Met bosneger Eddy Eersteling in
de Aroesoebanja - versnellingen
WESTtmiSCH DAGBOEK (S)
door Anthony van Kampen
BERGSTAMMEN IN LAOS LATEN
ZICH MOEILIJK REGEREN
DONDERDAG 10 MAART 1960
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
13
Na drie weken door Suriname te hebben
gezworven, had ik kennis gemaakt met
alle transportmiddelen van dat land. Te we
ten: lopend, met vliegtuigen (van DC 4's tot
Pïpercups en van Dakota's tot Cessna's),
speedboten en barkassen, prehistorische
treintjes en pomplorries (die wonderbaar
lijke kruising tussen een lorrie en een Vlie
gende Hollander), luxe auto's, jeeps en af
tandse ezelkarren. Met allemaalop één
na: een korjaal.
Na die drie weken had ik voor m'n gevoel zo
wat alles meegemaakt, wat iemand in zo'n
soort land maximaal kan meemaken: dage
lijkse gesprekken met normale mensen en
nachtelijke gesprekken met zonderlingen en
uitermate vreemde lieden. Visjaren op de ri
vieren. Tochten door het oerbos met alle op
windende en nare ervaringen die daar nu een
maal onverbrekelijk aan vastzitten. Dans-
orgieën van bosnegers en een verblijf bij In
dianen. Uitputtende excursies naar en in
bauxietmijnen (niets is moordender dan het
bezoeken van een bauxietmijn; doe het
nóóit!) en speurtochten naar verlaten plan
tages. Zowat allesOp een ervaring na:
met een korjaal door stroomversnellingen
lieenscliïeten.
Ik had me, van de eerste dag af dat ik in
Suriname aankwam, voorgenomen dat ik niet
terug zou gaan, alvorens ik die ervaring had
leren kennen. De leerde haar kennen.
Grootmeester der korjalenDe
middelste is Eddy Eersteling, ver
maard bosneger, die onze mede
werker over de Aroesoebanja
bracht. Rechts van hen Sandome.
Vanwege de foto hébben ze zich
eerst aangekleed
„Broeders, niet being zijn, want
ik denk aan m'n moeder
Het was de dag, dat we Nabel aan de Suriname-rivier bereikt had
den. In de modder van de rivier, die hier een 300 meter breed
is, lag een kleine armada korjalen: korjalen die oud en gebarsten
waren, en overdekt met littekens van in de versnellingen geleverde
gevechten, en nieuwe, uit het beste baboén-hout vervaardigd, het hout
waaruit ook triplex wordt gemaakt en waarvan de kern steiger-palen
oplevert. Wat bosnegers zaten sloom en doelloos op de kant. Hoger op
de oever liepen hun vrouwen, gekleed in doorgaans alleen maar een
bonte, of hei-rode of hard-gele doek. Hangend op hun rug de baby's.
Oudere kinderen, met navelbreuken in ontstellende afmetingen, zivier-
ven om ons heen in blijde verwachting om gefilmd of gefotografeerd te
worden, met alle geldelijke consequenties vandien.
uitermate onvriendelijke, barse,
Monoloos grimmige indruk. Overigens leken
5 ze me nóg gevaarlijker met hoog
water, als ze onzichtbaar zijn.
We zigzagden van de ene oever
van de rivier naar de andere,
waaruit ik begreep dat het eigen
lijke vaarwater hier smal moest
zijn. Hoe beide mannen wisten
waar zich dat vaarwater precies
bevond, bleef een raadsel voor me.
Aan bepaalde, vaste punten op de
oevers? Aan de kleur van het
water? Of was het alleen maar
kennis van de rivier? Het is me
nooit verteld en nooit precies dui
delijk geworden.
Na een kwartier naderden we het
vallencomplex dat Aroesoebanja
heet. Ineens waren er overal
kleine kolkjes in liet water, in
eens welden er goorwitte schuim-
linten op. Ineens ging dat water
op een totaal andere manier leven.
Ik keek in het water en zag daal
de schemering van rotsen. Het
was geen aangenaam gezicht, om-
Mijn vriend en reisgenoot,
groot kenner van Surina
me'» binnenland, zat met
een van de bosnegers te praten.
Het leek een monoloog, want de
ander reageerde niet. keek al
leen de rivier af, alsof zich daar
iets zeer bijzonders afspeelde.
Maar de rivier was leeg als een
woestijn. Toen wenkte m'n vriend
me eh zei dat dit Eddy Eersteling
was, de koela-man.
Ik kende de naam. Hij was van
een bosneger, die in liet hele dis
trict bekend is vanwege z'n pres
taties met korjalen. Een groot
man op de rivieren en met name
groot in de vallen en versnellin
gen. De koela is de stok, waarmee
een man zijn korjaal door de vaalc
dodelijk gevaarlijke vallen brengt.
De koela-man is de man waar het
dus allemaal om draait als het er
op aan komt. Het komt er altijd
op aan, in de vallen.
M'n vriend vertelde Eddy Eerste
ling, de bosneger, dat ik graag
met hem door de Aroesoebanja-
val wilde, heen en terug, en dat we
daarna een groot stuk met zijn
korjaal stroomafwaarts wilden.
De koela-man knikte, mompelde
iets onverstaanbaars in neger-
Engels en wierp een blik in m'n
richting. Hij bekeek me; ik voel
de me gewogen, getaxeerd. Zijn
blik zei weinig; die bleef leeg én
bijzonder weinig geïnteresseerd.
Opnieuw viel het me op, hoe
sloom bosnegers kunnen zijn.
Toen stond hij op en verdween.
Maar hij kwam terug met een
ander, een jongen nog. En dat was
Sandome, die de motor zou bedie
nen. Want de korjaal van Eddy
Eersteling heeft als hulpkracht
een buitenboordmotor.
Een half uur later zat ik in de
korjaal en bereidde me voor op
m'n laatste grote Surinaamse er
varing. Voonn zat Eddy Eerste
ling. Achterin Sandome, de moto-
ï-ist.
We hadden afgesproken, m'n be
geleider en ik, dat ik alleen zou
faan. Hij zou dan bij de val pro
eren te filmen en te fotograferen.
Toen liii in het bos verdween,
voelde ik me lichtelijk verlaten.
Zitten tussen Eddy Eersteling en
Sandome leek me zoiets als tus
sen Scylla en Charybdis.
Toen de motor aansloeg vroeg de
koela-man me iets. Dit: of ik bang
van water was. Nee, zei ik. Ver
volgens informeerde hij of ik er
iets op tegen had nat te worden..
Opnieuw zei. ik nee. Vergiste ik
me, of was er werkelijk een
zweem van spot in de donkere,
vochtige ogen van Eddy Eerste
ling?
Laag tij
Het was laag tij in de Suri
name-rivier en alle rotsen,
stenen en klippen slaken
boven water uit. Ze mankten een
dat ze vlak bij d(
waren. Er werd nu sterker gezig
zagd, en ik merkte dat er niets
slooms meer aan Eddy Eerste
ling was. Hij had een metamor
fose ondergaan, die even plotse
ling als opvallend was. Ineens
was er leven in hem gevaren. In
eens was de man vol spanning,
vol emotie. Hij was ontwaakt.
Daarvóór had hij alleen maar ge
slapen of gesluimerd. Maar: nu
was hij klaarwakker.
De. lange stok, zijn koela, tastte
in het voorbij-ijlende water dat
vol half en geheel verborgen klip
pen was. De rivier, die hier meer
dan de helft smaller was. dan
waar we waren begonnen met va
ren. Overal brede lagen stenen en
rotsen, en daartussen de zich in
elkaar krimpende rivier, die zicht
baar en voelbaar ergens heenge-
zogen werd. De bron, de oorzaak
van dat zuigen, lag nu minder dan
een kilometer van ons af. De mag
neet, die Aroesoebanja heet.
Terwijl ik me stevig vastgreep
aan beide kanten van de korjaal,
ontdekte ik voor het eerst in al
die dagen dat bosneger-zijn een
vak is. Al die dagen had ik bos
negers nogal indolente, ongeïnte-
ndrukwekkend
Toen hoorde ik de val.
Het deed denken aan een
ver, onderaards gedreun, een
onderdrukt gebrul, dat snel in
kracht toenam. Het leek uit de
bossen te komen, die hoog en mas
sief op de oevers oprezen, maar
het kwam uit een richting, die
recht voor ons uit lag. Uit de
richting van die magneet.
Nog meer zigzaggen. Nog meer
kolkjes en dan de eerste werke
lijke kolken. Met vaal, grauw
schuim dat opwelde uit de diep
te, die vol schaduwen van klippen
was. Ik keek snel achter me: de
motorist zal als een zwart Rodin-
beeld over de motor gebogen, z'n
ogen geen seconde van de koela-
man afhoudend, die met z'n ene
vrije hand signalen gaf. Soms riep
hij iets, maar het geluid van de
val was te luid geworden om elk
aar te verstaan. Die ene hand was
zoiets als Eddy Eerstelings radar.
Een onfeilbaar hulpmiddel bij de
ze fantastische navigatie.
Men kan niet oordelen over bos
negers, zonder hen tijdens dit
werk gezien te hebben. Men weet p
niet was bosnegers zijn, als men
ze niet meemaakte in een versnel
ling. Zo ik die dag iets leerde,
dan dat.
Flitsen herinnering van korjaal-
verhalen schoten door me heen.
De verhalen, die me In de weken
hiervóór verteld waren gedurende
de lange avonden en nachten dat
we reisden. Verhalen vol gevaar,
vol avontuur, vol van indrukwek
kend mannenwerk op de rivieren
van dit land. Deze rivieren.... en
die vallen.... en de versnellingen....
zij zijn Suriname. Wie nooit door
een versnelling kwam, die miste
het hart van Suriname.
Het verhaal van de korjaal, waar
in een Nederlandse expeditieleider
zijn voornaamste bezittingen had
opgeslagen, en die door de val ge
grepen werd en verloren dreigde
te gaan. Hij zag hoe een ramp
zich ging voltrekken, omdat die
korjaal niet meer te redden was.
Elk ogenblik kon hij aan stukken
slaan op de klippen, waarlangs
hij in duizelingwekkende vaart
werd voörtgesleurd. Maar toen, op
dat laatste ogenblik, het uiterste
moment, rende een bosneger van
de wal naar de lege, onbemande
korjaal. Hij vloog over de mes
scherpe klippen en rotsen, waar
over het water schuimde en kook
te. Nee, zei me de man die het
meemaakte, hij liep niet, hij
danste. Hij deed denken aan een
figuur uit een ballet, die bezig
was de zwaartekracht te over
winnen. Hij veerde, zweefde over
AAAA\AA^VV^WWv\VVSWvVWVVVVVVVV\WSA^
VWWVWVWiA*\WWVV\<VVVWV\WWVW^WWW^V I
resseerde lieden gevonden. Maar
ik had toen ook nog geen Eddy
Eersteling en Sandome in een kor
jaal meegemaakt.
De koela-man deed me denken
aan een wichelroedeloper. Zó ma
nipuleerde hij met de lange stok,
zo zocht, tastte hij het water af
waar we doorheen vlogen. Soms
stootte hij hard, fel, uit alle
macht op een onzichtbare klip en
zwaaide de korjaal weg; soms was
een nauwelijks voelbaar tikje vol
doende. Eddy Eersteling schreef,
tekende als het ware met zijn koe
la. Hij leek me een meester in
zijn vak. Later, toen ik terug was
aan land, hoorde ik pas dat hij
grootmeester was. Een kampioen
van de vallen, en versnellingen.
die klippen en zó naar de ten on
dergang gedoemde korjaal. Hij
bereikte hem en op hetzelfde mo
ment dat hij erin sprong, gaf hij
één stoot met z'n koela tegen een
rakelings voorbijscherende rots.
Als die bosneger, die wilde dan
ser, een fractie van een seconde
later in de korjaal gekomen was,
zou die kansloos zijn geweest. Nu
voerde hij hem, door een hel van
schuim en oi
door die verscl
opspringend water,
t'scnnkking heen.
Ook dit soort versnellingen moet
soms genomen worden.
Men moet door vallen zijn gegaan,
om de grootsheid, de allure van
zo'n scène te kunnen begrijpen.
Dit zijn de werkelijk grootse mo
menten in dat wilde, ruige hart
van Suriname.
Watra Mama
De versnelling: naderde ziender
ogen en ik wist dat liet nog-
een kwestie van hoogstens
één minuut was. Ik boog me naar
voren en schreeuwde iets naar
Eddy Eersteling. Ik vroeg hem
hoe de bosnegers de val noem
den, welke naam ze hem gegeven
hadden. Hij keek even naar me
en schudde toen z'n hoofd. Hij
wist het niet. Maar hij wist het
wél. Later, toen we terugkwamen,
heeft hij me die naam gezegd.
Toen niet, omdat het levensge-
vaarlijk is vóór of in de val die i
naam te noemen. Watra Mama, de
Moeder van het Water, mag niet i
verschrikt worden. Geen bosneger
zal dit risico lopen
Sterker en sterker trok de mag
neet aan Eddy Eerstelings kor
jaal en zo vlogen we de versnel
ling tegemoet. Hij was duidelijk
zichtbaar: een witte ki-aag van
schuim en vals-glanzend groen
water. Op minder dan een halve
kilometer. Het geluid was als het
allegro furioso dat aan de finale
van een Wagneriaanse opera voor- i
afgaat. Maar we waren nog nau-
welijks aan de ouverture toe!
Ik zag dat de rivier zich snel ver- i
smalde. Tot twintig meter. En bij
de val tot zeven, tot zes. Daar
moesten we er door.
Bij werkelijk gevaarlijke vallen j
schreeuwt de koela-man z'n man- j
nen in het; takki-takki, het neger-
Engels, vaak tog: „Bala na vêllè i
mi, prakserie mi mama je". Vrij j
vertaald in 't Nederlands: „Broe-
ders, niet bang zijn, want ik denk j
aan m'n Moeder".
Ik kan me niet herinneren aan wie j
ik zat te denken, toen de Arnesoe- j
banja op me toesprong.
COMMUNISTISCHE INVLOEDEN
Hulp van het westen om
gezag te herstellen
Laos, even groot als Engeland,
Wales en Schotland tezamen,
maar met een bevolking van
slechts circa tweeëneenhalf mil
joen zielen, is een van de moei
lijkst te regeren landen in Azië.
De hoofdstad telt ongeveer hon
derdduizend inwoners, evenveel
als de vier volgende grote ste
den bij elkaar. Het land is berg
achtig, ligt op meer dan 180
meter boven de zeespiegel met-
bergtoppen tot bijna 2 kilome
ter hoog.
Laos heeft geen spoorwegen en
nauwelijks 2400 kilometer ver
keersweg. Het land vormt geen
geografische eenheid, maar is
deel van de bergketen, die zich
uitstrekt van Tibet en Zuidwest-
China tot in Birma en Noord-
Sïam. De berghellingen zijn be
groeid met uitgestrekte wou
den.
De natuurlijke gesteldheid van het
land en het feit, dat de bevolking
voor meer dan de helft tot verschil
lende stammen behoort, die elkaar
niet allemaal even goedgunstig ge
zind ziin, maken het moeilijk Laos
behoorlijk te regeren. Juiste bevol
kingscijfers zijn niet beschikbaar.
Volgens „The Guardian" zijn de ver
houdingen tussen de in de laaggele
gen valleien wonende Lao en de
stammen, die de bergen bevolken,
weinig gewijzigd sindsde laatste
volkstelling zes eeuwen geleden on
der koning Sam Sen Thai.
De bergstammen worden door de Lao
met minachting bejegend, zij voelen
zich achtergesteld en de communis
ten richten daarom hun propaganda
vooral op hen.
Mao Tse Toeng stelde in 1945 een
gedragslijn vast volgens welke
steun zou worden verleend aan de
minderheden in China in hun
strijd om politieke, economische
en culturele emancipatie en ont
wikkeling. Er zijn in China meer
dan zestig groepen, die qna ras
eigenschappen minderheden vor
men. Vooral in het grensgebied
bij Laos worden vele talen ge
sproken en het communistische
regime zond, reeds vóór bet over
deze contreien politieke controle
had, naar dit gebied boeken in de
taal die er gesproken werd, zorg
de voor medische hulp en behoor
lijke verbindingen.
Ook in Noord Vietnam is het de taak
van „de partij" om de cultuur en de
economie van de bergstammen te
veranderen en te ontwikkelen. Zon
der twijfel heeft de Vietminh door
beloften, propaganda en materiële
hulp veel mensen in het grensgebied
van Laos voor zich gewonnen.
Verwarring, corruptie en slecht be
stuur hebben zelfs bet gezag van de
regering in de Lao-dorpen onder
mijnd.
W aarschuwing
Het anti-communistishce „Comité ter
Verdediging van de Nationale Belan
gen" dat geleid wordt door jonge of
ficieren en ambtenaren, heeft reeds
meermalen gewaarschuwd, dat de si
tuatie in Laos overeenkomst vertoon
de met die in China, toen Mao Tse
Toeng daar aan de macht kwam.
De communistische activiteiten
kunnen verschillend zijn. De agi
tators ondermijnen het gezag; van
het dorpsbestuur,' zetten de bevol
king aan tot lijdelijk verzet, tot
boycot en tot het weigeren van
bevelen. Op die wijze zijn hele
dorpen onder communistische
controle gebracht.
De laatste crisis in Laos was dan
ook als altijd een gevolg van het
gebrek aan gezag.
Zo de regering de leden van de ver
schillende stammen niet voor zich
heeft kunnen winnen dan moet zij
toch tenminste haar gezag en be
stuur herstellen. En zoals het Westen
meehelpt het gezag opnieuw te ves
tigen zestig procent van de Ame
rikaanse hulp bestaat uit militaire
steun zullen thans wellicht de
Verenigde-Naties helpen het bestuur
te regelen.
Het rapport aan Dag Hammarskjöld
vraagt om een gecoördineerde actie
van de Verenigde Naties en hun ge
specialiseerde organisaties voor het
onderzoeken van de natuurlijke hulp
bronnen, het organiseren van een uit
gebreide openbare gezondheidszorg
en de aanleg van een zich over het
gehele land uitstrekkend netwerk van
wegen. Voorts zou het hele bestuurs
apparaat moeten worden gereorgani
seerd en zouden landelijke gemeen
schappen moeten worden ontwikkeld,
waarbij men speciale aandacht zou
moeten schenken aan de minderhe
den en de bevolking van de bergstre
ken.
Verkiezingen
Politieke meningsverschillen tussen
de volkspartij van Plioui Sananikone
en het Comité ter Verdediging van
de Nationale Belangen" leidden vorig
jaar tot de interventie van het leger,
het aftreden van Phoui als eerste mi
nister, en de formatie van een kabi
net op brede basis, dat algemene ver
kiezingen voorbereidt, die in april of
mei zullen worden gehouden.
Het comité koesterde achterdocht ten
opzichte van Phoui Sananïkone's als
te neutralistisch bestempelde buiten
landse politiek.
Het comité steunde het leger en was
er tegenstander van de noodtoestand
voor geëindigd te verklaren. In over
eenstemming met het standpunt van
het leger en het comité zijn thans
Khampan Panya als minister van
buitenlandse zaken en brigade-gene
raal Phoomi Nosavan als minister
van defensie in het kabinet terugge
keerd. Maar de onrust binnen de
grenzen, om van het gevaar er bui
ten nog maar niet te spreken, is nog
geenszins bezworen.
Koning Mohammed V van Marokko
(midden) heeft met zijn zoon, prins
Moulay Hassan (tweede van rechts)
een bezoek gebracht aan de rampstad
Agadir en omstreken. Zij zijn hier in
een voorlopig verblijf voor overle
venden van de aardbevingwaar de
kinderen alweer spor tonder wijs kr ij
gen.
(Advertentie)
Weg..verkoudheid t
door Wybert hoest-
bonbons op kruidenbasis.
Een nieuw produkt van
Wybert uit haar Zwitserse
laboratoria l Met plas
tic binnenverpakking.
Vraag ze bij uw apothe
ker of drogïstl
