Vergeten planten, schilders (essen) van schelpen en insecten Naamkundebureau in A'dam is bezig met „kasteelnamenboek" WIJZIGING OMZETBELASTING BIJ IN- EN UITVOER LEERLINGEN IN STIENS KRIJGEN LES IN CAFÉ CONTROVERSE IN CALIF0RNIË OVER KWESTIE-CHESSMAN verkouden? MAANDAG 29 FEBRUARI 1960 PROVINCIALE ZEETJWSE COURANT 7 BEKORING VAN HET KLEINE Expositie in Dordrechts Museum gewijd aan kleine meesters Met grote liefde (Van onze redacteuh beeldende kunsten) Het Dordrechts Museum heeft al bij herhaling tentoonstellin gen op het gebied van de beel dende kunsten georganiseerd, waarop vooral aandacht werd besteed aan de kleine meesters uit het verleden. Juist onder de ze door de grote musea ver waarloosde kunstenaars vindt men nog al eens „verrassingen" geen virtuoos werk overi gens, maar wel veel, dat met grote liefde en toewijding ver vaardigd is en dat daarom boeit. Nu heeft de directeur van dat museum, de heer L. J. Bol, een expositie bijeengebracht onder de titel „De bekoring van het kleine", welke na een verblijf van vijf weken in Dordrecht is overgebracht naar de zalen van het koninklijk oudheidkundig genootschap in het Rijksmu seum te Amsterdam. En alweer is dit een verrassing. Want men vindt hier een uiting: van de Nederlandse realiteitszin op zijn best. Niet het in het atelier vervaar digde, van bedoelingen of sentimen ten zware schilderstuk vraagt hier de aandacht. Van de meesters, wier werk hier wordt getoond, is maar een enkele niet vergeten, en die her inneren wij ons slechts door een ro- mantitel of een straatnaam uit een provinciestad. Maar zo goed als nie mand heeft het tot een plaats in een handboek gebracht. Hun werken moeten voor hen spreken en een kleine aquarel uit een kruidboek is nu eenmaal een minder krachtig pleitbezorger dan een historiestuk of een schutterij Onderwerpen Om afbeeldingen van planten en in- sekten gaat het hier namelijk. Af beeldingen, die vaak werden gemaakt omdat de kunstenaar bij wijze van ontspanning tussen zijn gewone, be langrijker werk door, eens een vrucht of een plant wilde aquarelleren of omdat hij vervuld van stille ver wondering over de intieme schoon heid van een schelp zich gedrongen voelde, die schoonheid in al haar bij zonderheden na te gaan en te peilen of eenvoudig omdat er behoefte was aan zijn afbeeldingen voor kruidboeken en zelfs wel als ge volg van de ijdelheid van de op drachtgever. Kruidboeken Kruidboeken zijn er In de zeventien de eeuw talloze gemaakt. Er was behoefte aan; echte en amateur-ge- leerden verdiepten zich in de wereld van planten en dieren, hielden er ei gen rariteitenkabinetten op na, waar in zij alles verzamelden wat het oog boeide. Het waren vaak heterogene verzamelingen, zonder enig leidend beginsel in elkaar gezet. Men was aan specialisme en systematiek nog niet toe! Men zocht het bijzondere. Maar ook sprak de ijdelheid een woord mee. Bekend is het verhaal van Vondels aangetrouwde nicht Agneta Block, die op haar buiten goed Vijverhof aan de Vecht acht entwintig jaar lang allerlei kunste naars aan het werk zette om de plan- tenschat van haar tuin en oranjerie af te beelden. Dat werd dus een soort fgeïllustreerde inventaris van haar ustliof- produkt van haar zelfver heerlijking, maar een, waarvoor wij nu dankbaar zijn, omdat deze aqua rellen ons zo nauwkeurig inlichten over de plantenwereld van die dagen en omdat er zulke kostelijke prenten bij zijn. Maria Sybilla Nu kan dat ook niet anders. Want er zijn niet alleen nauwelijks be kende figuren als Pieter Withoos, Herman Henstenburg en Herman Saftleven II aan het werk ge weest, maar ook een beroemdheid als de Labadiste Maria Sybilla Merian, die ook voor haar activi teiten op Vijverhof al vermaard was om haar aquarellen van plan ten en insekten en die zelfs als oude vrouw nog twee jaar naar Suriname trok, om zich daar in .de plantenwereld te verdiepen. Van al deze figuren, maar vooral van Maria Sibylla is hier vrij veel werk aanwezig, dat soms droogjes en nuchter kan zijn, maar dat aan de andere kant al weer vooral bij Maria in dit genre een belangrijk kunstenaar schap verraadt. Prins Rainier en prinses Gracia van Monaco genieten met hun hinderen prins Albert en prinses Caroline van een onbezorgde vakantie in het Zwit serse lustoord Schönried. Maria Sibylla Merian: Blauwe distel. Schelpen Overigens zijn hier niet alleen de schilders vertegenwoordigd, die op Vijverhof hebben gewerkt. Er zijn ook kostelijke afbeeldingen van bij zondere schelpen, van Bartholomeus van der Ast, die overigens deswege helemaal niet werd gewaardeerd. Want onze Bartholomeus mag nu wonderwat in die schelpen nebben gezien, Roemer Visscher vond het geld, aan schelpenverzamelingen steed, maar verspild. Dat is dan ook wel een diepgaand verschil in instel ling: Van der Ast verwonderde zich en bewonderde, Visscher preekte voornamelijk en kon in schelpen niets vinden, dat hem tot een Sinnepop in spireerdeNog een verschil: als Jan van Huysum tegen het einde van de zeventiende eeuw bloemen schetst, is zijn tekening voorbereiding voor een ietwat pralerig bloemstülei Maar Michiel van Huysum schildert heel toegewijd en sober wat vruch ten: een abrikoos, een paar pruimen en een noot, van sfeer typisch een stilleven Vlinders Nog sterker contrast: Johannes Goe- daert, die vlinders schildert, prikt zijn sujetten zonder veel bezwaar aan een speld; zo leven ze nog vier dagenMaar als een Vincent van Gogh een vlinder vangt, maakt hij er op zijn hoogst een tekening van. Schilderen? Dan had hij het dier moeten doden en dat vond hij zonde. Want bij Vincent komen we een ge voel tegen, dat we bij eerdere kun stenaars steeds hebben gemist, dat van het mededogen, de eerbied voor het leven. Dat spreekt sterk uit een schetsje van een dode mus het spreekt even sterk uit een krabbel van een dode muis van Vincents tijdgenoot Van der Grient. Ook dat zijn zaken die meespreken, wanneer men een tentoonstelling als De Bekoring van het Kleine rustig beschouwt. Men moet ze wel mee la ten spreken, wil men drie eeuwen teken- en schilderkunst goed ver staan. De tentoonstelling is nog tot eind maart te zien. BIJ NIEUWE INVOERRECHTEN Verdere afschaffing van grensdocumenten motorrijtuigen In verband met het. in werking tre den van het nieuwe tarief van in voerrechten op 1 maart 1960 zal met ingang van dezelfde datum een aan tal maatregelen op het gebied van de omzetbelasting zijn beslag krijgen. Tevens zal per 1 maart a,s. worden overgegaan tot een verdere afschaf fing van grensdocumenten voor bui tenlandse motorrijtuigen bij binnen komst in het grondgebied ran de Be nelux. Tot de goederen waarvoor de bestaan de verhoging van de omzetbelasting bij invoer wordt verlaagd behoren onder meer ijzeren of stalen buizen en pijpen boven een bepaalde dia meter, koelkasten met een inhoud van ten hoogste tweehonderd liter, herenhoeden en zaagbladen. Tot de goederen waarvoor de om zetbelasting bij invoer wordt ver hoogd behoren onder meer bepaalde soorten papier en karton, vracht auto's, rotan meubelen en kleine elektromotoren. De goederensoorten waarvoor de te- ruggaafpercentages worden veran derd zijn onder meer textiel, schrijf machines, een aantal chemische pro- dukten, buizen en pijpen, zeep en rotan meubelen. Na de afschaffing van grensdo- dumenten voor enkele categorieën Kroesjtsjew richt zich in Djakarta tegen Japan „Alle volken die met vuur spelen, moeten van de aardbodem worden weggevaagd", heeft de Russische pre mier Kroesjtsjew vrijdag in het In donesische parlement verklaard. Hij kritiseerde net beveiligingsverdrag dat Japan met de Ver. Staten geslo ten heeft. Kroesjtsjew waarschuwde de Japanse leiders tegen een herle ving van het militarisme. Het schijnt zei hij, dat Japan zijn wandaden je gens andere landen in de laatste we reldoorlog vergeten heeft". buitenlandse motorrijtuigen, wel ke reeds eerder heeft plaatgevon den, zijn thans ook voor bijna alle andere buitenlandse motor rijtuigen bij binnenkomst in het grondgebied van de Benelux geen grensdocumenten meer vereist. Dit geldt ook voor gebruikte klei ne aanhangwagens (uitgezonderd caravans en zogenaamde uitklap bare kampeerwagens), die teza men met de motorrijtuigen wor den ingevoerd en uitsluitend zijn bestemd voor het vervoer van reisbenodigdheden. De grensdocu menten blijven evenwel gehand haafd voor de buitenlandse opleg- ters en aanhangwagens (andere an de hiervoor bedoelde), ver bonden met een motorrijtuig, evenals voor bepaalde motorrijtui gen voorzien van een kenteken bewijs met de letters CD of G N. Eisenhower gelastte na vliegramp recepties af Grote beveiligingsmacht in Buenos Aires President Eisenhower is vrijdag, op zijn reis door Latijns Amerika, in Buenos Aaires aangekomen, waar daags tevoren enkele bommen waren ontploft. Toen hij met een Boeing 707 van de Amerikaanse luchtmacht op het vliegveld aankwam, waren daar meer mannen van politie en le ger dan belangstellenden. Er waren 5000 politiemannen en soldaten. Na een korte plechtigheid op het vliegveld vloog president Eisenhower met een hefschroefvliegtuig naar de woning van de Amerikaanse ambas sadeur, een afstand van dertig kilo meter. Later zei de president in een toespraak tot het Argentijnse parle ment dat de Verenigde Staten wen sen dat alle landen in Latijns-Ameri- ka 'n gestage economische ontwikke ling zullen doormaken en dat de voordelen van zulk een ontwikkling alle inwoners van die landen ten goe de zullen komen. In verband met het vliegongeluk met een DC-6 van de Amerikaan se marine, waardoor de gehele Amerikaanse marinekapel gedood is, had de president donderdag een tweetal recepties, die door de kapel zouden worden opgeluisterd afgelast. De drie overlevenden van het marinevliegtuig heeft Ei senhower, in gezelschap van pre sident Kubitschek, in het Miguel Couto-ziekenhuis te Rio de Janei ro bezocht. Bij de botsing tussen de DC-6 en een Braziliaans ver keersvliegtuig kwamen in totaal 65 mensen om het leven. ONDERWIJZER AAN DE TAPKAST Plafond van school stortte in (Van onze correspondent) Twintig minuten, nadat de kinderen het lokaal hadden verlaten, stortte dezer dagen een deel van het plafond van het lokaal van de vierde klas van de openbare lagere school te Stïens in. Sinds het plafond naar be- MEN LAAT EMOTIES VRIJ SPEL Grass roots campagne tegen de doodstraf De meningsverschillen over het be sluit van gouverneur Brown om de executie van Caryl Chessman twee maanden uit te stellen en diens dood straf, en de doodstraf in het alge meen, onderwerp te maken van een bijzonder debat in het Congres van de staat Californië, grijpen steeds verder om zich heen en reeds spreekt men over de bitterste en meest emo tionele controverse die Californië ooit beleefd heeft. In het Congres van Californië, in Huis zowel als Senaat, hebben de- voorstanders van de doodstraf altijd een ruime meerderheid gehad. Maar de correspondentie welke gouver- rr Brown krijgt is wel iets veran derd. Aanvankelijk was de meerder heid der brieven en telegrammen af komstig van mensen die aandrongen op Chessmans executie, maar maan dag waren er evenveel voor- als te genstanders. De advocaat Davis, een van Chess mans raadslieden, heeft de mensen die hem steun hadden toegezegd ge adviseerd een zogenaamde „grass roots" campagne te beginnen, een campagne van onder af. Het komt erop neer dat de tegenstanders van Chessmans executie alles en iedereen moeten opbellen en schrijven en tele graferen, om zodoende grote druk uit te oefenen op de voorstanders. Dat de politici die tegen Brown zijn dan een vloedgolf van corresponden tie en telefoontjes over zich heen krijgen staat wel vast, want dat heeft de ervaring van vorige cam pagnes wel geleerd. Vooral de voorstanders van de doodstraf laten de emoties vrij spel. De moeder van een meisje dat aangerand is, heeft gouver neur Brown, toen hij een veroor deelde (niet Chessman) uitstel van executie verleende hangende het „grote debat", verweten dat haar dochter een tweede zenuw crisis op de hals heeft gehaald. Een anders cheref Brown „Me neer, U bent een ezel". De kwestie beroert democraten en republikeinen evenzeer. Er is geen sprake van een scheiding tussen voor- en tegenstanders langs de par tijlijnen. Deskundigen bestuderen een plan om de Donau bij Langenzersorf een kunstma tige zij-arm te geven die bij de oliehaven van Leopoldau weer in de rivier zou moeten terugkomen. Dit zou de beste bescherming tegen overstroming van het gebied van Wenen vormen en in het vroegere tnundatiegebied zou een strook land van zestien bij een halve kilometer aangewonnen kunnen worden. WERK ONDER LEIDING VAN DR. MEERTENS Zo huist de vijfde klas van de open bare school te Stiens: in de boven zaal van een café. Achter de lesse naar de heer Veenbaas en staande de hospitant Rienks. Op de achter grond de tapkast. neden kwam, kunnen de leerlingen niet meer op de bovenverdieping van de school gehuisvest worden. Dit is te gevaarlijk, temeer daar de pla fonds van andere lokalen op de eer ste verdieping het ook dreigen te be geven. Alleen de drie laagste klassen krij gen nog les in hun eigen lokaal. De vierde is verhuisd naar de helft van het gymnastieklokaal, dat voor de andere helft gebruikt wordt als lo kaal voor handenarbeid en handwer ken, de zesde klas zit in het Volks gebouw, de zevende en achtste klas in de raadzaal boven de brandweer- farage en de vijfde zit in café Smits. Iet is uiteraard niet bevorderlijk voor het onderwijs. Bovendien, aldus onderwijzer A. Veenbaas, die les geeft in de boven zaal van het café, staan de onderwij zers en de kinderen buiten het schoolverband. De kinderen voelen dit en worden onrustiger. Ook is een café niet de meest geschikte plaats voor het onderwijs. Overigens heeft men alle medewer king van de eigenaar, want deze heeft eigener beweging de juke-box, die beneden in de cafezaal staat, tij dens de schooluren afgezet. Voor dat zo was, luisterden de kinderen meer naar de populaire wijsjes dan naar de woorden van de „meester". Zeeland telde vroeger vele kastelen en adelijke behuizingen Onder leiding van professor Edelman uit Wageningen werd enkele ja ren geleden een excursie gehouden naar de zak van Zuid-Beveland waar ook Baarland werd aangedaan. Professor Edelnwn vroeg hier aan een eigenaar van een stuk grond hoe zijn perceel werd genoemd. „De hemel", zei de man. Waarop de hoogleraar opmerkte: „Dan zal er ook nog wel een stuk grond liggen dat „hel" wordt genoemd." Enkele jaren later kwamen de fundamenten van „Hellenburg" te voorschijn Professor Edelman was een van de initiatiefnemers in 1948 tot oprich ting van een „Commissie voor Naam kunde onder auspiciën van de Ko ninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen." Doelstelling van deze commissie is de bevordering van het wetenschappelijk onderzoek van Nederlandse plaats-, veld-, persoons- cn familienamen in de ruimste zin van het woord. Sedert de oprichting is dr. P. J. Meertens secretaris-pen ningmeester van de commissie, ter wijl hij tevens directeur is van de Dialecten-, Naamkunde- en Volks kundebureaus te Amsterdam. Op dit Naamkundebureau nu berust thans het belangrijke materiaal van de volkstelling 1947. Wat Zeeland betreft heeft dr. Meer tens in 1955 uit dit materiaal gege vens gepubliceerd over de -se namen n Zeeland. Dus bijvoorbeeld de na- nen Janse, Louwerse, Jobse (Jopse). •nz. Van de bevolking van Zeeland Iraagt 6,5 een -se naam. De naam fanse komt het meest voor. Van de /erschillende delen van de provincie iccft Walcheren weer het hoogste creentage en van de gemeenten Vestkapelle. .Het feit dat de -se namen in het bijzonder onder de plattelandsbevol king van Walcheren worden gevon den", aldus Meertens, „is te verklaren uit de omstandigheid dat een deel der Walcherse boeren pas laat dikwijls niet eerder dan tegen het eind van de 18de eeuw familiena men hebben aangenomen en daar voor dan de verbogen genitiefvorm van de naam van hun vader kozen, dus de naam waarmee ze in de wan deling en in de kerkeboeken werden aangeduid." Het materiaal van de volkstelling bevat voor Zeeland nog veel meer gegevens. We denken hier bij aan de namen van Franse her komst en de verspreiding hiervan over Zeeland. In het algemeen zal het waarschijnlijk mogelijk zijn voor verschillende familienamen het ge bied van herkomst vast te stellen. TERREIXXAMEX. Aan de terreinnamen is helaas in Zeeland nog weinig gedaan. De staf van het bureau vindt dit ook weinig bevredigend. De moei lijkheid is echter om medewer kers te krijgen, waarbij ook de geografische omstandigheden van onze provincie een rol spelen. Het liefst zag men vorming van be paalde werkgroepen. Hier zou 1 ras taak weggelegd kunnen zijn voor de verenigingen als „Stad en Lan de" op Schouwen en „De Vier -Vmbachten" te Hulst, Wellicht dat ook van het Zceuwsch Ge nootschap der Wetenschappen in dit opzicht een stimulans zou kunnen uitgaan. Het voor de terreinnamen belang rijkste gebied in Zeeland is uiteraard het z.g. Delta-gebied, omdat daar grote veranderingen te verwachten zijn, hetgeen verdwijnen van namen ten gevolge zal hebben. De naam kunde is belangrijk voor allerlei tak ken van wetenschap. Vooral voor de taalkunde. Het onderzoek naar de taalgrens in België in het verre ver leden, om eens een voorbeeld te noe men, wordt mede bepaald naar de namen in dat verre verleden. KASTEELXAMEXBOEK. Wij hebben de „Hellenburg" genoemd. Een kasteel, waarvan de fundamen ten door de ruilverkaveling zijn blootgelegd. Van de heer Meertens vernamen wij, dat men op het ogen blik bezig is aan de voorbereiding van een Kasteelnamenboek, waarin ook die kastelen worden genoemd die totaal verdwenen zijn. Zeeland is heel wat kastelen en edelmans- woningen rijk geweest, waarvan we thans nauwelijks het bestaan afwe ten. Een belangrijk middel deze kastelen op te sporen kan de lucht fotografie zijn. Door luchtfoto's is men op het spoor gekomen van de ligging van bepaalde gebouwen, waarvan men totaal geen weet had. Niet altijd zal men op luchtfoto's deze gegevens aantreffen. Bepaalde weersomstandigheden, bijv. een sneeuwlaag, kunnen juist voor dit doel van veel belang zijn. Ook wan neer het land onder water staat, kort of lang geleden, kan een gunstige omstandigheid zijn voor het opsporen van fundamenten. We denken hierbij aan het verdronken land van Rei- merswaal, hoewel hier dorpen en huizen soms onder een dikke zand laag verborgen liggen. Dr. Meertens is de bewerker voor Zeeland aan het Kasteelnamenboek. VERZAMELIN G-TACK. Wat de terreinnamen betreft, zijn we voor Zeeland alleen wat YValche-- ren betreft vrij goed ingelicht. Hier toe beschikt het Naamkundebureau over het materiaal dat dr. P. L. Tack in de tijd dat hij als leraar aan de Handelsschoal te Middelburg verbon den was, heeft verzameld. Het be langrijkste deel van zijn nalaten schap. die in 1949 door zijn kinde ren aan het Naamkundebureau werd geschonken, bestaat uit het hand schrift „De Walcherse veldnamen in de overlopers van de polder Wal cheren, anno 15661675." Tack. van geboorte 'n Vlaming, be hoorde gedurende de le wereldoorlog tot de Activisten. Uitgeweken naar Nederland in 1918 werd hij in zijn vaderland bij verstek ter dood ver oordeeld. Op 65-jarige leeftijd ver liet hij in september 1935 de Zeeuw se hoofdstad. Het ligt in de bedoe ling dat dit materiaal uitgegeven wordt. Wie het Naamkundebureau aan de Nieuwe Hoogstraat 17 te Amsterdam een bezoek brengt, loopt vast en ze ker eerst de onaanzienlijke gevel voorbij. Wie door de lange en onge zellige gang eindelijk de bureau's zelf bereikt, wordt daar door de directeur en zijn staf op waarlijk hartverwar mende wijze geholpen. M. P. de Bruin. Advertentie Voelt u het aanko men? Bent u rillerig? U kunt gerust zijn. Melissegeest helpt. Dat goede betrouw bare kruidenmiddel komt altijd van pas, óók bij griep. Wees daarom verstandig en haal direct Melisse geest in huis. In Melisse-1 geest zijn veleheilzamekrui- den verwerkt tot een krach tig kruidendistillaat. Mil joenen gebruiken het reeds jaren lang tot volle tevre denheid. Nu is Melissegeest ook In Nederland verkrijg baar. Flacons v.a. f 1.90 EEN PRODUCT VAN KLOOSTER VROUW N.V.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1960 | | pagina 7