in de
straat der weduwen" in een schema is verstard, als men het
woord verstarring gebruiken mag bij een zo levendige en pittige
schrijfster. Is het echter niet zo geworden; een nieuw boek van
mevrouw Greup is een nieuw boek, spelend in de pruikentijd
(slechts één van de thans vijf speelt iets eerder), een periode
die zij door en door kent, waarvan zij bronnen en overblijfsels
met aanvullende liefde heeft bestudeerd, maar waarin zij uitein
delijk niet heeft geleefd. Na een paar werken alle in hetzelfde
genre treedt daardoor toch een zekere versmalling en verenging
op, temeer daar mevrouw Greup een voorliefde heeft voor een
originele, niet op haar mond gevallen vrouw als een der hoofdfi
guren.
De projectie van mogelijk eigen
gevoelens en gedachten over de
eeuwen heen in hele; of halve
fantasiefiguren brengt evenwel
naast de charme van het onver
wachte een kleine wrijving met
zich mee; de historische roman
is in dit opzicht toch al delicaat.
Nu schrijft mevrouw Greup van
a tot z boeiende, volkomen ver
antwoorde en verzorgde histo-
Letterkundige kroniek
door HANS WARREN
rische romans, boeken die men
met het grootste plezier leest
door de fijnheid en spitsheid
die zij overal verraden, en nog
maals: het lijkt ondankbaar in
het openbaar op de inzet van de
gehele persoon in het volgende
werk aan te dringen opdat dit
niet weerom een gezellig en
even verzorgd opus zes in
hetzelfde genre worden zal. We
doen dit niettemin omdat me
vrouw Greups boeken juist zul
ke voortreffelijke kwaliteiten
tonen, kwaliteiten die we vrij
wel missen bij de meeste van
onze hedendaagse gevierde
vrouwelijke acteurs.
Mevrouw Greup zeurt geen dikke
boeken bij elkaar over allerlei be
staande en niet bestaande vrouwen
problemen en, nog erger als het door
een vrouw gebeurt, mannenproble-
men, zoals het gros van de gewaar
deerde romancières dat doen. On
danks het feit dat het „historische
romans" zijn, bij welke betiteling men
automatisch wat stof en oud papier
ruikt, waait er door haar werken een
pittige geur. Tussen de regels door
leest men de problemen, die de
schrijfster echter gepeild en verwerkt
heeft vóórdat zij die regels aan het
papier toevertrouwde. Wat onze fraaie
letteren vaak zo onverteerbaar
maakt, is het hardop denken van half
wassen geesten. Uit mevrouw Greups
boeken blijkt, dat zij de diepste roer
selen van de vrouw, die uiteraard
voor een man een geheim blljv: -, kent
en gepeild heeft, maar zij acht het
niet nodig, daarover te filosoferen. Zij
zou o.i. daardoor in staat zijn een
werk te schrijven van véél verder dra
gende kracht dan deze historische ro
mans, ook al liggen de problemen van
de hedendaagse mens naar dan wel
licht minder.
In „De Draaikooi", haar laatstver
schenen roman, beheersen drie
vrouwen het toneel: de jeugdige
Kea Ravens, haar ook nog jonge en
mooie moeder Otteline, een weduwe,
en Kea's tante, de oudere zuster van
haar moeder, Cornelia Crijtman. Zij
wonen, in het midden va nde achttien
de eeuw in een groot herenhuis in het
stadje Doesburg. Het is voor de drie
juffers een gekooid bestaan het
kooinvotief is door deze roman ver
vlochten in zijdelings verband met de
draaikooi, een kooi waarin publieke
vrouwen enige tijd ten toon gesteld
werden. Aan zo'n kooi mocht de opge
schoten jeugd of wie verder wilde, een
flinke ruk geven tot de vrouwen dui
zelig werden. Niemand rukte er ech
ter aan de onzichtbare kooien van de
levenslustige Kea, het weeuwtje Ot
teline of de oude vrijster Cnelia.
Tot in het voorjaar van 1764 een
compagnie voetvolk onder aanvoe
ring van de jonge overste Revet
Doesburg binnentrekt. Onmiddel
lijk heeft Kea strikken gezet om
die aardige overste in te vangen.
Dat na alle werkelijk niet geringe
inspanning haar mooie moeder de
MEVROUW GREUP-ROLDANUS
...vrouwenfiguren
uitverkorene wordt en niet zijzelf,
is een ontgoocheling voor de rani-
ge, bijzonder scherp denkende en
sprekende jongedame.
Naast deze Kea heeft vooral tante
Cnelia de liefde van de schrijfster ge
had. Cnelia is een even originele en
vooruitstrevende vrouw als Kea, maar
het leven heeft haar geen vervulling
gebracht en haar (eveneens in stilte
beantwoorde) liefde voor de knecht
Hannes, zo ver beneden haar stand,
geeft een weemoedige noot aan dit
boek. Als tussenstukje fungeert de
wat domme maar erg lieve Otteline,
veel kinderlijker dan naar volwassen
vrijgevochten dochter.
Alle figuren in het boek, de voornaam
ste mannelijke tegenspelers, overste
Revet en zijn kapitein Furstener, de
broeders van Cnelia, de keukenmeiden,
de knechts, ze zijn met fantasie en
kennis van zaken uitgebeeld. Speciaal
de knecht Hannes kreeg reliëf, niet
het minst daar waar hij in de natuur
aan het observeren is. (pag. 196 en
volgende). Het spreekt vanzelf dat in
deze onderhoudende roman het his
torische bijwerk volkomen verant
woord is. Zeer levendig zijn bijvoor
beeld de vergaderingen der schepenen
van de stad getekend. De stijl is, als
steeds bij mevrouw Greup, kruimig,
gittig en levendig, haast mannelijk.
Greup-Roldanus: De Draaikooi.
Arbeiderspers, Amsterdam geb. 9.75
Aan het bestaan van het Rotterdams;.
Kamerorkest, dat reeds enigp"lhalèn'
aan een zijden draadje heeft gehan
gen, is een einde gekomen door twee
gisteravond door de Rotterdamse ge
meenteraad genomen besluiten.
In de eerste plaats ging de raad ak
koord met het voorstel van B. en W.
om de voor het seizoen 1960/1961 ge
vraagde subsidie van 227.700 niet
toe te kennen. Daar het voorstel reeds
bekend was en het bestuur van het or
kest had aangekondigd het orkest op
te heffen, volgde een tweede voorstel
van B. cn W., dat eveneens werd aan
vaard. B. en W. vroegen hierin mach
tiging te gelegener tijd met een voor
stel te komen om een laatste subsidie
(om het nadelige saldo te regelen) op
de begroting te verantwoorden. De
twee communistische raadsleden wa
ren tegen de voorstellen, de overige
raadsleden ervoor.
Het bestuur had moeten weten, dat
het met de aanvrage zijn hoofd in de
strop stale, had de heer C. Kleisterlee
(k.v.p.) nog opgemerkt, wijzende op
de destijds door de raad aanvaarde
motie-De Kwaadsteniet, die o.m. in
hield dat een gemeentelijk subsidie
nooit boven de 100.000 zou mogen
komen.
Voor de musici van het orkest
destijds opgezet als werkverschaf
fingsobject voor werkloze musici
die geen ander werk kunnen vinden
wordt een werkvoorzienïngsobject
van een geheel nieuwe stijl overwogen
zei de wethouder voor de kunstzaken,
mej. mr. J. Zeelenberg.
VOOR HET EERST zal dit jaar de
cultuurprijs Hilversum, groot dui
zend gulden, worden uitgereikt. Bur
gemeester Boot zal de prijs op 17
mei toekennen aan de concertzanger
Laurens Bogtman.
DE ZWEEDSE componist en dirigent
Hugo Alfven is op 88-jarige leeftijd
in een ziekenhuis nabij Stockholm
overleden. Alfven componeerde injf
symfonieën en talrijke cantates.
Ook schreef hij bewerkingen van
volksmuziek.
,,lk doe graag
opbouwend werk''
(Van een onzer verslaggevers)
Als Ut nu weer een voorstel
ling als vanavond zie, dan
gelooi' ik, dat van de Nederland
se Opera alles te maken is", zei
Johan den Hertog na afloop
van de voorstelling van „An
drea Chenier" door de Neder
landse Opera in het gebouw
voor kunsten en wetenschappen
in Den Haag.
Donderdag werd bekend, dat de heer
Den Hertog zoals gemeld aan
gesteld was bij de Nederlandse Opera
in een tweeledige functie, namelijk om
een aantal voorstellingen tc dirigeren
en tevens om de dagelijkse muzikale
leiding voor de komende jaren op zich
te nemen. Ofschoon officieel deze aan
stelling voor drie jaar is, was de heer
Den Hertog over de duur minder be
slist. „Die duur hangt nauw samen
met de speciale taken, die men mij
heeft opgedragen. Deze taken hebben
alles te maken met de opbouw van de
zaak. Er is een goede kern, maar we
zijn tot nu toe te veel afhankelijk ge
weest van buitenlandse gasten. We
zijn deze gasten dankbaar, maar de
kern moet uitgebreid worden. Ik zal
hier met plezier aan het werk gaan
anders was ik er niet-aan begonnen
trouwens. Ilc doe graag opbouwend
werk. Ik geloof niet, dat iemand be
hoeft te wanhopen over de Nederland
se Opera, zolang er eendrachtig aan
wordt voortgebouwd. Ik hoop, dat
dit zal gelukken".
De heer Den Hertog wilde na hetgeen
dezelfde dag bekend was gemaakt
over de moeilijkheden bij de Neder
landse Opera, hierop niet ingaan. Hij
liet evenwel doorschemeren, dat hij
deze moeilijkheden, -zo zij al bestaan,
niet vreest. Hij verheelt niet, dat de
Nederlandse Opera nog in opbouw is
hij is ervan overtuigd, dat die op
bouw mits onder gunstige omstan
digheden ook lukken kan: „Er is
veel goeds aanwezig
Van 1948 tot 1958 was Joh. den
Hertog dirigent bij de Vlaamse
Opera in Antwerpen. Daarna trad
lüj voornamelijk op als dirigent.
Het hernieuwde contact met de
Nederlandse Opera, dat thans tot
een aanstelling heeft geleid, da
teert uit het begin van dit jaar,
toen de Nederlandse Opera de „Fi
garo" opvoerde. De heer Den Her
tog is 56 jaar. Deze benoeming
voorziet nog niet in een algemeen
muzikaal leider. Deze plaats blijft
voorshands nog vacant.
De best verzorgde
boeken van 1959
et boek van Prinses Wilhelmina
„Eenzaam maar niet alleen"
behoort tot „fte best verzorgde
vijftig boeken van 1959", waarvan
in het stedelijk musuem te Am
sterdam de gelijknamige expositie
is geopend. Een jury, ingesteld
door de commissie voor de collec
tieve propaganda van het Neder
landse Boek, heeft een keuze ge
daan uit de produktie over het af
gelopen jaar. Er waren vierhon
derd boeken, dat is ongeveer acht-
procent van het aantal nieuwe uit
gaven en circa vier procent van
net totaal aantal in ons land in '59
verschenen boeken, aan de jury
voorgelegd.
Ditmaal heeft deze bij het beoordelen
een scherpere scheiding tussen de
verschillende rubrieken In acht ge
nomen dan de vorige keren. Daai--
door werd bereikt, dat de oordeel
velling zo min mogelijk beïnvloed
werd door de vergelijking van in
wezen ongelijksoortige werken, al
dus het juryverslag.
Tot de vijftig behoren onder meer nog
de roman „Wennen aan de wereld"
waarmede Elisabeth de Jong-
Keesing, de schrijfster van het
boekenweekgeschenk „De Zalen
man", vorig jaar debuteerde; het
gedenkboek „Ten dienste van be
drijf en gemeenschap" 50 jaar
boekdrukkersorganisatie": het ge
denkboek „Wisselend getij" van
het Koninklijk Nederlands Land-
bouwcomité; de catalogus van het
stedelijk museum te Amsterdam
van de expositie „vijftig jaar ver
kenning in de beeldende kunst";
het door de directeur der Amster
damse gemeentemusea, W. J. H.
Sandberg geschreven en ook ty
pografisch verzorgde boekje
„Nu", en het jaarboekje 1959-1960
van het meisjeslyceum Sancta Ma
ria te Haarlem.
De jury bestond uit mr. D. Giltay
Veth, D. Dooijes, J. Bons. P. C.
Cossee en Chr. Leeflang. Het was
voor de twaalfde keer, dat een jury
deze vijftig boeken uitzocht. De
expositie duurt tot 29 mei a.s.
Op het filmfestival in Cannes
is Federico Fellini's nieuwste
i film „La Dolce Vita" gepresen
teerd. De foto toont de arties-
1 ten, die in deze geruchtma
kende film de hoofdrollen ver
vullen. V.l.n.r.: Anouk Aimee,
Marcello Wastroianni, Nadia
1 Gray en Masali Noel.
Jeugdwerken tegen
recordprijzen
(Van een speciale correspondent)
Tegen ware recordprijzen
werden onlangs in Madrid
twee zeer vroege jeugdwer
ken van de beroemde Spaan
se schilder Pablo Ruiz Picas
so geveild. De beide stukken
waren ook naar hun aard
unica: een beschilderd bord
en een schitterend beschil
derde tamboerijn. Beide
kunstvoorwerpen verander
den van eigenaar zonder dat
de grote internationale
kunsthandel er van op de
hoogte was. Pas na de vei
ling werd het opduiken v^n
deze jeugdwerken bekend.
De tamboerijn en het bord zijn
voor de verzamelaar ook daarom
interessant, omdat zij demonstre
ren, dat ook Picasso niet altijd
met goud voor zijn werken is be
taald. In de tijd, dat hij dit werk
maakte, nog voor onze eeuwwis
seling, gaf vader Picasso les aan
de kunstacademie van de Noord-
spaanse havenstad La Coruna.
De kleine Pablo maakte van de
afwezigheid van zijn vader vaak
gebruik om naar penseel en verf
te grijpen in het atelier en dan
het eerste het beste voorwerp te
beschilderen, dat hij tegenkwam.
Met deze „kunstwerken" vereerde
hij een vriend van zijn vader, de
rijke koopman Ramon Perez
Costales. Als aanmoediging gaf
de koopman de jonge Pablo dan
vaak een „Duro", een munt, die
tegenwoordig de waarde heeft
van ongeveer fl,75. Pablos
kunstwerken kwamen echter
voor een heel lange slaap ergens
op zolder in een koffer terecht.
Toen de rijke koopman stierf,
liet hij de koffer na aan zijn
huishoudster. Zij had voor
kunst in het algemeen en voor de
kleurige fantasie van de jonge
Picasso in het bijzonder al heel
weinig begrip. Zo gaf zij de eer
stelingen van de later zo grote
kunstenaar willekeurig weg aan
vrienden en verwanten. Toen nu
door een toeval het bord en de
tamboerijn ontdekt en verkocht
werden, herinnerden zich Span-
jes kunsthandelaren onmiddellijk
de talloze geschenken, die de jon
ge Picasso aan de vriend van zijn
vader gegeven had. Zij reisden
naar La Coruna en boden de bur
gers van deze stad, indien zij ge
signeerde werken van Picasso
ergens op zolder tussen de rom
mel hadden liggen, fabelachtige
sommen. De stad beleefde een
„ontdekkingskoorts".
De jeugdwerken van Pablo Pi
casso interesseren Spanje op
het ogenblik temeer, omdat
er plannen zijn, in Barcelona het
eerste Picasso-muscum in te
richten. Een der schoonste palei
zen uit de Catalaanse glansperio
de, dat reeds lang op de monu
mentenlijst stond, wordt op het
ogenblik naar de modernste in
zichten gerestaureerd en ver
bouwd. Als museum zal het dan
alle werken van Picasso gaan
herbergen, die thans verspreid
zijn over de verschilende musea
van Barcelona. Bovendien zijn
verschillende particuliere verza
melaars van plan, hun Picasso
aan dit nieuwe museum ten ge
schenke te geven of in bruikleen
af te staan. Daar in Barcelona
een zeer belangrijk deel van Pi
casso's werken uit zijn eerste pe
rioden als kunstenaar aanwezig
zijn, zal deze nieuwe Picassogale-
rij de belangrijkste en meest vol
ledige verzameling van het werk
van de grote meester worden.
De vrienden van Picasso be
moeien zich reeds om de opening
van dit museum te laten samen
vallen met een verzoening van de
schilder met het officiële Spanje.
Ook Picasso is bereid, naar men
meent te weten, om als eregast
bij de inwijding aanwezig te zijn.
Bovendien zou hij graag weer
eens de bodem van zijn vader
land betreden. Sinds Franco aan
de macht kwam woont Picasso
uit protest tegen de dictator in
het buitenland. En hij is intus-
'sen 79 jaar oud geworden.—..
(Van een speciale verslaggever)
Ben Hut" heeft luister bijgezet aan de feestelijke ope
ning van het 13e filmfestival van Cannes. André Mal-
raux schrijver en nu minister van voorlichting in het
kabinet van Debré was speciaal uit Parijs overgekomen
om naar schatting tien openingswoorden uit te spre
ken. Toen mocht hij 230 minuten naar de film kijken die
reeds 11 Oscars had gewonnen. Dat „Ben Hur" buiten
mededinging in Cannes werd vertoond is niet zozeer uit
vrees de spoeling dun te maken, maar om de eenvoudige
reden dat de mededingende films niet buiten het land van
origine in het openbaar mogen zijn vertoond.
Een jonge Noorse documentarist
debuteerde met zijn speelfilm „De
Jacht." Een driehoeksverhouding
had hij een zeer eigen filmvprm
gegeven. Helaas té bedacht om te
overtuigen zijn de motieven van
zijn hoofdpersonen. De film kreeg
niet eens een beleefdheidsapplaus-
je, waarmee het Noorse werk be
slist tekort werd gedaan. Want
..De Jacht" is wél een festivalbij-
drage, veel meer dan eventuele
„Ben-Hur"-produktics die af zijn,
vakkundige topprestaties, maar
die zeer zeker niet bijdragen tot
de toekomst van de film. Een
werk als „De Jacht" zal tenmin
ste discussies over dit onderwerp
op gang brengen!
De Japanners hebben blijkbaar
willen aantonen, dat ze hun Fran
se gastheren partij konden geven
als het aankwam op het verfilmen
van gedurfde onderwerpen en si
tuaties. Dat zij tot een lachsuc
ces bijdroegen, zullen ze niet heb
ben voorzien. Maar de kunstken
ner die te oud is om zijn jonge
vrouw te boeien en dan zijn toe
vlucht neemt tot belachelijke
hulpmiddelen, is in de regel de
conversatie rond de borreltafel
voorbehouden. De perscommenta
ren waren lang niet mals, maar
met onbewogen gelaat verklaarde
de volgende morgen de regisseur
tijdens een persconferentie dat hij
bijzonder tevreden was over de
ontvangst door de critici en het
publiek
Een Chinese firma, die in Hon-
kong en Singapore een hoofd
kwartier houdt, had een werk in
gezonden dat het midden hield
tussen sprookjesfilm en griezel
film. Hun woordvoerder verklaar
de in uiterste bescheidenheid dat
de „Run Run Shaw"-produktie-
maatschappij helemaal niet op
een prijs mikte. Men wilde alleen
in Cannes aanwezig zijn, zoals
men eerder in Frankfort, een film
had gepresenteerd. Misschien dat
de Europese bioscoopbezoeker uit
gekeken is op spoken en vam
piers, die hem in grote getale
door Hollywood (en ip de laatste
jaren door Mike Hammer in En
geland) werden geserveerd, zeker
is dat het vakmanschap van de
makers buiten kijf stond. De
techniek was volkomen westers,
en niemand verwonderde zich te
horen dat de regisseur het vak
in Hollywood had geleerd.
Uit de vertoning van „Paw",
de Deense film met onze Ne
derlandse Jimmy Sterman in
de titelrol, kan men opmaken, dat
er ook in Frankrijk enige veront
rusting leeft over het pad dat de
cineasten van de „nouvelle vague"
bewandelen. Het is een film zon
der problemen, want het rassen
probleem wordt zo liefjes in het
verhaaltje van het gekleurde jon
getje, dat in een Deens dorpje
terechtkomt, verwerkt dat nie
mand, noch blank, noch getint,
zich er een blauwe plek aan kan
stoten. Dat de onderwijzer van
het dorp plotseling heel diepzin
nig doet en verklaart, dat de
blanken van de zwarten nog le
ren kunnen, is een gratis consta
tering die waarschijnlijk te ver
klaren valt uit de wereldgebeur
tenissen van de laatste tijd. maar
in het verband van dit filmver
haal alleen maar naïef aandoet.
Het spreekt vanzelf dat de Ne
derlandse journalisten in Cannes
bijzondere belangstelling voor
Jimmie Sterman toonden. Hij was
trouwens meteen de lieveling van
alle vrouwelijke journalisten. Een
van de dames informeerde of er
kans bestond dat de jongen, net
als de hoofdrolspeler uit „Les 400
Coups", een filmcarrière zou en
tameren. Toen de regisseur van
„Paw", mevrouw Astrid Henning-
Jensen, antwoordde dat Jimmy
Sterman maar één wens had,
gymnastiekleraar te worden, ging
een blijde zucht van verlichting
op.
Ninja Tholstrup en Jimmy Ster
man in ,JPaw".
Culturele
Cavalcade
DE BOND VAN Amerikaanse sce
narioschrijvers heeft het draaiboek
voor de film „Het dagboek van Anne
Frank" gekozen tot het beste van
het vorig jaar. De samenstellers,
Frances Goodrich en Albert Hackett
hebben onderscheidingen ontvangen.
Een andere onderscheiding ging naar
Billy Wilder en A. L. Diamond voor
de komedie Some like it hot".
VANDAAG wordt in Amsterdam een
Multatuli-herdenking gehouden; het
is precies honderd jaar geleden, dat
de ,JMax Havelaarverscheen. In
het koninklijk instituut voor de tro
pen zullen Enny Mols-de Leeuwe,
Albert Vogel en Jaap Harten frag
menten uit het werk van Multatuli
voordragen.
DE TONEELGROEP Studioheeft
als opening voor het nieuwe spelsei-
zoen het klassieke Franse blijspel
„Le jeu de I' amour et du hasard"
van Mari Vaux op het repertoire ge
nomen, onder de Nederlandse titel
„Spél van liefde en toeval". De gast-
regie berust bij Peter Oosthoek.
BIJ DE KUNSTVEILINGEN S. J.
Mak van Waay in Amsterdam ko
men dinsdag 31 mei a.s. doeken on
der de hamer van o.a. Jan van
Goyen,- Hendrik Aver camp, Jan
Steen en Odilon Redon; verder meu
belen, Delftsblauw en Chinees porse
lein. Voor een deel komen de voor
werpen uit de nalatenschap van wij
len dr. C. A. vati Hees uit Reeuwtjk
IN HET EXPOSITIEGEBOUW van
het lekengenootschap Picturate
Dordrecht wordt tot 7 juni een ex
positie gehouden van schilderijen en
tékeningen door Cor Noltee. De ten
toonstelling wordt vandaag geopend
door de oud-kunstcriticus A. L. Go-
