I
I ILeii trein
I rijdt door
1 de brousse
Belgen gaan - waarschijnlijk
voorgoed - mei verlof
Kwatta Reep
i r
Van en voor de boekenplank
Het donkere hart van Afrika 8
door Link van Bruggen
24
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
VRIJDAG 29 APRIL 1960
liiitiiiiiiiinmiiiiiiimflimiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiminiiiiiiiiiiiiiiiiËlirniM iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiMiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimm
KOLWEZI, april
De treinen in Kongo rijden nog niet zo op tijd. Een halve dag
vertraging is normaal een nor te Iaat een uitzonderlijk goe
de prestatie. Het spoorwegverkeer staat eigenlijk nog in de
kinderschoenen, hoewel de geboorte al uit de beginjaren van
deze eeuw dateert.
Van een doorkruising van dit reusachtige land per trein is nog
lang geen sprake. Wil men van Elisabethville naar Leopold-
ville gaan een afstand van een slordige drieduizend kilo
meter dan eindigt de spoorlijn in Port Fracqui, zo'n dui
zend kilometer van de hoofdstad vandaan.
Ik bevind me in Mwene Ditu, in het enige, nogal smoezelige
hotelletje. De lucht is er bezwangerd met D.D.T., dat nog ver
schillende keren per dag door de vertrekken moet worden
verstoven. Het is een plaats van niks met slechts enkele tien
tallen Europeanen, voor 't merendeel bestuursambtenaren.
Advertentiej
voor 10 Kwatla-
soldaatjes ScnjglU
.van Uw winke
lier een 20 cents
Manoeuvre reep
gratis (geldig tot
31 december *60).
't is weer
vJ
M'n trein in de richting Elisabeth
ville moet officieel om half negen
vertrekken. Maar als ik om zeven
uur aan het ontbijt zit, brengt een
inheemse gendarme me per fiets
een briefje. Het is afkomstig van
de assistent-gewestbeheerder. Hij
deelt me mee, dat ik me niet be
hoef te haasten, daar er een ver
traging van tenminste vijf uur is
ontstaan.
Als ik eindelijk om half drie des
middags op de Ieren bank van m'n
couchette zit, begin ik aan een
tocht van bijna drieëndertig uur.
De wagon is echter uitermate
comfortabel. Er is een douehe, er
is een restaurant, er zijn wasta
fels, handdoeken en ontelbare fles
sen bier en whisky. Alles door de
goede zorgen van Wagon Lits, die
niet alleen in Europa, maar ook
in Afrika opereert.
Er worden nog vijftien andere
wagons door de amechtig puffen
de locomotief getrokken. Behalve
een eerste, is er een tweede, een
derde en zelfs een vierde klas. Het
comfort zakt uiteraard in dezelf
de volgorde. Op 't laatste blijven
er alleen nog maar dicht op elkaar
staande, houten banken over, die
een plank als rugleuning bezit
ten.
In de coupé's daar krioelt het van
de Kongolezen, die zich temidden
van al hun bezittingen lijken te
hebben geplaatst. Kinderen op
blote voeten schreeuwen er om
't hardst, mannen rochelen luid en
spuwen op de grond, vrouwen voe
den er hun baby. De geur van on
gewassen lichamen en maniok
doet de adem in de neus stokken.
Schillen van bananen en manda
rijnen worden uit de vensters ge
keild, maïskolven, die kippen niet
beter hadden kunnen leegpikken.
En steeds als de trein stopt hij
doet dit overigens op elk pietepeu
terig stationnetje dringen weer
andere inheemsen met veel la
waai de wagons binnen, alsof de
capaciteit ervan oneindig is.
tot me door en wel omdat ik de
liand- en armbewegingen van een
jongetje kan interpreteren. Ze
verwachten hun foto te mogen
zien, die domme schapen. Van
ontwikkelen en afdrukken hebben
ze nog nooit gehoord! Hi lach
maar wat en haal de schouders
op. De hele gemeente grimast
mee, terwijl hun Kishwahili mij
als abacadabra in de oren schet
tert.
Aan een treinreis door de brousse
van Centraal-Afrika is, wat de
flora betreft, weinig te beleven.
Het verglijdende landschap is als
één groot, groen graf. Het lange
gras van de savanne ritselt soms
meter hoog en hebben hele bo
men opgeslorpt. Alleen de kruin is
hier en daar nog zichtbaar, als de
geweldige kop van de paddestoel
na een kernwapenexplosie.
Die termieten er zijn in Kongo
grote en kleine, witte, zwarte,
bruine en rode kunnen, als ze
het op hun heupen krijgen, een
groot gevaar betekenen. In heir-
scharen van kilometers lang en
honderden meters "breed rukken
ze dan op, alles op hun weg ver
nielend. Van een huis, dat door
een termietenleger wordt overval
len, staan, na afloop van de rage,
alleen nog de fundamenten en de
muren. Alles is finaal kaalgevre
ten en van de gordijnen vindt men
geen draadje meer. Vlucht men
ervoor, dan mag men vooral niet
vergeten de huisdieren mee te ne
men. Van honden, katten en ook
mensen, die niet meer weg konden
komen, heeft men later alleen
nog de botten teruggevonden.
„Merci, mon patron
Op de middag van de tweede dag
moet ik in Tenke overstappen.
Voor Kongo is het een groot sta
tion. Toch is er maar één kruier:
een reus van een neger, maar zo
zat als een tor. Alvorens een kof
fer op te nemen, stelt hij zich iu
de houding op, klikt met de hak
ken, salueert en zegt dan: „Mer-
IEen trein rijdt door de bronse, I
dagen- en dagenlang....
ci, mon patron". Voor mij hoeft hij
maar één valies te sjouwen liin-
derlijk kan ik hem dus niet vin-
den. Maar er zijn Belgen bij, die e=
zo'n veertig koffers bij zich heb-
ben! Men laat de man dan ook
maar een beetje begaan, steekt in j§
de brandende hitte zelf de han-
den uit de mouw en helpt elkan-
der zoveel mogelijk. s
Als alle overstappers, zwetend als
paarden, hun valiezen voor de ba-
gageafdeling hebben neergezet,
blijkt niemand de sleutel van de
deur te kunnen vinden. Er zit niet
veel anders op dan zelf de wacht
te betrekken. Op zichzelf is dit
niet zo erg, maar wel, als men
weet, dat de trein pas over een
uur of vier komt. Beurtelings let-
ten de Europeanen dan ook op
eikaars bezittingen. Tegenover het
station is een smerig Grieks ho- s
telletje, maar het bier komt er uit
flessen en het is er koel.
Ik vraag- aan de inheemse onder- f§
stationchef hoe laat do trein moet
binnenrollen. De man weet 't niet,
maar hij blijkt ook nauwelijks to M
kunnen lezen. Als hem even later
wordt gevraagd waar een trein
heengaat, die van de andere kant
binnenstroomt, zegt hij: „Heel
ver!" H
Op een onverlicht perron klim ik
dan 's avonds eindelijk in mijn
coupé. Het einddoel van de trein g
is Lobito, Angola's haven aan de
Atlantische Oceaan, nog twee da- J§
gen en nachten sporen. De wa-
gons zijn afgeladen met Belgische
verlofgangers die per boot naar
het vaderland zullen vertrekken.
Het is als een exodus. Van een op-
gewekte stemming is beslist geen
sprake. De meeste gesprekken
worden in mineur gevoerd en zijn
Groen graf
Ik maak een plaatje en word
meteen bijna gemolesteerd. Vrou
wen en kinderen schreeuwen en
gebaren tegen me, maar hoe ik
ook put en peil, ik begrijp niet
wat ze willen. Eindelijk dringt hét
Een enkele maal ziet men een
negerdörp langs de s-poorlijn
liggen. Eenvormige, met lang
gras bedekte hutten, waar de
zon altijd buitengeslotenblijjt.
plotseling het open coupé-raam
binnen en men moet oppassen zich
er niet aan te snijden. De enige
onderbrekingen zijn de gToepjes
kinderen, die hier en daar wui
vend langs de spoorlijn staan. Het
zien van de trein, de koerierstrein,
zoals hij hier wordt genoemd, is
voor hen een evenement want
slechts twee keer per week komt
hij langs.
Dertig jaar geleden, toen hele
maal nog niet naar een tijdsche
ma werd gekeken, was een lange
treinreis in deze contreien een
onvergetelijk experiment. De „old
timers" in Elisabethville kunnen
er nog alles van vertellen. De ma
chinisten en de stokers toen
nog blanken kenden namelijk
niet alleen de werking van de
vuurplaat, maar ook die van het
geweer. Als er gegeten moest
worden, lieten ze de locomotief zo
maar ergens in de wildernis stop
pen. Met een paar reizigers gin
gen ze dan op antilopenjacht,
waarvan de buit een paar uur la
ter in malse bouten werd opge
diend
In de provincie Katanga maar-
dat is al de volgende dag ko
men de termietenheuvels in zicht.
De grillig gevormde zuilen, die uit
de roestbruine aarde bestaan,
gaan misschien wel tot vijftien
doordrenkt van onzekerheid en s
spanning.
Velen beseffen het: Kongo is plot-
seling ontwaakt! Het zal tot was-
dom komen of ten ondergaan,
maar zelf zullen ze er geen getui-
ge van zijn.
Binnen drie of vier maanden
zullen ze in hun ^verlofplaats
in België bericht ontvangen dat
hun plaats door een Kongolees
wordt ingenomen. Ze zijn erop
voorbereid. Alles wat ze beza-
ten, hebben ze (ver beneden de j=
prijs) geliquideerd, of in hun kof-
iters gestouwd. De coupé's en gan-
gen staan er boordevol mee. Er
zijn extra bagagewagens aange-
hangen om dc valiezen tc kunnen
bergen.
Men informeert, hoe het in Indo-
nesië is gegaan. Of daar nog Ne- s
derlanders zijn, hoe de ontwaar-
ding van het geld is geweest, wat
er met de onroerende goederen is
gebeurd. Een bange vraag brandt M
op aller lippen: Komen we terug,
or zullen we voorgoed in België
moeten blijven?
De trein glijdt verder, door een
aardeduistere nacht. De kinderen
slapen of schreien,, onwetend van
de martelingen hunner ouders.
Straks, als ik ben uitgestapt, zul-
len ze bij Texeira de Sousa de
Angolese grens overgaan. Straks =3
zullen ze op de boot staan en de
kust van Afrika langzaam zien
De juiste man op
de juiste plaats
De laatste tijd duikt In allerlei be
schouwingen een merkwaardig woord
op: de „meritocratie", 't Is ontleend
aan 'n Engels boek van de Britse so
cioloog Michael Young „The Rise of
the Meritocracy 1870-2033, an essay
on education aud equality^. Men zou
dit boek 'n vorm van science-ficton
kunnen noemen: het is een analyse
van de oorzaken, die in het Engeland
van 2033 tot ernstige ongeregeldhe
den hebben geleid. Waarom die
onrust? Omdat er een samenleving
was ontstaan die slechts voorrechten
vreleende aan de begaafden, hetgeen
de in dit opzicht minder bevoorrech
ten in opstand bracht tegen de meri
tocratie, die haar positie voor zich
zelf en voor haar nageslacht veilig
wilde stellen.
Blijkbaar is dus de terminologie van
het boek ook in Nederland ingebur
gerd, welicht mede dank zij een on
langs verschenen Nederlandse be
werking van het werk door prof. dr.
Sj. Groen, en drs. P, Valkenburgh.
Deze bewerking kreeg tot titel „De
juiste man op de juiste plaats". Aan
de inleiding van de bewerkers ont
lenen wij het volgende: „Het knap-
Ee en verrassende van het boek is
ierin gelegen, dat hij (de schrijver)
tal van symptomen in onze samenle
ving, die wijzen in de richting van
het ontstaan van een meritocratie,
consequent doordenkt. Zijn boek
stemt tot diep nadenken in een tijds
gewricht, waarin de intellectverheer
lijking veel verder om zich heen
heeft gegrepen dan wij geneigd wa
ren te onderkennen". En voorts:
„Wat de schrijftrant betreft is bet
boek door en door Brits, niet zwaar
wichtig en dikwijls doortrokken van
humor. Bij de bewerking is getracht
deze zo gewichtige elementen te be
houden".
Deze uitgave, die wij gaarne willen
aanbevelen, is van J. M. Meulenhoff,
Amsterdam.
Biografie Abraham Lincoln
Nu het dit jaar om precies te zijn,
6 november honderd jaar geleden
zal zijn, dat het Amerikaanse volk
Abraham Lincoln tot zijn president
koos, is het wel een zeer gelukkige
omstandigheid, dat juist thans het
eerste goede Nederlandse boek en
kele kleinere uitgaven daargelaten
over deze bijzondere figuur uit de
Amerikaanse geschiedenis verscheen.
Dr. J. W. Schulte Nordholt, die zich
tot het schrijven van een biografie
over deze legendarisch geworden
persoon zette, heeft hiermee naast
de vele reeds verschenen beschijvin-
gen over deze grote, president, een
werk geleverd dat zich kenmerkt
door een grote objectiviteit. Toege
geven dr. Schulte Nordholt zegt
dit zelf dat hij over Lincoln
schreef „vanuit een bewondering
sinds vele jaren", maar „al werkend
en schrijvend eerlijk getracht heeft
de schalen van onderzoek -en bewo
genheid, waarheid en bewondering,
in. evenwicht te houden".
In deze opdracht die de schrijver zich
stelde, mag hij zeer zeker geslaagd
heten. De biografie van Lincoln werd
een voortreffelijk geschreven „por
tret" van deze merkwaardige man,
niet alleen als staatsman, maar ook
en misschien wel vooral als
mens.
Het typografisch ook uitstekend ver
zorgde werk, dat is verlucht met een
16-tal interessante illustraties, werd
uitgegeven door Van Loghum Slate
rus N.V. te Arnhem.
„Wyt's Guide 1960"
Voor de derde achtereenvolgende
maal verscheen bij Wyt-Rotterdam
een jaargids voor de zeehavens Delf
zijl, Vlissingen, Groningen en Har-
lingen. In deze „Wyt's Guide 1960"
zijn weer alle mogelijk denkbare ge
gevens over deze havens, als haven
en loodstarieven, adressenmateriaal
enz. op overzichtelijke wijze bijeen
gebracht.
De lijvige en uitstekend verzorgde
gids, welke in het Engels is gesteld,
is niet alleen voor zeevarenden, maar
ook voor ieder die maar iets met de
scheepvaart te maken heeft, een on
misbaar naslagwerk geworden. Een
viertal ln kleuren uitgevoerde kaar
ten van de vaarwegen naar deze ha
vens completeren deze internationale
uitgaaf.
Wormsers „Geheim van
de tempelruïne" herdrukt
Van wijlen C. W. Wormsers in het
het Verre Oosten van vóór de Tweede
Wereldoorlog spelende spionagero
man „Het geheim van de tempelru-
ine" verscheen bij uitgeverij w. van
Hoeve, Den Haag, een tweede druk.
De schrijver, die als journalist in het
voormalige Nederlands-lndië werkte,
heeft in dit boek zijn kennis van de
samenleving In dat deel van de we
reld kunnen neerleggen. Aan een
treffende sfeertekening paart het een
spannende intrige en een verrassende
ontknoping.
De gesel van het hakenkruis
Het gruwelijke boek van Lord Russell
of Liverpool „De gesel van het haken
kruis" (vertaling Jan Vrijman) is
thans opgenomen in de Meulenhoff-
pockets. Het is de geschiedenis van de
Duitse oorlogsmisdaden, door de
schrijver op een uiterst objectieve
wijze te boek gesteld.
Over Eduard van Beinnm
Bij Gottmer in Haarlem verscheen
een sympathiek herdenkingsboekje
over Eduard van Beinum, waaraan
werd meegewerkt door vooraanstaan
de musici. Wat de samenstellers voor
ogen stond was niet zozeer een per
soonsverheerlijking, dan wel een be
nadering van Van Beinums menselij
ke en artistieke persoonlijkheid. Zij
zijn daarin geheel geslaagd. Dit sym
pathiek, vaak ontroerend boekje,
stelt nog eens duidelijk in het licht
welk een verlies het Nederlandse mu
ziekleven vorig jaar heeft geleden
door de dood van deze eminente di
ligent.
Maria Poppins
De uitgeverij van Breda te Huls
horst specialiseert zich in een genre
kinderboeken, dat men zou kunnen
definiëren als het „betere".
Ze zijn namelijk goed verzorgd wat
taal, stijl en illustratie betreft en ze
zijn degelijk in die zin, dat ze niet
aan een al te goedkope fantasie zijn
ontsproten.
Van deze uitgeverij ontvingen wij
ter recensie de „Maria Poppins" en
„De halsketting van Maria Poppins".
Beide boeken vormen uitstekende en
amusante lectuur voor de oudere
schooljeugd. Zij worden van harte
aanbevolen.
Pipo de Clown
Vele televisiekijkertjes kennen Pipo
de clown, Wim Meuldijk heeft nu
over Pipo een verhaal in boekvorm
geschreven. Dat verhaal, versierd
met een aantal televisiefoto's, is
thans verschenen bij de N.V. Arbei
derspers. Het is een leuk boekje ge
worden, dat vele kinderen met ge
noegen zullen lezen en bekijken.
Naar het oerwoud
„We gaan naar het oerwoud" is epn
prentenboek voor kinderen. Een heel
aardig prentenboek, waarin de kin
deren zelf tekenen en op die wijze
een stukje oerwoud-wereld beleven.
De tekst is eenvoudig gehouden, zo
dat het boek voor kleinere kinderen
volkomen geschikt is. Een goed ver
zorgd boekje, dat verscheen bij de
Bezige Bij te Amsterdam. Het te
kenwerk van Ulf Löfgren is bijzon
der aardig.
Biologie voor iedereen
In de reeks Prismaboeken verscheen
van Karl von Frisch „Biologie voor
iedereen I en II" (Uitgave Spectrum
Utrecht).
Deze twee deeltjes over biologie, rijk
geïllustreerd met schetsjes en door
niemand minder geschreven, dan de
beroemde professor, die zoveel uit
nemende experimenten met honing
bijen deed, behoeven feitelijk geen
aanbeveling. Ze zijn bijna als een
romannetje te lezen, terwijl ze toch
de meest belangrijke onderwerpen in
de biologie aansnijden. Vierhonderd
leerzame en aangename bladzijden
voor zeer weinig geld.
f Advertentie)
