Henric van Aken leerde de edelen
in Zeeland goede manieren
PILOOT STORM ontvoerd in de stratosfeer
TTUiian V PINDAKAAS
in kwaliteit de BAAS
r
Van en voor de boekenplank
LEESUREN VOL AVONTUREN
VOOR DE OUDERE JEUGD
PRISMA
10
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
MAANDAG 29 FEBRUARI 1960
ZEEUWEN IN DE MIDDELEEUWEN
Dichtwerk over de
wellevendheid
Heeft Amy Groskamp-ten Have
wel geweten, welke beroemde
voorgangers zij lieeft gehad? Zelfs
de grote Erasmus schreef over de
wellevendheid en zocht de opge
schoten jeugd goede manieren aan
tafel en op straat bij te brengen
en hen van het nozemdom verre
te houden.
De handschriften en de eerhte met
houtsneden versierde wiegedruk-
ken over etiquette werden graag
en veel gelezen, want er viel wat
te polijsten aan onze middel
eeuwers. Zelfs de edelste jonk
vrouwen, die zo hoog te paard
zaten, konden enkele duidelijke
wenken best gebruiken.
..Die Rose", het bekende dichtwerk
van Henric van Aken. werd vaak
voorgedragen op Westhoven, op
Paucques te Kapelle-Biezelinge, op
Ostende bij Goes, op het kasteel der
van Borselens te Sint-Maartensdijk,
op Craaijenstein bij Burgh en op zo
vele andere Zeeuwse kastelen. Dan
spitsten de frêle freules haar fijne
oortjes, want Henric van Aken had
er een apart hoofdstuk aan gewijd
hoe zij zich aan feestmaal en banket
moesten gedragen: „van der feesten
een proper dinc" noemde hij dit ka
pittel.
Dames mochten haar vingers niet
verder dan tot het eerste lid in de
schotels steken en nooit grote brok
ken in de mond stouwen, want dat
staat gulzig, vermaande de dichter.
Met moet het vlees in kleine stukken
snijden en deze dan luchtig met de
vingertoppen opnemen en in het
pruimemondje steken, en als men
goed vet geschranst heeft, is het wel
geraden om de mond terstond af te
vegen, want vette lippen zijn zo on
smakelijk.
Men moet de beker ook niet zo
vol schenken, dat ze overloopt en
He kieren bemorst worden, en
men moet niet met een volle
mond drinken.
Dames, dames, val ook niet in
slaap aan tafel na het copieuse,
met rijnse wijn besprenkelde
maal en pas er vooral op dat ge
niet to veel drinkt.
Grote medicijnmeesters hebben vaak
betoogd, dat een dronken mens moei
lijk zijn gevoelens kan verbergen,
en de vrouwen slaan er alles uit als
ze een beker te veel geledigd hebben,
aldus deze middeleeuwer.
De jeugd
De jeugd had ook nog veel te leren.
Pubers mochten niet zo stuurs kïj-
Advertentie?
ken „als een os", zoals ze lieden ten
dage nog zo graag doen. Evenmin
mochten ze onbeschaamd rondkij
ken „in alle hoecken loeren gelijc de
cat na de muys", leest men in de
„Goede manierlijcke zeden", een be
kend handboek voor goede manieren.
Wanneer ze met oudere mensen
spreken en zich geen houding kun
nen geven, moeten ze niet voortdu
rend met hun hand over hun voor
hoofd wrijven, want dat is „een on-
eere ende groote schande" en ook
niet steeds het haar met de handen
uit de ogen strijken. Jonge mensen
moeten ook niet zo haastig lopen
„als een dienstmaghet die de mert
(markt) versuymt heeft", of langs
de straat slenteren „als een oud wijf
die eijeren draecht", of zo rennen
dat ze achteraf hijgen „als oft men
den wolf ontloopen ware".
Lachen behoorde reeds tot de wel
levenskunsten. Daarbij moest men
niet „brieschen als een paert" of de
tanden laten blinken. Vijf eeuwen
geleden keerden de meesters der eti
quette zich al tegen uitdrukkingen
als „ik lach me dood" of „ik lach me
ziek": Wio mach dese woorden spre
ken: ick heb mijnen buijck ontwee,
my selven byna doot, cranc (ziek)
ende teynden adem ghelachen? Ant-
woortrde sot".
Wie steekt de tong uit? „een net-
boef, maer geen eerbaer jonghe-
linck"; „wie snoeven (snuiven)
metten neuse? Elephanten" en
welke jonkers likken met de tong ST
om de mond'?: „die sulcke seden
van honden ende catten gheleert
hebben".
In de betere Zeeuwse kringen was de
zakdoek, „snutdoec" (snuitdoek) ge
naamd, al in gebruik, vandaar dat
op de vraag of men „den neuse met
de bonnette, sllppe oft mouwe snuy-
ten" mócht, geantwoord kon wor
den: „neent". Als men toevallig geen
zakdoek bij de hand had, moest men
als volgt te werk gaan: „met
van genomen hebt en sop uw spijzen
niet in de nap, waaruit een ander
met U drinken moet.
In 't „Bouc der Seden" werden de
heren gewezen op hun plichten te
genover hun tafeldame:
„Etestu met vrouwen, so diene hare,
Endo van der spisen harentare
Snijt suverlike die morseele
(stukken)
Ende leclise vor hare tharen deele".
Somé waren het de dames die het
mes hanteerden vorken werden
nog niet gebruikt en hun tafelhe
ren konden later verzuchten:
Die morseele sijn so soete
Die jonckfrouwen te sniedene plien
pleegden)
God onno (vergumie) mi, dat
ic moete
In hemelrijc die jonckfrouwe sien,
Dio dus hoveschlijo (hoffelijk)
vor mi sneet".
JIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIW
De pogingen om de mensen M
goede manieren bij te brengen
dateren reeds van eenwen her.
De schilder Pieter Breughel
gaf met dit schilderij te sien
hoe het niet hoort
Nederland kandidaat voor
de Veiligheidsraad?
Een woordvoerder A an het ministerie
Aan buitenlandse zaken te Den Haag
beeft vrijdagochtend in antAvoord op
een A'raag meegedeeld, dat de moge
lijkheid A-an een Nederlandse kandi
datuur A-oor do Veiligheidsraad van
de Verenigde Naties thans Avordt on
derzocht.
Nederland heeft voor het eerst in
1946 zitting in de Veiligheidsraad ge-
liregen. Deze zetel werd daarna ach
tereenvolgens bezet door België,
(1947) Noorwegen. (1949) Neder
land, (1951) Denemarken, (1953) Bel
gië, (1955) ZAveden, (1956) en Italië
(1959).
De mededeling van een woordvoer
der van het ministerie van buiten
landse zaken Avei'd gedaan in ant
woord op een vraag over in de pers
gemelde Nederlandse diplomatieke
stappen A'an de laatste dagen, Avaar-
bij V.N.-kwesties Avaren besproken.
Fraude ontdekt bij
promoties in New York
Er is in New York een onderzoek in
gesteld om Aast te stellen hoeveel
studenten graden hebben gekregen
door gebruik te maken \-an de hulp
A'an anderen bij het uitwerken van
proefschriften.
Rechter Frank Hogan verklaarde dat
een New Tories blad hem had mee-
redeeld dat er studenten zijn, die be-
Iragen van 50 tot 500 dollar en meer
betalen voor deze hulp. Er zouden
zelfs studenten zijn geweest, die an
deren voor hen examen hebben laten
doen.
(Advertentie/
V.j
BELEG VAN TROJE IN KERNPOCKET
Van „Ben Hur" tot
„Afrika doodt"
Bij A-erschillende uitgeA'erijen ver
scheen dit najaar weer een aantal
boeken van een avontuurlijk karak
ter „Ben Hur", het beroemde boek
van LeAvis Wallace, \-ersclieen bij de
uitgeverij V. A. Kramers in Den
Haag in een 23ste druk. Dit uitste
kende boek over een joodse jonge
man, die door een samenloop van
omstandigheden een aanzienlijk Ro
mein Avordt, Is geïllustreerd met een
aantal foto's uit de gelijknamige
film.
De filmeditie van „Ben Hur" ver
scheen tegelijkertijd in do Fla
mingo-reeks bij de uitgeyerij H.
Meulenhoff te Amsterdam. Door
het feit, dat dit boek naar de film
twee vingers den neuse snuytende,
sal men ter zijden op d' aerde wer
pen, ende metten voet uyt treden"
T afelmanieren
Nu gaan Ave Aveer aan tafel, niet
echter zonder het boekwerk ..Sulcke
manieren als men over tafel sal han-
tieren", dat bestemd was voor de
gegoede burger.
We lezen daar dat men met het ta
fellaken geen ^zere ogen of vuile
tanden moest afdrogen, onder .het
eten niet op hand en hoofd mocht
krabben en niet met zijn ellebogen
op de tafel moest leunen.
Er waren pog. meer taboes: ge moet
niet in uw eten blazen, laat de spij
zen liever afkoelen eer ge begint.
Wanneer ge de-beker opheft, vat
hem dan in het midden aan en niet
bij de rand en als ge „eenieh quade-
kijn" in uav wijn ziet drijven, blaas
het er dan niet uit. het staat veel
fatsoenlijker als ge het er voorzich
tig afgiet. Leg geen stuk terug op
de schotel als ge er reeds een hap
Koop niet
„zo maar"
een horloge!
Bepaal uw keus niet blinde-
- lings - want er zijn horloges
en „horloges". Voorkom te
leurstelling-laat u adviseren
door de vakman...uw eigen
horloger.
Hij wil u als klant behouden,
dat is uw zekerheid!
het goede Ankerhorloge
1415. Als een kogel suisde
de Horzel door het lucht
ruim en binnen weinige mi
nuten lag de vliegbasis Tar
mac ver achter onze piloot.
Hij dacht aan zijn laatste
gesprek met Sandra. Na
tuurlijk had hij haar wel
kunnen meenemen op dit
korte reisje, want hij Avist
dat zij uitstekend een ge
heim kon beAvaren. Zij zou
liever haar tong afbijten
dan er ooit met iemand
over te reppen, maar het
zou wel eens kunnen gebeu
ren, dat men op geweldda
dige wijze trachtte haar of
hem het geheim te ontfutselen en dan was hot
maar beter dat zij helemaal van niets wist.
Beneden Arend ontrolde zicji het steeds woes
ter en verlatener wordende woestijnlandschap
dat hij zo goed kende van vroegere vliegtoch
ten. Hij had nog geen vast omlijnd plan, maar
in ieder geval wilde hij de kostbare rol, die
stevig verpakt in een plastic omhulsel achter
zijn stuurstoel lag, op een zo stil mogelijk en
onbereikbare plek verbergen. De door regen-
stormen en eeuwig Avaaiende woestijnwinden
uitgeslepen zandsteen formaties, die als rode
burchten uit de vlakte oprezen, brachten pi
loot Storm op een goed idee.
is geschreven, is de loop vau het
verhaal enigszins a-eranderd, maar
het boek Avordt er zeker niet min
der aantrekkelijk door. Ook deze
uitgave is geïllustreerd inct film
plaatjes.
Bij de uitgeverij Het Spectrum in
Utrecht zag in de Pi'ismareeks het
boekje „De Spookmajoor" van de
Engelse schi'ijfster Virginia Cowles
het licht. Het verhaal berust geheel
op authentieke gegevens van de
Special Air Service, die tijdens dc
Tweede Wereldoorlog in de Libische
woestijn een heroïsche strijd voerde
tegen het Afrilca-korps. „De Spook
majoor" is de bijnaam van overste
David Stirling, commandant van de
S.A.S. Het bijzondere van de S.A.S.
Avas, dat ze achter de vijandelijke
linies streed.
Bij A. w. Bruna en zoon te
Utrecht verscheen in de serie
Zwarte Beertjes „Maigret en het
lijk zonder hoofd" a'an Georges
Simenon. De naam van deze
schrijver staat borg voor een vlot
en aantrekkelijk detective-ver
haal.
De beroemde Italiaanse jager op
gToot wild Attilio Gatti heeft ook
weer een boek geschreven. Van zijn
hand verscheen bij de uitgeverij Meu
lenhoff te Amsterdam in de Flamin
go-reeks „Afrika doodt". In aan
trekkelijke stijl verhaalt Gatti ook
nu weer zijn zwerftochten door don
ker Afrika.
Het relaas van het beroemde beleg
van Troje verscheen in de serie
Kern-pockets bij de uitgeverij Dc
Kern te Amsterdam. Dit verhaal uit.
Homerus' „Ilias" is naverteld door
Roger Lancelyn Green. Dc Neder
landse bewerking onder de titel „Het
beleg van Troje" is van Henrik
Scholte.
Een interessant wetenschappelijk
boekje is „Hoe leven wij morgen",
dat in de Prisma-reeks bij de uitge
verij Het Spectrum te Utrecht het
daglicht zag. In tien hoofdstukken
geven tien beroemde geleerden ieder
in hun tak van Avetenschap hun vi
sie op het leven in de toekomst. Het
geheel is samengevoegd door Frltz
Baade.
De springplank
Van de Vlissingse domineesvrouw
Nel Verschoor-van der Vlis verscheen
in de ster-reeks van G. F. Callen-
bach N.V. te Nijkerk een nieuw
meisjesboek. „De springplank". Me
vrouw Verschoor heeft in dit geval
een wel bijzonder vertrouwde omge
ving uitgezocht als plaats van han
deling: een stad met een strand van
waar men op korte afstand de zee
schepen kan zien voorbijglijden. Zon
der verrassend van opzet te zijn, is
dit boek zeker boeiend te noemen. De
jeugdige lezeressen zullen zeker na
de eerste kennismaking met de vro
lijke leraarsdochter Eef van Bergen
haar belevenissen volgen. Eef geeft
een goedbetaalde baan op een notaris
kantoor op om in dienst te treden van
een kindertehuis, waar zij meent aan
een roeping te kunnen beantAvoorden.
Via dit kindertehuis vindt zij ook 't
geluk dat samenvalt met de happy
ending van dit weinig pretentieuze
maar zeker zeer gezellige boek.
(Advert entte?
zie advertent ie op pagina
FEUILLETON
dewr s\owd
leur sTon<?i op een f?ier.
Door BERKELEY GRAY
„Ja, gelukkig wel", antwoordde Sir
Montague. „In
niet
werkelijkheid is ze 't
en dat zal ze nooit Avorden
tengang verplaatsen
moet verdwijnen, Conquest! Er is
maar één mogelijkheid: hij moet
sterv'en en avcI als Miles Hay-
ward. Het mag nooit uitlekken, dat
hij in werkelijkheid Robert Archer,
de moordenaar is."
„Ik veronderstel, dat L" om die re
den de politie niet gewaarschuwd
hebt."
..Vanmiddag stond ik machteloos te
genover hem. Conquest: hij daag
de mij uit, de politie in te lichten.
Hij lachte me in mijn gezicht uit en
zei, dat ik dat toch niet zou durven
doen.
Hij heeft tien jaar lang ais vrij
man rondgelopen en voelt zich vei
lig. Hij zei. dat de wet hem niet
meer kan grijpen! Door zijn manier
van leven heeft hij bewezen, dat hij
volkomen bij zijn verstand is."
..Daar zit iets in."
..Maar hij is niet normaal!" zei. Sir
Montague heftig. „Als U hem van
middag gezien had! Zelfs ik, met
mijn slechte ogen, kon zien, dat hij
een duivelse uitdrukking 'op zijn ge
zicht had. Hij knipte met zijn vin
gers, en zei, dat als ik.hem liet ar
resteren, het schandaal mij zou bre
ken. Wat volkomen waar is, vriend.
En U kunt wel begrijpen, dat Valerie
er nog meer onder zou lijden dan ik.
Als haar echtgenoot enkele uren na
het huwelijk gearresteerd en als een
misdadige gek aan de kaak gesteld
zou worden, zou dit oen vreselijke
schok voor haar betekenen, die zij
haai- leven iang niet meer tc boven
zou komen, daar ben ik zeker van."
„Maar het zal toch ook niet bepaald
prettig a'oor haar zijn als haar nieuw
bakken echtgenoot „door een onge
luk" om het leven komt.
„Dat ben ik met U eens. Dat is óók
waar! Maar dat zal dan tenminste
een normale schok zijn, zoals ieder
een kan krijgenZeker, ze zal wel
treuren maar dat zal ze doen om
Miles Hayward. Maar haar treft dan
tenminste geen blaam. En ze zal er
op den duur wel overheen komen. Ze
i is jong en ze heeft een evenwichtig
karakter."
Brownley zweeg enkele ogenblikken,
terwijl hij zenuwachtig met zijn vin
gers op de leuning van zijn stoel
trommelde.
„Plotseling dacht ik aan deze oplos-
i sing", ging hij voort, wat kalmer
sprekend. „Nog volkomen verbijsterd
door Hayward's vreselijke onthul
ling, kreeg ik de ingeving, snel in
elkaar te zakken en ik verkeerde in
derdaad in een dergelijke toestand,
dat ik nauwelijks een beroerte be
hoefde te simuleren. Ik slaagde er
in iedereen de kamer uit te krijgen,
zelfs Valerie. Toen Meadows kwam,
wist. hij direct, dat het geen beroerte
was. Ik heb met hem als oud vriend
gepraat en A'ertelde hem, dat hij me
moest helpen. Hij begreep het niet
dat doet hij nog met maar hij
stemde er in toe. En dus. Conquest,
hebben we even tijd gewonnen. Mijn
dochter ligt boven in bed en Miles
Hayward is naar zijn eigen flat in
Hampstead gegaan. Haar aanstaand
tehuis! Een mooi huis, geloof ik,
kostbaar gemeubileerdDe oude
man haalde zijn schouders op. „Het
zal nooit Valerie's tehuis worden.
Hayward moet vannacht uit de weg
geruimd en ik laat het aan uw vin
dingrijkheid over het zo in te kleden,
dat het een ongeluk lijkt."
,Niet 7.o voortvarend, Sir Montague.
Jk heb er nog niet in toegestemd..."
„Maar dat moet U doen! Ziet U dan
niet. dat er geen andere oplossing
mogelijk is? Robert Archer had
twaalf jaar geleden opgehangen moe-
ion Avorden- cn hem te doden zal al
leen uitgestelde rechtspraak zijn. U
ziet toch wel in. dat er geen andere
oplossing mogelijk is?"
„U hebt voor een officier van justi
tie een wonderlijke opvatting van
recht, Sir Montague."
„Maar man, het leven van mijn
dochter staat op het spel! De enige
oplossing is dat de man vannacht de
dood vindt en het mag nooit bekend
worden, dat hij Robert Archer is. Ik
heb U gekozen als instrument
„U hebt mij gekozen, omdat er nie
mand anders voor in aanmerking
kwam", viel Conquest hem botweg in
de rede. „Zo van: ik ben een boef;
geef me tienduizend pond en ik zal do
den. wie ge maar wilt. Maar zo ge
makkelijk gaat dat niet. Ik wil er
eerst eens over nadenken."
Hij zei niet, dat hij er niets mee te
maken wilde hebben. Hij had er geen
zin in om een scène uit te lokken.
Brownley was opgewonden en zou
misschien tot het uiterste gaan als
zijn bezoeker botweg zei, niets met
de zaak te maken te Avillen hebben.
Het was beter hem te paaien.
„Onmogelijk!" snauwde Sir Monta
gue. „U moet onmiddellijk aan het
werk. Luister Conquest! Wat weten
we eigenlijk van Miles Hayward?"
„Dat hebt U me net verteld."
„We kennen zijn oorlogsreputatie en
zijn huidige schitterende positie.
Maar wat weten we van zijn gehei
me leven?"
„Heeft hij dan een geheim leven?"
„Dat heeft iedere man", antwoordde
Brownley. „Er zijn allerlei, meestal
gen, die men doet. Een jonge vrijge
zel als HaywardHij hield op
en boog zich naar Norman over, ter
wijl zijn bijna blinde ogen ingespan
nen naar hem staarden. „Conquest,
als advicaat voor criminele zaken
heb ik altijd veel belangstelling voor
de misdaad gehad. De laatste paar
jaar ben ik getroffen door de typi
sche overeenkomst tussen minstens
drie brute moorden, waarbij dc
slachtoffers meisjes waren zoals
Barbare Marris moorden, waarvan
„U Avilt toch niet suggereren
„Dat Miles Hayward de onbekende
moordenaar is? Ja! Dat is precies,
wat ik suggereer. Deze sadistische
misdaden vertonen allemaal een op
vallende overeenkomst met tic trage
die van het meisje Marris. De poli
tie noemde het toeval, omdat men
al lang geloofde, dat Robert Archer
dood was. Maar a'andaag heb ik ver
nomen, dat Robert Arcner leeft, en
ik Aveet, dat er nooit een listiger jon
ge duivel geboren is. Een man, die
een duivelse moord begaat en niet
gevonden Avordt is altijd in staat
tot een tweede. Deze moorden op
meisjes waren waanzinnige, sadisti
sche, sexuele misdaden. Ik geloof,
dat Archer hiervoor verantwoordelijk
is en zijn volgend slachtoffer zal
mijn eigen dochter zijn. als ik niet
onmiddellijk maatregelen neem."
„Kalm aan. Dit zijn slechts veron
derstellingen."
„Veronderstellingen - ja maar
gebaseerd op goed feitenmateriaal",
zei Sir Montague gespannen. „Ik ge
loof beslist. Conquest, dat ik Valerie's
leven gered heb door haar te overre
den A-annacht hier in huis te blijven.
Ik ben bang voor hetgeen deze ver
nuftige jonge maniak nu Aveer zal be
denken, als hij er de tijd voo- krijgt".
„U denkt toch niet, dat hij gaat in
breken
„Nee, nee. Zo ruw zal hij niet tc
werk gaan, Maar ik weet, dat mijn
dochter volkomen onder zijn invloed
verkeert. Ik zou de politie kunnen in
lichten en hem laten arresteren
maar dat zou erger dan nutteloos
zijn."
„Een dergelijke maatregel zou ten
minste uw dochter veilig stellen en
Uzelf tienduizend pond besparen."
„En wat zou het psychisch voor mijn
dochter betekenen, plotseling te moe
ten horen, dat de man die zij lief
heeft en met wie zij getrouwd is. een
veroordeelde moordenaar is? Nee.
Conquest, daar kan ik haar niet aan
blootstellen! Het zou haar gezond
heid Amor de dc rest van haar leven
kunnen ruïneren."
„Een dergelijke onthulling zou voor
U ook niet zo plezierig zijn", merkte
Norman bijtend op. „U denkt nu toe
vallig toch niet aan uw eigen posi
tie?"
„Eerlijk gezeg ja", antwoordde
Brownley. „Het schandaal zou me
danig schokken. Maar dat zou ik ge
makkelijk genoeg kunnen dragen.
(Wordt verA'olgdJ.