Felle aanval vanmr. Burger op reis
Karei Doorman naar Nw.-Guinea
Rotterdamse sloper heeft sinds
dinsdag eigen vliegdekschip
KLANKBORD
PALEIS OP DE DAM WORDT
GRONDIG GERESTAUREERD
W
DONDERDAG 7 APRIL 1960
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
S
BEGROTING VOOR NIEUW-GUINEA GOEDGEKEURD
Staatssecretaris van marine
dekt genomen beslissing
(Van onze parlementaire redacteur.)
De socialistische fractieleider mr. Burger, heeft gisteren in de Tweede
Kamer de regering en vooral de staatssecretaris van marine, de heer De
Jong, aangevallen wegens het uitzenden van de „Karei Doorman" naar
Nieuw-Guinea, ofschoon de minister van binnenlandse zaken, mr. Toxo-
peus, aan wie de behartiging van de belangen van Nieuw-Guinea is
toevertrouwd, een duidelijke uiteenzetting had gegeven over het bezoek
dat Hr. Ms. „Karei Doorman" aan Nieuw-Guinea zal brengen, noemde
de heer Burger het niet reëel om te spreken van vlagvertoon, als er door
de minister bij gezegd wordt, dat de „Karei Doorman" naar dit overzeese
rijksgebied gaat om do bevolking te bewijzen, dat het niet door Neder
land in de steek gelaten zal worden. Aangezien het vliegkampschip bo
vendien vliegtuigen meeneemt bestemd voor de versterking van de de
fensie van Niemv-Guinea, vond hij de redenering van de bewindsman
niet overtuigend.
Hij herinnerde eraan, dat minister
Toxopeus gezegd had dat, wat de
uitzending van de „Karei Doorman"
betreft, de zaak met de N-A.V.O.
rond is. Mr. Burger concludeerde
hieruit, dat de Westerse defensie het
schip dus wel een poosje kan missen.
Hij zag hierin een bevestiging van
het al eerder door de P.v.d.A. inge
nomen standpunt, dat Nederland de
„Karei Doorman" van de hand moet
doen, omdat hij ons land een te zwa
re belasting oplegt.
Er zat volgens de socialistische af
gevaardigde iets scheef in deze zaak.
In november 1958 heeft de toenma
lige minister van defensie, ir. Staf
gezegd in antwoord op een vraag van
het Kamerlid, de heer Vermeel', dat
de NA.V.O. de „Karei Doorman" no
dig heeft. Hoe is dat te rijmen met
de uitlatingen van minister Toxo
peus?" vroeg mr. Burger.
Bovendien is indertijd aan de Kamer
toegezegd, dat zij van te voren zou
worden ingelicht als Nederlandse
dienstplichtigen in de overzeese ge
westen dienst zouden moeten doen,
zo vervolgde hij. Nu hebben we door
een A.N.P.-bericht moeten vernemen
dat de „Karei Doorman" naar Nieuw-
Guinea gaat.
De heer Burger beschuldigde de mi
nister ervan, dat hij zich er met een
Jantje van Leiden van afmaakt en
dat de Kamer welbewust overal bui- I p
ten gehouden wordt. Hij vestigde er
verder de aandacht op dat de „Ka-
rel Doorman" als vrachtvaarder ge- j j!
bruikt wordt en hij vreesde, dat de
reis meer zou kosten dan de gehele
afsluiting van de Lauwei-szee.
„Laat ilc dan vertellen, dat deze
veronderstellingen totaal onjuist
zijn. Ik ben het volledig eens met
de genomen beslissing en ik acht
mij volledig mede-verantwoorde
lijk".
De Kamer keurde de begroting van
Nieuw-Guinea voor 1959 zonder
hoofdelijke stemming goed. Alleen
de P.S.P. kreeg aantekening dat zij
tegen was. De communisten waren,
toen over de begroting gestemd werd,
afwezig.
De Kamer nam voor kennisgeving
aan het verslag van de parlementai
re missie naar Niemv-Guinea 1957 en
het verslag van de commissie, die
een onderzoek heeft ingesteld naar
de onwettige censuur in Nieuw-
Guinea.
Scholen
Na alles, wat van de kant van de
Kamer en van de zijde van de rege
ring over deze onderwerpen gezegd
was, konden de replieken en de du
pliek weinig nieuws meer opleveren.
Vooral de subsidiëring van de missie-
en de zendingsscholen en de positie
van het openbaar onderwijs in
Nieuw-Guinea kreeg nog de belang
stelling.
Minister Toxopeus verzekerde dat
het openbaar onderwijs hem zeer
ter harte gaat en dat men van
hem niet kan verwachten, dat hij
het in Nieuw-Guinea „de nek zou
willen omdraaien". Hij vond, dat
als er zijn, die openbaar onder
wijs verlangen, er ook openbaar
onderwijs dient te komen. Overi
gens zal gezorgd worden dat zo
wel de zendingsscholen als de
missiescholen naar evenredigheid
subsidies krijgen.
Geen motie
Mr. Burger, die zijn redevoering
kwalificeerde ais een, die vrij was
van politiek, zei verder, dat hij niet
met een motie zou komen. Hij be
greep namelijk vel dat deze motie
verworpen zou worden. Dat zon dan
de indruk wekken dat de Kamer
juist bijzonder ingenomen was mét
het beleid van de regering ten aan
zien van de uitzending van de „Ka
rei Doorman" en dat wilde hij niet.
Tenslotte meende hij dat noch de
luchtmachtmensen, noch de marine
mensen met de uitzending ingenomen
zijn. En hij vroeg zich af of de
staatssecretaris van marine, de heer
De Jong zich hier niet te zeer de ge
hoorzame militair toont in plaats
van de verantwoordelijke politicus.
Bedenkelijk vond hij het dat de kos
ten van de defensie van Nieuw-Gui
nea nu al hoger zijn dan die van
de ontwikkeling van dit gebiedsdeel.
Minister Toxopeus was een beetje
ontstemd. Hij had zich niet achter
formaliteiten verscholen en hij had
zich niet met een Jantje van Leiden
van de zaak afgemaakt, verzekerde
hij. Er is duidelijk sprake van vlag
vertoon. herhaalde hij. Nederland
wenst Nieuw-Guinea te bewijzen, dat
het dit gebiedsdeel niet beschouwt als
derde rangsgebicd, maar als een in
tegrerend deel van het koninkrijk.
Daarom gaat de „Karei Doorman"
er op bezoek, evenals hij ook bezoe
ken aan de West heeft gebracht.
De „Karei Doorman" wordt geen
deel van de defensie van Nieuw-Gui-
nca. Daarom behoefde ook geen me
dedeling aan de Kamer te worden
gedaan van de voorgenomen reis.
Bovendien geldt de verplichting voor
de regering om vooraf het parlement
in te lichten, niet de marine, maar
uitsluitend de luchtmacht en de
landmacht.
De N.A.V.O. heeft het schip Inder
daad op dit ogenblik niet nodig, zo
voegde hij eraan toe.
Onjuist
Geheel aan het slot van het debat
kwam de kleine staatssecretaris van
marine, die men blijkbaar de aanval
op zijn persoon door mr. Burger bad
overgebracht, verhaal halen
„Ik zou gedwongen geweest zijn
maatregelen te treffen tegen mijn
wil en ik zou mij meer de ge
hoorzame militair dan de verant
woordelijke posticus getoond heh-
be-,?" vvoég bij
EEUWIGE SOLDAAT. Behalve de
legendarische „eeuwige student" is er
nu ook een „eeuwige soldaat", in De
nemarken namelijk. Hij speelt het
maar niet klaar, eindelijk eens af te
zwaaien. Deze eeuwige soldaat stond
dezer dagen voor de zoveelste maal
terecht in Oden se omdat hij ook
voor de zoveelste maal te laat van
verlof terug was gekomen. Hij kreeg
60 dagen. Na het uitzitten van die
straf moet hij die tijd met nadienen
inhalen. De jongeman is al in 1956 in
dienst gekomen. Zijn lichtinggenoten
zijn twee jaar geleden al afgezwaaid.
Maar toen „zat" hij net en daarna
moest hij nadienen. En in die periode
kwam hij weer eens te laat van ver
lof, terug. Enfin, het verhaaltje wordt
eentonig....
Dodelijk ongeval op
Belgisch tankschip
Op het Belgische tankschip „Adln-
kerke", eigendom van de Antwerpse
onderneming „Transtank", is de 18-
jarige schippersknecht E. Zaman, ge
woond hebbende in Lokre, om het le
ven gekomen door benzinedampver
giftiging.
Toen de .Adinkerke* op 't Hollandsch
Diep voer, was de knecht bezig met
het schoonmaken van een tank. Door
de daarin nog hangende benzine
damp raakte hij bedwelmd. De schip
per van de „Adinkerke" haalde, toen
hij dit merkte, de jongen met behulp
van een touw uit de tank. De „Adin-
kerk" voer daarna op volle kracht
naar 's-Gravendeel voor doktershulp.
Bij aankomst aldaar bleek Zaman
eenter reeds te zijn overleden.
De 22-jarige sergeant-vlieger J. van
Vleuten van de Koninklijke Lucht
macht heeft, zoals geméld, dinsdag
middag op de Belgische militaire
vliegbasis Mélsébroek met een Hun-
ter-4-straaljagerwaarmee hij was
opgestegen van Woensdrechteen ge
slaagde noodlanding gemaakt, nadat
hij op 5000 meter hoogte motorsto
ring had gekregen. Direct na de lan
ding bleek, dat de remmen van het
toestel niet meer werkten, waardoor
het honderden meters doorschoot.
Het werd tenslotte in zijn vaart ge
remd door een niet meer in gebruik
zijnde spoorbaan, wélke in een onge
veer drie meter diepe gracht om het
vliegveld loopt.
Foto: De piloot had het vliegtuig al
ongedeerd verlaten voordat de red
dingsploeg arriveerdeDe Hunter
moet als verloren worden beschouwd.
KOSTEN HALF MILJOEN GULDEN
Voorlopig anderhalf jaar
gesloten
(Van een speciale verslaggever)
Het paleis op de Dam in de hoofd
stad zal ongeveer anderhalf jaar
worden gesloten om evenals in de
jaren 19361938 een grondige
restauratie te ondergaan onder
leiding van de rijksgebouwen
dienst en volgens het plan van de
Amsterdamse architect prof. ir.
CV' Wegener-Sleeswijlc. Ongeveer
een half jaar is nodig geweest om
de verschillende noodzakelijke
voorzieningen te inventariseren en
de restauratieplannen uit tc wer
ken.
Het gebouw is dan ook sinds het tra
ditionele bezoek van koningin en
prins aan de hoofdstad in septem
ber niet meer officieel in georuik
De zeesleepboot „Zeeland" van
Wijsmuller uit IJmuiden is dins
dagavond de Nieuwe Waterweg
opgevaren met op sleeptouw het
f800 ton metende voor de sloop
bestemde Amerikaanse vliegdek
schep Saginaw Bay", waarmee
hij op 6 maart uit Boston was
vertrokken.
NA REIS VAN DERTIG DAGEN
Enige attractie
voor runners
liefdesbrieven
(Van een onzer verslaggevers).
Deze drie glaasjes, zei kapitein
Oene Edelenbosch uit IJmuiden
en hij vulde er schielijk een
met wat geestrijk vocht deze
drie glaasjes is alles wat ik van
mijn serviesgoed over heb. Dat is
eigenlijk een trieste zaak, want
ik had gehoopt ook nog een net
te mok te kunnen overhouden,
maar laat de kok die nou vlak
voor Hoek van Holland aan dig
gelen laten vallen. En daarmee
had bij dan meteen verteld hoe
zijn sleepboot „Zeeland" van de
N.V. Bureau Wijsmuller gevaren
was, sinds zo op 6 maart van
Boston uit met het Amerikaan
se vliegdekschip „Saginaw Bay"
als lastige sleep, naar Nederland
was vertrokken: geen prettige
reis.
Veel slecht weer en drie keel
de narigheid van een gebroken
tros. We hadden gerekend op een
reisje van een dag of tweeëntwin
tig, aldus Oene Edelenbosch,
maar het zijn er dertig gewor
den. Want je kunt je vak nog
zo goed verstaan, als er sprake
is van een windkracht die nau
welijks meer te meten valt, dan
kun je wel op het dek gaan zit
ten. Dat deden ze dan ook, zij
het dan niet werkloos. Want de
herinnering aan het ruimen van
de drie meter hoge sneeuwberg,
waaronder <lc „Saginaw Bay"
was bedolven toen de ruk naar
Holland begon, was nog niet ver
vaagd, of de sleepdraad van twee
honderd voet liet het zonder meer
afweten. Drie dagen kostte het
voor de Amerikaan weer varens-
gereed achter de trillende „Zee
land" lag, maar lang zou de
vreugde over die moeizaam ver
worven overwinning niet duren.
Na zes dagen brak een twaalf
duims nylontros en vlak voor het
Kanaal deed een vijf en een hal
ve duims voorloop precies het
zelfde. En dat alles terwijl de
zee haar ruwste golven naar bo
ven joeg en Wijsmullers sleper
soms blij mocht zijn met een
vordering van veertig mijl per
dag. Behalve het serviesgoed
vonden ook een kraan, 'n schroef
en een vorkheftruck een niet be
doeld zeemansgraf.
GEEN COMFORT.
Geen prettige reis ook voor de
runners, die dan wel de offi-
ciersverblijven van de Amerikaan
hadden toegewézen gekregen,
maar al gauw tot de ontdekking
moesten komen, dat er kennelijk
op gerekend was dat de „Sagi
naw Bay" wel geen officieren
meer aan boord zou krijgen. Al
le comfort ontbrak. Enige attrac
tie: wat achtergelaten liefdes-
brieven van een vorige beman
ning, die de ellende van het van
huis weg zijn enigszins vergoed
zag door een stroom van roman
tisch getinte goede wensen. Ik
heb mijn engels er een beetje
aan kunnen ophalen, was het
nuchtere commentaar van een
der opvarenden.
Met dat al werd de aankomst van
het vliegdekschip dinsdagavond
in Schiedam een dubbel feest.
Voor de bemanning omdat do
thuishaven dan toch nog veilig en
wel was bereikt, voor Wijsmuller
omdat een zoveelste opdracht tot
een goed einde was gebracht, en
voor de Rotterdamse heer Levie
Simons, omdat hij zijn aankoop
eindelijk volledig ter beschikking
had. Wat de huidige eigenaar er
mee gaat doen, staat echter nog
niet helemaal vast.
Er ligt hier voor een miljoen, zei
hij niet zonder trots. Misschien
wordt hij gesloopt tachtig van
zijn mensen staan er voor aange
treden misschien vindt hij een
koper.
RUIM 7000 TON STAAL
De „Saginaw Bay" is een van de
49 escort Aircraft carriers, waar
over de Verenigde Staten tijdens
de Tweede Wereldoorlog beschik
ten. Vier gingen in de strijd ten
onder, de andere werden aan
Amerikaanse, Japanse, Chinese
Belgische, Duitse en Italiaanse
werven verkocht. Het schip werd
in 1943-1944 in rijf maanden tijd
gebouwd, meet 7800 ton, is 136
meter lang, 54 meter breed en
heeft (van kiel tot vliegdek) een
hoogte van bijna dertien meter.
Het heeft twee separate machine
kamers en had in oorlogstijd 35
vliegtuigen en 800 man personeel
aan boord. Bij de oplevering in
Boston was liet nog vaarklaar.
Het had zelfs (sinds 1945) nog
tweeduizend ton olie in zijn bun
kers, waarvoor inmiddels een ko
per is gevonden. Mocht de „Sagi
naw Bay" inderdaad gesloopt
worden, dan zal dat betekenen
dat 6600 van de 70°0 ton staal er
van in de smeltkroes verdwijnt.
Veel dunne staalplaat is nog
bruikbaar.
geweest. Met de restauratie zal
ongeveer een bedrag van ander
half miljoen gulden gemoeid zijn.
Het gebouw schepping van de be
roemde bouwmeester Jacob van
Campen is ongeveer driehon
derd jaar oud.
In 1648 werd er de eerste steen voor
gelegd nadat er tevoren 13.659
palen voor de, naar men thans nog
verzekeren kan zeer soliede, fun
dering waren geslagen. In 1654
trok Van Campen zich na een ru
zie met het stadsbestuur terug en
nam Daniel Stalpaert zijn werk
over. Een jaar later werd het
stadhuis nog niet voltooid
ingewijd. Lodewijk Napoleon zet
te in' 180S het stadsbestuur op
straat en liet het raadhuis inrich
ten als paleis door de architect B.
Ziezenis.
De meubels in empire-stijl een der
volledigste collecties ter wereld,
die nu nog aanwezig is dateert
uit die dagen. Koning Willem I
gaf het gebouw aan de stad terug
met het verzoek enige vertrek
ken voor hem ter beschi leking te
houden. Hij kreeg in 1814 het he
le paleis in „provisioneel" (voor
lopig) gebruik aangeboden. In het
begin van deze eeuw werden her
haalde pogingen gedaan het ge
bouw weer als raadhuis ter be
schikking te krijgen.
In 1935 viel de beslissing: Amster
dam verkocht het voor 10 miljoen
gulden aan het rijk. De restaura
tie van dit ogenblik is in feite een
voortzetting van de restauratie,
waarmee in 1914 al werd begon
nen, vertelde prof. Wegener Slees-
wijk ons woensdagmorgen tijdens
een korte' rondgang. Tot in de
dertiger jaren bleven de werk
zaamheden beperkt tot de straat
gevel. Vóór 1938 werd het inte
rieur ingrijpend verbeterd in ver
band met het regeringsjubileum
van koningin Wilhelmina in dat
jaar, maar wegens tijdnood bleef
toen veel ongedaan.
Wel werden de honderden kachels
vervangen door centrale verwar
ming en de 450 patentolielampjes>
en kaarsen door een elektrische
verlichting. Met de werkzaamhe
den van de komende tijd zal de
brandveiligheid van de verdiepin
gen, waar de vertrekken van hof
houding en personeel zijn gele
gen, op peil worden gebracht.
Voorts zal er een bescheiden her
rangschikking in de ruimte plaats
vinden. De keuken zal geheel in
de kelder worden ondergebracht
en de vrijkomende ruimte op de
begane grond zal als dienstruimte
worden ingericht.
Tot het begin van de oorlog is een
gedeelte van de keuken onderge
bracht geweest in een grote hou
ten loods op de binnenplaats. Met
het oog op het brandgevaar des
tijds werd deze gesloopt. Andere
voorziening van dit ogenblik
zal zijn, dat er een derde lift in
het gebouw komt, die kelder met
zolder zal verbinden. Op de eerste
verdieping zal een bureau en
dienstwoning worden 0
boven een archiefruimte
kelder.
Met deze anderhalf jaar eisende
voorzieningen hoofdzakelijk in
de noordelijke vleugel dus zul
len alle plannen nog niet zijn uit
gevoerd. Tezïjnertijd zal de res
tauratie van het middengedeelte
en de zuidelijke vleugel van het
paleis nog moeten volgen. Die om
vat voorzieningen in de burger
zaal, tezamen met de gevels rond
de binnenplaats en het inrichten
van de krijgsraadzaal. Prof. We
gener Sleeswijk deelde mee, dat
met al deze veranderingen de oor
spronkelijke structuur van dit
architectonisch interessante ge
bouw niet wordt aangetast.
Het Wereldgebeuren
Praalwagen
Iohn F. Kennedy is vast voorne
mens, om al voorverkiezingen
winnend een ..praalwagen" op
tc bouwen, die diepe indruk moet
maken op de Democratische conven
tie van deze zomer. Met vlag en
wimpel zou de mïljonair-„koetsier"
Kennedy op die manier de lauweren
van de Democratische president
schapskandidatuur in de wacht wil
len slepen. Kosten noch moeiten
noch vertoon van charme worden
gespaard tijdens de campagnes in
staten waar voorverkiezingen wor
den gehouden. Zelf mag de 42-jari-
ge Bostonner innemend worden ge
noemd, maar zijn charmante vrouw
van wie wordt beweerd dat zij Ma
rilyn Monroe in de schaduw stelt, is
de eigenlijke bükvangster in het
rondtoerende gezelschap. Kennedy's
zusters, die er uit een oogpunt van
aantrekkelijkheid bezien eveneens
mogen wezen, spannen zich ook bij
zonder voor hem in. Ten overvloede
bevinden zijn moeder en zijn broers
zich in zijn gevolg. De doeltreffend
heid van deze per vliegtuig en auto
gevoerde campagne is vorige maand
in New Hampshire bewezen. En gis
teren herhaalde deze demonstratie
zich in Wisconsin, waar Kennedy
in tegenstelling met de gebeurtenis
sen in New Hampshire een con
current van kaliber tegenover zich
vond, te weten de bekende senator
Hubert H. Humphrey. Humprey
werd niet „weggevaagd" en hij ziet
ondanks het stof dat Kennedy's
„praalwagen" deed opstuiven de toe
komst niet donker in. Bij het verne
men van de stand heeft hij gisteren
meegedeeld, bij de volgende voor ver
kiezingen in West-Virginia
weer van de partij te zullen zijn.
n West-Virgina zullen de kaarten
voor Kennêdy minder gunstig
liggen dan in Wisconsin. In Wis
consin is 't percentage rooms-katho-
lieken hoger dan in de gehele Ver
enigde Staten. Het federale percen
tage is 23 procent; het cijfer voor
Wisconsin 30. In West-Virgina is
het slechts drie procent.
Zoals bekend, is Kennedy ook zelf
rooms-katholiek. Zou zijn wagen in
derdaad met triomferende praal de
Democratische conventie „nemen",
dan zou hij de eerste r.-k.-kandidaal
voor het presidentschap zijn sedert
1928, toen Alfred E. Smith vergeefs
de strijd aanbond met Herbert Hoo
ver, Sinds 1928 is het in de Verenig
de Staten als een wet van Meden en
Perzen beschouwd, dat men niet met
een r.-k. kandidaat voor het presi
dentschap behoefde aan te komen:
men ging ervan uit dat de religieuze
verhoudingen in het land dan bij
voorbaat een mislukking garanderen.
Voor de Democraten staat het
thans intussen als een waar-
schuwingspaal boven de weg
berm. dat zij in de presidentsverkie
zingen moeten „uitkomen" met een
kandidaat, die meer tot de verbeel
ding van de stemmers spreekt dan
Adiai Stevenson, die in de afgelopen
jaren tweemaal zandruiter werd in
de wedren met Eisenhower.
De figuur van vice-president Nixon,
de enige Republikeinse kandidaat die
zich tót dusver hij de renbaan heeft
gemeld, is niet zo doorslaggevend ais
die van Eisenhower was. Men moet
bovendien nog afwachten of het pro
gramma waarmee Nïxon te voor
schijn komt overtuigend is. Maar het
zou de Democraten heel wat en
misschien zelfs de „handicap" van
's kandidaten godsdienstige overtui
ging waard kunnen zijn om een
kampioen in het strijdperk te doen
treden die niet alleen bij de Demo
craten en bij partijlozen, maar zelfs
ook in het „vijandelijke" kamp sup
porters zou kunnen vinden. Reeds is
in protestantse kring een discussie
gaande over de voor- en nadelen van
een toestand, waarbij een r.-k. als
president van de Verenigde Staten
zou optreden. Deze discussie zal ze
ker worden aangewakkerd door de
Wisconsinse uitslag.
isconsin is de enige staat in de
V.S., waar de Democraten en
Republikeinen vrij zijn in hun
keus; zij behoeven dus niet op een
van de kandidaten hunner eigen
partij te stemmen maar kunnen „de
grens oversteken". De uitslag in
Wisconsin wijst erop, dat een respec
tabel aantal Republikeinen van die
mogelijkheid gebruik heeft gemaakt
door op Kennedy te stemmen. Waren
die „grensoverschrijders" allen
rooms-katholiek, of waren er ook
vele protestanten onder? Op die
vraag is geen antwoord te geven. Of
bij een federale verkiezing de
winst aan r.-k. kant bij een kan
didatuur opweegt tegen het verlies
aan protestantse zijde, zal na de
verkiezingen in West-Virgina dui
delijker worden. Won Kennedy ook
daar overtuigend, dan zou aan zijn
praalwagen een ornament worden
toegevoegd, waarvan de berekenende
Democratische politici paf zouden
staan.
JOHN. F. KENNEDY
...wordt praalwagen zegekar?..